१०

य᳘दसिपथा᳘न्कल्प᳘यन्ति॥
से᳘तुमेव त᳘ᳫँ᳘ सङ्क्र᳘मणं य᳘जमानः कुरुते स्वर्ग्ग᳘स्य लोक᳘स्य स᳘मष्ट्यै॥

य᳘दसिपथा᳘न्कल्प᳘यन्ति॥
से᳘तुमेव त᳘ᳫँ᳘ सङ्क्र᳘मणं य᳘जमानः कुरुते स्वर्ग्ग᳘स्य लोक᳘स्य स᳘मष्ट्यै॥

य᳘दसिपथा᳘न्कल्प᳘यन्ति॥
से᳘तुमेव त᳘ᳫं᳘ संक्र᳘मणं य᳘जमानः कुरुते स्वर्ग᳘स्य लोक᳘स्य स᳘मष्ट्यै॥

यदसिपथान् कल्पयन्ति । सेतुमेव तं संक्रमणं यजमानः कुरुते । स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै ॥ १ ॥

यदसिपथान् । असेः शासस्य मार्गाः असिपथाः, तान् सूचीभिः लौह्यादिभिः कल्पयंति । इत्येतदत्र ब्राह्मणमुच्यते ॥ १ ॥

1. When they prepare the knife-paths, the Sacrificer makes for himself that passage across, a bridge, for the attainment of the heavenly world.

सूची᳘भिः कल्पयन्ति॥
वि᳘शो वै᳘ सू᳘च्यो राष्ट्र᳘मश्वमेधो व्वि᳘शञ्चै᳘वास्मिन्राष्ट्र᳘ञ्च समी᳘ची दधति हिरण्यमय्यो भवन्ति त᳘स्योक्तं ब्रा᳘ह्मणम्॥

सूची᳘भिः कल्पयन्ति॥
वि᳘शो वै᳘ सू᳘च्यो राष्ट्र᳘मश्वमेधो व्वि᳘शञ्चै᳘वास्मिन्राष्ट्र᳘ञ्च समी᳘ची दधति हिरण्यमय्यो भवन्ति त᳘स्योक्तं ब्रा᳘ह्मणम्॥

सूची᳘भिः कल्पयन्ति॥
वि᳘शो वै᳘ सूॗच्यो राष्ट्र᳘मश्वमेधो वि᳘शं चैॗवास्मिन्राष्ट्रं᳘ च समी᳘ची दधति हिरण्यम᳘य्यो भवन्ति त᳘स्योक्तम् ब्रा᳘ह्मणम्॥

सूचीभिः कल्पयन्ति । विशो वै सूच्यः । राष्ट्रमश्वमेधः । विशं चैवास्मिन् राष्ट्रं च समीची दधति । हिरण्मय्यो भवन्ति । तस्योक्तं ब्राह्मणम् ॥ २ ॥

विशो है सूच्यः । बहुत्वात् क्षुद्रत्वाच्च । तास्ताम्रमय्यः । रजतमय्यः । हिरण्यलोहमय्यः । दिशो वै लोहमय्यः । इत्याद्यागामिकाः ॥ २ ॥ ३ ॥

इति श्रीमदाचार्यहरिस्वामिनः कृतौ माध्यन्दिनीयशतपथब्राह्मणभाष्ये त्रयोदशे काण्डे द्वितीये ऽध्याये दशमं ब्राह्मणम् ॥ १३ । २ । १० ॥

2. They prepare them by means of needles; the needles, doubtless, are the people ¹ (clans), and the Aśvamedha is the royal power: they thus supply him with people and royal power combined. They are made of gold: the meaning of this has been explained.

(न्त्र᳘) त्र᳘य्यः[[!!]] सू᳘च्यो भवन्ति॥
लोहम᳘य्यो रजता[[!!]] ह᳘रिण्यो दि᳘शो वै᳘ लोहम᳘य्यो ऽवान्तरदि᳘शो रजता᳘ ऽऊर्ध्वा ह᳘रिण्यस्ता᳘भिरे᳘वैनङ्कल्पयन्ति तिर᳘श्चीभिश्चोर्ध्वा᳘भिश्च बहुरूपा᳘ भवन्ति त᳘स्माद्बहुरूपा दि᳘शो ना᳘नारूपा भवन्ति त᳘स्मान्ना᳘नारूपा दि᳘शः॥

(न्त्र᳘) त्र᳘य्यः[[!!]] सू᳘च्यो भवन्ति॥
लोहम᳘य्यो रजता[[!!]] ह᳘रिण्यो दि᳘शो वै᳘ लोहम᳘य्यो ऽवान्तरदि᳘शो रजता᳘ ऽऊर्ध्वा ह᳘रिण्यस्ता᳘भिरे᳘वैनङ्कल्पयन्ति तिर᳘श्चीभिश्चोर्ध्वा᳘भिश्च बहुरूपा᳘ भवन्ति त᳘स्माद्बहुरूपा दि᳘शो ना᳘नारूपा भवन्ति त᳘स्मान्ना᳘नारूपा दि᳘शः॥

त्रय्यः᳘ सूॗच्यो भवन्ति॥
लोहम᳘य्यो र᳘जता ह᳘रिण्यो दि᳘शो वै᳘ लोहम᳘य्योऽवान्तरदि᳘शो रजता᳘ ऊर्ध्वा ह᳘रिण्यस्ता᳘भिरेॗवैनं कल्पयन्ति तिर᳘श्चीभिष्चोर्ध्वा᳘भिश्च बहुरूपा᳘ भवन्ति त᳘स्माद्बहुरूपा दि᳘शो ना᳘नारूपा भवन्ति त᳘स्मान्ना᳘नारूपा दि᳘शः॥

त्रय्यः सूच्यो भवन्ति । लोहमय्यो रजता हरिण्यः । दिशो वै लोहमय्यः । अवान्तरदिशो रजताः । ऊर्ध्वा हरिण्यः । ताभिरेवैनं कल्पयन्ति । तिरश्वीभिश्चोर्ध्वाभिश्च । बहुरूपा भवन्ति । तस्माद्बहुरूपा दिशो नानारूपा भवन्ति । तस्मान्नानारूपा दिशः ॥ ३ ॥

[व्याख्यानं द्वितीये]

3. Three kinds of needles are (used), copper ones, silver ones, and gold ones;–those of copper, doubtless, are the (principal) regions (of the compass), those of silver the intermediate ones, and those of gold the upper ones: it is by means of these (regions) they render it fit and proper. By way of horizontal and vertical (stitches ²) they are many-formed, whence the regions are many-formed; and they are of distinct form, whence the regions are of distinct form.