दर्शादि-तर्पणम्

दर्शादितर्पणक्रमः

पादौ प्रक्षाल्य, आचम्य आसीनः पवित्रपाणिः त्रिः प्राणान् आयम्य,

गुरुभ्यस् तद्-गुरुभ्यश् च ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः (सं॰प॰)

गुरुभ्यस् तद्-गुरुभ्यश् च
नमो-वाकम् अधीमहे+++(→वीप्सायाम्)+++ ।
वृणीमहे च तत्राद्यौ
दं-पती जगतां पती+++(→शेषिणौ)+++ ॥ १ ॥

मूलम् (सं॰प॰)

गुरुभ्यस्तद्गुरुभ्यश्च नमोवाकमधीमहे ।
वृणीमहे च तत्राद्यौ दंपती जगतां पती ॥ १ ॥

English

(With due devotion) we repeat the expression of adoration to our gurus
and likewise to their gurus;
and among these (latter),
we pray for the grace of the Primaeval Couple (Nārāyaṇa and Lakṣmī ),
the twin śeṣīs1 of all the worlds
(so that they may be both the end to be attained by us
and the means of attaining it).

English es

(Con la debida devoción)
Repetimos la expresión de adoración a nuestros gurús
y también a sus gurús;
y entre estos (últimos),
rezamos por la gracia de la pareja primaria (nārāyaṇa y lakṣmī),
el gemelo śeṣīs 2 de todos los mundos
(para que ambos puedan ser el final para ser alcanzados
y los medios de alcanzarlo).

स्वशेषभूतेन मया ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वशेषभूतेन मया
स्वीयैस् सर्व-परिच्छेदैः ।
विधातुं प्रीतमात्मानं
देवः प्रक्रमते स्वयम् ॥ (१२)

मूलम्

स्वशेषभूतेन मया स्वीयैस्सर्वपरिच्छेदैः ।
विधातुं प्रीतमात्मानं देवः प्रक्रमते स्वयम् ॥ (१२)

शुक्लाम्बरधरं ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

शुक्लाम्बरधरं विष्णुं
शशिवर्णं चतुर्भजम् ।
प्रसन्नवदनं द्यायेत्
सर्वविघ्नोपशान्तये ॥

मूलम्

शुक्लाम्बरधरं विष्णुं
शशिवर्णं चतुर्भजम् ।
प्रसन्नवदनं द्यायेत्
सर्वविघ्नोपशान्तये ॥

इत्य् अनुसन्धाय, प्राचीनावीती,

हरिर् ओं तत्
श्रीगोविन्द …
(अस्यां) पुण्यतिथौ
श्रीभगवदाज्ञया … प्रीत्यर्थं
… गोत्राणां शर्मणां वसु-रुद्रादित्य-स्वरूपाणम्
अस्मत्-पितृ-पितामह-प्रपितामहानाम्,
….गोत्राणां…. शर्मणां
वसु-रुद्रादित्य-स्वरूपाणाम्
अस्मन्-मातुः पितृ-पितामह-प्रपितामहानां
वर्ग-द्वय-पितॄणां
(दर्श)-श्राद्ध-प्रतिनिधि-तिल-तर्पणं करिष्ये

इति सङ्कल्प्य,
सात्त्विकत्यागं कृत्वा,
उत्थाय,
दक्षिणाग्रान् दर्भान् द्वेधा संस्तीर्य,
पूर्व-दर्भेषु (भुग्ने),

AyAta_pitaraH ...{Loading}...

आया॑त पितरस् सो॒म्या
ग॑म्भी॒रैः प॒थिभिः॑ पू॒र्व्यैः ।
प्र॒जाम् अ॒स्मभ्यं॑ ददतो+++(=ददत + उ)+++ र॒यिञ् च॑
दीर्घायु॒त्वं च॑ श॒तशा॑रदं च ॥

…. गोत्रान् …. शर्मणः
वसु-रुद्रादित्य-स्वरूपान्
अस्मत्-पितृ-पितामह-प्रपितामहान् आवाहयामि ।

इति तिलैर् आवाह्य,

90 सकृदाच्छिन्नं बर्हिर् ...{Loading}...

स॒कृ॒दा॒च्छि॒न्नं ब॒र्हिर् ऊर्णा॑-मृदु ।
स्यो॒नं पि॒तृभ्य॑स् त्वा भराम्य् अ॒हम् ।
अ॒स्मिन् सी॑दन्तु मे पि॒तर॑स् सो॒म्याः ।
पि॒ता॒म॒हाः प्रपि॑तामहाश् चानु॒गैस् स॒ह ॥33॥

.. गोत्राणां …. शर्मणां …
वसुरुद्रादित्यस्वरूपाणाम् अस्मत्-पितृ-पितामह-प्रपितामहानाम्
इदम् आसनम्,

इति भुग्नेन दर्भेणाऽऽसनं दत्त्वा,

(“इदम् अर्चनम्” इति तिलैर् अर्चनम् अपि केचित्।)

[[161]]

३४ ऊर्जं वहन्तीरमृतम् ...{Loading}...

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर् अ॒मृतं॑ घृ॒तं
पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रु॑तम्।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥३४॥

इति तिलोदकं दत्त्वा,

पश्चिम-दर्भेषु,

AyAta_pitaraH ...{Loading}...

आया॑त पितरस् सो॒म्या
ग॑म्भी॒रैः प॒थिभिः॑ पू॒र्व्यैः ।
प्र॒जाम् अ॒स्मभ्यं॑ ददतो+++(=ददत + उ)+++ र॒यिञ् च॑
दीर्घायु॒त्वं च॑ श॒तशा॑रदं च ॥

… गोत्रान् … शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् अस्मन्मातुः पितृपितामहप्रपितामहान् आवाहयामि ।

इति तिलैरावाह्य,

90 सकृदाच्छिन्नं बर्हिर् ...{Loading}...

स॒कृ॒दा॒च्छि॒न्नं ब॒र्हिर् ऊर्णा॑-मृदु ।
स्यो॒नं पि॒तृभ्य॑स् त्वा भराम्य् अ॒हम् ।
अ॒स्मिन् सी॑दन्तु मे पि॒तर॑स् सो॒म्याः ।
पि॒ता॒म॒हाः प्रपि॑तामहाश् चानु॒गैस् स॒ह ॥33॥

.. गोत्राणां …. शर्मणां … वसुरुद्रादित्यस्वरूपाणाम् अस्मन्मातुःपितृपितामप्रपितामहानाम् इदमासनम्,

इति भुग्नेन दर्भेणाऽऽसनं दत्त्वा, (इदमर्चनम् इति तिलैरर्चनम्) …

३४ ऊर्जं वहन्तीरमृतम् ...{Loading}...

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर् अ॒मृतं॑ घृ॒तं
पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रु॑तम्।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥३४॥

इति तिलोदकं दत्त्वा,

[[162]]

सव्यं जान्व् आच्य, पूर्वदर्भेषु,

०१ उदीरतामवर उत्परास ...{Loading}...

उ᳓द् ईरताम् अ᳓वर उ᳓त् प᳓रास
उ᳓न् मध्यमाः᳓ पित᳓रः सोमिया᳓सः
अ᳓सुं य᳓ ईयु᳓र् अवृका᳓ ऋतज्ञा᳓स्
ते᳓ नो अवन्तु पित᳓रो ह᳓वेषु

….गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

०६ अङ्गिरसो नः ...{Loading}...

अ᳓ङ्गिरसो नः पित᳓रो न᳓वग्वा
अ᳓थर्वाणो भृ᳓गवः सोमिया᳓सः
ते᳓षां वयं᳓ सुमतउ᳓ यज्ञि᳓यानाम्
अ᳓पि भद्रे᳓ सौमनसे᳓ सियाम

… गोत्रान् … शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

५८ आ यन्तु ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

आ य॑न्तु नः पि॒तरः॑ सो॒म्यासो॑
ऽग्निष्वा॒त्ताः प॒थिभि॑र् देव॒यानैः॑।
अ॒स्मिन् य॒ज्ञे स्व॒धया॒ मद॒न्त्व्
अधि॑ ब्रुवन्तु॒ ते᳖ अवन्त्व् अ॒स्मान् ॥

मूलम्

आय॑न्तु नः पि॒तर॑स्सो॒म्यासौ॑ऽग्निष्वा॒त्ताः प॒थिर्भिर्देव॒यानैः॑ ।
अ॒स्मिन् य॒ज्ञे स्व॒धया॑ मद॒न्त्वधि॑ ब्रुवन्तु॒ ते अव॑न्त्व॒स्मान् ॥

MS

टीका

MS

…. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

३४ ऊर्जं वहन्तीरमृतम् ...{Loading}...

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर् अ॒मृतं॑ घृ॒तं
पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रु॑तम्।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥३४॥

… गोत्रान् …. शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मत्पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति पूर्ववत् ॥

[[163]]

पि॒तृभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

पि॒तृभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।
पि॒ता॒म॒हेभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।
प्रपि॑तामहेभ्यस् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।

मूलम्

पि॒तृभ्य॑स्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।
पि॒ता॒म॒हेभ्य॑स्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।
प्रपि॑तामहेभ्यस्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।

सायण-टीका

स्वधाकारस्तृप्तिहेतुरेषामस्तीति ते स्वधाविनः तादृशेभ्यः पितृभ्यः स्वधा पयश्शेषोऽयं समर्पितः तथा तेभ्यो नमस्कारोऽस्तु एवं पितामहप्रपितामहयोर्योजनीयम् ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अक्ष॑न्पि॒तरः॑ ॥10॥
अमी॑मदन्त पि॒तरः॑ ।
अती॑तृपन्त पि॒तरः॑ ।
अमी॑मृजन्त पि॒तरः॑ ।
पित॑र॒श्शुन्ध॑ध्वम् ।

मूलम्

अक्ष॑न्पि॒तरः॑ ॥10॥
अमी॑मदन्त पि॒तरः॑ ।
अती॑तृपन्त पि॒तरः॑ ।
अमी॑मृजन्त पि॒तरः॑ ।
पित॑र॒श्शुन्ध॑ध्वम् ।

सायण-टीका

एते पितरोऽक्षन् भुक्तवन्तः । भुक्त्वा चास्मानमीमदन्त संतुष्टान् कुर्वन्तः । अतीतृपन्त तृप्तियुक्तान् कुर्वन्तः । अमीमृजन्त शोधितवन्तः । हे पितरः! यूयमपि शुन्धध्वं शुद्धा भवत ॥

… गोत्रान् …. शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मत्पितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि । इति पूर्ववत् ॥

०७ ये चेह ...{Loading}...

ये चे॒ह पि॒तरो॒ ये च॒ नेह॒
याँश् च॑ वि॒द्म याँ उ॑ च॒ न प्र॑ वि॒द्म ।
अग्ने॒ तान् वेत्थ॒ यदि॒
ते जा॑तवेद॒स् तया॑ प्र॒त्तँ+++(→प्रत्तया = प्रदत्तया)+++ स्व॒धया॑ मदन्तु॒
स्वाहा॑ ।

…गोत्रान् …. शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मत्पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति पूर्ववत् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॒ वाता॑ ऋताय॒ते
मधु॑ क्षरन्ति॒ सिन्ध॑वः ।
माद्ध्वी॑र् नस् स॒न्त्व् ओष॑धीः ॥

…गोत्रान् … शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मत्प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॒ नक्त॑म् उ॒तोषसि॒
मधु॑म॒त् पार्थि॑वँ॒ रजः॑ ।
मधु॒ द्यौर॑स्तु नः पि॒ता ॥

…गोत्रान् … शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मत्प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॑मान् नो॒ वन॒स्पति॒र्
मधु॑माँ अस्तु॒ सूर्यः॑ ।
माद्ध्वी॒र् गावो॑ भवन्तु नः ॥

….गोत्रान् … शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मत्प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

…. गोत्राः …. नाम्नीः अस्मन्मातॄः वसुपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः) … गोत्राः … नाम्नीः अस्मत्पितामहीः रुद्रपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः) ..गोत्राः .. नाम्नीः अस्मत्प्रपितामहीः आदित्यपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

[[164]]

पश्चिमदर्भेषु

पश्चिमदर्भेषु

०१ उदीरतामवर उत्परास ...{Loading}...

उ᳓द् ईरताम् अ᳓वर उ᳓त् प᳓रास
उ᳓न् मध्यमाः᳓ पित᳓रः सोमिया᳓सः
अ᳓सुं य᳓ ईयु᳓र् अवृका᳓ ऋतज्ञा᳓स्
ते᳓ नो अवन्तु पित᳓रो ह᳓वेषु

…. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मन्मातुःपितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

०६ अङ्गिरसो नः ...{Loading}...

अ᳓ङ्गिरसो नः पित᳓रो न᳓वग्वा
अ᳓थर्वाणो भृ᳓गवः सोमिया᳓सः
ते᳓षां वयं᳓ सुमतउ᳓ यज्ञि᳓यानाम्
अ᳓पि भद्रे᳓ सौमनसे᳓ सियाम

…. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मन्मातुःपितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

५८ आ यन्तु ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

आ य॑न्तु नः पि॒तरः॑ सो॒म्यासो॑
ऽग्निष्वा॒त्ताः प॒थिभि॑र् देव॒यानैः॑।
अ॒स्मिन् य॒ज्ञे स्व॒धया॒ मद॒न्त्व्
अधि॑ ब्रुवन्तु॒ ते᳖ अवन्त्व् अ॒स्मान् ॥

मूलम्

आय॑न्तु नः पि॒तर॑स्सो॒म्यासौ॑ऽग्निष्वा॒त्ताः प॒थिर्भिर्देव॒यानैः॑ ।
अ॒स्मिन् य॒ज्ञे स्व॒धया॑ मद॒न्त्वधि॑ ब्रुवन्तु॒ ते अव॑न्त्व॒स्मान् ॥

MS

टीका

MS

…गोत्रान् … शर्मणः वसुरूपान् अस्मन्मातुःपितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति त्रिः तिलोदकं दत्त्वा ।

३४ ऊर्जं वहन्तीरमृतम् ...{Loading}...

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर् अ॒मृतं॑ घृ॒तं
पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रु॑तम्।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥३४॥

…गोत्रान् … शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मन्मातुःपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति पूर्ववत् ॥

[[165]]

पि॒तृभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

पि॒तृभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।
पि॒ता॒म॒हेभ्य॑स् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।
प्रपि॑तामहेभ्यस् स्वधा॒विभ्य॑स् स्व॒धा नमः॑ ।

मूलम्

पि॒तृभ्य॑स्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।
पि॒ता॒म॒हेभ्य॑स्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।
प्रपि॑तामहेभ्यस्स्वधा॒विभ्य॑स्स्व॒धा नमः॑ ।

सायण-टीका

स्वधाकारस्तृप्तिहेतुरेषामस्तीति ते स्वधाविनः तादृशेभ्यः पितृभ्यः स्वधा पयश्शेषोऽयं समर्पितः तथा तेभ्यो नमस्कारोऽस्तु एवं पितामहप्रपितामहयोर्योजनीयम् ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अक्ष॑न्पि॒तरः॑ ॥10॥
अमी॑मदन्त पि॒तरः॑ ।
अती॑तृपन्त पि॒तरः॑ ।
अमी॑मृजन्त पि॒तरः॑ ।
पित॑र॒श्शुन्ध॑ध्वम् ।

मूलम्

अक्ष॑न्पि॒तरः॑ ॥10॥
अमी॑मदन्त पि॒तरः॑ ।
अती॑तृपन्त पि॒तरः॑ ।
अमी॑मृजन्त पि॒तरः॑ ।
पित॑र॒श्शुन्ध॑ध्वम् ।

सायण-टीका

एते पितरोऽक्षन् भुक्तवन्तः । भुक्त्वा चास्मानमीमदन्त संतुष्टान् कुर्वन्तः । अतीतृपन्त तृप्तियुक्तान् कुर्वन्तः । अमीमृजन्त शोधितवन्तः । हे पितरः! यूयमपि शुन्धध्वं शुद्धा भवत ॥

…गोत्रान् … शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मन्मातुःपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति पूर्ववत् ॥

०७ ये चेह ...{Loading}...

ये चे॒ह पि॒तरो॒ ये च॒ नेह॒
याँश् च॑ वि॒द्म याँ उ॑ च॒ न प्र॑ वि॒द्म ।
अग्ने॒ तान् वेत्थ॒ यदि॒
ते जा॑तवेद॒स् तया॑ प्र॒त्तँ+++(→प्रत्तया = प्रदत्तया)+++ स्व॒धया॑ मदन्तु॒
स्वाहा॑ ।

..गोत्रान् … शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मन्मातुःपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

इति पूर्ववत् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॒ वाता॑ ऋताय॒ते
मधु॑ क्षरन्ति॒ सिन्ध॑वः ।
माद्ध्वी॑र् नस् स॒न्त्व् ओष॑धीः ॥

..गोत्रान् .. शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मन्मातुःप्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॒ नक्त॑म् उ॒तोषसि॒
मधु॑म॒त् पार्थि॑वँ॒ रजः॑ ।
मधु॒ द्यौर॑स्तु नः पि॒ता ॥

..गोत्रान् .. शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मन्मातुःप्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

मधु॑मान् नो॒ वन॒स्पति॒र्
मधु॑माँ अस्तु॒ सूर्यः॑ ।
माद्ध्वी॒र् गावो॑ भवन्तु नः ॥

.. गोत्रान् .. शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मन्मातुःप्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि ।

..गोत्राः… नाम्नीः अस्मन्मातामहीः वसुपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः) ..गोत्राः …नाम्नीः अस्मन्मातुःपितामहीः रुद्रपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
..गोत्राः..नाम्नीः अस्मन्मातुःप्रपितामहीः आदित्यपत्नीरूपिणीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

[[166]]

पितृवंश्या मातृवंश्या ये चान्ये मत्त उदकमर्हन्ति, तान् स्वधा नमस्तर्पयामि

इति उभयेषु दर्भेषु त्रिरुदकाञ्जलिं दत्त्वा

३४ ऊर्जं वहन्तीरमृतम् ...{Loading}...

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर् अ॒मृतं॑ घृ॒तं
पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रु॑तम्।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥३४॥

इति उभयान् दर्भान् तिलोदकेन परिषिच्य, तृप्यत तृप्यत तृप्यत …. इति त्रिः उच्चार्य (त्रीन् उदकाञ्जलीन् दत्त्वा) उत्थाय दक्षिणाभिमुखः तिष्ठन्न् अञ्जलिं बद्ध्वा, उपवीती - (‘तृप्यध्वम्’ इति त्रिरुच्चार्य),

नमो वः ...{Loading}...
भास्करोक्त-विनियोगः

18षद्भिर्नमस्कारैरुपतिष्ठते - नमो व इति ॥

मूलम् (संयुक्तम्)

नमो॑ वᳶ पितरो॒ रसा॑य॒ नमो॑ वᳶ पितर॒श्शुष्मा॑य॒ नमो॑ वᳶ पितरो जी॒वाय॒ नमो॑ वᳶ पितरः [20] स्व॒धायै॒ नमो॑ वᳶ पितरो म॒न्यवे॒ नमो॑ वᳶ पितरो घो॒राय॒ पित॑रो॒ नमो॑ वो॒ य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यु॒ष्माँस्तेऽनु॒ ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के मान्तेऽनु॒ य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यू॒यन्तेषाव्ँ॒वसि॑ष्ठा भूयास्त॒ ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के॑ऽहन्तेषाव्ँ॒वसि॑ष्ठो भूयासम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पितरो॒ रसा॑य । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],

Keith

Homage to your taste, O fathers;

मूलम्

नमो॑ वᳶ पितरो॒ रसा॑य । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],

भट्टभास्कर-टीका

हे पितरः युष्मभ्यं नमः नमस्करोमि रसाय रसार्थं रसवान् भूयासमिति । ‘पितरो नमो वः’ इत्यादिकं षट्स्वप्यजुषज्यते ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पितर॒श् शुष्मा॑य +++(पित॑रो॒ नमो॑ वः )+++,,

Keith

homage to your birth, O fathers;

मूलम्

नमो॑ वᳶ पितर॒श्शुष्मा॑य +++(पित॑रो॒ नमो॑ वः )+++,,

भट्टभास्कर-टीका

शुष्मो बलम् ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पितरो जी॒वाय । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],

Keith

homage to your life, O fathers;

मूलम्

नमो॑ वᳶ पितरो जी॒वाय । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],

भट्टभास्कर-टीका

जीवः प्राणः ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पि॒त॒र॒स् स्व॒धायै॑ । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],,

Keith

homage to your [5] custom, O fathers;

मूलम्

नमो॑ वᳶ पि॒त॒र॒स्स्व॒धायै॑ । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],,

भट्टभास्कर-टीका

स्वधा अन्नम् ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पितरो म॒न्यवे॑ । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],,

Keith

homage to your anger, O fathers;

मूलम्

नमो॑ वᳶ पितरो म॒न्यवे॑ । [पित॑रो॒ नमो॑ वः।],,

भट्टभास्कर-टीका

मन्युर्दीप्तिः, क्रोधो वा ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

नमो॑ वᳶ पितरो घो॒राय॑ ,
पित॑रो॒ नमो॑ वः ।

Keith

homage to your terrors, O fathers; O fathers, homage to you.

मूलम्

नमो॑ वᳶ पितरो घो॒राय॑ ,
पित॑रो॒ नमो॑ वः ।

भट्टभास्कर-टीका

घोरः क्रूरम् । एतयोः स्थाने प्राधान्यं प्रार्थ्यते । हे पितरः युष्मभ्यं नमः । फलमनपेक्ष्य सप्तमोयं नमस्कारः क्रियते । पुनर्वचनं फलनिरपेक्षया नमस्कारार्थम् । अन्य आहुः - पितृसंबन्धिभ्यो रसादिभ्यः प्रथमं षण्णमस्काराः, ततः पितृभ्य एव सप्तम इति ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यु॒ष्माँस्तेऽनु॑ ।

Keith

Ye that are in that world, may they follow you;

मूलम्

य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यु॒ष्माँस्तेऽनु॑ ।

भट्टभास्कर-टीका

ये एतस्मिन् लोके पितरः स्थ । एतस्मिन्निति पितृलोकं व्यपदिशति । स्थेति सर्वपित्रभिप्रायेणोक्तम् । ते सर्वे युष्माननुसन्तु युष्मत्प्रधाना भवन्तु । ‘हीने’ इत्यनोः कर्मप्रवचनीयत्वम् । युष्मानिति पित्रादित्रयं व्यपदिशति ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के मान् तेऽनु॑ ।

Keith

ye that are in this world, may they follow me.

मूलम्

ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के मान्तेऽनु॑ ।

भट्टभास्कर-टीका

अस्मिन् मनुष्यलोके मनुष्याः स्थ, ते सर्वे मामनु सन्तु मत्प्रधाना भवन्तु ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यू॒यन् तेषाव्ँ॒ वसि॑ष्ठा भूयास्त ।

Keith

Ye that are in that world, of them be ye the most fortunate;

मूलम्

य ए॒तस्मिल्ँ॑ लो॒के स्थ यू॒यन्तेषाव्ँ॒वसि॑ष्ठा भूयास्त ।

भट्टभास्कर-टीका

ये यूयमेतस्मिन् लोके स्थ तेषां पितॄणां यूयं वसिष्ठाः वसुमत्तमा भूयास्त ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के॑ ऽहन् तेषाव्ँ॒वसि॑ष्ठो भूयासम् ।

Keith

ye that are in this world, of these may I be the most fortunate.

मूलम्

ये॑ऽस्मिल्ँ लो॒के॑ऽहन्तेषाव्ँ॒वसि॑ष्ठो भूयासम् ।

भट्टभास्कर-टीका

येऽस्मिन् लोके सन्ति मनुष्यास्तेषां मनुष्याणामहं वसिष्ठो वसुमत्तमो भूयासम् । वसुशब्दादिष्ठनि ‘विन्मतोर्लुक्’ इति लुक्, ‘टेः’ इति टिलोपः ॥

इत्युपस्थाय, उपवीती, सम्भवे प्रदक्षिणमपि कृत्वा, प्रणम्य, अभिवाद्य, आचम्य, प्राचीनावीती - (भुग्नादिकमवमुच्य, तिलैः) ‘वर्गद्वयपितॄन् यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि’ इति

येषां न पिता ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

येषां न पिता न भ्राता,
न बन्धुर्, नान्य गोत्रिणः।
ते तृप्तिम् अखिला यान्तु
मया त्यक्तैः कुशोदकैः॥

मूलम्

येषां न पिता न भ्राता, न बन्धुः, नान्य गोत्रिणः।
ते तृप्तिम् अखिला यान्तु मया त्यक्तैः कुशोदकैः॥

इति सकुशं (सतिलं) जलं दत्त्वा आचामेत् ॥

ये के चास्मत्कुले ...{Loading}...
विश्वास-प्रस्तुतिः

ये के चास्मत्कुले जाता
अपुत्रा गोत्रजा मृताः ।
ते गृह्णन्तु मया दत्तं
वस्त्रनिष्पीडनोदकम् ॥

मूलम्

ये के चास्मत्कुले जाता अपुत्रा गोत्रजा मृताः ।
ते गृह्णन्तु मया दत्तं वस्त्रनिष्पीडनोदकम् ॥

इति वस्त्रपिष्पीडनं कृत्वा, द्विराचम्य, सात्त्विकत्यागं कुर्यात् ॥
सङ्क्रमणादिषु मेषसङ्क्रमणविषुवपुण्यकालश्राद्धप्रतिनिधितिलतर्पणमिति रीत्या सङ्कल्प्यः ॥

[[167]]


  1. A śeṣa is one who exists solely for the purposes of another. That other is śeṣī . ↩︎

  2. Un śeṣa es aquel que existe únicamente para los propósitos de otro. Ese otro es Śeṣī. ↩︎