ब्रह्मचर्यम्

उपेतस्याचार्यकुले ब्रह्मचारिवासः ११

अष्टाचत्वारिंशद्वर्षाणि १२

पादूनम् १३

अर्धेन १४

त्रिभिर्वा १५

द्वादशावरार्ध्यम् १६

न ब्रह्मचारिणो विद्यार्थस्य परोपवासोऽस्ति १७

अथ ब्रह्मचर्यविधिः १८

• मौञ्जी मेखला त्रिवृद् ब्राह्मणस्य, शक्तिविषये दक्षिणावृत्तानाम् ३३

ज्या राजन्यस्य ३४

मौञ्जी वायोमिश्रा ३५

सैरी तामली वेत्येके ३७

पालाशो दण्डो ब्राह्मणस्य,
नैय्यग्रोध-स्कन्धजो ऽवाङ्ग्रो राजन्यस्य,
बादर औदुम्बरो वा वैश्यस्य।
+++(यज्ञियो)+++ वार्क्षो दण्ड इत्य् अवर्ण-संयोगेनैक उपदिशन्ति ३८

• वासः ३९

शाणी+++(=hemp)+++-क्षौमा+++(=linen/ flax)+++ऽजिनानि +++(ब्राह्मण-क्षत्रिय-वैश्यानाम्)+++४०

कषायं+++(=red Lodh/ kaavi)+++ चैके +++(कार्पासं)+++ वस्त्रम् उपदिशन्ति ४१

माञ्जिष्ठं+++(=madder-red-dyed)+++ राजन्यस्य १

हारिद्रं वैश्यस्य। +++(तेन कार्पासे धृते वर्णविकल्पो नास्ति।)+++ २

हारिणम्+++(=मृगजम्)+++, ऐणेयं+++(=मृगीजम्)+++ वा +++(blackbuck-जात्या, न वर्णेन)+++ कृष्णं ब्राह्मणस्य +++(अजिनम्, न श्वेतैणेयम्)+++ ३

+++(ऐणेयं)+++ कृष्णं चेद् अनुपस्तीर्णासन-शायी स्यात् ४

रौरवं+++(→ रौतीति - barasingha? Chital?)+++ राजन्यस्य ५

बस्ताजिनं वैश्यस्य ॥ ६ ॥

आविकं सार्ववर्णिकम् ॥ ७ ॥

कम्बलश् च +++(आविकः)+++ ॥८॥

ब्रह्मवृद्धिमिच्छन्न् अजिनान्य् एव वसीत,
क्षत्रवृद्धिम् इच्छन् वस्त्राण्य् एव,
उभय-वृद्धिम् इच्छन्न् उभयम् इति हि(१) ब्राह्मणम् ॥ ९॥

अजिनं त्वेवोत्तरं +++(→उत्तरीयरूपेण)+++ धारयेत् +++(इत्य् आपस्तम्बपक्षः)+++ १०

नियमेषु तपःशब्दः १

तद्-अतिक्रमे विद्या-कर्म निःस्रवति ब्रह्म सहापत्याद् एतस्मात् २

कर्तपत्यम् अनायुष्यं च ३

तस्माद् ऋषयो ऽवरेषु न जायन्ते नियमाति-क्रमात् ४

यत्किं च समाहितो ऽब्रह्माप्य् आचार्याद् उपयुङ्क्ते ब्रह्मवद् एव तस्मिन् फलं भवति ७

अथो यत्किञ् च मनसा वाचा चक्षुषा वा सङ्कल्पन् ध्यायत्य् आहाभिविपश्यति वा तथैव तद्भवतीत्युपदिशन्ति ८

गुरुप्रसादनीयानि कर्माणि स्वस्त्ययनमध्ययनसंवृत्तिरिति ९

अतोऽन्यानि निवर्तन्ते ब्रह्मचारिणः कर्माणि १०

स्वाध्यायधृग् धर्मरुचिस्तप्स्व्यृजुर्मृदुः सिध्यति ब्रह्मचारी ११

सर्वाह्णं सुयुक्तोऽध्ययनादनन्तरोऽध्याये २३

तथा गुरुकर्मसु २४

मनसा चानध्याये २५

आहूताध्यायी च स्यात् २६

अदिवास्वापी २४

अगन्धसेवी २५

मैथुनं न चरेत् २६

उत्सन्न-श्लाघः २७

अङ्गानि न प्रक्षालयीत २८

प्रक्षालयीत त्वशुचिलिप्तानि गुरोर् असन्दर्शे २९

नाप्सु श्लाघमानः स्नायाद् - यदि स्नायाद् दण्डवत् ३०

जटिलः ३१

शिखाजटो वा वापयेद् इतरान् ३२

अ-नृत्त-दर्शी ११

सभाः समाजांश् चागन्ता १२

अजन-वाद-शीलः १३

रहश्-शीलः १४

गुरोर् उदाचारेष्व् अकर्ता स्वैरि-कर्माणि १५

स्त्रीभिर् यावद्-अर्थ-संभाषी १६

मृदुः १७

शान्तः १८

दान्तः १९

ह्रीमान् २०

दृढधृतिः २१

अग्लांस्नुः २२

अक्रोधनः २३

अनसूयुः २४

न प्रेक्षेत नग्नां स्त्रियम् ३

ओषधि-वनस्पतीनाम् आच्छिद्य नोपजिघ्रेत् ४

उपानहौ छत्रं यानम् इति च वर्जयेत् ५

न स्मयेत ६

नोपजिघ्रेत् स्त्रियं मुखेन ८

न हृदयेन प्रार्थयेत् ९

नाकारणाद् उपस्पृशेत् १०

रजस्वलो रक्तदन् सत्यवादी स्याद् इति हि ब्राह्मणम् ११

प्रमादादाचार्यस्य बुद्धिपूर्वं वा नियमातिक्रमं रहसि बोधयेत् २५

अनिवृत्तौ स्वयं कर्माण्यारभेत २६

निवर्तयेद्वा २७

स य एवं प्रणिहितात्मा ब्रह्मचार्यत्रैवास्य सर्वाणि कर्माणि फलवन्त्यवाप्तानि भवन्ति यान्यपि गृहमेधे २९

आचार्याधीनः स्यादन्यत्र पतनीयेभ्यः १९

हितकारी गुरोरप्रतिलोमयन्वाचा २०

अधासनशायी २१

सर्वाह्णं सुयुक्तोऽध्ययनादनन्तरोऽध्याये २३

तथा गुरुकर्मसु २४

चेष्टति च चिकीर्षन्तच्छक्तिविषये २८

आचामेद्वा ३७

किं करवाणीत्य् आमन्त्र्य ३८

प्रेषितस्तदेव प्रतिपद्येत २५

नासमयेन कृच्छ्रं कुर्वीत त्रिःश्रावणं त्रिःसहवचनमिति परिहाप्य १०

अविचिकित्सा यावद् ब्रह्म निगन्तव्यम् इति हारीतः ११ +++(????)+++

न बहिर्वेदे गतिर्विद्यते १२

समादिष्टमध्यापयन्तं यावदध्ययनमुपसंगृह्णीयात् १३

नित्यमर्हन्तमित्येके १४

न गतिर् +++(=शुश्रूषा)+++ विद्यते १५

वृद्धानां तु १६

ब्रह्मणि मिथो विनियोगे न गतिर्विद्यते १७

ब्रह्म वर्धत इत्युपदिशन्ति १८

सदा निशायां गुरुं संवेशयेत्तस्य पादौ प्रक्षाल्य संवाह्य १

अनुज्ञातः संविशेत् २

न चैनमभिप्रसारयीत ३

न खट्वायां सतोऽभिप्रसारणमस्तीत्येके ४

न चास्य सकाशे संविष्टो भाषेत् ५

अभिभाषितस्त्वासीनः प्रतिब्रूयात् ६

स्वप्नं च वर्जयेत् २२

अथाहरहराचार्यं गोपायेद् धर्मार्थयुक्तैः कर्मभिः २३

स गुप्त्वा संविशन्ब्रूयाद्धर्मगोपायमाजूगुपमहमिति २४

अथ यः पूर्वोत्थायी जघन्यसंवेशी तमाहुर्न स्वपितीति २८

सायं प्रातर् उदकुम्भम् आहरेत् १३

सदारण्याद् एधान् आहृत्याधो निदध्यात् १४

नास्तम् इते समिद्धारो गच्छेत् १५

अग्निम् इद्ध्वा परिसमूह्य समिध आदध्यात् सायं प्रातर् यथोपदेशम् १६

सायम् एवाग्नि-पूजेत्य् एके १७

समिद्धम् अग्निं पाणिना परिसमूहेन् - न समूहन्या १८

प्राक् तु याथाकामी १९

नाग्न्य्-उदक-शेषेण वृथा-कर्माणि कुर्वीताऽऽचामेद् वा २०

पाणि-संक्षुब्धेनोदकेनैक-पाण्याऽऽवर्जितेन च नाचामेत् २१

भुक्त्वा स्वयम् अमत्रं प्रक्षालयीत ३६

न चोच्छिष्टं कुर्यात् ३७

अशक्तौ भूमौ निखनेत् ३८

अप्सु वा प्रवेशयेत् ३९

आर्याय वा पर्यवदध्यात् ४०

अन्तर्धिने वा शूद्रा य ४१

भुक्त्वाचार्यस्य सकाशे नानूत्थायोच्छिष्टं प्रयच्छेत् ३६

आचामेद्वा ३७

किं करवाणीत्य् आमन्त्र्य ३८

उत्तिष्ठेत् तूष्णीं वा १

प्रोषितो भैक्षाद् अग्नौ कृत्वा भुञ्जीत ४२

भैक्षं हविषा संस्तुतं तत्राचार्यो देवतार्थे ४३

आहवनीयार्थे च ४४

तं भोजयित्वा यदुच्छिष्टम् ४५

यदुच्छिष्टं प्राश्नाति १

हविरुच्छिष्टमेव तत् २

यदन्यानि द्रव्याणि यथालाभमुपहरति दक्षिणा एव ताः ३

स एष ब्रह्मचारिणो यज्ञो नित्यप्रततः ४

नानुदेश्यं भुञ्जीत २२

तथा क्षार-लवण-मधु-मांसानि +++(गृह्यसूत्र उपनयनप्रकरणे क्षार-लवणयोर् त्र्यहं नियमनात् मध्वादेरेव त्र्यहादूर्ध्वं नित्यो निषेधः। )+++ २३

न चास्मै श्रुति-विप्रतिषिद्धम् उच्छिष्टं दद्यात् ५

यथा क्षार-लवण-मधु-मांसानीति ६

एतेनान्ये नियमा व्याख्याताः ७

श्रुतिर्हि बलीयस्यानुमानिकादाचारात् ८

दृश्यते चापि प्रवृत्तिकारणम् ९

प्रीतिर्ह्य् उपलभ्यते १०

पितुर् ज्येष्ठस्य च भ्रातुर् उच्छिष्टं भोक्तव्यम् ११

धर्म-विप्रतिपत्ताव् अभोज्यम् १२

कृत्वा विद्यां यावतीं शक्नुयाद्वेददक्षिणामाहरेद्धर्मतो यथाशक्ति १९

विषमगते त्वाचार्य उग्रतः शूद्र तो वाहरेत् २०

सर्वदा शूद्रत उग्रतो वाचार्यार्थस्याहरणं धार्म्यमित्येके २१

दत्वा च नानुकथयेत् २२

कृत्वा च नानुस्मरेत् २३

आत्मप्रशंसां परगर्हामिति च वर्जयेत् २४