उपनयनम्

उपनयनं विद्यार्थस्य श्रुतितः संस्कारः ९

“सर्वेभ्यो वेदेभ्यः सावित्र्य् अनूच्यत” इति हि ब्राह्मणम् १०

अत्र ह्य् अधिकारः +++(कर्मसु)+++ शास्त्रैर् +++(दत्ता)+++ भवति २३

सा +++(=उपनयनम्)+++ निष्ठा +++(=कर्माधिकार-प्रारम्भः)+++२४

वसन्ते ब्राह्मणम् उपनयीत, ग्रीष्मे राजन्यं शरदि वैश्यं,
गर्भाष्टमेषु ब्राह्मणं, गर्भैकादशेषु राजन्यं, गर्भ-द्वादशेषु वैश्यम् १९

अथ +++(उपनयन-विषये)+++ काम्यानि २०

सप्तमे ब्रह्म-वर्चस-कामम् २१

अष्टम आयुष्-कामम् २२

नवमे तेजस्-कामम् २३

दशमे ऽन्नाद्य-कामम् २४

एकादश इन्द्रिय-कामम् २५

द्वादशे पशु-कामम् २६

आ षोडशाद् ब्राह्मणस्यानात्यय, आ द्वाविंशात् क्षत्रियस्य+ आ चतुर्विंशाद् वैश्यस्य - यथा व्रतेषु समर्थः स्याद् यानि वक्ष्यामः २७

अतिक्रान्ते सावित्र्याः काल+++(य्)+++, ऋतुं +++(यावत्)+++ त्रैविद्यकं ब्रह्मचर्यं +++(अग्नि-परिचर्याम् अध्ययनं गुरु-शुश्रूषाम् इति परिहाप्य)+++ चरेत् २८

अथोपनयनम् २९

ततः संवत्सरम् उदकोपस्पर्शनम् ३०

अथाध्याप्यः ३१

तेषाम् अभ्यागमनं भोजनं विवाहम् इति च वर्जयेत् ३३

तेषाम् इच्छतां प्रायश्चित्तम् ३४

यथा प्रथमे ऽतिक्रम ऋतुर् एवं संवत्सरः ३५

अथोपनयनं, तत उदकोपस्पर्शनम् ३६

प्रति-पूरुषं संख्याय संवत्सरान् यावन्तो ऽनुपेताः स्युः १

सप्तभिः पावमानीभिर् “यदन्ति यच् च दूरक” इति एताभिर्, यजुष्-पवित्रेण, साम-पवित्रेणाङ्गिरसेणेति+++(→ वामदेव्यम्)+++ २

पावमान्यः

यजुष्-पवित्रम्

‘आपो अस्मान्मातरः शुन्धन्त्वि’त्यनेन Taitt. Saṃh. I, 2, 1, 1 +++(पूरणीयम्??)+++

साम-पवित्रम्

अपि वा व्याहृतीभिर् एव ३

अथाध्याप्यः ४

अथ यस्य प्रपितामहादि नानुस्मर्यत उपनयनं - ते श्मशान-संस्तुताः ५

तेषाम् अभ्यागमनं भोजनं विवाहम् इति च वर्जयेत्। तेषामिच्छतां प्रायश्चित्तं - द्वादशवर्षाणि त्रैविद्यकं ब्रह्मचर्यं चरेद् । अथोपनयनं तत उदकोपस्पर्शनं पावमान्यादिभिः ६

अथ गृहमेधोपदेशनम् ७

नाध्यापनम् ८

ततो यो निर्वर्तते तस्य संस्कारो यथा प्रथमेऽतिक्रमे ९

तत ऊर्ध्वं प्रकृतिवत् १०