रामाख्याने परमं प्रमाणम्

विरोधाः

अध्यात्म-रामायणोक्ता माया-सीता वाल्मीक्य्-उक्ति-विरुद्धं न - तथापि “वाल्मीकेस् तादृशो ऽभिप्रायो ऽवर्तत, किञ्च नोक्तम्” इति कल्पना हास्यास्पदम्। 😀

प्रत्याख्यान-प्रयोजनम्

एवं चित्रं बहु भणन्ति - रामेण शबरी-दष्ट-फलान्य् अशितानि। रामेण लङ्काक्रमणात् प्राक् शिवः पूजितः, तद्धनुर् एव सेतुर् बभूव।

सर्वं तत् तद् वाल्मीकाव् अनारोप्य गृहीतुं ज्ञेयम्।
अन्यथा तादृशा एव वेदे पशुबलिर् नेत्यादि कोलाहलम् उद्भावयन्ति, जातिर् नास्तीति गदन्ति …।

एवं रावणस्य ब्राह्मण्ये ऽप्रामाणिके, प्रायश्चित्त-कथा-प्रत्याख्यानम् अपि सर्वेभ्यो मूल्यवत्। धर्मे किम् प्रमाणम् इत्येव लोकस् सम्भ्रान्तः।

इतिहास-प्राधान्यम्

अथ यदि वो वेदाः परमम् प्रमाणम्,
तत्र +"इतिहास-पुराण"-शब्दे ऽधिकाचः पूर्वनिपाततो वा +इतिहासस्य पारम्यं ग्राह्यम्।
एवम् अन्यत्रापि -
“इतिहास-पुराणाभ्यां वेदान् समुपबृंहयेद्” इत्य् अनेन +इतिहास-बलीयस्त्वं पाणिनीय-नियमोक्त-पूर्व-निपातेन ज्ञायते।

यदि पुराणि वः प्रमाणानि,
तत्रोक्ता राजस-तामस-पुराण-व्यवस्था ऽपि ग्राह्या।

अन्यथाऽपि कर्त्र्-अभिप्राय-जिघृक्षु- सहृदय-सहज-प्रामाणिकतामात्रे ऽपि सति -
वाल्मीकीयम् एव रामाख्यानस्य परमम् प्रमाणम्,
तन् नाख्यानान्तर-सापेक्षम्,
प्रत्युत पुराणान्तराणि वाल्मीकीयम् उपजीवन्तीति सुग्राह्यम्।

अथवा सर्व-सम्मततया प्रक्षेप-बाहुल्यतः प्रमाण्य-सौष्ठवं मीयेत -
तत्रापि क्व वाल्मीकीयम्, क्व पुराणान्तरम् - तत्रापि स्कान्दपुराणम् :-)।

एवं सर्वं विचार्य नानाविधैः प्रामाणिकै रामाख्याने वाल्मीकीयस्यान्य-निरपेक्ष-प्रामाण्यं गृह्येत।
नाम, परस्पर-विरोधे सति, पुराणानुकूल्येन वाल्मीकीयार्थ-विकारो न कार्यः, प्रत्युत वाल्मीकीयानुकूल्येन पुराण-तात्पर्यं ग्राह्यम्।

English

If you consider the Vedas as the ultimate authority,
then in the compound word “+itihāsa-purāṇa,” due to the prior placement of “itihāsa” (history/epics) which has more syllables, the prominence of itihāsa should be accepted, as per the rules of Pāṇini.
Similarly, elsewhere too -
in the statement, “One should supplement the Vedas with itihāsa and purāṇa,” the greater strength of itihāsa is understood by its prior placement.

If the Purāṇas are your authority, then the classification of Purāṇas into Rājasa and Tāmasa (vs superior sAttvika) mentioned therein should also be accepted.

Otherwise, even if we simply consider the natural concern of a discerning reader who simply seeks to grasp the author’s intention -
Vālmīki’s [Rāmāyaṇa] alone is the supreme authority for the narrative of Rāma.
It is not dependent on other narratives.
On the contrary, it is easily understood that other Purāṇas depend on Vālmīki’s work.

Or if the authenticity is to be measured by the rarity of interpolations, as is agreed by all -
even then - where stands Vālmīki’s work, and where stand the other Purāṇas - and even among them, the Skanda Purāṇa :-).

Thus, the independent and supreme authority of Vālmīki’s work in the narrative of Rāma is accepted by honest seekers holding a variety of perspectives. That is to say, in case of a mutual contradiction, the meaning of Vālmīki’s work should not be distorted to conform to the Purāṇas; rather, the intended purport of the Purāṇas should be understood in accordance with Vālmīki’s work.

सात्त्विक-शास्त्र-प्राधान्यम्

किञ्च राजस-तामस-मोह-शास्त्रादि-व्यामेहे ह्य् अस्योपेक्षा स्यात्।
स्थूले रावणाब्राह्मण्य-मात्रे (तत्रापि पर्युपहसनीये ब्रह्म-हत्या-दोष-प्रक्षेपे) ह्य् एतादृशे विभ्रमे सति,
कथं रामायण-रहस्यानि तादृशैर् ग्राह्याणि स्युः?
कर्म-क्षये प्रामाणिकं मार्गं प्रसन्नो भगवान् त्रिपुरान्तक-पितामहो दिशतु।

English

Furthermore, this [understanding] might be disregarded due to the delusion caused by Rājasa, Tāmasa, and confusing scriptures.
When there is such great confusion even on the superficial point of Rāvaṇa not being a Brāhmaṇa (and on top of that, the ridiculous interpolation of the sin of brahma-hatyā),
how can such people grasp the secrets of the Rāmāyaṇa?
May the gracious Lord, the grandsire of Tripurāntaka, upon the exhaustion of karma, show the path of honesty.

इतिहासे किम् प्रधानम्

श्रीवैष्णवानाम् तटस्थ-प्रामाणिकानुकूले मते रामाख्याने वाल्मीकीयम् एव रामायणम् परमम् प्रमाणम्।

महाभारतोक्ताख्यानम्

माध्वा वाल्मीकीयापेक्षया महाभारतान्तर्गतं रामायणाख्यानम् पुरस् कुर्वन्ति - तत्रत्यम् “मूल-रामायणं” व्यास-कृतत्वात् परमम् इति।

सम्बद्ध-लेखाः

• साधारण-तारतम्यम् ।
• वेङ्कटनाथार्यादयः

भ्रान्त-पक्षः

All these are authoritative Arsha sources of the Rama-katha, which have been widely quoted by writers across sampradayas: The Ramayana of Valmiki, Yoga-Vasishtha, Agastya-Ramayana, Adhyatma-Ramayana, the Rama-katha in the Padma-Purana, Bhushundi-Ramayana, the Rama-katha in Skanda-Purana, Adbhuta-Ramayana, Ramopakhyana of the Mahabharata, and Ananda Ramayana. This set of Sanskrit Ramayana is sufficient to resolve all questions about the Rama-katha, without reference to vernacular authors such as Tulsi, Kamban etc.

एवं प्रामाण्यकल्पनं शाठ्यम् एव।

अपायः

शबर्य्-उच्छिष्ट-भक्षणे प्रत्युक्तया रीत्या

यदि वाल्मीकीय मे भी यह दुराचार आक्षिप्त होजाए
तो वाल्मीकीय का धर्मबोधकत्व घट जाएगा,
और “यान्यस्माकं सुचरितानि तानि त्वयोपास्यानि नो इतराणि” जैसे उपदेशोँ का शरण लेना पडेगा।
ऐसे वाल्मीकीय का धर्म मेँ प्रमाण अन्य-सापेक्ष होजाएगा।
अथवा भक्त लोग बुद्धिपूर्वक अपचार भी वाल्मीकीय-सम्मत मानने लगेङ्गे।
एसे, वेद-तात्पर्य-बोधक पूर्णता और स्पष्टता की रक्षा के लिए, आर्ष-कवि वाल्मीकि का आशय को प्रामाणिकता से समझना चहिए।

और आस्तिकोँ के लिए प्रयोजन को छोढकर,
केवल वाल्मीकि के प्रामाणिक आशय को समझने का साधारण सौजन्य भि
परप्रबन्धाक्षेप का सहन नहि करेगा।
जैसे “थोडे हि” व्यत्यासवाले Gemini AI के (अथवा व्यक्त्यन्तर के) उक्तियोँ को कुशाग्र पर आक्षिप्त करना अनुचित होगा,
वैसे यहाँ भी।

उत्तरकाण्ड-प्रामाण्यम्

• न वाल्मीकि-कृतम् इति रङ्गः ।