०३

०१ ऊर्द्ध्वमाग्रहायण्यास्तिस्रोऽष्टकाः ...{Loading}...

ऊर्द्ध्वमाग्रहायण्यास्तिस्रोऽष्टकाः १

०२ ऐन्द्री वैश्वदेवी प्राजापत्या ...{Loading}...

ऐन्द्री वैश्वदेवी प्राजापत्या पित्र्येति २

०३ अपूपमांसशाकैर्यथासङ्ख्यम् ...{Loading}...

अपूपमांसशाकैर्यथासङ्ख्यम् ३

०४ प्रथमाऽष्टका पक्षाष्टम्याम् ...{Loading}...

प्रथमाऽष्टका पक्षाष्टम्याम् ४

०५ स्थालीपाकम् ...{Loading}...

स्थालीपाकं श्रपयित्वाऽऽज्यभागाविष्ट्वाऽऽज्याहुतीर्जुहोति । त्रिंशत्स्वसार उपयन्ति निष्कृतं समानं केतुं प्रतिमुञ्चमानाः । ऋतूंस्तन्वते कवयः प्रजानतीर्मध्ये छन्दसः परियन्ति भास्वतीः स्वाहा । ज्योतिष्मती प्रतिमुञ्चते नभो रात्री देवी सूर्यस्य व्रतानि । विपश्यन्ति पशवो जायमाना नानारूपा मातुरस्या उपस्थे स्वाहा । एकाष्टका तपसा तप्यमाना जजान गर्भं महिमानमिन्द्रम् । तेन दस्यून्व्यसहन्त देवा हन्ताऽसुराणामभवच्छचीभिः स्वाहा । अनानुजामनुजां मामकर्त्त सत्यं वदन्त्यन्विच्छ एतत् । भूयासमस्य सुमतौ यथा यूयमन्यावो अन्यामति मा प्रयुक्त स्वाहा । अभून्मम सुमतौ विश्ववेदा आष्ट प्रतिष्ठामविदद्धि गाधम् । भूयासमस्य सुमतौ यथा यूयमन्यावो अन्यामति मा प्रयुक्त स्वाहा । पञ्च व्युष्टीरनु पञ्चदोहा गां पञ्चनाम्नीमृतवोऽनुपञ्च । पञ्च दिशः पञ्चदशेन कॢप्ताः समानमूर्ध्नीरधिलोकमेकं स्वाहा । ऋतस्य गर्भः प्रथमा व्यूषिष्यपामेका महिमानं बिभर्ति । सूर्यस्यैका चरति निष्कृतेषु घर्मस्यैका सवितैकां नियच्छतु स्वाहा । या प्रथमा व्यौच्छत्सा धेनुरभवद्यमे । सा नः पयस्वती धुक्ष्वोत्तरामुत्तरां समांस्वाहा । शुक्रऋषभा नभसा ज्योतिषागाद्विश्वरूपा शबली अग्निकतुः । समानमर्थं स्वपस्यमाना बिभ्रती जरामजरौष आगाः स्वाहा । ऋतूनां पत्नी प्रथमेयमागादह्नां नेत्री जनित्री प्रजानाम् । एका सती बहुधोषो व्यौच्छत्साऽजीर्णा त्वं जरयसि सर्वमन्यत्स्वाहेति ५

०६ स्थालीपाकस्य जुहोति शान्ता ...{Loading}...

स्थालीपाकस्य जुहोति शान्ता पृथिवी शिवमन्तरिक्षं शन्नो द्यौरभयं कृणोतु । शन्नो दिशः प्रदिश आदिशो नोऽहोरात्रे कृणुतं दीर्घमायुर्व्यश्नवै स्वाहा । आपो मरीचीः परिपान्तु सर्वतो धाता समुद्रो अपहन्तु पापम् । भूतं भविष्यदकृन्तद्विश्वमस्तु मे ब्रह्माभिगुप्तः सुरक्षितः स्यां स्वाहा । विश्वे आदित्या वसवश्च देवा रुद्रा गोप्तारो मरुतश्च सन्तु । ऊर्जं प्रजाममृतं दीर्घमायुः प्रजापतिर्मयि परमेष्ठी दधातु नः स्वाहेति च ६

०७ अष्टकायै स्वाहेति ...{Loading}...

अष्टकायै स्वाहेति ७

०८ मध्यमा गवा ...{Loading}...

मध्यमा गवा ८

०९ तस्यै वपां जुहोति ...{Loading}...

तस्यै वपां जुहोति वह वपां जातवेदः पितृभ्य इति ९

१० श्वोऽन्वष्टकासु सर्वासां पार्श्वसक्थिसव्याभ्याम् ...{Loading}...

श्वोऽन्वष्टकासु सर्वासां पार्श्वसक्थिसव्याभ्यां परिवृते पिण्डपितृयज्ञवत् १०

११ स्त्रीभ्यश्चोपसेचनं च कर्षूषु ...{Loading}...

स्त्रीभ्यश्चोपसेचनं च कर्षूषु सुरया तर्पणेन चाञ्जनानुलेपनं स्रजश्च ११

१२ आचार्यायान्तेवासिभ्यश्चानपत्येभ्य इच्छन् ...{Loading}...

आचार्यायान्तेवासिभ्यश्चानपत्येभ्य इच्छन् १२

१३ मध्यावर्षे च तुरीया ...{Loading}...

मध्यावर्षे च तुरीया शाकाष्टका १३

  1. 3, 1. On the Aṣṭakās, celebrated on the eighth days of the three dark fortnights following after the Āgrahāyaṇī full moon, see Śāṅkhāyana III, 12 seqq.; Āśvalāyana II, 4; Gobhila III, 10. ↩︎

  2. As there are four deities named, I think it probable that they are referred to all Aṣṭakās indiscriminately; comp. Āśvalāyana II, 4, 12. Thus in the Mantras prescribed for the first Aṣṭakā (Sūtras 5 and 6), Indra, the Viśve devās, and Prajāpati are named; to the Fathers belongs the Anvaṣṭakya ceremony. ↩︎

  3. With regard to the order of these substances the Gṛhya texts differ. ↩︎

  4. Comp. Taitt. Saṃhitā IV, 3, 11; Atharva-veda III, 10. ↩︎

  5. (a) The thirty sisters seem to be the days of the month. As to p. 342 madhyechandas, comp. Taitt. Saṃh. loc. cit. § 1: chandasvatī uṣasā pepiśāne; § 2: catuṣṭomo abhavad yā turīyā yajñasya pakṣāv ṛṣayo bhavantī, gāyatrīṃ tṛṣṭubhaṃ jagatīm anuṣṭubham bṛhad arkaṃ yuñjānāḥ suvar āऽbharann idam. ↩︎

  6. (d) Probably one Aṣṭakā addresses the others, her sisters, as Jayarāma explains this verse. ↩︎

  7. (f) The explanation by which the ‘fivefold milking’ is referred to what is called in Taitt. Brāhmaṇa II, 2, 9, ’the milkings of Prajāpati,’ seems to me more than doubtful, for ’the milkings p. 342 of Prajāpati’ are only four: viz. the dark night, the moonlight, the twilight, and the day. ↩︎

  8. (i) Sukra-ṛṣabhā cannot be translated, as Professor Stenzler does, ‘die schönste unter den Lichtern’ (Mādhava: śukreshu nakṣatrādishu śreṣṭhā), for this meaning of ṛṣabhā occurs only in later texts. The word is a Bahuvrīhi compound, as the Petersburg Dictionary explains it. ↩︎

  9. In the first verse I have omitted vyaśnavai, which impedes the construction and violates the metre. The word has found its way into the text, no doubt, in consequence of the phrase dīrgham āyur vyaśnavai occurring in chap. 2, 2. In the second verse p. 344 akṛtad is corrupt. I have translated abhayam; comp. Āśvalāyana II, 4, 14. In the third verse I have left out mayi, as Professor Stenzler has done in his translation. ↩︎

  10. I have stated in the note on Śāṅkhāyana III, 13, 1 my reasons for believing that the true reading of this Sūtra is not madhyāvarṣe (in the middle of the rainy season), but māghyavarṣe (the festival celebrated during the rainy season under the Nakṣatra Maghās). There are no express rules given with regard to the third Aṣṭakā, but I think we should understand this Sūtra as involving a statement on that Aṣṭakā: (The third Aṣṭakā) and the fourth, on the Māghyavarṣa day, are Sākāṣṭakās (Aṣṭakās on which vegetables are offered). Śāṅkhāyana (Gṛhya III, 13, 1) declares that the ritual of the fourth Aṣṭakā is identical with that of the second. ↩︎