उदाहरणानि
- स्वजन + सुँ + क्यङ् । By 3-1-11 कर्तुः क्यङ् सलोपश्च
- स्वजन + सुँ + य । अनुबन्ध-लोपः by 1-3-3 हलन्त्यम्, 1-3-8 लशक्वतद्धिते and 1-3-9 तस्य लोपः।
- स्वजन + य । By 2-4-71 सुपो धातुप्रातिपदिकयोः
- स्वजनाय । By 7-4-25 अकृत्सार्वधातुकयोर् दीर्घः (यकारादौ प्रत्यये परे)
- ङिदन्तत्वादात्मनेपदम् । 1-3-12 अनुदात्तङित आत्मनेपदम् it
मुख्यविधयः
-
प्रेरणार्थे - धातुः + णिच्
-
इच्छायाम् - धातुः + सन्
- जिगमिषति, सङ्गच्छते, जिज्ञासते
-
कर्मण उपमाने - क्यच्
- विष्णुम् इव आचरति द्विजम् - विष्णूयति ।
-
कर्तुर् उपमाने - क्यङ्
- हंसी इव आचरति - हंसायते।
-
कर्तुर् उपमाने - क्विप्
- अश्वति or अश्वायते, गर्दभति or गर्दभायते
-
कर्मणि + इच्छायाम् - क्यच्
- पुत्रीयति = आत्मनो पुत्रम् इच्छति।
-
लालसायाम् - सुक् + क्यच्
- क्षीरस्यति
-
व्यक्त-शब्दानुकृतौ - डाच् + क्यष्
-
तत्करोति (पूर्वप्रयोगानुसारम्) - णिच्
- सूत्रयति
-
अभूत-तद्भावे केभ्यश्चन प्रातिपदिकेभ्यः - क्यङ्
- अपण्डितः पण्डितो भवति पण्डितायते।
प्रक्रिया
क्यच्
- अ आ
- पुत्रीयति, गार्गीयति, अशनीयति, अशनायति (त्वरायाम्)
- कवीयति विष्णूयति
- मात्रीयति
- गव्यति
- नकारान्ते नलोपः
- राजीयति
- शिष्टे हलि
- हनुमद्यति
क्यङ्
- पुंवद्भावः (अ-ककारान्ते)
- हंसी इव आचरति। हंसायते
- अ इ उ
- श्येनायते
- हरीयते
- गुरूयते
- ऋ
- कर्त्रीयते
- नकारान्ते नलोपः
- राजायते
- सकारान्ते सलोपविकल्पः
- अविकल्पः - अप्सरायते ओजायते
- यशायते / यशस्यते
णिच्
- अन्तिमस्याचो वृद्धिः
अचो ञ्णिति
- इको गुणः
- अन्तिमस्य
सार्वधातुकार्धधातुकयोः
- कारि - लघूपधस्य
पुगन्तलघूपधस्य च
(“अलोऽन्त्यात् पूर्व उपधा”) - चोरि
- अन्तिमस्य
- प्रातिपदिकाच् चेत् - पुंवद्भाव-रभाव-टिलोप-विन्मतुब्लोपादि
प्रातिपदिकाद्धात्वर्थे बहुलमिष्ठवच्च।
- पटु- पटि - इ-योगः। कृ → कार् + इ