मन्त्रोमधान माद्ये तु प्रथमे श्येन उच्यते ।
षष्ठ्यन्ताक्रमणी प्रोक्ता अष्टम्याद्या तु मण्डला १
आरोहे आत्मानि स्यातामष्टम्यान्त्ये तु षष्ठिका ।
दूर्वेष्टकां तथा हैमींमुक्त्वा चैव तु वामभृत् २॥
नवम्याद्या च तत्पूर्वे उक्ते रेतस्सिचौ क्रमात् ।
ज्योतिरन्त्या तथाष्टम्या दशम्यन्त द्विषष्टिके ३॥
सय्याँन्यौ द्वे क्रमेणैव निधेये दक्षिणोत्तरे ।
ऋतव्ये युगपत्स्थाप्ये अष्टम्याद्ये तु षष्टिके ४ ॥
नवम्यन्त्या अषाडास्यात् चतुर्थी दक्षिणोत्तराः ।
सप्तम्यन्ता चतुर्थ्यैका तत्संलब्दातु पक्षिका ५ ॥
उदक्पक्षात्म संलग्न द्वितीयाथ तृतीयका ।
घर्मेष्टका कुलायिन्यौ सन्निधेये क्रमेण तु ६॥
उखास्थानं तृतीयस्यां पञ्चम्यां स्थान एव तु ।
अथ शिरोऽन्तन्तुं कृत्वा तु पुरुषाकृतिः ७॥
द्वादश्याद्या चतुर्थीका द्वितीया दक्षिणोत्तरा ।
तदुत्तरत्र चतुर्थ्यन्या तत्पश्चाच्च चतुर्थिका ८ ॥
पञ्चमाः क्रमशः स्थाप्याः पुच्छे चैका तु षष्टिका ।
तदुत्तरा पञ्चमी च तत्पश्चात् षष्ठिका परा ९॥
द्वितीयस्यां द्वितीया च द्वादश प्रथमो गणः ।
एका????1दश्यां चतुर्थ्यैका ततो दक्षिणतः परा १० ॥
तत्पश्चा तदुदक्चान्या तत्पश्चाद्दक्षिणा परा ।
एवं क्रमेण संस्थाप्य द्वादशस्ता द्वितीयके ११
गणे तृतीये वक्ष्ये थ द्वादश्यान्त्या चतुर्थिका ।
तदुत्तरा तथैवान्या तद्दक्षापश्चिमे ततः १२
क्रमाच्चर्थ्यः पञ्चैता उपधेयाआ विजानता ।
तत्पश्चात्पुच्छपार्श्वेन्त्या षष्ठीसंलग्न पञ्चमी १३
तत्पश्चात् षष्ठिका चान्या द्वितीयस्यान्तु पञ्चमी ।
तृतीयो गण एवं स्यादपस्या मूर्ध्नि विन्यसेत् ॥ १४
शिरोऽग्रे द्वितीयं त्यक्त्वा पञ्च पश्चात्क्रमेण तु ।
दक्षपक्षस्य मध्या तु षष्ठ्यरीत्यामुदीचिगाः ॥ १५
पञ्चैव दक्षिणे पार्श्वे पुच्छेप्रागायतान्यसेत् ।
उदक्पक्षस्य मध्यात्तु षष्ठरीत्यान्तु दक्षिणाः ॥ १६
ऋषीष्टकोपधानन्तु ततो वक्ष्ये यथाक्रमम् ।
आद्यायान्तु तृतीयादितिस्रः प्राक्च चतुर्थिके ॥ १७
ततः पश्चादुदक्चैका तदुदक्त्तिस्र एव तु ।
ततः–तिस्र एवात्र शेषाउत्तर पक्षकाः ॥ १८
प्रथमस्यां द्वितीयादि क्रमादुदगवस्थिताः ।
षट्त्सनीरुपधायैवं ततो दक्षिण पक्षके ॥ १९
आत्मसंबधिनः पञ्च प्रथमा दक्षिणोत्तराः ।
ततोदक्षिणतश्चैव क्षत्रं पाहि गणस्ततः ॥ २०
दक्षिण दशतत्द्रूपा विश्वेशुत्वादिको गणः ।
पुनरष्टौ च तिस्रश्च स्वर्जिदित्यादिको गाणः ॥ २१
तत उत्तर पक्षे तु गणोपाहितिरुच्यते ।
द्वितीयस्यां द्वितीयादि सप्तचैवोदगायताः ॥ २२
सपत्नहगणश्चैव उद्वदेकादशैर्गणः ।
पुनर्दक्षिणपक्षे तु इषिसीदादिकोगणः ॥ २३
दशसंख्यात्र निर्दिष्ट उपधानन्तु आदिमः ।
सव्वँत्सर गणस्तत्र षट्संख्याकः क्रमेण तु ॥ २४
तत उत्तर पक्षे तु एकस्यां गण ईरितः ।
चतुर्दशी भवेत्संख्या उपधानमुदक् क्रमात् ॥ २५
पिन्वमानादि षट् चैव पुनस्तत्रैव सन्यसेत् ।
(ऋषीष्टकोपधायैवं दक्षपक्षेथ सन्ततीः ॥ २६
उत्तरे तु वशाः पञ्च दिक्षु षट् त्रिवृतः क्षिपेत् ।
शिरोग्रे दक्षपक्षाग्रे पुच्छे चोत्तर पक्षके ॥ २७
आत्मनिष्ठे षडेव ंस्युः– तु तृतीयगाः।
पञ्चमी तु तृतीयस्यां शेषा लोकं पृणा इह ॥ २९
इति भाष्यान्तरानु सारेणैवं पठन्ति )
आयवादिम गणाः पञ्च विश्वेषु त्वान्तिमा इमाः ।
पञ्च त्रिंशत् दक्षपक्षे उदीचीरुपधाय ताः ॥ ३०
स्वर्जिदाादि गणाः पञ्च सव्वँत्सर गणाः पञ्चगाः ।
उदक्पक्ष उदीच्यस्थाः चत्वारिंसच्च पञ्च च ॥ ३१
एकस्यां पिन्वमानासि पुच्छे विंशतिरिष्टकाः ।
पुच्छाप्ययात् पुरश्शिष्टात् चतुर्थीऋषभेष्टका ॥ ३२
लोकंपृणाः पक्षयास्ेस्युः पुच्छेऽष्टाविंशतिरिष्टकाः ।
इति प्रथम प्रस्तारः
अथ द्वितीय प्रस्तारस्य मन्त्रोपधानम्
द्क्षपक्षे तु विशयाः पञ्चाश्विन्यः स्युरिष्टकाः ।
ऋतव्या उत्तरास्ताभ्यः उदक्प्राणभृतस्ततः ॥ ३३
अपस्याः स्युः प्रतिदिशं चतुर्थ्यां मध्यतोऽन्तिमा ।
इष्टका अनुपरिहारीयाऽऽनीयन्तेऽग्निं प्रदक्षिणम् ॥ ३४
संयान्यावप्यृतव्ये च पञ्चम्यां मध्यतः स्थिताः ।
सूत्रोक्तश्चितिशेषोथ तृतीया वक्ष्यते चितिः ॥ ३५
त्वामग्न इत्यत्यर्धयुतं शतम्
षड् लोकंपृणास्त्रिष्टुबगन्म निद्रा । ३६
॥ तृतीया चित्तिः ॥
मण्डलाद्या ऋतव्यान्ता दक्षिणाश्रोणिदेशगाः ।
तृतीय रीत्यबाधेन क्षिपेदेकादशेष्टक ॥ ३७
शीर्ष्णि दक्षचतुर्थी च दक्षपक्षादिमादिमा ।
पुच्छे द्वितीया रीत्यां तु चतुर्थी सा चतुर्थिका ॥ ३८
सव्यपक्षे त्वादिमान्त्या पञ्चम्यामपि पञ्चमी ।
आयुर्मे दक्षिणांसस्थां उदक् प्राणभृदिष्टकाः ॥ ३९
बृहत्यः पक्षयोः पुच्छे द्वादश द्वादश क्रमात् ।
तृतीयरीत्यन्तिमाद्याः प्रतीच्यो वालखिल्यकाः ॥ ४०
चतुर्थ्यां तु द्वितीयाद्याः प्राच्यः स्युर्वालखिल्यकाः ।
भूतेष्टकाश्च पञ्चम्यां षष्ठ्यां च द्वादशेष्टकाः ॥ ४१
पुच्छाप्ययात्पुरश्शिष्टा चतुर्थी ऋषभेष्टका ।
एकादशशतं लोकंपृणा अत्र स्तरे क्षिपेत् ॥ ४२
लोकंपृणा द्वादशकं शतं वात्र विधीयते ।
मेधाकारं तु अत्रैव यूपकर्म विधीयते ॥ ४३
॥ चतुर्थी चितिः ॥
चतुर्थ्यां ब्राह्म्णकॢप्ताः अष्टाविंशतिरिष्टकाः ।
आशुरग्नेरिति द्वाभ्यां सप्त सप्त दिशं प्रति ॥ ४४
चतस्र आत्ममध्यस्थाः ज्ञेयाः संयान्यृतवकाः ।
द्वौ गणौ पार्श्वयोः स्थाप्यौ आत्ममध्यात्परर्षभः ॥ ४५
सृष्टयस्त्वसिधात्वन्ताः ईयुष्टे व्युष्टिरुत्तमा ।
त्वामादि लोकंपृण तास्तु पञ्च
त्रिंशच्छतं चापि भवेन्मनुष्वत् ॥ ४६
॥ पञ्चमी चितिः ॥
अग्ने जातादिका मन्त्रा असपत्ना इति श्रुताः ।
असपत्ना शीर्ष्ण्युदक्स्था षष्ठी पुच्छाद्यरीतिगा ॥ ४७
दक्षपक्षे तृतीयाप्या तृतीयान्त्योत्तरच्छदे ।
चतुर्थ्यां पञ्चमी मध्ये विराजां क्रम उच्यते ॥ ४८
दक्षपक्षे चतुर्थ्यन्त्याश्चतस्रश्च ततः पुरः ।
तदुत्तरे ततः पूर्वे तदुदक् दश पूर्वतः ॥ ४९
दक्षपक्षाद्यरीत्याद्याः तिस्रस्तिस्रश्च तत्पुरः ।
तदुत्तरे ततः पूर्वे विराजो दश दक्षिणाः ॥ ५०
पुच्छाद्यायं चतस्रश्च तत्पूर्वा च तदुत्तरा ।
तत्पूर्वा तदुदक् तिस्रो विराजः पश्चिमा दश ॥ ५१
उदक् पक्षाद्यरीत्यन्ताः तिस्रस्तिस्रश्च तत्पुरः ।
तद्दक्षिणे ततए पूर्वे विराजस्तूत्तरा दश ॥ ५२
द्वितीयायां पञ्चमी च तिस्रश्चापि तदुत्तराः ।
ताभ्यः पुरस्तात्तिस्रश्च स्तोमभागाः पुरो गताः ॥ ५३
दक्षपक्षे चतुर्थ्याद्ये पञ्चम्याद्येपुरोद्वयम् ।
तदुत्तरा च सप्तैता स्तोमभागाश्च दक्षिणाः ॥ ५४
पुच्छे तृतीयरीत्याद्याः तुरीया रीतिश्च सप्त ताः ।
उदक्पक्षे चतुर्थ्यन्त्ये पञ्चम्यन्त्ये पुरो द्वयम् ॥ ५५
तद्दक्षिणा च सप्तैताः स्तोमभागाः तथोत्तराः ।
पञ्चम्यामादिमास्तिस्रः स्तोमभागास्तु मध्यमाः ॥ ५६
पञ्चम्यन्त्या दक्षपक्षे तृतीयायामुपादिमा ।
पुच्छे द्वितीयरीत्याद्याः तृतीयोपान्तिमोत्तरे ॥ ५७
तृतीयायां पञ्चमी तु मध्यस्था नाकसद्भवेत् ।
षष्ठ्यन्त्यातु विकर्णी स्यादातृण्णां मध्यतः क्षिपेत् ॥ ५८
दक्षपक्षे तृतीयायां मध्ये स्यान्मण्डलेष्टका ।
पुच्छाद्यायां च रेतस्सिक् सप्तमी स्थविरस्य तु ॥ ५९
पञ्चम्यां तु चतुर्थी स्यात् विश्वज्योतिश्च शेषिता ।
षष्ठरीत्यामृतव्ये द्वे सप्तमी चाष्टमी तथा ॥ ६०
ऋतव्ये द्वे तदुदक् संयन्यावदिमादिमे ।
गायत्र्यः शिरसि स्थाप्यः विराजां त्रिष्टुभः पुरः ॥ ६१
पुच्छे द्वितीयरीत्यन्ता जगत्यस्तस्त्र शेषिताः ।
अनुषुभो विराजां प्राक् बृहतीरुष्णिहा अथ ॥ ६२
द्वितीयायां चतस्रश्चाप्याद्यायां द्वे च षष्टिके ।
षष्ठरीत्यामादिमा षट् पङ्क्त्योऽक्षरपङ्क्तयः ॥ ६३
चतुर्थ्यां तु चतुर्थी स्यादतिच्छन्दास्तु मध्यतः ।
पुच्छाद्यायामन्तिमाः स्युः द्विपदास्तिस्र इष्टकाः ॥ ६४
दक्षपक्षे परे शिष्टाः सयुग्जीमूतकृत्तिकाः ।
तृतीयरीत्युपान्त्या च द्वितीयायां तथान्तिमा ॥ ६५
तत्रैवमध्याः शिष्टा द्वे विषये वृष्टिसंज्ञकाः ।
उदक्पक्षे द्वितीयाद्या चाद्यायां सप्त शेषिताः ॥ ६६
अथ चादित्यसंज्ञाः स्युर्दक्षपक्षे तथा पुनः ।
चतुर्थ्यामथ पञ्चम्यां यशोदाः पञ्च शेषिताः ॥ ६७
उदक्पक्षे तु पाश्चत्या इष्टका एकविंशतिः ।
भूयस्कृतोऽग्निरूपाश्च द्रविणोदाः षडायुषः ॥ ६८
अग्नेस्तु हृदयं विद्यात्तृतीयायां चतुर्थिका ।
उदक्पक्षे पुरोभागे सप्तर्तव्याश्व शेषिताः ॥ ६९
निधाय विश्वकर्मादि नव स्युः स्वर्णशर्कराः ।
तृतीयायां द्वितीया स्यात् वृषपूर्वप्रजापतिः ॥ ७०
अथाज्यान्यः चतुर्थी स्यात् उपान्त्या दक्षिणछदे ।
द्वितीयायां द्वितीया च पुच्छाद्ययां च पञ्चमी ॥ ७१
उदक्पक्षे द्वितीयायां उपान्त्या चात्ममध्यतः ।
चतुर्थ्यां तु तृतीया स्यात् अश्मनोथ दिशः प्रति ॥ ७२
दक्षपक्षोत्तरे भागे पुरस्ताद्राष्ट्रभृद्गणः ।
अग्निर्भुवो जनस्य त्वामग्ने तमितिसर्वतः ॥ ७३
दक्षपक्षे द्वितीयाद्या षष्ठी च तत्र तु ।
पुच्छे तृतीयरीत्यन्त्या चतुर्थ्यां च द्वितीयका ।
उदक्पक्षे द्वितीयान्त्या पञ्च लोकंपृणेष्टकाः । ७४