यजुर्वेदे विश्वासटिप्पन्यः

०१

विश्वास-प्रस्तुतिः

एष वै᳘ प्प्रभूर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव प्प्र᳘भूतम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ प्रभूर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव प्र᳘भूतम् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

अथाश्वमेधस्य यौगिकसंज्ञाद्वादशकाभिधायकं ब्राह्मणम् ।

एष वै प्रभूर्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव प्रभूतं भवति ॥ १ ॥

हरिस्वामी

एष वै प्रभूर्नामेति । अत्र ब्राह्मणे अश्वमेधस्य द्वादश नामानि यौगिकानि इति दर्शनार्थं तानि प्रदर्श्यन्ते । यत्र देशे काले च एतेनाश्वमेधेन यजंते । तत्र सर्वमेव प्रभूतं बहु भवति । यदिष्टं प्राणिनामन्नपानाच्छादनं पुष्ट्यादीति शेषः ॥ १ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Strengthful: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes strong.

०२

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै᳘ व्विभूर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव व्वि᳘भूतम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ विभूर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव वि᳘भूतम् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै विभूर्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव विभूतं भवति ॥ २ ॥

हरिस्वामी

विभूतं सर्वकार्येभ्यः ॥ २ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Plenteous: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes plentiful.

०३

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै व्य᳘ष्टिर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव᳘ व्य᳘ष्टम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै व्य᳘ष्टिर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव व्य᳘ष्टम् ¹ भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै व्यष्टिर्नामि यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव व्यष्टं भवति ॥ ३ ॥

हरिस्वामी

व्यष्टं प्राप्तं यजमानेन ॥ ३ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Obtainment: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes obtained.

०४

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै व्वि᳘धृतिर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव व्वि᳘धृतम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै वि᳘धृतिर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव वि᳘धृतम् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै विधृतिर्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव विधृतं भवति ॥ ४ ॥

हरिस्वामी

विधृतं स्वकर्मसु विभागेन स्थापितम् ॥ ४ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Distinction: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes distinct ².

०५

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै व्या᳘वृत्तिर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न यज᳘न्ते स᳘र्व्वमेव व्या᳘वृत्तम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै व्या᳘वृत्तिर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न यज᳘न्ते स᳘र्वमेव व्या᳘वृत्तम् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै व्यावृत्तिर्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव व्यावृत्तं भवति ॥ ५ ॥

हरिस्वामी

व्यावृत्तं अकार्येभ्यः ॥ ५ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Severance: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes severed ³.

०६

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वा ऊ᳘र्ज्जस्वान्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेवो᳘र्ज्जस्वद्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वा ऊ᳘र्जस्वान्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेवो᳘र्जस्वद्भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वा ऊर्जस्वान्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेवोर्जस्वद्भवति ॥ ६ ॥

हरिस्वामी

ऊर्ज्जस्वत् रसवत् । यत्संभाव्यरसमौषध्यादि ॥ ६ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Food-abounding: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes abounding in food.

०७

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै᳘ पयस्वान्ना᳘म[[!!]] यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव प᳘यस्वद्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै प᳘यस्वान्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव प᳘यस्वद्भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै पयस्वान्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव पयस्वद्भवति ॥ ७ ॥

हरिस्वामी

पयस्वत् । प्यायत्ववत् संभाव्यवर्द्धनम् ॥ ७ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Sapful:

wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes rich in sap (or drink).

०८

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै᳘ ब्रह्मवर्च्चसी ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त ऽआ᳘ ब्राह्मणो᳘ ब्रह्मवर्च्चसी᳘ जायते॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ ब्रह्मवर्चसी ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त आ᳘ ब्राह्मणो᳘ ब्रह्मवर्चसी᳘ जायते॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै ब्रह्मवर्चसी नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । आ ब्राह्मणो ब्रह्मवर्चसी जायते ॥ ८ ॥

हरिस्वामी

आजायते ॥ ८ ॥ ९ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Abounding in holiness: wherever they worship with this sacrifice, the Brāhmaṇa is born as one rich in holiness.

०९

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त ऽए) एष वा᳘ ऽअतिव्याधी ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त ऽआ᳘ राज᳘न्यो ऽतिव्याधी᳘ जायते॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वा᳘ अतिव्याधी ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त आ᳘ राजॗन्योऽतिव्याधी᳘ जायते॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वा अतिव्याधी नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । आ राजन्यो ऽतिव्याधी जायते ॥ ९ ॥

हरिस्वामी

[व्याख्यानं अष्टमे]

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Excelling in hitting: wherever they worship with this sacrifice, the Rājanya is born as one excelling in hitting (the mark).

१०

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त ऽए) एष वै᳘ दीर्घो ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त ऽआ᳘ दीर्घारण्य᳘ञ्जायते॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ दीर्घो ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्त आ᳘ दीर्घारण्यं᳘ जायते॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै दीर्घो नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । आ दीर्घारण्यं जायते ॥ १० ॥

हरिस्वामी

दीर्घारण्यम् उत्तरकालमिति शेषः । कुत एतत्, प्रभूतं भवतीत्यादिविधानात् ॥ १० ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called the Long (wide) one: wherever they worship with this sacrifice, a wide tract of forest-land will be provided ⁴.

११

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त ऽए) एष वै᳘ कॢप्तिर्न्ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव᳘ कॢप्त᳘म्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ कॢप्तिर्ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव᳘ कॢप्त᳘म् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै क्लृप्तिर्नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव क्लृप्तं भवति ॥ ११ ॥

हरिस्वामी

क्लृप्तं सज्जनभोग्यम् ॥ ११ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Fitness: wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes fit and proper.

१२

विश्वास-प्रस्तुतिः

(त्ये) एष वै᳘ प्प्रतिष्ठा ना᳘म यज्ञः[[!!]]॥
(ज्ञो) य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्व्वमेव प्प्र᳘तिष्ठितम्भवति॥

मूलम् - श्रीधरादि

मूलम् - Weber

एष वै᳘ प्रतिष्ठा ना᳘म यज्ञः᳟॥
य᳘त्रैते᳘न यज्ञे᳘न य᳘जन्ते स᳘र्वमेव प्र᳘तिष्ठितम् भवति॥

मूलम् - विस्वरम्

एष वै प्रतिष्ठा नाम यज्ञः । यत्रैतेन यज्ञेन यजंते । सर्वमेव प्रतिष्ठितं भवति ॥ १२ ॥

हरिस्वामी

भोगेभ्यः प्रतिष्ठितं स्वायतने ॥ १२ ॥

इति श्रीमदाचार्यहरिस्वामिनः कृतौ माध्यन्दिनीयशतपथब्राह्मणभाष्ये त्रयोदशे काण्डे तृतीये ऽध्याये सप्तमं ब्राह्मणम् ॥ १३ । ३ । ७ ॥

Eggeling

Verily, this is the sacrifice called Support (foundation): wherever they worship with this sacrifice, everything indeed becomes supported (firmly established).

व्यष्टं᳘ A. P. ↩︎
344:1 Svakarmasu bhāgena sthāpitam (? confined respectively to its own functions), comm. ↩︎
344:2 Harisvāmin supplies ‘akāryebhyaḥ’–is kept away from what it is forbidden to do, or from what is not one’s business. ↩︎
345:1 That is, as would seem, either as a protection from neighbouring countries, or as room for spreading, and as pasture-land. Cf., however, XIII, 2-4, 2, 4, where, as in Ait. Br. III, 44; VI, 23, such a belt of jungle is referred to as a source of danger to the inhabitants of a country. ↩︎