TODO: परिष्कार्यम्
श्री श्रीनिवास परब्रह्मणेषमु श्रीमते विलन वेनमः श्री वैखानस भगवच्छाव ग्रन्दमाला तृतीय प्रसूनम् द्वितीय मुद्रणम् श्री वै खा न स पैतृमेधिक प्रयो गः पूर्वा 22 चार्यैस्सङ्गधितः T.T.D. देवस्थान आर्थिक सहकारमुतो मुद्रण 1000 कापीलु ग्रस्थमाला सम्पादकः श्री उ. वे. श्रीमाजु आ ग म प्र प र डा॥ दीविकृष्णसामि अय्यङ्गार् रिजिष्टरु कापीरैट् 1991 नल्लूरु [मूल्यम् रु. 30-00 V श्री श्रीनिवान सरब्रकू ्मणेनमः श्रीमते विखन सेनमः श्री वै भावन भगवच्चाष्ट ग्रन्जमाला तृतीय प्रसूनम् । द्वितीय मुद्रणम् श्री वै खा न स पैतृमेधिक प्रयोगः पूर्वा 22 चार्यैस्सङ्गन्धितः T.T.D. देवस्थान आर्धिक सहकारमुतो मुद्रण 1000 कापीलु ग्रनमाला सम्पारक उ. वे. श्रीमाज आ ग म प्र व र डा॥ दीवि कृष्णस्वामि अय्यङ्गार् रिजिष्टरु कापीरैट् ] 1901 नल्लूरु [“मूल्यम् रु. 30-00 श्रीमते विखनसे नमः विज्ञप्ति श्री वै खानस महाशयुलारा :
- स्वार्थत्यागमुतो ई ग्रन्थमुनु विद्यज्जन सम्म तमुगा संस्करिञ्चि पैतृक धर्म संशयच्चेदकमगु टिप्पण मुगा अनेक धर्मशास्त्र वचनमुलु निन्दु पॊन्दुपरचि, मुद्र णानु कूलमुग की॥शे॥ देवयजनं वॆङ्कट्रामाचार्युलु वारु (ईपूरु) की॥शे॥ नारायणं रामानुजाचार्युलुगारु (पुल्लि पालॆं) ग्रन्थमालकु अन्दिञ्चियुन्नारु. ग्रन्धमाल सम्पाद कुलगु मानायनगारैन भिषग्राज दीवि वॆङ्कट नृसिंहाचार्युलु गारु तृतीय प्रसूनमुग मुद्रण काविञ्चि सङ्घसोदरुलकु 1939लो अन्दिञ्चियुन्नारु. आ ग्रन्थमुलु चाल्काज्जालमु क्रितं अयि पोयिनवि इन्तकालमुनकु T.T.D. वारि आर्थिक सहायमुतो पुनर्मुद्रण काविञ्चि मीकु अन्दिञ्चु भाग्यमु कल्गिनन्दुलकु सन्तसिञ्चुचुण्टिनि.
- मुद्रण विषयमुलो मिक्किलि ओर्पुतो स्कालित्यमु लनु सरिदिद्दि प्रूफ् चूचि सकालमुलो प्रॆस् वार्कि अन्दिञ्चुटलो सहकरिञ्चिन श्रीमान् तमिरिश श्रीनिवासाचार्युलुगार्कि (पॆदरावूरु) प्रणामसहस्रमुलर्पिञ्चुचुन्नाडनु. लि) सुमङ्गळी मरण दशमदिन संस्कार विषयमुन लोकाचार प्रयोगमु कॊन्नि धर्म शास्त्रविषयमुलु ग्रन्धानु L बन्धमुन प्रचुरिञ्चबडिनवि.
- ई ग्रन्थ मुद्रणकु द्रव्य सहायमॊनर्चिन तिरुमल तिरुपति देवस्थानमु EO गारैन ऎं.वि. प्रसाद् (I.A.S. ) गार्कि कृतज्ञतलु तॆल्पुकॊनुचुन्नानु. सहृदयुलैन सङ्घ सोदरु अन्दरु ग्रन्धमाला 2 वृद्धिकि तोड्पडवलसिन्दिगा प्रार्धिञ्चुचुन्नानु कार्यस्थानमु. इटु सम्पादकुलु. नल्ल कु अगम प्रवर Dr. दीवि कृष्णसामि अय्यङ्गार् 1991 ऎ. आर्. ऎ. सि, 34 LO श्री श्रीनिवास परब्रह्मणे नमः मद्विखनन महायनय नमः *पोद्घातः श्लो॥ सद्योजात तदित्सहस्र रुचिरत्वत्थामरगि पोतुनः कारुण्या ऒकृतसिद्दु चिनुवदनं कळ्याण पड्डायकः ब्रह्मेणादि सुकॊत्तमार्ग विलसद्रत्व प्रधा निर्मित श्री निराजन मशास्त्रि युगळगि काविडराद्रीश्वर &A # यज्जॆनादि मताटनीभुवि चरत्कालाग्नि जिस्वायते यद्भृग्वादि मुनीन्द्रमान ससरिता स्ते 2. ब्खबिम्बायते यत्र य्यक्त नितम्बिनी मणिगळे मार्गल्य सूत्रायते त त्तेज सृततं मुदं वितनुतां पै भानसाख्यं महत् श्लो॥ श्रोत स्मार्तात्मिकं कर्मनिखलं येन सूत्रितम्। तस्मै समस्त वेदाधजु विदे विखनसे नमः . त अखिल धर्ममूललो वेदः, सतु सकलचेतनोद्धरणाय प्रथ मन्ताव त्परमपुरुषा नुगृहीतः । श्रूयतएवा स्मिन्नतितरां ज्ञानस्य निशेय स्साधनत्वम्, तर्जन साधनञ्च प्रवृत्ति निवृ त्त्यात्मक कर्मा चरणमिति. अतएवाह परमकारुणिको भगवा नीतायाम्. श्लो॥ नियतङ्कुरुकर्मत्वं कर्मज्यायोह्य कर्मणः, शरीरयात्रापिचतेन प्रसिद्ध्येदकर्मण, इति. 2 कर्मण श्चैवमादिभि रनादिसिद्धत्व मनश्यानुष्टे यत्वञ्च स्फुटम्, तत्कर्म, श्रोतस्मार्त भेदेन द्विविधम्, श्रोतन्नामा ६ग्न्याधेयादिकम्, निषेकादिकं स्मार्तम्, एतदुभय मप्य पौरुषेये वेदे ऒत्यन्त सौक्ष्म्येनोपपादितम् तदधज्ञान स्यासाधारणत्वा त्सुलभतरेण वेदाधक्षा प्रकाशनपरा ण्यनेकानि कल्पसूत्रा ण्यनल्पमतय श्चत्रु र्महर्षयः, निबन्धन गणेष्वे तेषां मध्ये ऒष्टादश सज्ज्यका न्येव मुख्यतमत्वेन परिग णितानि कल्पसूत्रा वीक्षया मानव्यादीनां स्मृतीना मर्वा चीनत्वं सिद्धम्, श्रोतस्मार्तयो र्मध्ये स्मार्तं द्विविधम्, पौर्वं, बौधक्षा्वुदै हिकमिति, साम्प्रतं द्वैतीयीकस्य प्रस्तावा हजाता भवति, जौधज्वोडै हिकं नाम, मृतसंस्कारः सतु डॆ द्विविधःः ब्रह्म मेधः, पितृ मेध इति, केचि द्बह्म मेधाहाता केचि त्पितृमेधाहाजु” इति निश्चय ॥ - पितृ मेधव त्पूर्वं पैतृमेधिकं समस्त्रकं तस्त्रं कृत्वा पश्चादनेनोक्त प्रका रेण ब्रह्म मेधीन विधानेन ब्रह्मनिष्ठ महिताग्नि मुनाहि ताग्निं वा ब्रह्मचारिणि वादहे न्ना न्येषा मिति नृसिंहना जपेयीये ब्रह्म मेधलक्षणं तदधिकारिलक्ष्मणं चोर्तम्, ब्रह्म निष्ठत्व साग्निकत्वादि लक्षणरहितानां सर्वेषां पितृमेधएव, ब्रह्ममेध पितृमेधयो सादृशभेदोपिदहवपर्यन्तमेव, नकि द्भेदो व्यतऊर्थ्वम्, अतनिकार्थ्वदै हिकस्य सर्वस्यापि कर्मणः पितृमेध इति व्यवहार श्रूयते, तधाहि, पितृ मेधस्याद्य दहन सापिण्ये, दहनं नाघ, मृतस्य शरीरसंस्कारः, निर्दोष शरीराहुत्या सम्प्रीत स्तं देवलोकन्नयति वैश्वानरः, कर्तृभ्य स्सर्व सम्पत्समृद्धिं दास्यति, पुत्रादयो मृतशरीरन्नदाह यन्ति यदि, भ्रूणहत्या मवाप्नुनन्ति, - L نگے सापिज्ज्येन मृतस्य प्रेतत्वविमुक्ति पूर्वकं पितृत्वप्राप्ति स्तल्लोक, निवासश्च शास्त्र सिद्धः, तिलोदक पिण्णप्रदा नैकोत्तरवृद्धि 3 श्राद्धादीना मसद्भावे सापिज्ञ्याहज तैव नास्त्रि, ऊपिज्ञ्याकरणे प्रत्यवायः, तानत्पर्यस्त माशाचसद्भावा क्क र्तुश्शुभे 2.नधि कारः, पेक स्याधोग३श्च सन्बुवति, ननु॥ श्लो॥ श्राद्धानि षोडशा साद्य विदधीत सपिण्णन, मित्यादिखि षोडश श्रार्धना मेव सापिज्ञ्या इत्व स्मरणा त्किञ्चा प्रयोजनं तिलोदक पिण्णपदानादि भिरित्य त्रोच्यते, एकोत्तर वृद्धि श्राद्धोदकदानै दाहजनित क्षुत्तृष्णा निवृत्तिः, पिज्जॆ राकाराऒवा वा प्ति एकोद्दिसेन पिशाचत्व निवृत्ति, सोदकुनु शाद्धॆग पेदलोकवास जनित क्षुत्तृष्णा शास्त्रिः, वृषोत्सर्ग सवश्राद्धॆग पेतत्व निवृ, क्षुत्तृष्णाजनि तात्य स्त दुःखानुभवावस्था प्रेतत्व मित्यागमः, स्वसूत्रवि दभावे दहना द्यूनाब्दि कै कोद्दिष्टा स्तकर्मणि परसूत्रविधि रसुषेयः, सपिणीकरणे स्वसूत्रनिधिरेव तस्यकाला स्तर सद्भावात्, सापिज्ञ्यात्पर मेकोद्दि सेपि विश्वदेववरण का र्यः विद्य तेबहवग कर्म भेदेन तच्भेदन्सम्भवति, यथा नैमि त्तिकेक्रतुदक्षा अष्टकायां कालकामौ नान्षीमुखेसत्यवसू काम्ये धुरूरुची, पार्वणेपुरूरवार्धवौच नियोज्यौ, प्रेतम्पितृन्वा निर्दिश्य श्रद्धया यतियते तच्बाद्धम्, त देकोद्दिष्ट पार्वण त भेदेनद्विविधम्, एकपुरुषोद्देशन यत्कृतन्तदेकोद्दिष्टम् य त्त्रि पूरुषोद्देशेन कृतं तत्पार्वणम्, एत द्विविधात्मकमपि नित्य नैमित्तिक काम्यभेदेन त्रिधा भिद्यते. मृताह दशजौ" महालयादिषु विहितं नित्यम् – अब्दिकस्य चान्ड्रिब्दवीव ग्राह्यः मृतमासे मृततिधावेव प्रत्याब्दिक श्राद्धं कुर्यात्, श्राद्धस्यास्य तिधेरेव प्राधान्यम्, तन धावार नक्षत्रादीनाम्, अस्मि न्नपराहव्यापिनी तिधिर्ग्राह्या 4 La . मन्वाद्य पेक्षया युगादिः युगादे रयनम्. अयना द्विषु वम्,विषुवाद्व्यतीपातः. व्यतीपाता द्वादशी, द्वादश्यास्तु दशक्षाः दशाजु त्प्रत्याब्दिकम्, एव मुत्तगोत्तरं सहस्रगुणाधिकं भवति, तस्मा दृतुकाले, एकादश्याञ्च किम्बहुना, प्राण प्रयाण काले ऒपि नतत्त्याज्यं प्रत्याब्दिकम्, मृताहातिक्रव णे विदुषो णे मूखजास्यवा चड्डालत्वं प्रतिजन्म, सिद्दम्, अब्दिकदिनेकर्ता मार्ग ग्रामीचे द्धिरण्य श्राद्ध माम श्राद्धंवा कुर्यात् दव्याभावे द्विजाखावेवा पैतृकसूक्ता र्हविषा होमं कुर्यात्, निस्स्वत रश्चे द्भक्त्या गवां तृणमुष्टिं दद्यात्, नोचे क्तिलतर्पणंवा कुर्यात्, महादरिद्रश्चे द्विजनवनं गत्वा, अत्युच्चै “र्महा पापीदरिद्रोह"मिति रोदनंवा कुर्यात्, तावतैन पितृसस्तुष्टिः, कर्तु श्राद्धफल प्राप्तिश्च भविष्यति, दशोजु ना मेन्दुक्षयः,अस्मिं स्तत्प्रत्याब्दिकवः त्प्रमीतपितृकग पितॄनेवोद्दिश्य मासिमासि यावज्जीवं कुर्यात्, दश श्राद्धकरणा द्वंशाभिवृद्धि र्भवति, तद तिकम्म भुक्तवतो जन्मशते ष्वपि चण्णालत्वं निश्चपचम् अतं प्रधमत स्त्रीलोदकदानं ततग्गपरं ब्राह्मणभोजन मिति निष्कर्षः. प्रत्याब्दिकेतु तिलतर्पणं परेऒहन्येव “कन्याभाद्रपद मासापरपक्षो महालय सञ्ज्ञको भवति ण आदिमध्या न्डेषु यत्रकुत्रवा भानुग कन्याराशिं प्रजे त्तत्पक स्पकलगपरमपावन एव, अस्मिन्पञ्चदश दिना न्यप्यद्वरतुल्यानि भवन्ति, एकै कदिनस्य क्रतुतुल्यत्वा न्महालय श्राद्ध महन्य हनि प्रतिपदादि दशाजु स्तं, पञ्चम्यादि दशान्तं,दशम्यादि दशाक्षा स्तंवा यधाविध्युक्त मनुषेयम्, तदशक्ति, पञ्चमी दशयो र्मध्ये. कृष्णशुक्ल पञ्चम्यो रन्तरेवा, चतुर्दशीं विनै वैकस्मि न्नप्यनिषिद्धदिने, पितृपक्षि मृततिधौवा कर्तव्यम्, तेनैव पितर स्तृप्ता स्संवत्सरपर्यन्त मितिस्मृतिः ॥ 5 यै/कैश्चन धनशून्याधिकारकै स्तत्पक्षे श्राद्धकरणा ऒसम्भवे, यावद्भानो, कन्याराशिस्थिति स्तावद्वाकुर्यात्, तत्रा व्यासम्भवे वृश्चिकडशजुन परः न्हम्, L " भानो कन्यासज्रमण मारभ्य वृश्चिकदश न पर्यस्त्रं न्पितॄंश्च मानुषलोके वासयित्वा स्वपुरं शून्यं करोति वैवस्वतः, पितृपक्षे व्यतीते2. पी॥श्लो ॥ श्राद्धं ददतु मद्यं श्या स्तुलासङमणेपीवा !! इत्याशापाशबद्धाः पित्रादय स्पन्दिहानाः, वृश्चिकदशन पर्यस्तं निरीक्ष्य, तत्राप्यकरणे, अभी क्लीं निश्वस्य देवै स्सह निराशाग पुत्रादीक्षा शप स्तस्स न्तिः, क्षुधा र्ता स्सनिवासं प्राप्नुवन्ति, तस्मा द्भैक्षाचरण शरीरविक्रया दिखि र्यग प्राणा स्धारयति, तेना प्यलङ्ञ नियमिदं महालय श्राद्धमिति स्मृतिसंवाद ः ॥ अस्मिन्पक्षे भरणीनक्षत्र युततिधि र्महाभरणि रित्युच्यते, सुहाभरणि श्राद्धं गयाश्रद्ध फलदं भवति, अस्मि न्नेव सुखा यु क्त त्रयोदशीगजच्छायेतिकथ्यते, यत्किण्बिद्दीयते तस्यां तत्सर्व म स्यानस्त्य मश्नुते, मखात्रयोदशी श्राद्धनिषेधव चना न्येकवर्गो देशपरा जीतियावत्, वर्गद्वयोद्देश्, नकिळ्ळ दोष वेशः कीस्तु, श्लो॥ युगादिषुचसर्वासु पिण्णनिर्वापणादृते. इत्यु, र्भाद्रपदकृष्णत्रयोदश्यायुगादित्वा तस्याम्पिण्डदाननिषेधः, अस्मिन्पक्षे मखाविरहितायां केवल त्रयोदश्यामपि वर्गद्व योद्देशेन श्राद्धं प्रशस्तम् ॥ पक्षमहालयेतु नन्दाचतुर्द श्यादि वज्यतिधि विचारो नकर्तव्यः!. GABROKEN शस्त्रहतानां दुर्मृतानाञ्च, चतुदजुश्या मेवैको दिष्टं सदैवं कुर्यात्, दैवहीनञ्चे त्कुलक्षयकरं भवति, तेषां मृताहादौ पार्वणमेव कार्यम्. अपुत्राणां चैव G ep मेव, तुरीयाश्रमिणां द्वादश्यां पार्वण श्राद्धमेव कुर्यात्, तधै व मिृता हेच॥ amma. “अस्मि न्नित्रादय स्त्रयः. मात्रादय स्त्रीसः, अशक्ति” सपत्नीकाग पितादय स्त्रयः, मातामहादयशृ त्रयः, उद्देश्याः॥ एकस्मि नाह्मणे सर्वा न्का गणिका त्प्रपूज्य, तेभ्यो प्युदकाल्जलि पिण्णदानादिकं कुर्यात्, एतच्चा ’ द्धं त्वाद्यन्त दैविकं भवति, पितरि मृते मातरि जीवन्तां पीता मह्यादिवरणं नकर्तव्यम्, तिलोदक पिण्णदानादिकं त्ववश्यं कर्तव्यमेव. सजा न्युपरागादा कृतं नैमित्तिकम्, (नग्न प्र च्छाद नै को त्तरवृद्धि नवश्राद्ध सोदकुम्भ सपिणीकरण वृद्धि श्राद्धा न्यपि नैमित्तिकास्येव) कलिमेण मेषादि राशिषु सञ्बरमाणस्य सूर्यस्य पूर्वराशेगपरराशि प्रवेशस्स ब्र्कमणम्,तस्मिन्त्स्नान दानादिकं कार्यम्, अकरणे प्रत्यवायः निस्स्वतरश्चे तस्मि न्ना मशाद्धेन हेमशाद्धेनवा पितॄं स्तर्पये दित्युक्ति स्सार्वजनीना, ननु, सजौन्तिसमयस्त्वतिसूक्ष्मः, पलवेक्ष डै र्दुरवग नव्यश्च, कध कार्यं तस्मिन व्यकव्यदानादिक मित्युक्ति, कर्माचरणे सजौ क्तेग पूर्वोत्तरकालौ ग्राह्यौ, तत्प्रपञ्चस्तु रवेर्मृगकर्कट सब्रौन्ती उदग्धक्षिणायने, तुलामेषसजौ स्त्री- विषुवे, कन्यामिधुन मीन धनु स्सजौन्तय षिडशीतिमुखाः, वृष वृश्चिक कुम्ब सिंह सब्रौन्तयो विष्णुपदानि । - मकरे भानु प्रवेशे सत्यपर कालीना विंशतिघटिकाः, कटके पूर्वकालीना स्त्रिंशद्घाटिकाः विषुवे. प्रत्येकं पूर्वे दशघ टीका स्तथैव परतोपि षडशीत्यां परत ष्षष्टघटिकाः, विष्णुपदे पा०क्टोडश घटिकाः, पश्पादपि षोडशघटिका पुण्याभव नीति निष्कर्षः.“सूर्यसोमोपराग वेळायां स्नानदानाडिनां वृहती प्रशस्तिः” उपरागाद्यन्तयो स्स्नानं विहितम् यत्र श्वापि जले स्नानाकरणे महादोषः, तस्मा दाशौचवानपि स्नात्वा हिरण्येना ऒ ऒ वे. नवा श्वाद्धं कुर्यात्, चन सूर्योपरागे स्पर्शादियधावद्बिमृडश न पर्यस्तम्पुण्यकालः, नाद्यन्त योर्विभागश शृङष णे ष्विवेति सिद्धान्तः ॥ भानुवासरे सूर्योपरागे, इन्दुवासरे सोमोपरागे सति, तदुपराग श्चूडामणिसञ्ज्ञक इदि महर्षयः, चूडा मण्यां कृतनिवापादिकं कोटिगुणितं भविष्यतीति शास्त्रस्थितिः ॥ - नग्न प्रच्छादनं नाम, दहनो त्तरकालीन श्राद्धविशेषः ॥ एकोत्तरवृद्धि श्राद्धानि, मरणदिना दारथ्यदशाहपर्यस्तन्तिलो दशार्जीलिदान सब्ज्यॆक्रमेण दहनजनित क्षुत्तृष्णा निवारणाधुं प्रेतोद्देश्यका न्यामद व्यत्याग रूपाणि नवश्राद्धानितु, प्रधमा द्येकादशाहास्त्रं पेतत्व विमु क्त्युपायल्वेन,विषमदि नेषु कृतान्यामदं व्यदानरूपाणि यद्य द न्तरितं नवश्राद्धं तत्तदु त्तर सातस्त्र्या दनुष्ठियम्, एकोद्दिष्टदिना दर्वा ग न्तरायै र्नकृतानिचे त्तानि सर्वाण्यपि तस्मिन्दिनवीव कुर्यात्, नात्रं तिधिवारादि दोषः अथ च॥- श्लो॥ विशाखा रोहिणी याम्या पौष्णादित्योत्तरा त्रयम् अष्टा वर्ष्या नवशाद्धे पुनर्मरणदा, इति. श्लो॥ स्व त्रिजन्मनु नन्दायां चतुदशा श्यां भृगोर्दिने यदि कुर्या न्न वशाद्धं कर्ता यमपुरं वञ्जेत् ॥ इत्यादिभि र्दोषस्मरणं मातापितृ व्यतिरिक्तविषयं कालातिकमण विषयंवेति ज्ञातव्यम्. “सोदकुम्भं नाम” – पेन्तलोकवास जनित क्षुत्तृष्णा शान्त्यधक्षां सपिणीकरणा त्पूर्व मेकोद्दिष्ट विधानेन, ततग्गपरं 8 पार्वणविधानेन, पत्यह मासंवत्सरा त्कर्तव्य पेलितोद्देश्यक शाद्धविशेषः – तस्य पितृत्व प्र्राप्यै मरणदि नप्रभृति द्वादशाहादि कालो क्त पिण्णसंयोज नात्मक श्र द्दविशेष स्ससिद्धीकरण मित्यु च्यते, … तत्तु संवत्सरात्पूर्वमेन कर्तव्यम्, प्रमादा त्सं वत्सरे व्यतीते, अतःपूर्वं षोडश श्राद्धे कृते ऒपि पुन षोडश शाद्ध पूर्वकं कुर्यात्, एक वंशजाना मनेकानां दाहक श्चैकोयदि, एकस्मिन्दिने समानतनैणा ऒपृथक्फाकेन विहितम्, साग्निक ज्येष्ठपुत्र सद्भावे यवीयसा नकर्तव्यम्, कृतमपि प्रमीतः प्रेतत्वं नविसृजति, पितृत्वं नाधिगच्छति, तस्मादेव निष्फलमिदं कनिष्ठपुत्र कृत नापिण्ण्यम् ज्येष्ठा निरग्नि स्साग्निग कनिष्ठश्चे तदानीं कनिष्ठएव सापिण्ण्य शरणाधिकारी भवति - किञ्च. ज्येष्लो, विधुरः, सपत्नीक, कनिष्ठः, एवंसति पीत्रो स्सपिणीकरणं कनिष्टेन यधाविध्युक्तं प्रथमत कार्यम्, तत्वपरं ज्येष्ठादार ग्रहणं करोतिचे दुद्वाहान स्तरं तेनैव पुन स्सपिणीकरणं कर्तव्यम्, तत्तु प्रेतशब्द विरहितं पितृशद्दोच्चारण पूर्वक मघोज्युदक पिण्डसंयोजनं विना सर्वमपि पार्वणधर्मेण कर्तव्यम् । पुन स्सपिणीकरणे मासिकानि नपुनः कर्तव्यानि, ज्येष्लो देशा स्तरस्थितश्चे त्कृतसंस्कार पितृ विपर्यय श्रवणान स्तर मादशाह माशौचवां स्तिलोदकाल्ज’ली स्प्रदाय पुनस्सपिणी करणं कुर्यात्, स्वकालाकरणकर्मारम्भ दशायां तिथि नक्षत्र वारादि शोधनं नकर्तव्यम्, किस्तू, अमायां क्षयाहे कृष्ण पञ्चम्या मष्टम्यां प्रेतपक्षे एकादश्यांवा सापिण्ण्यं कुर्या दिति धर्मशास्त्रपथः॥ वृद्धिश्रादं नाम, शुभकर्मणः पूर्वदिनकर्तव्यं नान्डी मुखम् … अत्र मातृपितामही प्रपितामह्यः, पितृपितामह 2] प्रपीतावहाः माताष ह मोतु पितानुह मातु प्रपिता महा श्चोद्देश्या,, आपाणिग्रहणा न्ना श्राद्धं पितृकर्तृकं भवति, पुन र्विवाहादिषु जीवत्पितापि स्वयमेव कुर्यात्, एत दनुष्ठानकालु पूर्वाह्हः. बोधायनीया ऒपस्तमृ सत्या षाढ द्राह्यायणादि सूत्रेषु. निषेक पुंसवन सीमन्तोन्न यन जातकर्म नामकरण चौलोपनयन गोदान विवाहादि सर्वशुभकर्मनु प्रधमतो ना श्राद्धं कर्तव्य मित्रु क्त्रम्, श्रीवै खानससूत्रेतु निषेकर्तु सङ्गमन जातकर्मोतान पारायण वतबद्ध विसर्गेषु नकर्तव्य मित्युक्तम्, सूत्रपै रध्ये स्वसूत्र मेव प्रामाण्यम्, परसूतधर्मस्तु नावलम्बनीयः, अन्यधा कर्मरणो भविष्यति, तिधि नक्षत्रवार योग करणा लभ्ययोगेषु मन्वादौ युगादौच यत्कृतं तत्काम्यम्, तिधिश्राद्धस्य मुख्य कालं कृष्णपक्षएव, कुतपादि घटिकात्रय युक्तायां प्रतिप चादि तिधौ काम्यश्राद्धं कार्यम्, तत्तु काम्यसिद्धिपर्यस्त मेक वषज्ञपर्यन्तंवा यधेष्टदिने 2 वश्यमनुषेयं नपुनः पुनः. तिदिश्राद्ध फलानि मात्प्ये!—- श्लो॥ कुर्व त्प्रतिपदि श्राद्धं सुरूपा न्विन्दते सुताजु कन्यकान्तु द्वितीया यां तृतीयायान्तु वन्दनः पशूजु क्षुद्रांश्च तुर्थ्याञ्च पञ्चम्यां शोभनास्त्सुताजु पष्ठ्यां द्यूतं कृषिञ्चापि सप्तम्यां लभते नरः अष्टम्यामपि वाणिज्यं लभते श्राद्धदो नरः स्यान्नवम्या मेकखुरं दशम्यां द्विखुरं बहु एकादश्यां तधारूप्यं ब्रह्म वर्चसी नस्सुताज् द्वादश्यां जातरूपञ्च रजतं रूप्यमेवच ज्ञातिशैष्ट्यं त्रयोदश्यां चतुदश्यान्तु कु प्रजाःण 10 प्रीय स्ते पितरश्चास्य येश स्त्रेण रणेहताः श्राद्धदं पञ्चदश्यान्तु सर्वान्कामा नवाप्नुया, दिति अध नक्षत्रश्राद्धपलानि,—— श्लो॥ स्वर्गं चापत्य मोजश्च शौर्यं क्षेत्रं बलं तधा पुत्रांशैष्ठ्यञ्च सौभाग्यं समृद्दिं मुख्यतांशुभम् प्रवृत्त चक्रताञ्चैव वाणिज्य प्रभृतीनपि अरोगित्वं यशोवीत शोकतां परमाङ्गतिम्, धनं वेदाऱ भीषक्सिद्धिं कुप्यं गामप्यजाविकम् अश्वा नायुश्च विधिव द्यश्शाद्धं सम्प्रयच्छति कृत्तिकादिभरण्यन्तं सकामा नाप्नुयादिमाजु” आ स्तीक श्रद्धधानश्च व्यपेत मदमत्सर॥ इति, अध वार श्राद्धफलानि कौर्मे. श्लो॥ आदित्यवारे त्वारोग्यं चा सौभाग्यमेवच कौजे सर्वत्र विजयं सर्वान्कामा न्भुधस्यतु विद्यां विशिष्ठाञ्च गुरौ धनम्पै भार्गवे पुनः शनैश्च रे भवेदायुरारोग्य मतिदुर्लभ, मिति नक्षत्र श्राद्धे यत्फलं तदेव योग शार्धे ऒपि रव्यादिवार श्राद्धफलं बवादिकरण श्राद्धकरणे समुपपन्नम् श्लो॥ पश्चाननस्था गुरुभूमि पुत्रा मेषेरवि स्स्याद्यदि शुक्लपक्षे मासाभिदाना करभेणयु शा महा व्यतीपात इतीह योगः श्लो॥ मेषराशौ यदासौरि स्सिंहे चन्द०बृहस्पती भास्कर श्र्शवणक्षेज्च महामाभीति सास्मृता ॥ 11 L श्लो॥ वृषेवा मिथुनेभानौ जीवचक्रौ तथे ऒस्टुभे पौर्णमासी गुरोर्वारे महाज्यैष्ठी प्रकीर्तिताः॥ इत्यादय स्वलभ्ययोगाः, अलभ्ययोग श्राद्धकर्तॄन्पितर स्सर्वकामफलै र्योजय न्तिः- मन्वादौ, युगा दौच,पितृश्राद्धं प्रशस्तम्, तस्मि न्पितॄ सुद्दिश्यदत्तं तलमित्रोदकमपि, तेषां वर्षसहस्र तृप्तिदं भवति, तथासति. किमुवक्तव्यं तदुद्देश्यक श्राद्धानुष्ठानम्, किञ्ब ।श्लो॥ युगादिषु युगा नेषु श्राद्ध क्ष य्यमुच्यते - इत्युक्तत्वाद्युगा स्तश्राद्धस्याप्य पश्याचरणी यत्वं सिद्धम्॥ सूर्यस्य सिंह वृश्चिक वृषभ कुप्प सब्स्क्रिन्तयः क्रमेण कृत श्रेता द्वापर कल्यन्ता इति ज्ञेया! # “ननु” प्रातिस्वीक शुभाशुभ कर्मवशेन स्वर्गनरकगता नां मनुष्याणां पुत्रादिभिर्घ तैरन्नपानादिभि सृ प्त्यसम्भवा त्सम्भवेऒपि स्वय मात्मना मप्यनिशाना। कथं स्वर्गादि फलं प्रयच्छन्ति पितर इतिचेन्मैवम् नह्यत्र देवदत्तादय एवश्राद्धकर्मणि सत्प्रदान भूता पि त्रादिशट्टॆ रुच्य स्ते किन्वधिष्टातृ वस्वादि देवता सहिताएव, Sou w
यथा दीवदत्ता दिशबॆर्न शरीरमात्रम्, नाप्यात्ममात्रं क्रीस्तुशरीर विशिष्टाआत्मानउच्य स्ते, एव मधिष्ठातृ देवतासहिताएव देवदत्ता दयःपित्रादि शब्दारुच्य स्ते, तत श्चाधिष्ठातृदेवता वस्वादयं पुत्रादिदत्ता न्न पानादिभि सृप्तास्सन्त स्तानपि देवदत्तादिं सर्प य न्तिक र्तॄंश्च पुत्रादीन लेन योजयन्ति॥ यथा माता गर्भपोषणायान्यदत्तैन दौहृदान्न पॊनादिना स्वयमुसभु क्तेनतृष्णासती जठरगत मपत्यं तर्प 12 यति दौहृदान्नादि प्रदायिनश्च प्रत्युपकारफलेन योज यति, तद्वत्, वसवो, रुद्रा, अदितिसुताः एते पितरः, पितृ पिता मह प्रपितामह शब्दवाच्याः. नकेवलं देवदत्तादयएव श्रद्ध देवताः प्रकृतश्राद्धकर्मणि सम्प्रदान भूताः क्रीस्तु मनुष्या णां पितॄजौ देवदत्तादी स्वयं श्राद्धेनतर्पिता सर्पयन्तिज्ञान श क्त्यतिशय योगेनः किञ्ब. नकेवलं पित्यं स्तर्पय न्ति, अपितु श्राद्धकारिभ्यः, आयुरादिफलं शास्त्रोक्त मन्यदपि फलं स्वयं प्रीताः, वस्वादयः प्रयच्छन्ति तस्मा त्तेभ्य एव होमभोजन पिण्डादानानि कुर्युः, गति सन्देहाच्च त्रीणि कर्तव्वान्येव#.. L होमेन देवस्थाः, भोजना त्पितृस्थाः, पिण्णनिर्वापणा न्नर कस्थाश्च प्रीणन्ति एत त्सुधीविलोचने स्पष्टम्॥ ग्रस्थश्चायं पैतृमेधिक प्रयोगाख्य श्री वैखानस सूत्रानुसारीसूत्रस्या 2स्य सर्वसूत्राणा मादिमत्वम् र्वसूत्रो त्तमत्वञ्च सुप्रसिद्धम्, अतएव भगवान्भृगुः, श्लो॥ आद्यत्वात्सर्व सूत्राणां वैष्णवत्वा द्विशेषतः मया नुवर्तितं तद्व त्काश्यपात्रिमरीचिभि. रिति, उ क्तञ्च स्वसूत्रेषु बोधायनापसम्बादिभि र्वान प्रस्था श्रमं" श्रीवै खानस सूत्रोक्त प्रकारेण स्वीकुर्या दिति, तस्मा देवा६.2न्यसूत्रिण स्सर्वेपि वनप्रस्थाश्रमे त्वेत त्सूत्र विध्यनुष्ठाना द्वैतानसा इत्युच्यस्ते किञ्ब.- श्लो॥ यतूनि त्राद्यन्त मध्येषु भगवा न्विष्णुरव्ययः यष्टव्वो गीयते यस्मा त्सर्वसूत्रोमंहि तत्, ए वञ्च, अस्मिन्नेव सूत्रे नारायणपरायणत्वस्य सर्वतः परि दृश्यमानत्वा दव्याहतं सर्वसूतोत्तमत्वम्, सुव्यक्त 13 मेवा2 स्य प्रणेता चतुर्मुखत्वादि लक्षणरहित रूपा स्तरधारि विखनसशब्दवाच्यग कमलासन इति सर्वविदाम्, ग्रद्धोय मतिचिरन्तानै रेव सङ्गृहीतः प्रतिभाति, अस्मि न्नत्या22वश्यकानि धर्मशास्त्रवचनानि टिप्पणरूपेण सङ्गध्य वीक्षणसौलभ्याय ग्रन्दाधोभागे निवेशितान्येव L एतद्गन द्रष्टॄणां प्रायश्य पैतृक धर्मवचननिचय मार्गण मन्यत्र नकर्तव्यमित्युक्ति र्नातिशयं परामृश्यतीति कन्यामहे, संयोजितञ्च ग्रन्दास्ते ब्रह्म मेध विधानादिकम्, बहुविषय समेतत्वादिकारणै र्विद्वत्परिष्कृत मिदं ग्रस्ध रत्न मशेषाणा मा स्तिकजनाना मत्यस्तामोददायकं भवळ्ळ त्याशास्म हे. वुल्लिपालॆं, एवं सुधीजन विधेयः, प्रमादिवत्सरा जि.ऒ सौढ कृष्णन्चमी नारायणं रामानुजाचार्यः. श्री वैखानस पै कृमेधिक प्रयोगे विषयानुक्रमणिका विषयः विषय सज्यौ 1 ग्रन्धरम्भक 2. ऊर्ध्वपुण्णमाहात्म्यम् श्री दक्षिणादानम् 4 पञ्चगव्य प्राशनम् श्री सर्व प्रायश्चित्तानु ज्ञा 6 सर्व प्रायश्चित्तम् 7 प्राजापत्यादिकृछाचरणम् L श्री दशदानप्रकारः श्री गोदानम् 10 दशदान प्रमाणम् 11 भूदानम् 12 तिलदानम् 13 हिरण्यदानम् 14 आज्यदानम् पुटा 1 2 3 4 ད 7 7 7 7 7 7 8 8 15 वस्त्रदानम् 16 धान्यदानम् 17 गुडदानम् 18 रौप्यदानम् 19 लवण दानम् 20 उता न्ति गोदानम् न्ति 21 भगवत्पाद तीर्थनिषेवणम् 9 9 . 9 9 10 10 22 मुयूरष्टाक्षरादिम स्त्र श्रवणाऒ ऒश्यकत्वम् 10 विषय सज्यौ 23 आत्मशान्तिः 24 कर्णमु स्त्रजपः 2 विषय 25 भगवद्ध्यानम् 27 यजमानकृत्यम् 26 दहनसम्भाराहरणम् 28 भगवन्नामस्मरणेन परमपदप्राप्तिः 29 लोका2 2 चारः 30 शवा 22 शौचादि प्रायश्चित्तम् 31 प्रमीताभिषेकः 11 11 12 13 13 13 60 13 13 32 शवालङ्करणम् 33 23 अशौचार्जन प्रायश्चित्तम् 34 रात्र्यादि मरण प्रायश्चित्तम् L 35 दुष्टवारमरण प्रायश्चि त्तम् 36 वारभेदेन वस्त्रदान विवेकः नी कर्मारमाऒनुज्जा तीरि प्रेताग्नि सस्धानानु ज्ञा 33 प्रेताग्नि सनानक्रमः 14 14 15 15 15 16 16 17 40 ब्रह्म चारि विधुर विधवादीना मग्न्युत्पादन विधि : 17 41 ब्रह्माचारिवीधुर विधवादीनां प्रेताग्नि सनानक्रमः 17 42 ब्रह्मचारीचेत् 43 समिदाधानविहीन प्रायश्चित्तम् 44 समिदाधानम् 45 विधुरश्चेत् 46 विधवा चेत् 47 दहनकालावधिः 48 दहनकालातीत प्रायश्चित्तम् 17 17 19 20 20 20 20 विषय सज्यौ 3 विषय 49 विच्छिन्नौ सासन प्रायश्चित्त तम् 50 विच्छिन्नौपासन वैश्वदेवस्यत त्तत्कालानुगुण्य 51 औपासनक्रमः 52 सुमङ्गली विषये नीति अनाहिताग्नि पत्नी विषये विशेषः 54 धार्याग्नि विशेष, 2-1 कृभ्राणि 21 22 23 23 23 C लीली वैश्वदेव विच्छिन्न प्रायश्चित्तम् 24 56 वैश्वदेव प्रकार 24 57 बलिहरणम् 26 ५लि 59 60 वाहकनिर्णयः 58 श्मशानगमनविधिः ग्रामश्मशानान्तर कर्तव्यताविधिः 61 त्रिगुणेश्वरासाधनम् 27 27 27 28 62 त्रिगुणेश्वराराधनम् 63 त्रिगुणेश्वरहोमः 28 28 णि 69 64 त्रिगुणेश्वराणाम्पुनराराधनम् 65 चेलोपमाजक्" नम् 66 चितास्थानपश्चिमदेशकृत्यम् 67 चितास्थानकृत्यम् 68 चितास्थानपूर्वभागळृत्यम् प्रथानहोमाऒनुज्ञा 70 प्रथानहोमः 71 प्राणमार्गेषुहिरण्यशकलनि क्षेपणम् 72 आस्येतिलतङ्ञुलादिनिक्षेपणम् 73 चतुहोत्रादिजपः 29 29 30 30 31 31 31 32 32 32ខៗ विषय 74 यज्ञपात्रनिक्षेपणम् 75 सिग्वातप्रदानम् 76 उदकधाराप्रदक्षिणम् विषय पुटा 33 77 धनिष्ठापश्चिकमरण प्रायश्चित्तम् 78 अग्नि प्रदानाङ्गगोदानानुज्ञा 79 अग्नि प्रदानाङ्गगोदानम् 80 द्विपुष्कर मरण प्रायश्बि त्तम् 81 द्विपुष्करयोगः 82 त्रिपुष्कर योगः 83 शिलि अग्नि प्रदानाङ्गदशदानम् 84 अग्नि प्रदानानुज्ञा 36 शि5 अग्नि प्रदानम् 19 37 36 ब्रह्म चारिविधुर विधनादी नामग्नि प्रदानम् 87 हृदयानुवाकजपः 38 श्रीश्री श्मशानान्नि र्गमनम् 39
- द्विजाभिवादनम् 40 90
- वाहकप्रायश्पि त्तम् 21 प्रथमदिनकर्मानुज्ञा 32 नदीतीर कुण्णिपाषाणस्थापनम्
- तिलोदक प्रदानम् 94 स्त्रीविषये आवाहनादिकम् तेन सङ्कल्पादौविभ क्तिनियमः 96 ज्ञातीनान्तर्पण विधिः 7 अदशाहा त्तिलोदक प्रदानसज्ज्या प्रमाणम् 98 ज्ञातीनां वपननिर्णयः शिति गृहागमनविधिः H 41 42 43 44 विषय पज्ज्या 5 विषयः 100 सपिज्ञानां मध्ये उदकदानासधिकारिणः 101 तिलोदकदाने जीवत्पितृकस्या ऒनथिकारः 102 पाषाणास्थापन प्रकारः 108 ( प्रेतपाषाणलक्षणम् 104 वासोदक प्रदानम् 105 फिणबलि प्रदानप्रकारः 106 पिणद्रव्यनियमः 44 45 47 94 48 107 कर्त स्तर निषेधः
- स्थाननियमः 108 उपस्थानम् 49 110 एकोत्तरवृद्धि श्राद्ध प्रकारः 111 ववश्राद्धविधिः 50 112 .आकाशेक्षिरोदकपात्र संस्थापनम् 113 नवश्राद्धदिनानि 114 पिण्णबलि विसजजानक्रमिः 51 115 प्रेतशरीरोत्प त्तिक्रमः 52 L zomad 116 लोकयात्रा प्रकारः 117 ब्रह्मचारि व्रता ऒवधिः 118 ब्रह्मचर्य व्रतेनिषिद्धधर्माः 119 द्वितीयदिनसंस्कार क्रमः 120 पुनर्दहनानुज्ञा 121 श्मशानाधिदेवताराधनम् 122 पुनर्दहन प्रकारः 12′ अप्पृश्यादिस्पर्शदोष प्रायश्चित्तम् 124 ब्रह्मचार्यादीनाम्पुनर्दहनमस्त्रः १७७ अग्न्यनुगतप्रायश्चित्तम् 帆 53 54 ?? " 55 विषय 6 विषयं 126 नग्न प्रच्छादनविधिः 127 चतुथज् दिनसंस्कार क्रमः 128 अस्थिसञ्चयनप्रकारः 129 चण्णालादिस्पशता दोषप्रायश्चित्तम् 130 प्रथानास्थिनिक्षेपणविधिः 131 स प्तमदिनसंस्कार क्रमः 182 चतुथेजु ऒहन्येवचितापीथानकरणे 133 चितापिधानम् 134 पुण्यनद्यामस्थिनि क्षेपणविधिः 135 दशमदिन संस्कारक्रमः 136 नदीतीर कुणपाषाणोद्यापनम् 56 57 58 60 61 62 63 84 137 दशाहमध्येदशसज्कौन्तिनम्भवेकर्तव्यताविधिः 65 138 प्रभूतबलि प्रदानम् 139 अ स्तर्दशा हेदशाजु ऒगमनेषिमाता पितृविषयेन सीणोदकापकषक्षाः 141 विधवायाः केशधारणनिषेधः 66 66 140 गृहद्वारकुणपाषाणोद्यापनम् 69 142 धर्मोदकप्रदानम् 70 143 दशमदिनरात्रिकृत्यम् 70 144 एकादश दिनसंस्कार क्रमः 71 145 भगवत्पाद नम् 146 विष्वक्सेनाराधनम् 147 पुण्याहम् 148 आघारः 149 अग्नि ध्यानम् 150 वास्तुहोमः 73 76 83 86 98 विषय 151 वस्तुशुद्धिः 152 आ न हो मः 153 नव श्राद्धम् 7 विषयं फुटा 98 103 110 154 वृषभोत्सर्जना 2 नुज्जा 155 वृषभोत्सर्जनविधिः 156 नीलवृषभलक्षणम् 157 वृषोत्सर्गेणैव प्रेतत्वविमोचनम् 158 पतिपुत्रवत्साग केवलवृषोत्सर्गनिषेधः 159 जीवद्भर्तृकाऒपुत्रवतीविषये 160 पितॄणां बहुपुत्राभिलाष हेतुः 161 एकादशा हेवृषोत्सर्जना 2 सम्भवे 162 त्रिपक्षादौवृषोत्सर्गे, नमौढ्यादिगोषविचारः 168 प्रत्यक्षवृषोत्सर्जना ऒशक्तविधिः 164 वृषोत्सर्गफलम् 165 एकोद्दिष्ट प्रयोग विधिः 166 एकोद्दिष्टशब्दनिर्वचनम् 111
9" 112 * 114 99 167 एकादशाह एव एकोद्दिष्टम् त त्रनतिथ्यादिदोषविचारः,, 168 अन्याशौचयुक्ता स्येकादशाहएपै कोद्दिष्टङ्कार्यम् 114 169 तदकरणेपुनगपिणोदकदानाद्यवसरः 170 मलमासमृतावाद्यमासिकै कोद्दिष्टस्यमलमासएव काल- 11 निम स्तणाहज ब्राह्मणलक्षणम् 172 पैतृकाघारसङ्कल्पः 173 सम्बारा 174 पैतृकाघारविधानम् स्थालीपचनम् 175 46 115 116 117 विषय 176 ( ब्राह्मणवरणम् 8 विषयं 177 आमरू पेणै कोर्दिष्ट श्राद्धनिषेधः 178 ब्राह्मणा भावेक र्तव्यताविधिः 179 पाद प्रक्षाळनम् 180 निमित्ता राधनम् 181 होमरूपेणै कोद्दिष्ट श्राद्धप्रकारः 182 प्रेता..ज्यचरुहोमः L 183 पिण्णप्रदानसङ्कल्पः 184 पिण्डवेदि कालक्षणम् 185 सतिलदर्भोदकपात्रे प्रेताऒवाहनम् 186 पिण्णप्रदानम् 187 पात्राभिमन्तणादिकम् 188 एकोदिष्टशिष्टान्न भोजननि षेधः 189 सोदकुम्भ श्राद्धविधिः 180 सोदकुम्भ श्राद्धपौरम्भकालः 191 सोदकुम्भ श्राद्ध लक्षणम् 192 अतिधि प्राप्तावुदकुम्भ श्राद्धेनियत ब्राह्मण भोजन दाननिषेधः 183 प्रत्यहंसोदकुमृश्राद्धकरणा ऒश क्तविषये 194 सांवत्सरिका हेसोदकुम्बा 2 पकर्षनिषेधकार णम् न्तरितसोदकुम्बा ऒनुष्ठानविथिः 196 सोदकुम्बानामपरिसमाप्तीकर्तृमरणे 28 118 झु 119 121 1E2 123 དག 124 125 126 势 127 197 अमायामनुमासिकेच उदकुम्भ श्रद्धनिषेधः 127 198 अमरूपसोदकुन्भु श्राद्धविथिः 198 एकोत्तर वृद्धिशाद्धादीनां प्रयोजनम् 200 पार्वणै कोद्दिष्टभेदः 128 128 विषय सज्यौ 9 विषयं 201 षोडश श्राद्धानुज्ञा ज्ञा 202 एकादशाह एवषॊडश श्राद्धकरणम् 203 मलमासमिृतावाद्य मासिका ऒ ऒ वृ त्तिविषयः 204 आशौचादावृत्ता 2 ऒद्यविषयः 205 षोडश श्राद्ध प्रका रः पुट .3 129 130 206 शुभाग मेमासिका2 पकषक्षा- 207 तस्मिन्मासि कापकर्षकालनिर्णयः 208 षोडशानान्द्विरावृत्तिः 209 सापिण्यकालभेदाना सितावृत्तिभेदः 131 210 अमश्राद्ध कालनिर्णयः 133 211 आमश्राद्धलक्षणम् 212 अमरूपषोडश श्राद्ध प्रकारः 213 एकादशदिनरात्रिकृत्यम् 134 214 सपिणीकरणकालनिर्णयः 135 215 सापिण्याथिकारिनि रूपणम् 216 पुत्राऒथावेजायापत्योर्गपरस्परं सपिणीकरण कर्तृत्वनिर्णयः 138 2 217 आहिताग्न्यनाहिताग्नि भेदेन सापिण्यकालव्यवस्था 218 वत्सरान्त सपिणीकरणे वारादिदोषा ऒ भावः 219 उनाब्दिकपरदिने सपिणीकरणाऒ सम्भवे 220 मृततिथिसपिणीकरणमेव प्रथमाब्दिकम् 221 एकपुत्रस्यद्वादशा ह एवसपिण्डनम् 222 ब्राह्मणानांसपिणीकरणस्यद्वादशाह एवमुख्य कालः 223 द्वादशा हे सपिणीकरणनिर्णय हेतुः 224 मातापितृव्यतिरिक्तविषये वारादिदोषविचारः 137 势图 137 盛典 138 विषय 10 विषयं 225 उ क्तकालेषुसपिज्जीकरणा.. सम्भवे 226 तत दोषनक्षत्रादिविचारः 227 सपिणीकरणे पश स्तदिनानी 228 वत्सरातिक मेसपिणीकरण प्रकारः, तत्कालश्च 229 सपिज्जीकरणात्पितृत्वप्रा प्तिः 230 व्युतममृतसापिण्ण्यनिधिः 231 अपुतायास्सपिणीकरणम् 232 मातृविषये पुटा 漤垫 139 140 233 क्रमसापिण्ण्यनिरूपणम् £34 अनुगमनवत्यास्सापिण्ण्यविधिः 235 स्त्रीसापिण्येपीपितादीना मेनवरणम् 236 पत्न्यां रजस्वलायां सापिण्यक्रमः 237 प्रेतपत्नी रजस्वलाचेत् 239 अनग्नि श्चेत्सपिणीकरणे 288 वर्षान्तसापिड्डेपत्न्यारजस्वलात्वे 240 पुत्रिकापुत्रकृतसापिण्यनियमः 241 पितोरन्यतराऒ शौचमध्ये ऒन्यतरमरणेसाषि ड्या कालव्यवस्था 242 जायापत्योस्सहमरणे सपस्थीकरण निर्णयः 243 अनुमरणे सापिण्ण्यकालः 244 अनुमरणे पिऱ्ऱसंयोजन प्रकारः 245 पतितादीनां सापिण्य निषेधः 246 पतितै स्पह सापिण्य निषेधः 247 सापिण्याऒकरणे कर्तुश्शुभाऒनधिकारः 248 स्वाकाले सपिज्जीकरण हीनप्रायश्चित्तम् 249 श्राद्धाऒर्ह द्रव्याणि 141 142 143 144 145 विषय 11 विषयं 250 श्राद्धाऒनर्ह द्रव्याणि 251 द्वादशदिन संस्कार क्रमः 252 सपिष्ठीकरण श्राद्धानुज्ञा 253 श्राद्धशब्द निर्वचनम् L 254 मातृसपिज्जीकरणश्राद्धे ब्राह्मणानुज्ञा 255 मातृसपिणीकरणसङ्कल्पः * 147 148 149 256 सपिणीकरण ब्राह्मणवरणम्, निम न्तितनियमाश्च 150 L 257 श्राद्धादा वष्णोदकस्नान निषेधः 258 सापिण्ये अग्नि निर्णयः ऒ 259 वैश्वदेवा 2 2 घारः 260 द्वादशा हे विच्छिन्नौपासनाग्निहो त्रिकृत्यम् 261 वैश्वदेवा 2ग्नौ साली पचनम् 262 ब्राह्मणवरणादेस्सङ्कल्प प्रकारः L 152 153 161 162 263 भगवन्नि वेदित पदाधजुस्यैव श्राद्धयोग्यत्वम् .. 264 अवटखनन शङ्कुविचारः 265 पादप्रक्षाळनम् 266 भोक्तॄणां पाद प्रक्षाळन स्थाननिर्णयः 267 पाद प्रक्षाळन विधिः 268 मण्डलकरण विधिः 269 यजमान पॊदप्रक्षाळनविधिः 270 सपिणीकरण ब्राह्मणमुखनियमः 271 उपवेशनक्रमः 272 उपविष्टब्राह्मणनियमः 273 निम न्तितस्य मन्रोच्चारणे दोषः 274 कर्तु रेव प्राचीनावीतं, नऋत्विगादेः 275 निम स्त्रीतानां ब्रह्मचर्य व्रतकालावधिः 168 164 经典 .. 165 166 99 167 4] विषय स्य 12 विषयं 276 निम्रन्तित ब्राह्मणकर्तव्यम् 277 वृषळीगं- नेऒत्य नदोषकथनम् 278 निम स्त्रीतस्य मार्गगमन निषेधः 279 निमस्त्रितस्य कलहनिषेधः 20 विश्व देवा 2 राधन प्रकारः 281 निम स्त्रैतस्वभावोद्वहन निषेधः 282 निव निमितस्य हिंसाकर्मनिषेधः 283 निमस्त्रैतस्यायासकर कार्यकरणनिषेछः 224 निम स्त्रैकस्याऒक्षक्रीडा निषेधः 286 विश्वदेवा 22 वाहनम् 285 विश्वदेवा 2घ्यपा त्रासादनम् 287 विश्वदेवाघ्यप्रदानम् 288 पितुर्लपित्रादीनामाराधन प्रकारः 289 गस्धद्रव्याणि 200 तुलसीदळै पित्रर्चनायां विशेषः 291 ग्राह्य पुष्पाणि 292 वजक्षानीय पुष्पाणि 293 धूपद्रव्याणि 204 दीपद्रव्यम् 295 श्राद्धेवस्त्रदाना 2 वश्यकं तत्फलका 296 अहतलक्षणम् 297 पितुग्गपितॄणामघ्यपात्रासादनम् 298 वस्त्रदानाभावे प्रत्यवायः 200 वस्त्रदाना शक्ति विधिः 300 निमस्त्रैतेभ्यो यज्ञोपवीतदान प्राशस्त्यम् 301 भूषणच्छत्रव्यजनादि दानावश्यकं तत्फलञ्च 10% 108
168 169 170 99 171 172 173 噪型 13 विषय विषयः 302 पितुग पितूणामावाहनम् 303 पितुग्गपितामह प्रपितामहा वाहनानु ज्ञायाम् 304 पितुर्लपितृपत्न्यादिनामावाहन प्रकारः 305 पितुर्लपितृपत्न्या दीनामघ्य प्रदानम् 306 पितु पितॄणामघ्य प्रदानम् प्रेताराधन प्रकारः 307 308 प्रेताघ्यपात्रासादनम् 309 प्रेता2 2 वाहनम् 310 प्रेताघ्य प्रदानम् 311 विष्ण्वाराधन प्रकारः 312 विष्वर ्यपात्रासादनम् 31ति विष्ण्वावाहनम् 314 विष्ण्वम्य प्रदानम् म 315 सापिज्ञ्येविश्वर्चनायाः प्राधान्यम् 316 विष्ण्वर्चा नेनैव पार्वण श्राद्ध फलसिद्धिः 317 वैश्वदेवा 22ज्यचरुहोमः 318 वैश्वदेव पैतृकचरु विभाग क्रमः 318 कव्याग्निमुखम् 320 प्रणिध्यां पितुग्ग पित्रादीना मावाहनम् 221 मातृसपिणीकरणे प्रणिध्यावाहनादिकम् 322 औदुम्बरी होमः 323 पैतृकाज्यचरु होमः 324 सपिणीकरणेपिऐ प्रदानम् 325 सपिणीकरणे पिण्णबलिस्थान लक्षणम् 326 पिऱ्ऱस्थाने पितुग पित्रादीना मावाहनम् 227 पिण्णस्थानगत पितुः पित्रादीना मुपचार क्रमः पुटा 174 175 3 176 ** 177 *9 178
179 180 99 181 182 183 留学 185 99विषय सज्या 14 विषय 328 पितर्बनायां ग्राह्य पुष्पाणि 329 त त्रमुख्यतमानि 330 पित्रर्चनायाम ग्राह्यपुष्पाणि 331 लीलि अनुलेपन द्रव्याणि लिलि2 पितॄणामुनुलेपनद्रव्यदाना दश्वमेधफला ऒवा प्ति चलत 334 शिलि 335 अनुलेपनाधक्षामग्राह्यद्रव्याणि ग्राह्म धूपद्रव्याणि अग्राह्यधूपद्रव्याणि लिलि6 दीपद्रव्यम् 237 पिण्ण प्रदानम् 38 मातृसपिणीकरणे पिण्णप्रदानम् 339 लिलिलि श्रीसापिण्ये पिण्णनिर्वापण क्रमः 340 पिज्जाधिदेवता 2 भिवादः 341 मातृसपिणीकरणेपिण्डधिदेवताभिवादः 342 स्वल्पपात्रेषु सूपशाशादि निक्षेपणम् 343 होमशेषाऒज्यं ना ऒ भिघारयोग्यम् 344 परिवेषण विधिः 345 प्रश स्तपरिवेषण पात्राणि 346 प्रसिद्धदर्व्यसम्भवे 347 भोजनपात्रनिर्णयः 348 निमन्तिताना मन्न दानप्रकारः 349 सपिणीकरणे विश्वदेवपात्राभिम स्त्रणादिकम् 350 कदळीपत्रदण्णकृन्तने पितॄणामाशाभङ्गकथनम् 351 भोजनपात्रक्षाळन प्रकारः 352 पितृपात्रपरिवेषणे अवसव्यवाद निराकरणम् 35 पितुग पितॄणां पात्राखिम स्त्रणादिकम् कॊ टा 185 ड 186 9. P 19 A 187 188 189 189 190 191 182 想觀 193 15 विषय सज् विषय 354 भोक्तॄणामन्न दाने अङ्गुष्ठग्रहण कारणम् 355 मातृसपिणीकरणेत्यक्तविधिः 356 सुवासिनी भोजनम् 257 आपोशने भगवत्पाद तीधजा विनियोगः 358 पुटा -8 194 196 66 चिवरि श्राद्धोप क्रमान स्तरन्निम न्तितानां ना 2 ऒशौचम् 197 359 भोक्तॄणामन्योन्य स्पर्श प्रायश्चित्तम् 360 उच्छिष्टलेपन स्पर्शप्रायश्चित्तम् 361 स्वपात्रे2न्योच्छिष्टपतन प्रायश्चित्तम् 362 भो क्तुर्विण्मू त्रोजनम्प्रतिगमने 36लि पितृव्यतिरिक्त ब्राह्मणवमने 364 पितृस्थानीय ब्राह्मणवमने शिरिश् सर्वेषान्नमनेच 366 दातृभो कृनियमाः 367 तृप्ति प्रश्नः 368 अकल्पित वस्तुयाज्ञादोषः 369 वाचाह्यन पेक्षित निवारणे दोषः 360 पृच्छादोषः 371 केवल दातृनियमः 372 केवल भो कृनियमः 373 उच्छिष्टपात्रोद्धरण प्रकारः 374 विकिता ऒन्न भागिनः लेत् अन्न विकिरण विधिः 376 वायसपिण्ड निर्वापः 198 199 99 200 201 1 377 वायसपिण्णस्या६न्यजन्तुस्पर्शने पुन श्राद्धकर णम् 202 378 विकिरदानान स्तरं भो क्तणामाचमनावश्यकत्वम् 379 विकिरदावान स्तरं कर्तुराचमनावश्यकत्वम् .. 监数 14 विषय विषय स्य 380 हस्त प्रक्षाळन स्तर मुत्तरापोशन निषेधः 202 381 गण्णूषपानप्रकार्य 382 पै तरणी गोदानम् 203 383 भोक्तॄणां हस्तप्रक्षाळने विशेषः 384 गोदानंविना वॆतरणीं नो तरति 385 वॆ तरणी लक्षणम् 286 गोपूजा 204 387 गोदानम् 205 388 पिणसंयोजनानुजा पिणि पिण्डसंयोजनप्रकारः 390 मातृ सपिणीकरणश्राद्धे पिसंयोजनविधिः 206 207 391 विधवाया पिऱ्ऱसंयोजनम् 392 आवाहनोदक संयोजनम् 393 स्थान संयोजनम् 208 209 394 पितामहादि प्राध"नम् 395 नामोच्चारणपूर्वक पिण्णप्रदानम् 210 396 पितामह्यादि प्राधऱोनम् 397 अलङ्का रचन्दनादि प्रदानम् 211 398 दक्षिणादानेज्ञातव्यांशाः 399 पिणोद्वासनम् 212 400 श्राद्ददिने शूद्रायाऒन्न दान निषेधः 402 स्वर्गपाधेयम् 401 अनुपनीतानाम्भु क्त पात्रस्थोच्छिष्टदाननिषेधः 403 आशीर्वादः 404 पित्रादीना मुद्वासन प्रकार 405 ऊनमासिकम् 212 213 214 215 17 विषयः फुटा 215 विषय 406 ऊनमासिक कालः 407 त्रैपक्षिकादीनां कालनिर्णयः 408 सङ्कल्प श्राद्धे वर्ण्यानि 93 409 ऊनमासिकवज्य कालः 216 410 अशौचाद्या स्तरितोनानां सपुनगकरणम् 218 411 त्रयोदशदिन कृत्यम् (अध्ययनोत्सवविधिः) 224 412 श्री प्रपदनम् 413 श्रीमन्नारायणप्रपदनम् 226 414 शुभश्वीकार 2.9 415 श्रीचूर्ण परिपालनविधिः 2:2 416 दानमस्त्राः 236 417 ब्रह्म मेध विधिः 238 419 नारायणबलिप्रकारः 420 घोषशा न्तिः 418 ब्रह्म मेधप्रधानहोमः 421 तुरीयाश्रम संस्कारविधिः 422 आपदाह्य विधिः 423 अवटाहितक विधिः 424 अदाह्याः 425 आकृतिदहन वीधिः 426 मृतसंस्कारप्रायश्चित्तम् 427 कर्तृक्रमः 428 मृतसंस्कारफलम् 429 आहिताग्नेश्शरीदहनं पण्बाग्निभिरेव 264 39 265 430 प्रधमत पत्न्यामरणे, पुनर्विवाहश क्तिवग्नि निर्णयः 265 431 दम्पत्योस्पहमरणेदहनविधिः 99 245 253 257 261 262 263 श्री श्रीनिवास नरब्रह्मणे नमः श्री मद्वीखनस महा देशिकेन्द्रय नमः श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोग श्लो॥ वन्डे श्रीनयनोत्पलस्य शशिनं शेषाचला धीश्वरं ब्रह्माद्यर्चित पादपद्म युगळं लोकैक नेत्रोत्सवम् प्लै स्सनकादिभि र्मुनिगणै स्संसेव्यमानं सदा भक्ताना मखिलार्थ दायिनमहं श्रीवेङ्कटेशं गुरुम्. श्लो ॥ श्री लक्ष्मी वल्लभा रम्यां विखनो मुनि मध्यमाम् अस्मदाचार्य पर्यन्तां वन्डेगुरुपरम्प राम्. श्लो॥ श्रोत स्मार्तादिकं कर्म निखिलं येन सूत्रितम् सम वेदार्थविदे विखनसे नमः, __+ ग्रनारमृः *. अथ मुमूषुलुजु" प्रश्मश्रुकेशश्शास्त्रोक्तमार्गेणमहा नद्यांस्नात्वा, धृत द्वादशोध्वजा पुण्ण यज्ञोपवीतोभय
- ऊर्द्यपुण्ण माहात्म्यम्- श्लो॥ सर्पं दृष्ट्वा यथा लोके ददुजूरा भयविह्वलाः ऊर्ध्वपुडाज्कितं तद्वत्करिपन्ते यमकिङ्कराः ऊर्ध्वपुण्णधरो हर्तो म्रियते यत्र कुत्रपित् रोष्टि श्वपाकोऒपि विमानस्थो ममलो के महीयते, इति …. श्री वैखान वैदु मेघं प्रयोगः चित्रपाणि, पद्मान कुलन्दामानि धृत्वा स्वम्यामिञ्चि वन्द रावजाल वख्बगप्यं आशग्रामतीर्थं ह्वचार्य श्रीपादोदकञ्च पीत्वा शिरसिच प्रोव्याऒ ओ चम्य श्रद्धस्सन् भगवन्नामस्मरण पूर्वकं सर्वप्रायश्चित्तं स्वयमेव कुर्यात् : अन शळ्चे त्पुत्रावे स्स्नात्वा धृत द्वादशोध्व वुनिक उदयसवित्रपाणि रशक्तं मुमूर्खुं वद्दजल्ले ह्स्नपयिश्वा ऒनवा2 ऒपोहिष्टेति म णा ऒन्नेयेन बीभेजाना ऒध्यक्षण मत्तणा रूपं मन्हस्ना संवा कारयित्वा द्वावगा ध्वज्ञापदानिकं धारयित्वामुमूपै र्महानदीस्नान फलमीध्यधजां यथान दक्षिणां श्रीवैष्णवेभ्योदत्वा पश्चिगव्यादि प्राशनं श्री भगव न्नाम स्मरणञ्च कारयित्वा त त्तत्पापानु गुणं सर्वप्राय श्चित्तं कुर्यात् : प्राणानायम्य अद्य पूर्वोक्त एवङ्गुण विशेषण विशिष्टायां……..औऔ…..गोत्रस्य शर्मणः ममूर्ष्ः (नुम) पितुः जन्माध्या ज्जन्म प्रभृत्ये तक्षण पर्यस्तं मध्ये सङ्खा वित सकलदोष निवृत्तिद्वारा नित्यनिरतिशयानन्द शाश्वत श्रीविष्णु लोजुवाप्त्यधजां भगवन्मुखोल्लासार्धं द्वादशब्द षडङ्ञ त्याजा ज्ञान्यतम सङ्ख्यया महानदीस्नानं कर्तुमशक्ततया द्वाद शाब्द षडब्द त्र्यक्षादान्यतम सङ्ख्यया महानदीस्नान फलसि ध्यर्थं यधाशक्ति दक्षिणादानं करिष्ये (करिष्यामि) (अपउप स्पृश्य) हिरण्यगर्भ ..प्रयच्छमे गोत्रस्य…. शर्मणः ममूर्णोः(मकु)(पीतु8) जन्म प्रभृत्ये ततणवर्य स्तं…….. भगवन्मुखोल्लासार्धं द्वादशाब्द षडब्द…. सिध्यर्थं यत्किञ्चद्धि रण्यं सदक्षिणाकं सताम्बूलं नानागोत्रेभ्य श्रीवैष्णवेभ्य स्सम्प्रददे, इदं नममु. श्रीकृष्णार्पितम्. 5] श्री वैधासन वैत्यमेधिक प्रयोगः • पञ्चगव्यप्राशनम् प्राणानायम्य अद्य पूर्वोक्त एवङ्गुण विशेषण विशिष्टायां ………… अस्य…. शर्मण-मुमूर्- (मुम) (पितुः) समस्त पापक्षयाधऱुं पञ्चगव्य प्राशनाख्यं कर्म करिष्यमाणस्तडं गत्वेन पञ्चगव्याराधनं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) आशासुस प्त इति गोमयेनोपविष्य, ॐ आशानुसस्त… पुरस्करिष्ये, तन्मध्ये षोडशदळ युक्तां रङ्गवल्लीं विलिख्य तन्मध्ये तणुल पूर्णपात्रं निक्षेप्य तस्मिन्पच्चदळ पद्मं लिखित्वा पश्चिगव्यानि पृधक्पृ धक्पात्रेषु गृहीत्वा मध्ये घृतं, प्राच्यां दधि, दक्षिणेक्षिरं, पश्चिमे गोमयं, उत्तरे गोमूत्रं, ऐशान्यां रक्तपात्रञ्च, क्रमेण संस्दाप्य, घृते सामवेदं दध्नि यजुर्वेदं श्रीरे अधर्वण वेदं सोमये स्कन्दं गोमूत्रे शर्वं चावाह्य- - (फृते) ॐ अग्न आ…. बर्हिषि ॐ सामवेद मावाहयामि (दध्नि) ॐ इषेत्वो…. कर्मणे, ॐ यजुर्वेदमा….मि, (क्षीरे) ॐ शन्नो दे….वस्तुनः, ॐ अथर्वणवेद….मि. (गोमये)ॐ जगद्भुवं…. विश्वभुवे, ॐ स्कन्धमा… मि. (गोमूत्रे) ॐ रुद्रमन्यं… वीतये ॐ शर्वमा.. मी आवाहिताभ्य स्सर्वाभ्यो देवता भ्यो नमः अर्धोपचाराजु समर्पयामि. शुक्रमसीत्याज्यं दधिक्राप्ट्ति दधि आप्यायस्वतिक्षरं गन्धद्वा रामिति गोमयं तत्सवितुरिकि गोमूत्रञ्चक्रमादेकै कं सङ्गृह्यवसोःपवित्रमिति रिक्त पात्रंसम्पूर्यः - ॐशुक्रमसि… रश्मिभिजॐ दधिक्राव्… तारिषत्, ॐ आप्याय… सङ्गधे, ॐ गन्धद्वारां… श्रियम्, ॐ तथ्सवि… चोदयात्, ॐ वसोःपवि तमसी शतधारं वसोःपवित्रमसि सहस्रथारं देवस्त्वा सविता पुनातुवसोःपवित्रेण शतधारण बभूवः तस्मिं स्तदधिदैव मीश मावाह्य 2 ऒभ्यर येत्-ॐ त्र्यम्बकं यजामहे… मामृ तात्, ॐ पञ्चगव्यमा… मि, ॐ शिवमा… मि, ॐ ई श्री वैखासन पैकृमेधिक प्रयोगः शमा….मि,ॐ अव्यक्त मा…. मी, सञ्चगव्याधिपतये नमः अड्डु सहराजु समर्पयामि विष्णुनू क्तेनर् द्रेण चां भीमस्त्रं नु विज्ञानुतानं….ज्ञवितस्यनाम, ॐ रुद्रमन्यं ॐ त्र्यस्बु कं,कूर्चेन सम्मर्यशन्नो देवीरिति त्रिःपिवेत्, ॐशन्नो .. वस्तुवः
-+ सर्वप्रायश्चित्तानज्ञा - कर्ता पादा प्रत्याचम्य, हद्- ओम्, अस्मद्गुरुभ्यो श्रीलक्ष्मीवल्लभारव्यं विखनोमुनि मध्यमाम् अन्यवाचार्य पर्यस्तं वन्डे गुरुवरं वराम् गौत स्मार्त्यात्मिकं कर्म निधिलं येन सूत्रितम् तनॆ नम न वेदाढताविदे विखनसे नमः ॐ नमस्पदस इति सदस्य न्नवःस्कृत्य ॐ नमस्पडने नु कृडसस्पतये नमःस्सधीनां पुरोगाणं चक्षुषे नमो दिवे मःसृतिपै ्यस प्रथ सथलमे गोपाय / येव सभ्यास्सभा सदः तानिनि यावतः कुरु / सर्वमायु रूपाताम्, सर्वेभ्य श्रीवैष्णवेभ्योनमः. यजवनः इदं ब्रह्म पुनीमह इति ब्रह्म ग्रज्ञोपवित्रेस्वाचार्य हस्तादृहीत्वा “इदम्ब्रह्म पुनीमहे” ब्रह्मासनात्विति हस्तद्वया नामिकाङ्गुल्योनिकाक्षिप्य “बह्मा पुनाकु" यधाशक्ति दक्षिणां ताम्बूलञ्च गृहीत्वा, भोस्साः मिनः भवत्पाडमाले मयासव-र्पिता मिमां यत्कि√्बत्सा वणीजुं दक्षिणां यथो क्तदक्षिणामिप स्वीकृत्य, गोत्रस्य… शर्मण मुडूषोज्ः (व-नु)(पितुः) जन्माभ्यासा ज्जन्म प्रभृत्ये तत्प्रण पर्यस्तं मध्ये सम्भावित सकलदोष निवृत्तिद्वारा नित्य निरति शयानन्द शाश्वत श्री विष्णलो कावाप्त्यधजां प्राजापत्य तप्त कृत्रि चास्त्रायणव्रतादीजा द्वादशाब्द षडङ्ञत्यब्दाब्द कृछा यत्त्वगस्थिगतं पापं देहे तिष्ठति मामके : प्राशनं वञ्चगव्यस्य दहत्यग्नि रिवेन्दनम् । श्री वैधानं वैकृमेधिक प्रयोगः . द्यस्यतमांश्च यधोक्त माचरितु मशक्ततयातत्प्रत्याम्ना यत्वेन यधाशक्ति दक्षिणादानं दशदाणादिकञ्च कर्तुं मम योग्यतासिद्धिर स्वीति भवन्तो महान्तोऒनुगृष्णन्तु, इति ब्राह्म लेख्यो दक्षिणां बाम्बूलञ्च दत्वा] [व] (तथायोग्यता सिद्धि रस्तु) इतितै रनुज्ञातः. सर्व प्रायश्चित्तम् । – दर्भेषु प्राङ्मुख आसीन स्सदर्भपाणि ७. ॐ आसनमु स्त्रस्य पृथिव्याः मेरुपृष्ठबु- षिः, सुतलञ्छनः कूर्मरूपी श्रीमन्नारा यणो देवता कुं बीजँ मंश क्तिःफट् कीलकं मम आनसशद्ध्यवे जपे विनियोगः केशवाय अङ्गुष्टाभ्यां नमः नारायणाय तबजा सिभ्यां नमः माधवाय मध्यमाभ्यां नमः गोविनाय अनामिकाभ्यां नमः विष्णवे कनिष्ठि काभ्यां नमःमधुसूदनाय करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः त्रिविक्रमाय हृदयाय नमःआ वामनाय शिरसे स्वाहा श्रीधराय शिखायै वषट् हृषी केशाय कवचाय हुम् पद्मनाभाय नेत्रत्रयाय वौषट् दामोदराय अस्त्राय फट् भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बन्धः ॥ ध्यानम् : अशेष जगदाधार मनस्तं कूर्मरूपिणम् अससस्य विशुध्यर्ध मात्मानन्तं भजेहरिम् पृथ्वी त्वया धृतालोका देवि त्वं विष्णुना धृता त्वञ्च धारय मान्देवि पवित्रं कुरु चासनम् अपसर्पन्तु येभूता येभूता भुविसंस्थिताः येभूता विघ्नकर्तार स्ते गच्छ स्त्वच्यूताज्ञया, ॐ आधारश र्यै नमः अनन्तासनाय नमः कूर्मासनाय नमः हुम्फट् (यधाबलं प्राणायामं कुर्यात्) ॐ भूः . भूर्भुवस्सुवरोम्, अस्मद्गुरुभ्यो नमः ॐभुवः……. L श्री वैधानन पैत्य वेधिक प्रयोगः श्रीलक्ष्मी वल्लभारम्यां निखनोमुनि मध्यमाम् अस्मदाचार्य पर्यस्तं वन्डे गुरु परम्पराम् सकाम्बरधरं निं शरवणतां चतुभुजम् प्रसन्न वदनं ध्याये त्सर्व विघ्नोप शास्त्रये यस्य द्विरद वस्त्राद्याः पारिषद्याः परश्शतम् विघ्नं निघ्न न्ति सततं विष्वक्सेनं तमाश्रये, TA श्री गोपिन गोविन्द गोविन श्रीमहा विष्णोराज्ञया प्रवर्त मानस ………. सुथन्था, — गोत्रस्य… श्मरणः मुमूषोज्जुन (मनु)(पितु)जन्माध्याह ज्जन्म प्रभृत्ये तरण पर्यस्त्रं जल्ये वयसि कौमारे यौवने वाढकार्येच जाग्रत्स्वप्न सुषुप्त्या द्यवस्थानु कर्मेन्दिय ज्ञानेन्टिय व्यासालै कामिक्रोध जोभमोह वण्डमात्सर्यादिथि स्पन्धाविताना महजन्मनि पूर्वेषु जन्मनुन कृताना मतिपालिताना मुहापातकानांरहसि कृतानां प्रकाशकृतानां सब्करीकरणानां मलिनीकरणाना मपात्री करणानाञ्जातिभ्रंश करणानां प्रतीणजा रानाञ्ज्ञानतो 2 ज्ञानत श्चाध्यस्तानां चिरकालाभ्यस्तानां भगवदपचार भगवता पचारादि रूपॊडां नित्यकर्म लो पजातानाञ्च नवानां नवविधा नां बहूनां बहुविधानाञ्च सर्वेषां पापानां सद्यः अप नोदन द्वारा नित्य निरतिशयानन्दशाश्वत श्रीविष्णुलोका ऒवाप्त्य र्धं प्राजापत्य तप्त कृभ्र चास्त्रायण व्रतादि द्वादशाब्द षडब तम्बालु कृभ्रा ध्यन्यतमांश्च यथा क्तमाचरितु वश क्ततया तत्प्रत्याम्नायत्वेन यथाशक्ति दक्षिणादानं करिष्ये (करिष्यामि) अप उपस्पृश्य) المرام اليامي ॐ भगवतो बलेन भगवतोवीर्येण भगवत स्त्रीजसा भग वतः कर्मणा भगवतानुगृहीतो भगवतानुध्यातो भगवत स्सर्वप्रायश्चित्ताख्यं कर्मकरिष्ये (करिष्यामि)तद्भगवा ननुमश्री वैधानन पैत्य वेधिक प्रयोगः व्यताम् इति सुत्विकत्यागं कृत्वा यथाशक्ति दक्षिणां कान्भूलञ्च गृहीत्वा पाजातर्यादि कृधाचरणम् श्लो॥ हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः अन स्तपुण्य फलद मतश्शान्तिं प्रयच्छमे. गोत्रस्य देवदत्तशर्मणः मुमूषोकाः (मुम) (पितु) सुषुप्त्याद्यवस्थानु कर्मेन्दिराय शाश्वत श्रीविष्णुलोकावा स्त्यधजां प्राजापत्यादि कृध्र प्रत्या न्नू यत्वेन यत्किळ्बेद्धिरण्यं नानागोत्रेभ्य श्रीवैष्णवेभ्य स्सम्प्रददे, इदन्नममु श्रीकृष्णार्पितम्॥ जन्माख्यासा.. दशदानप्रकारः - प्राणनायम्य, अद्य पूर्वोक्त. -अस्यां … आथा गोत्रस्य शर्मणमुमूषोजाः (मम) (पितुः) समस्त पापक्षय द्वारा नित्य निरतिशयानन्द शाश्वत श्रीविष्णुलोकावाप्त्यर्धं भगव न्मुखोल्लाहिथऱुञ्च दशदानानि करिष्ये (अपउपस्पृर्य) भगवतोबलेन………भगवतः दशदानाख्यं कर्म करिष्ये (करिष्यामि) तद्भगवा ननुमन्यताम् – * गोदानम् 4 श्लो॥ गवामङ्गेघ तिष्ठन्ति भुवनानि चतुदजेश तस्मा दस्याः प्रदानेन ह्यतश्शान्तिं प्रयच्च मे दशदानप्रमाणम् : “सवत्सागौः”— श्लो॥ निवर्तनमिता भूमि द्रोन्त्रयमिता स्त्रीलाः विष्कत्रयं सुवर्णंस्या राज्यं प्रस्थचतुष्टयम् सूक्ष्मवस्त्रत्रयं धान्यं सार्धखारित्रयं भवेत् .. गुडं पुष्टिवरिञ्चैव रोव्यं निष्कचतुष्टयम् लवणं सार्थन् रिस्स्या दशदान प्रमाणकम् श्री वैधानन चैत्यमेधिक प्रयोगः नोत्रस्य….शर्मणमु. मागोजां(सुडु) (पितु ) नु स्तपापक्षमं नित्य निरकु/यानन शाश्वत श्री विष्णलो कावा स्त्यधकां भगनम्मुखोल्लासार्धञ्च भगवदाजा कैद्कर्यरूपं नदक्षणां सवत्सां गां श्री महानिन्लु प्रीतिं कामयमान स्तुभ्यमहल सम्प्रददे॥ इदं समीकु. श्रीकृष्णार्पितम्. सर्वसस्याश्रया भूमि र्वराहेण समुद्धृता तस्मा दस्याः प्रदानेन ह्यतश्शास्त्रं प्रयच्छमे, गोत्रस्य……शर्मणः….भूदानं तुभ्यमहं सम्प्र चिदे, इदं ननुमु श्री कृष्णार्पितम्. श्री
- तॆलदाननि.. तॆलाः पापहरा नित्यं विष्णो रेह समुद्भवाक तस्मा देषां प्रदानेन ह्यकश्शास्त्रं प्रयच्छमे, ….गोत्रस्य… तिलदानं तुभ्यमहं सम्प्रडदे इदं नवीपु श्रीकृष्णार्पितम्ं. हिरण्यदानम् श्लो॥ हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः अनस्त पुण्यफलद मतश्शास्त्रं प्रयच्छमे. ….गोत्रस्य…….हिरण्यदानं तुभ्यमहं सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्, आज्यदानम् Sport श्लो॥ कामधेनु समुद्भूतं सर्वक्रतु समन्वितम् देवाना माज्यमाहार ह्यतश्शान्तिं प्रयच्छम्, ….गोत्रस्य…शर्मणः…आज्यदानं तुभ्यमहं सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्, श्री पै धानस पैतृवेधिक प्रयोगं gr ॥ शीतवातोष्ण सन्त्राणं लज्जा संरक्षणं परम् देहालङ्करणं वस्त्र मतश्शास्त्रं प्रयच्छमे, गोत्रस्य शर्मणः…..वस्त्रदानं तुभ्यनुहं सं प्रददे इदं नडुम श्रीकृष्णार्पितम्. धान्यदानम् + - श्लोक धन्यं करोषि दातार मिहलोके परत्रच तस्मादस्यप्रदानेन ह्यतश्शान्तिं प्रयच्छमे, गोत्र्य शर्मणः……धान्यदानं तुभ्यमहं सं प्रददे इदं नममु श्रीकृष्णार्पितम्,
- गुडवानम् ॥ इक्षुखण्ड रसोद्भूतं गुडं सर्वफलप्रदम् तस्मा दस्यप्रदानेन ह्यतश्शान्तिं प्रयच्चमे, गोत्रस्य ..शर्मणः….. गुडदा नं तुळ्यमहं सम्प्र उदे इदं नवनु श्रीकृष्णार्पितम्. श्लो॥ रुद्रनेत्र समुद्भूतं रजतं भूमिवल्लभम् तस्मा दस्य प्रदानेन ह्यतश्शास्त्रं प्रयच्छन गॊत्रस्य….शर्मणः….रेप्यदानं तुभ्यमहं सम्प्र ददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्,
- लवणदानम् श्लो॥ रसानामग्रजं श्रेष्ठं लवणं बलवधक्षानम् तस्मादस्यप्रदानेन ह्यतश्शास्त्रं प्रयच्चमे, गोत्रस्य…-शर्मणः….–लवणदानं तुभ्यमहं सम्प्र ददे इदं नममु श्रीकृष्णार्पितम्, श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगः अधाध्वर्यु र्मुमूषुुणा पञ्चगव्यं * भगवत्पादोदकं वाळ ग्रामतीधऱुञ्च प्राशयित्वाभगवदर्पित प्रक्चन्दनादिकञ्च धारयित्वा गोमयेनोपलि स्ते पुण्यनदी सम्बूत निर्मलवालुका स्तृतेप्रदेश् प्रागगा न्दक्षिणाग्रान्वा दर्भाना स्तिर्य तस्मि स्टक्षिण शीर्षं मु मूर्खुं शायत . अष्टाक्षरं द्वादशाक्षर मुप निष दादिकञ्च पुनःपुन शास्त्रवयित्वा. 4 *~~ ~ उता) निगोदानम्
-
- · - प्राणानायम्म….. तिधौ गोत्रस्य शर्मणः मुमूर्ष्- (पितुः) प्राणोत्कमणकाले सुभोत्र्कमण सिद्धिद्वारा नित्य L निरतिशयानस्द शाश्वत श्रीविष्णुलोकावाप्त्यथजां भगवन्मुटोल्ला साधजाञ्च उत्रान्ति गोदानं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) (अपउ.. स्पृश्य) श्रीमहाविष्णु स्वरूपस्य ब्राह्मणस्य इद मासनम् इदं वःपाद्यं…… सकलाराधनै स्प्वर्चितम्, सवत्साङ्गा मा नीय मुमूर्होहजु स्ते तद्वालाग्रं विन्यस्य अत्युतास्त्राविति जपक्षा तस्मै दद्मात्. भगवत्पाद तीर्ल निषेवणं श्लो॥ अस्त्यकालेपि यास्यास्ये दीयते पादयो बद्दलम् सोपि सद्दति मुस्नोति यस्याहर बहिष्कृतः (पादयोरित्यत्र विष्णुपादयो रित्यर्थ॥) श्लो॥ हरिपादोदकं यस्मा स्मयि त्वं सिक्तवा न्मुने प्रापितोस्मि त्वया तस्मा त्तद्विष्णोः परमं पदम्, श्लो॥ तुलसीदळ सम्मिश्रमपि सर्जप मात्रकम् गङ्गाजलं पुनाठ्येव कुलाना मेकविंशतिमि. मुमूर्डो रष्टाक्षरादि मस्त्रश्रवणाऒऒनळ्यकत्वम् श्लो॥ प्राणेषु क्षीय्यमाणेषु बुद्द्या निर्गतमोहया जपन्नष्टाक्षरं मस्त्रं याति विष्णो॥परम्पदं श्लो॥ श्रावये त्पुण्यसूक्तानि पुण्यमन्ताक्षराणिच द्विजस्य डषीणेकर्ले पुत्राडिः प्राणसंशय. इदि… T श्री चैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः 11 अत्युत्कान्ता प्रवृत्तस्य सुभोत्रमण सिद्धये शुभ्यं सम्प्रददे नेनु मिमा मुत्रा न्ति सञ्ज्ञिकाम्, गोत्रस्य….शर्मणः मुमूडोः(पितुः) प्राणोत्कमङ्काले सुभोत्रमण सिद्धिद्वारा नित्य निरतिशयानन्द शाश्वत श्री विष्ण लोकावाप्त्यथजां भगवन्मुखोल्लासाधजाञ्च इमां सवत्सां गां यजुश्शाखाध्यायिने श्रीकृष्णशर्मणे प्रतिग्रहीत्रे श्री महा विष्ण प्रीतिं कामयमाप स्तुभ्यमहं सम्प्रददे इदं श्रीकृष्णार्पितम्,
- आत्मशास्त्रि नमकु अस्याध्वर्यु श्शन्नो मित्रइति शास्त्रि मात्मनःकृत्वा, “हरिः ओम्, शन्नोमित्रश्शंवरुणः, शन्नोभव त्वर्यमा, शन्न इन्द्रो बृहस्पतिः, शन्नोविष्णुरुरुक्रमः नमो ब्रह्मणे, नमस्ते वायो, त्वमेव प्रत्यक्षं ब्रह्मासि, त्वमेव प्रत्यक्षं ब्रह्म वदिष्यामि, ऋतं वदिष्वामि, सत्यं वदिष्यामि, तन्मा मपतु तद्वक्तार मवतु, अवतुमाम् आवतु वत्तारम्, ॐशा न्तिश्शानि कणक्षाम स्त्रजपः + प्राणानायम्य, अद्यपूर्वोक्त…. तिथा, गोत्रस्य…. शर्मणः मुमूक्षोः (पितुः) प्राणोत्कमणकाले सुभोत्र्कमण सिध्यर्थं चि त्तविभ्रम परिहारद्वारा श्रीमन्नारायण स्मरण पूर्वकं श्रीवै कुण्णलो काुवा व्यर्थञ्च कर्णम स्त्रजपं कर्णम स्त्रजपं करिष्ये, (अपउपस्पृश्य)आयुषः प्राणमिति दक्षिणकणे जपेत्, “ॐ आयुषः प्राणग्ंसन्तनु, प्राणा दहनग्ं सस्तनु, अपाना द्व्यानग्ं सस्तनु, व्याना च्चक्षु स्सन्तनु, चक्षुषश्रोत्रग्ं ‘॥ मृते तूत्रानिदानञ्च स्त्रीणां कणन् जनं विना अन्य त्सर्वम्प्रकुर्वीत श्रमेदैन यधा विधीति 12 श्री वैधानन पैत्य वेधिक प्रयोगः पञ्चनु, ग्रोत्रा न्मन वृन्तनु, मनसो वाचनं सन्तनु, वाच आत्मानं नन्तनु. आत्मसःपृथिवीणं सन्तनु, सृधिव्या अत्तरक्षन्ं सस्तनु, अस्तरिक्षा दिवस्त्रं सन्तनु, दीप स्सुव कृन्तनु, शुज्ञानमिति वामेच जपति, “ॐ सञ्ज्ञानं विज्ञानं ज्ञानं जानद्भजासत्, सङ्कल्पमानं प्रकल्पमान मुप कल्पमान मुपत्लप्तं क्लुस्तम्, श्रेयोवनीय आयथ्सं भूतं भूतम्, चित्रःकेतु- प्रधानाभास्त्पन्थाजु ज्योतिष्मा ९ं स्त्रीजन्या नातपग्गं स्तपन्न भिरपन्स् कोचनो रोचमान श्ळो भस शोधमानः कल्याणः, दर्शा दृष्टादर्शीता विश्वरूपा सुदर्-ना, आप्यायमाना प्यायमाना प्यायासूनृतेरा अपूर्यमाणा पूर्यमाणा पूरयन्ति पूणाजु न् मासीततो मुमूर्खु कुष्टाक्षर द्वादशाक्षर षडक्षर ढ्वयचरकु श्लोक प्रपक्तिमुक्त्र प्रप श्लोकादींश्च त त्तद्वि शेषाधजु पुरस्परंस्मारयित्वा भगवस्त्रं मनसा ध्यात्वा रात्रि कृष्णपक्ष दक्षणाय नान्यतमञ्चे तकोशशमनार्ध मुत्तराय वादि फलसिध्यर्धं ज्योतिष्मतीं दक्षिणकणेन् जपेत् ॐ ज्योतिष्मती श्वासादयामि ज्योतिष्कृतं त्वासादयामि ज्योति र्विद स्वैसादयामि भास्वती व्वापादयामि ज्वल स्ती व्वासादयामि मर्मिला भनस्त्रीं व्यासादयामि दीप्यमानां त्वासादयामि रोचमानां त्वासात याम्यजस्रां त्वासादयामि बृहज्योतिषं त्वासादयामि बोधय स्त्रीं त्वासादयामि जाग्रतीं क्वासादयामि.
- ध्यानम् : शङ्खचक्रगदा धरम्, सुपणानाम्, रक्तास्य पाणिपादम् श्रीवत्स कौस्तुभोचन्कम्, केयूरहार किरीटादि भूषणभूषितम्, प्रलनु यज्ञोप वीतिनम्, सीताम्बन धरम्, सौम्यम्, प्रणवात्मकम्, दिव्यमङ्गळ विग्रहम्, सूर्येन्दु मण्णलोवरि सुभासेवम्, दिव्य स्वरूनम्, भगवन्तं हृदय कमल मध्ये ध्यात्वा ततोमसस्समादधीत इति…. श्री पै धानव प्रत्यक्षेतिक प्रयोगः श्रीम द्भगवन्नानु सङ्कीर्तनं सर्वेप्युच्च स्स्वरेण काद ate stopp -~-श्री दहन सम्भाराहरणं उखाया मग्नि मादाय, यज्ञखाज्ञानि नवानि मृण्म यानि घटशरावादी व्यादुम्बराणि समिक्परिधि शाखापात्राण्यु ताडबहिज्जा” हिठारण्यशकल शिलाक्षत दधिमधुश्री राज्य चरुस्थाली आलोदकुम्भ पालाशशाखा दर्भरज्जु परश मृत्पित्रयपाषाण गोसुवर्ण दक्षिणादि सङ्खारा स्तम्भरेत्. • + यजमासकृत्यम् +- अध्वर्युनिकि पुत्रश्चे दाकणा ल्लुप्तश्मकृकेश स्स्नात्वा धृत द्वादशोध्वज पुण्ण स्स्वात्म शध्यर्धं प्राजापत्य कृभ्र प्रत्याम्नायर्वेद यत्किञ्चिदिरण्यं ब्रह्मणेभ्यो डत्वा आकवस्त्रः एकदर्भकृतपवित्रे “पाणो ण्योर्धृत्वा घटीनोडकमा दाय गृह मागच्छेत्..
- भगवन्नाम स्मरणेन परमपद प्राप्तिः ॥ ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन् मा मनुस्मरन् यःप्रयाति त्यजन देहं सयाति परमां गतिम्. श्लो॥ यछा कधञ्चि दोविने कीर्तितेवा स केसिवा पापिनोपि विपचास्स्यु ळ्ळुद्धा मोक्षमवाप्नुयुः. +लोकाचारः : आधोवै विगूसल चेष्टं देहं मृत माज्ञाय पुत्रादय स्तन्य मुमूर्डोः प्राणो त्र्कमणाऒनन्तरं केशान्विकीर्य वीध्याम्पतित्वा रोदनं कृत्वा पांसू प्रक्षिष्य रोदनान्नि वृत्ता दृढचित्ताः क्रियाः कुर्युः ई धार्याऒग्निः प्रमीकोयडि Eड् यद्यन्यः कर्ता क्षौरं विनेति **ळवाशौचादि प्रायश्चितम् शवेऒन्याशौच यु क्ते श्वकुक्कुट सूतिका रजस्वला द्यस्पृश्य न्सशन् नेच पञ्चगव्यैः कुशोद कैळ्ळ स्नाप यित्वा प्रोक्ष्यात्तरं कर्म कुर्वीतेति. 14 श्री वैधानन पैतमेधिक प्रयोगः – , स्त्रमीताख षेतः #yoou मृतकं मरणगृह द्भाह्याङ्कणन्नीत्वा, लोष्टार्थिके णादि रहिते नोमये नोपलिप्ते सद्धदेशे तुष्टिं स्त्रीभिस्स्ना पि तं मृतक मासयित्वा ततस्स्वयं चित्ति स्रूगादिना स्नान यॆत् ॐ चि त्तिस्सुक्, चि त्तमाज्यम्, वाग्वेदिः, आधितं बर्हिं नेतो अग्निः। विज्ञात मग्निः वाक्पतिर् होता, मनउपपत्ता, प्राणोहविः सामाध्वर्युः! वाचस्पतेविधे नामजा, विधेमते नाम, विधे स्त्वमस्माकं नानु, वाचस्पतिस्सोमं पिबतु, आस्मासु नृष्णन्धात्स्वाहा.
- कवालभिरणम् – पश्चा दृगवच्छास्त्रोत्त मार्गेण श्री चूर्ण परिपालनं कृत्वा, प्रेतं नूतन वस्त्र द्वादशा र्ध्वपुण्भय पवित्र पद्माक्ष तुलसीदारु भगवत्पादाभिमृष्ट तुलसीगन्द पुष्पमाला दिखिर्गामधर्मै श्वालङ्कृत्य बहिताषा पादकरयो रङ्गुष्टा बथ्नी यात्.
- ओ आशौचाण व प्रायश्चित्तम् - प्राणानायम्य……..तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. प्रेतस्य उद्ध्वेच्छिष्टा ऒधोच्चिष्टा 2 स्तरिक्षमरण खट्वादि मरणा 2श्मादिमरण पर्युषितमरणा भक्ष्य भक्षणा ऒभोज्य भोजना
- 2स्पृश्यस्पशनादितात्काला ऒ शौचाणन्वादिदो षैस्सं भाविता नां सर्वेषाम्पापानां सद्यःअननोदन द्वारा नित्यनिरतिशया नन्द शाश्वत श्रीविष्णुलोकावाप्त्यर्धं प्राजापत्यादि कृछ प्रत्या म्नायत्वेस यथाशक्ति हिरण्यदानं करिष्ये (उपवीती) (अप उपस्पृश्य) प्राचीनावीती, “ॐहिरण्यगर्भ….. प्रयच्छमे” गोत्रस्य ….. प्रेतस्य, ऊर्ध्वच्छिष्टा…. श्री विष्णुलोकावाप्त्यर्थं, श्री वैधानस वैत्यमेधिक प्रयोगः H 15 प्राजापत्यादि कृभ्र प्रत्याम्नायं यत्किण्चिद्धिरण्यं, नाना गोत्रेभ्य श्रीवैष्णवेध्य स्सम्प्रददे इदं सममश्रीकृष्णार्पितम् यस्योभो त्ता शकलइत्याहतेन वास कृतकस्य पादप्रदेश मारभ्य मुखास्त माच्छाद्य. पुनस्तेनै ववस्त्रेण पादान्त माच्छादयेत्, “यस्योभोक्ता……. प्रजापति” तद्वास्त्रा द्वासोदक प्रदानाधजा मेकदेश मध्वर्यु स्स्वयङ्गृष्णायात् औदुम्बरी मासन्षी माहतेन वाससा पूर्ववद्पादतो दशास्त्रं पुनः पादास्त्रं पूर्वमु स्त्रीणा च्छादयति, ॐ “यस्योभो शकले सन्नि छाये दोख्यां प्रातर प्रजापतिः” तूप्लीं लि ** : = रात्र्याधि मरण प्रायश्चित्तम् प्राणानायम्य तिधौ प्राचीनावीती गोत्रस्य…प्रेतस्य रात्रि मरणदोष निवृत्यर्थं दिवामरण फलसिध्यर्थञ्च यधाशक्ति हिरण्यदानं करिष्ये (उपवीती अपउपस्पृश्य) प्राचीनावीती ॐहिरण्य प्रयच्छ मे गोत्रस्य ………प्रेतस्य रात्रिमरण दोषनिवृत्यर्थं दिवाकरण फल सिध्यर्धञ्च यत्किइद्धि रण्यं नाना श्री वैष्णवेथ्य स्सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णा रितम्. सीवं कृष्णपक्ष मरण दोषनिवृत्यर्थं शुक्लपक्षमरण फल सिध्यर्धञ्च, दक्षिणायन मरणदोष निवृत्यर्धं उत्तरायण मरणफलसिध्यर्धञ्चेति, यद्यदस्ति तत्तत्प्रत्येकं सङ्कल्स्य दक्षिणादानञ्च प्रत्येकं कुर्यादिति. ~~: दुष्टवार मरण प्रायश्चित्तम् :—- पूर्वोक्त एवङ्गुण…..तिधौ गोत्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतन्य भानु भौमभृगुशनि वासराजु मन्यतनु वानरमरणेन योदोष स्वमजनि तदोष परिहारार्धं शुभवासर मरणफलसिध्यर्दञ्च वस्त्रदानं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) शीतवातोष्ण…. प्रयच्छमे गोत्रस्यकर्मणः पितुः प्रेतस्यं शुभवासर मरण फलसिध्यर्थं वस्त्रदानं तुभ्यमहं सम्प्रडदे इदं समम श्रीकृष्णार्पितम्. तत्प्रत्याम्नायत्वेस यथाशक्ति हिरण्यंवा दद्यात्. -: वारभेदेन वस्त्रदाननि वेकः “भानुभौम वासरयोः रक्तवस्त्रदानम् भृगुवासर मरणे श्वेतवस्त्र दानं कर्तव्यम्,” 16 श्री चैनासन वैद्यमेधिक प्रयोगः यन मध्युक्ष्यचक्राऒऒ सर्द्याल गाङ्गेयन्ति दक्षिणशीर्षं शवं शाययेत्, ‘ॐ गाङ्गेयासि रवापूतं भवत्वाया हृतं भवेट्"“शवस्य धार्याग्निरचेत्तमन्नि मुखायामादाय शवस्यो त्तले निधाय तस्यान्नेःपूर्वत सम्भराजा नि पेत्, नीक्षि
कर्मारमाृनुज्ञा - 4 अध्वर्यु नजा मुस्सदसइति सदस्यान्न मस्कृत्य“ॐ नमस्स डसि….सर्वमायु रुपासताम् सर्वेभ्य श्रीवैष्णवेभ्यो नमः यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा दक्षिणामुखः उपवीतीसजु, भोस्स्वामिनः भवत्पादमूले मया समर्पितां…….. स्वीकृ गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेशं पितृमेध विधिना, औपास नाग्नि ना संस्कर्तुं योग्यतासिद्धि रस्त्वति भवन्तो…. ऒ नुगृ हन्तु. [प्र] (योग्यतासिद्धिरस्तु) इति डैरुक्तो दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु दक्षिणामुख मासीनः गुरुपरम्परा नुनुसनाय प्राणा यामत्रयं कृत्वा एवङ्गुण विशेषण विशिष्टाया मस्यान्तिथा (प्राचीनावीती)गोत्रं शर्माणं प्रेतं औपासनाग्निना पैतृ मेध विधिना संस्करिष्ये (उपवीती) (अप उपस्पृश्य) ॐभगवतो बलेन……..भगवतः पितृमेधाख्यं कर्मकरिष्यामि तद्भगवा ननुमस्यताम्. (इति सात्विकत्यागं कुर्यात्) प्रेताग्निसस्थानाऒनुज्जा .. निच्चिन्नौ पासनाग्निः प्रमीतश्चे त्रेताग्नि सन्धानं कृत्वा नित्यहोमं कुर्यात्, ॐ नमस्सदसन्ति सदस्यान्नम स्कृत्य ॐ नमस्पदसे……..ताम्. यधाशक्ति दक्षिणां ता म्बूलञ्चगृहीत्वा भोस्वामिनः भवत्पादमूले…….सी कृत्य गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य, पैतृमेधिक संस्कारा धजाम्प्रेताग्नि सन्धानकर्म कर्तुं योग्यता सिद्धिर स्त्विति भवन्तो महान्तो 2. सुगृष्णन्तु [व]योग्यता सिद्धिरस्तु.श्री वैधानन चैत्य वेऒक प्रयोगं प्रेताग्नि सनानक्रमः + - 17 प्राणाना यम्य—- पितुः प्रेतस्य पैत्यमेधिक संस्का कार्धं प्रेताग्निसद्धानं करिष्ये (अवउपस्पृश्य) स्थब्दिलं तूप्ली मद्भिङ्गप्रोक्ष्य तूस्लीमुल्लि ख्यहिरण्यनकलं मुष्टिमात्रव्रीहीन्वा निधाय ग्रोत्रियागारा दग्निमाहृत्य संस्कृतायाम्भुवि व्याहृतिभि स्संस्थाप्योपतिष्टेत, “ॐ भूर्भुवस्सुवः” जुष्टाद मूने त्यग्निमुपस्थाय. “ॐ जुष्टोदमूना अतिथिरुरोणेइमंलो यज्ञमुवयाहि विद्वान्, विश्वा अन्नेभियु विहत्य,शत्रू यता माधराभोजनानि, अग्नेशधजा महते सौभगाय, तन द्युम्नान्युत्तमानिसन्तु” अधैनं परिसमूह्य (प्राचीनावीति) दक्षिणाग्रं पश्चिमाग्र मेकै केन दर्भेणा ऒग्निम्परि स्तीर्यतथा2 ससव्यं परिषित्य “आदिते 2 नु मन्यस्व प्रसुव”. आज्य स्थालीं गृहीत्वा अग्नावधिश्रित्य देवोवस्सवितेति पवित्रेण तिरु ब्रह्मचारि विधुर विधवादीना मग्न्युत्सादनविधिः – इतरेषां ब्रह्मचारि वीघक विधवादीनां कपाले शरा वाडॊ गोकरीषादिखि स्पस्तप्याऒग्निं करोतीति कपाल सन्तवनाग्निः, तेनास्मात्वमधीत्येकर्चया दहनं करोति अन्यत्सर्व मनाहिताग्निवत्. ~* ब्रह्मचारीविधुर निधवानां प्रेताग्नि सनानक्रमः +- सज्जॆलं तूष्ठी मद्भिःप्रोक्ष्य उल्लिख्य हिरण्यशकलं मुष्टिमात्र व्रीहीन्वा विधाय व्याहृतिखि समग्निं संस्थाप्योपति षेत जुष्टोदमून्येतग्नि मुप साया ‘दै नं सरिसमूह्य (प्राचीनावीती) तूस्जीं दक्षिणाग्रं पश्चिमाग्र मेकद र्भैः परि स्त्रीर्य, 99 (ब्रह्मचारीचेत्) “यतास्वमग्नौ” इत्युक्तत्वा त्समिवाधान विहीन प्रायश्चित्त कृछाचरणपूर्वकं समिचाधानं हुत्वा.
- समिदा धान विहीन प्रायश्चित्तम् - ….. प्राणानायम्य ॐ भूः..तिखा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः प्रेतस्य चिरकाल विच्छिन्न समिदाधान दोषनिर्घकार्थं प्राङासत्य कृभ्र श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः L त्पूय, “ॐ देवो पेस्सवितोत्पुनातु अच्छिद्रेण पवित्रेण वहिर्सूर्यस्य रश्मिभिः,“पवित्रगर्थिं विसृज्यअद्भिः प्रोक्ष्यतूस्ती मग्नौ निशिप्य दर्भोल्केन पक्त्वानतीर्य स्रुवेण सुचिचतुर्ग हित माज्यं ग्वहित्वा (उपवीती) सप्तव्याहृती सुजात्या “ॐ भूस्स्वाहा ॐ भुवस्स्वाहा ओग्ं सुवस्स्वाहा ॐ मह स्स्वाहा, ॐ जनस्स्वाहा ॐ तपस्स्वाहा ओग्ं सत्यग्गि स्वाहा (प्राचीनावीती) पुनरपि पूर्ववदाज्यं गृहीत्वा आहुतिद्वयं हुत्वा“ॐ पूर्वसेवाअपरेणानु पर्यज्जन्मभि र्जन्मान्यन्यवरै : वराणि वेदानि देवा आयनुन्मीति ममहन्ं हित्वा शरीरं जरसः परस्तॊत्स्वाहा प्राणापानौ चक्षुत्रोत्रं वाचम्मनसि समृताम् हित्वा शरीरं जरसःवरस्ता दाभूतिं भूतिं वय कन्न वामुपै स्वाहाः पूर्वप दाज्यङ्गृहीत्वा आहुति द्वयं हुत्वा मात्वा वृक्षा सम्बाधिष्टां प्रत्याम्नाय त्वेस यत्किच्चे द्दिरण्यदानं करिष्ये [उपनीति आवडिपस्पृश्य] यथाशक्ति दक्षिणां दत्वा (प्राणानायम्य) एवं गुण तिधौ प्राची नावीती) गोत्रस्य………प्रेतस्य चिरकाल विच्छिन्न समिदाधान प्रायश्चित्त होमं होष्यामि (इतिसङ्कल्प्य) (अप उप स्पृश्य) अदिते ऒनुमन्यस्व… ………प्रसुवः इत्यवसव्यं परिषिच्य (आज्येन) पाहिनो अग्न एसपे स्वाहा पाहिनो विश्ववेद से स्वाहा यज्ञम्पाहि विभावसो स्वाहा सर्वम्पाहि शतक्रतो स्वाहा कामावकीर्ण व्यवकीर्णोस्मि कामकामाय स्वाहा कामाखि द्रुगो स्म्यभिद्रु गोस्मि कामकामाय स्वाहा सम्मापिशाचिस्तु मरुत सृमिन सम्पूषा सनाता सम्बृहस्पतिः सम्माय मग्निप्पिञ्च त्वायुषाच ऐलेन चायुष्मन्तं करोत माग्ं स्वाहा समुद्रा दूर्मि र्मधुमाग्ं उदार दुसागिं शुनास ममृतत्व मळ्याम् इमेनुते रश्मय स्सूर्यप्य विभिस्सहित्वं पितरोन आय स्वाहाः आतोदेवा… . खिस्स्वाहा इदंविष्णु … सुरेस्वाहा अडिते ओस्वमग्गिंसाः… प्रासावीः. “} of the white श्री वैधानस वैत्य मेधिक प्रयोगः 19 मामारा कृधिवित्वम्/ सित्यजा ह्यत्रगच्चा स्येथा संयम राज्येन हा! मार्वा वृक्षा सम्बाधे छाूता पृथिवीमहीः पैवस्वरगिण्टु गच्चासि यवराज्ये विराज सिस्वाहाण पूर्वव राज्यं गृहिर्वाषदाहु ओर्हुर्वा॥ " अन्ने ऒ भ्यावर्तिन्नभिन अव र्तन्वायुषा वचजासा सन्यामेधया प्रजया धनेनस्वाहा, अग्ने अङ्गिर शृतस्ते स्ववृत स्सहस्रन्त उपासृतः।तासां पोषय्य दोषेण पुनर्नो नष्टमाकृधि पुनर्नोरयिसूकृथिस्वाहाः पुनरूर्णानिवर्तस्य पुनरग्न इषा ऒ ऒ युषापुनर्न गपाहि विश्व कन्स्वाहाःसहरय्यानिवर्त स्वान्न पिन्वस्वधारयाविश्वप्स्निया . समीना दानम् 44 प्राणानायम्य एवङ्गुण तिक्षा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य … प्रेतस्य नमस्त पापक्षयद्वारा श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थं, भगपदाज्ञा कैङ्कर्यरूपं प्रात सृमीदा धानं करिष्यामि (अपउपस्पृश्य) (प्राचीनावीती) यथाहे त्यप्रदक्षिणं परिमृज्य यथाह आयुः आदिते ऒनुमन्यस्व प्रसुव (इत्यवसव्यं परिषिच्य) आष्टाभि स्समिद्बि जजहुयात्’ (उपवीती - अवउप स्पृश्य) ॐ भू स्वाहा, ॐ भुव स्वाहा, ॐ सुव स्स्वाहा, ॐ भूर भूर्भु वस्सुव स्स्वाहा [प्राचीना नीती] निपाते अग्नेसमित्तया समिध्यस्वचा चप्या यस्व वधकाताञ्चते यज्ञपतिराच प्यायतां वर्दिषी महिचवयमाचप्यासिष् महिस्वाहा मेधान्नु इस्त्रोदवातु मेधां देवी सरस्वती मेधाम्मे आश्विनौ देवा वाधत्तां पुष्करन्रजा स्वाहा, अप्सरा सुमा मेधागस्थर्वेषुव यन्मनः॥ चैवीमेधा मनुष्यजा सामाम्मेधा सुरभिर्जुष काग् स्वाहा, आमां मेधा सुध भिर्विश्वरूपा हिरण्यवणा जगतीजगम्या, ऊर्जस्वतीपयसा सिश्वमाना सामाम्मेधा सुभ्रतीकाजषकाग्ं स्वाहाः पूर्ववत्सरिमृज्य यथाह…… आयुः अदितेऒस्व मर्ग् ः प्रासावीः भूति स्मेति भस्मगृहीत्वा आदित्य स्सोमोसनु इत्यूर्वाग्रमालिव्य आपोहि षेतिप्रोक्ष्य यत्ते अग्न इत्यग्नि मुद्वय मित्यादित्यं चोसतिष्टेत सात्विकत्यागं कुर्यात्. प्रायश्चित्तोसिचे त्तदोमिञ्च हुत्वा चदुं श्रवयित्वाऒ दायग च्चेत्, आन्य त्समानम्. 20 श्री वैधानस मैक्य वेदिक प्रयोगः रहमु सदाहि स्वार ब्राह्मण एक का यज्ञं सेवडाकु ग्रजां कथानुृष्टिंयशःः यज्ञश्च मे तूयर्स्वा/ पूर्ववदाज्यं गृहीत्वा आहुति वतुष्टयं हत्वा “शम्भूरग्न येच कृतिपै व्यवहतेच स्वाहा! ॐपिवो बायवेचा रिक्षायच क हलेचस्वाहा ॐ सुवरादित्यायच दिनोत महलेज् स्वाहि, मधूर्भुवस्सुव शृनाम सेन सक्ष लेभ्यश्च दिग्भ्यन्नि मह लेचस्वा?” अरिगे ऒन्व सिग्गरिस्था…. प्रासानीक, इश्यरूश्वं परिषेचनं कुर्यात् (विमिरश्चेत्) नौपासिनंविना सतिलेनाक्षतेन वैश्वदेवं हुत्वा दहन कालातीत कोषोऒस्तिवे त्रकै र्वैश्वदेवं याम्मं पैतृकं व्याहृतिश्च हृत्वा तमिन्तस्मिन्नग्ना श्रमयिक्वात मन्नि सन्धामाूहनायगन्चेत्, आन्यत्स (विधवाणित्) हिर्वोत्तमदग्नि मुत्पादः पूर्वव भावस्थान पर्यस्तु कृत्वा ऒग्निपरिसमूह्य पूर्वोक्त दोषन्तिवे तकायश्चित्तं स्वा चरुं श्रवयित्वा ऒग्निरदाय गन्फीत्, अन्यत्सर्वंसमानम्. दहनकाला वधि पञ्चविंश दटीपूर्वं प्रमीको यद्यसंस्क ृत्य ततग्गपर्युषितत्वंहि शवस्यतु तचूर्ध्वतः इत्युक्तित्वा त्प्रतस्य दहन कालातीतश्चे त्प्रयश्चित्तं कुर्यादिति.
- दहनकाला तीक प्रायश्चि त्तम् – प्राणानायम्य (तिधौ) गोत्रस्य प्रेतस्य दहनकालातीत दोष निर्धारणार्धं प्रजापत्य कृभ) प्रत्याम्नायत्वेन यथाशक्ति हिरण्य दानं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) (अप उपस्पृश्य’ हिरण्यगर्भ… यच्छमे, गोत्रस्य………. प्रेतस्य दहनकालातीत दोषददे. इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्, पुनः प्राणानायम्म गोत्र प्रेतस्यदहनकालातीत प्रायश्चित्त होमंहोष्यामि (इतिपङ्कल्प्य- अनउपस्पृश्य) (प्राचीनावीत्) अपसव्यं श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगं
- विच्छिन्नपानन प्रायश्चित्तनि. BE 33 событию 21 प्राणानायम्य विवङ्गुण….. तिथि, गौत्रस्य….. प्रीतर्यं चिरका चौपारिन विच्छिन्नचोट्ल निर्हरणाधजां प्राजाप परिषिच्य, अदितेषनु मन्यस्व….. -प्रसुव, तिलै वेद वैश्वदेवं याम्यं सैकृशं व्याहृतीश्च हुक्वा “ॐ विश्वेदेवस्य नेतुक्मर्तो वृणीतसख्यं विश्वे राय इनध्यसि म्यम्नं वृणीत पुष्य सेस्वाहा, ॐ विश्वे अध्यमुतो विश्व वारि विश्वेभव स्वग्नय सृमिद्दाः, विश्वेरोदेवा अवसागमस्तु विश्वमस्तु द्रवि णं ऐदो अस्मे स्वाहा, ॐ यमोकाधार वृवपं यमोद्यासुत सूर्यः यमस्सर्व मृत्यु प्लेनु प्राणानां वायूनाग्ं स्वाहा, ॐ नमस्ते निक् बुतय् मनके जायतस्मै विनृज बद्धनात्, यमनयत्वग्ं सविकादेव उत्त माननीवे अखि रोचययायि नाग् स्वाहा, ॐ अग्नये कव्यवाहनाय स्वतानम स्वाहा, ॐ सोमाय सितृमते स्वधानम स्वाहाः ॐ यमाय दास्पतये स्वधावम स्वाहा! ॐ एकेय इह पिकर स्तेदेवाश्च विद्मयान् पितृयज्ञग्ं सुहुतग्ं सुष्टुतग्ं सुवेदसो हविर्ये वहन्तो स्वधानमु स्वाहा! ओजि उ न्तस्त्वाह वामह उशस्त स्वमिधीमहि, उशन्नु शतआवह पितॄन् हनिषे अत्तवे स्वधानम स्वाहा, ॐ सोनो ददातु श्रवणं पितृ णां तप्यास्ते देविहनिषा विधेमस्वाहा”, (उपवीती) ॐ भूस्स्वाहा, ॐ भुवस्स्वाहा, ओग् सुषस्स्वाहा, ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा, (प्राचीनावीती) अदितेऒस्व मग्गिंः…….प्रासावीः इत्यवसव्यं नरि षेचनं कुर्यात् विच्छिन्ना पासन पै श्वदेवस्य त त्तत्कालानुगुण्य कृभ्राणि ફ औपासन होमे (वैश्व देवेच) मासे विच्छिन्ने प्राणापत्यं षाण्मा पे चान्ड्रियणं संवत्सरे प्राणापत्यं तप्तकृभ्रं चास्त्रायणञ्च चरित्वा तद्रव्यं ब्राह्मणेभ्यो दत्वा पुनराधानं कुर्यात् : अग्नौ व्यक्ते भ्रूण हा भवतीति, भाष्योक्त प्रकारेण कृभ्राचरणं वा कुर्यात्, (यधा) औपासने मा सेच्छिन्नेत्वेक विनिष्कं वच्चा प्रस्थधान्यं पॊद प्रस्थमाज्यं वा षाण्माने निष्का ष्टकं त्रिंशप्रस्थधान्यं साधिशाक प्रस माज्यं च संवत्सरेतीते द्वादश निष्कं षष्टिप्रस्थमितं धान्यं त्रिव्रस्थमित माज्यं चब्राह्मणेभ्यो दद्या दिति. : स्था नानन सैक्यमेधिक प्रयोगः पद्यानि कृढ प्रत्याम्नायत्वेन यथाशक्ति हिरण्यदानं करि ष्यामि (अहाहा षृश्य) सं हिरण्यगर्भ…. निं प्रयच्च मे चिरंऔवासन विच्छिन्नदोष निर्धरणाधजां प्राजापत्यादि कृध्र प्रत्याम्नायं यत्किळ्चेद्धिरण्यं नाना वोत्रेढ्या नानानामध्य श्रीवैष्णवेध्य स्सम्प्रदडे इदं समय, श्रीकृष्णार्पितम्. औपासस क्रमः श्री - (उपवीती) ॐ भूः…….. अद्यपूर्वो क्त (प्राचीनावीती)गोत्रस्य…प्रेतस्य समस्त पाप क्षयद्वारा श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थं भगवदाज्ञया भगवत्कैज्कर्य रूपं वूर्वेद्यु स्सायमौपासनेन सहा ऒद्य प्रात रौपासन होरुं होष्यामि(उपवीती अप उप स्पृश्य) (ततः प्राचीनावीती) इक्षाय नम इत्यादिभि रष्टदि क्ष्वग्नि मलङ्कृत्य इज्राय नमः अग्नये ननुः यमाय नमःनिर् ऋतयेनमः वरुणा य नमः वायवे नमः कुबेराय नमः ईशानाय नम्म! यथा हेति दक्षिणा द्यपसव्यं परिमृज्य।ॐ यथाहतद्वसवो गौर्यं चित्पदिषीता ममु ञ्बतायज त्राःएवा त्वमस्म त्प्रमु L त्बौव्यग्ह प्राता र्यग्ने प्रतीरान्न आयुः (अपसव्यं परि षिच्य)अदितेऒनुमन्यस्व…. प्रसुवु ततः पूर्वमेकां समिध मग्निमध्ये निधाय, सेध्मं द्विशतमान तङ्ञुला गृहीत्वा, तद्वेधाविभज्य यजमानो होष्यामित्युक्त्वा, आचार्येण जुहुधी त्यु क्तस्स९॥“उत्तरे”ॐ अग्नये स्वाहा दक्षिणे ॐ प्रजापतये स्वाहा, इध्मं चाग्नौ निक्षिप्य॥ अदिते ऒन्व मग्गं स्थाः——-प्रापावीः, इत्यपसव्यं परिषित्यः पुनः अदिते ऒ नुसुन्यस्व प्रसुवः पूर्वव त्समिध मग्नौ प्रक्षिव्य पूर्वव तणुलाजु सेध्यं गृहीत्वा तद्वेधा विभज्य, उत्तरे ॐ सूर्यायस्वाहा, दक्षिणे ॐ प्रजापतये स्वाहा, इध्मं श्री चैवानन पैत्यमेधिक प्रयोगः L 23 चान्नि क्रमान्य अदिते स्ववस्थाः …प्रानिमि- ओः,भूति स्मेति फन्मगृहीत्वा ॐ मात्मिते लधलेनित्यं सर्वयज्ञ कृतम्भ वेर्, अग्निमारुतयो भूमि॥आदित्यस्सोमोनकु इत्मि पेतस्य ललाटादि ज्ञानेनूध्वाजाग्रं पुण्णमालिव्यं “ॐ आदित्य स्सोमो नमः त्र्यायुषं जमदग्निः कश्यप स्यत्र्यायुषम् यदेवानां त्र्यायुषम्, तन्मे अस्तु त्र्यायुषम्। दीघायु त्वाय बलाय शताय शतञ्चवचसे त्र्यायुषम्” आपो हिष्टेति प्रेतं प्रोक्ष्य ॐ “आपोहि ….थाचनःः यत्ते अग्ने चे जस्तेने त्यग्निं ॐ य त्तेअग्ने…. हरस्वीभूयासम्। ममु मेधां……. सूर्यो भ्राजोदधातु उद्वय स्तमस इत्यादित्यं चोपदि ष्टेत॥ ॐ उद्वयं तमसस्परि पश्य…….. मनसा पुनातु” तेनाग्निना दहेत् । .
- सुमङ्गनी विषय्ये नर्वं पूर्ववद्दुत्वा, भूतिस्मेति भस्मगृहीत्वा.. बृहत्सामक्षत्रकृदिति ललाटादि स्थाने षूर्वाग्र मालि प्येति; ॐ बृहत्सा मक्षत्रभृ द्वृदवृष्टियं त्रिष्टुभौज श्ळुभित मुग्रवीरम्, इन्द्रस्तोमेन सञ्च चशेन मध्यमीदं वातेन नगरेण रक्ष अनाहिताग्नि पत्नीविषय विशेषः- नते रनाहिताग्नेः पूर्वं पत्नी मरणम्भवेद्यडि, वैश्वदेवं विना औपासनं हुत्वा तदग्निना दहन मन्यत्सर्व मनाहिताग्नि नक्कुर्यात्. चार्याग्नि विशेष सू५ पाक यज्जॆ रपियः” श्रोत्रिय इत्यु कत्वात्तस्या ऒना हिताग्नेः (वियोगवक्ष स्येति) स्वस्य कृष्णपक्ष मरणप्राप्ति भक्ताविष्यतीति शङ्काजायते यडि स्वयमेव पुत्रादीनावा तत्पष्टावशिष्टं शुक्ल पक्ष प्रथमातिथि सर्मन्तं त तद्दिन सङ्ख्यया सायम्प्रात रौपासनमहोमं दर्शस्थालीपाकं चा ऒसकृ ष्य कुर्याच्चे च्छुक्ल नक्ष मरणफलं भवतीति. तथा रात्रिमरणे प्राप्तेसि वन्द्युः प्रातरौपासन मव्यपकृष्य कृतञ्चे द्धिनामरण फलं सम्भवतीतिः श्री वैधानन वैतृवेधिक प्रयोगः वैश्यादेव विच्छिन्न प्रायश्चित्तमि . प्राणावायव्य विवं……. अथा गोत्रस्य कर्मण वेद्य चिरकाल विच्छिन्न वैश्यदेव दोषनि र्हरणाधकां प्राजा सत्यादि कृश्र प्रत्याम्नायत्वेन यथाशक्ति हिरण्यदानं कलि ष्यामि (इतिस्कल्प्य) हिरण्यगर्भगर्भ प्रयच्छमॆ। गोत्रस्य प्रत्याम्नायत्वेन यथाशक्ति हिरण्यं तुभ्यमहं सम्प्रददेः इदं नमगु श्रीकृष्णार्पितं. sentation h वैश्व वेपप्रकारः - प्राणानायम्य (प्राचीनावीती) एवङ्गुण…. गोत्रस्य शर्मणः…… प्रेतस्य वण्बसूनाथ- निर्हरण पाय श्चित्तार्धं सतिलेनाक्षतेन वैश्वदेव होवं बलिहरणं चाद्य करिष्यामि (उपनीती) अपउप स्पृश्य (प्राचीनडिती) यधा हेति परि मृज्य “ॐ यथाहआयुः” अपसव्यं परिषिच्य अदितेऒ नुमन्यस्व प्रसुव॥ सतिलाक्षतं हस्तेन जुहोतिक उत्तरे “ॐ अग्न येस्वाह” दक्षिणे “ॐ सोमाय स्वाहा” (उपवीती) मध्ये ॐभूस्स्वाहाॐभु वस्स्वाहाओग् ंसुवस्स्वाहा ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा” (प्राचीनावीती) ॐ विश्वेभ्यो देवेभ्य स्स्वाहा, धन्वन्तरये स्वाहा, कुह्वे स्वाहा अनुमत्यैस्वाहा, द्यावापृधिवी भ्याग्ं स्वाहा” (उपवीती) “ॐ भूस्स्वाहा……… ॐभूर्भुवस्सु वस्स्वाहा” (प्राचीनावीती) इमाम्मे अग्नइति चरुं सेध्मं जुहुयात् !! “ॐ इमाम्मे अग्ने मनसा च्चिन्ना यावाचा याचमे हृदि अयं बृहस्पति देज वाश्चन्दाळ्ळि न्दन्तु राजसा मनसा प्रजापतये स्वाहा ॐ अग्निहोत्राय स्वाहा ॐ वैश्वदेव यज्ञाय स्वाहाः ॐ ब्रह्म यज्ञय स्वाहा, ॐ देवयज्ञायस्वाहा, ॐ पितृयज्ञय स्वधानमु स्स्वाहा” (उपवीठी_अपउपस्पृश्य) “ॐ भूस्स्वाहा……. ॐ भूर्भुवस्सुवस्स्वाहा.” श्री वै वानन चैत्यमेधिक प्रयोगः 23 (प्राचीनापिणि) “ॐ भूशयज्ञाय स्वाहा ॐ मनुष्य यज्ञाय स्वाहा ॐपञ्चमहायज्ञेध्य स ‘(उप्पती) “ॐ भू स्स्वाहा….पस्सुव स्स्वाहा” (प्राचीनाविक्स्)“ॐ यदस्यक र्मणो ऒत्यरीरिचं यद्वान्यून मिहाकरम् अग्निष्ट त्स्वष्टकृ द्विद्वास्सर्वन्ग्ं ंस्विष्टग्ं सुहुतब्करोतु स्वाहाॐअग्नयेस्वि ऒकृते सुहुतहुत आहुतीनां कानु नाग्ं समधजायि स्वाहा ॐ अग्नये स्वाहा ॐ अग्नये ऒन्नादाय स्वाहा ॐ अग्नयेऒन्न पतये स्वाहा ॐ प्रजापतये स्वाहा ॐ इर्दाय स्वाहा ॐ विश्वेभ्योदेवेभ्य स्स्वाहा ॐ सर्वाभ्यो चॆवताभ्य स्स्वाहा ॐ’ सर्वत्रैवादिष्टणं सर्वतै वानादिष्टं दैवत ममुम्मै स्वाहा ॐ अग्नये स्विष्टकृते स्वाहा ॐ वास्तुसरेनमो वास्तुपतये स्वाहा (उत्पती) “ॐ भूस्स्वाहा …..वस्सुव स्स्वाहा”. बलिहरण (प्राचीनावीती) गोमयेन मण्डलमुपलिप्य मण्डलमध्ये ॐ मार्भुवस्सुव इति प्रोक्ष्य ॐ भूर्भुवस्सुवः (एवंसर्वत्र) L ॐ ब्रह्म णेनमः इत्यक्षमात्र बलिन्दद्यात् (एवं सर्वत्र)तत्प श्चिमे ॐ ब्रह्मपुरुषेभ्यो नमः ॐ वास्तोष्पतये नमः (त्रयाणामेकं परिषेचनम्) ( प्राच्यां)ॐ इन्द्रय नमः तक्पश्चिमे ॐ इन्द्रपुरुषेभ्योनमः, (द्वयोरेकं परिषेचनम्) (दक्षिणे) ॐ यमाय नमः तत्पश्चि मे)ॐ यनुपुरुषेभ्यो नमः(द्वयोरेकम्परिषेचनम्) (पश्चिमे) ॐ वरुणायनमः (तत्पश्चिमे) ॐ वरुणपुरुषेभ्यो नमः(द्वयोरेकं परिषेचनम्) (उत्तरे) ॐ सोमाय नमः (तत्पश्चिमे)ॐ सोमपुरुषेभ्योनमः(द्वयोरेकम्परिषेचनम्) आग्नेय्यादिषु) ॐ अग्नये नमः ॐ निर्ऋतमे नमः ओः वायवे नमः ॐ ईशानाय नमः (चतुर्णामेकं परिषेचनम्) 16 श्री पै वानन चैतिक प्रयोग L पितृयज्ञेन यण्ये (यमुनिल्लुत्यो रस्तू दक्षिणास्त्रं) ॐ तत्पच्छभ्योनमः ॐ तत्पतामहेध्यो नवि ॐ तत्प्रपिता महेध्यो नमः ॐ तत् ज्ञातिनन्गेभ्यो नमः (तत्पश्चिमे) ओ नि तन्पितृपत्नीभ्यो नमःॐ तत्पितामह वन्नी भ्योनमः ॐतत्प्र पितामहपत्नी भ्यो नमः ॐ तत् ज्ञातिवर्ग पल्नी भ्यो नमः(इत्य मेकम्परिषेचनम्) (उपवीती-अप उपस्पृश्य) (प्राचीनावीती (तताङ्ग ) उत्तरेवाप्रोक्ष्य,ॐ यावन्तोन्नाधिजानस्तावढ्भाः निर्वपामि, इत्माकाशे बलिमेशं विसृज्ञ्य (वरुण निरत्यो र्मध्ये) ॐ विश्वेभ्योदेवेभ्यो नमः (यमा ग्न्योर्मध्ये) ॐ दिवाचरेभ्यो नमः (रात्राचेत्) (ॐ नक्तञ्च रेख्यो नमः) ॐ भूतेध्यो नमःः इति ललाटा समुद्धृत्य प्रिन्बली न्भूमौ निक्षि पेत् त्रयाणा मेकं परिषेचनम्) तदुत्तरे ॐ श्रियैनमः तत्पूर्वे ॐ भद्रकाळ्यै नमः (सरुणो दानयो र्मध्ये) ॐ मरुद्भ्यो नमः (तत्पूर्वे) ॐ अग्नये नमः (वायोः पूर्वतः) ॐ अद्भ्यो नमः (सोमेशानयो र्मध्ये) ॐ दृषदे नमः (इन्द्रपुरुष ई शानयोर्मध्ये) ॐ वनस्पतित्यो नमः(ईशान पश्चिमे)ॐ ओषधीभ्यो नमः (इत्येतेषां प्रत्येकं परिषेचनम्) तत्पुरतः प्रोक्ष्य “ॐ शुनाञ्च पतितानाळ्ळ श्वपचां पापरोगिणाम् । वयसौख्बक्रिमीणाञ्ब भूमावन्नं नपाम्यहम्॥ इति बलिशेषं निक्षिप्यास्तः परिषेकं कुर्यात्- अदिते ऒन्वमग्गिंस्थाः…. प्रासावीः भूतिस्मेति भस्मगृहीत्वा भूतिस्मातेल….भूतिःः आदित्य स्सोमोनम इति प्रेतस्य लला टादि स्थाने षूर्थ्वाग्रमालिष्य आदित्य स्सोमोनमः त्र्या युषं…. त्र्यायुषम् आपोहिष्ठिति प्रोक्ष्य आपोहि… थाचनः, य त्तेअग्न इत्यग्नि मुद्वयन्तमस इत्यादित्यञ्चोप तिष्टेत य त्तेअग्ने ते…….. धातु, ॐ उद्वयं तमस……..8] श्री वैधानस वैत्य र्थिक प्रयोगं 27 र्यातौचेत् ॐ अन्नेनय…. विधेय, इत्यग्न्यु वस्थानं श र्यान् तस्मिन्नग्नौ चरम्प_ स्प्रुकुवाडिन स्यादाय गच्फेस्, 3 श्मशान गमनविधिः +ततो वाहका स्स्नाता! धृत द्वादशोध्वजा पुणा दर्भ सहि लैकवस्त्रधर्वा ब्रह्मतेजो रक्षणाधक्षां निवीतिनो मुक्त शिखा दर्भरज्जु संवीताश्च सन्तः, मेरोरंहइति सृतकमुद्धृत्य “ॐ मेरोरंहः प्रसीदतु सणमा स्परितोहरत्. तत श्श्म शात मुख ओ. नुनयेयुःसपिज्ञास्सर्वे पश्बिसम्बट्टि वर्गाश्ब सं भारान्गृहीत्वा शव मुनुगच्छेयुः पुत्रः प्राचीनावीती मु क्त ऎडो ऒग्निमुखायां गृहीत्वा2 गतोगच्चेत् . ग्रामश्मशानान्तक कर्तव्यताविधिः ग्रामश्मशानयोर्मध्ये पालाश्या शम्यावा शाखया ओ प्रदक्षिण मपेतवीतेति त्रिवीधिं त्रिरपक्रमं दक्षिणा स्त्रं माज । यित्वाः ॐ आ पेतवीति विचसपखातातो येत्रस्थपुराणा येच नूतनाः. अदादिदं यमोवसानं पृथिव्या अक्रन्नि मम्पितरो लोकमस्मै अहोभिरद्भिरिति दक्षिणस्यां तामुत्सृजति, ॐ अहोभिरद्भि र क्तुभिव्यक्तं यमोददा त्ववसानमस्मैतत्र तिलाक्षतोदकै ः प्रोक्ष्य मेरोरंह इतिदक्षिणशीर्षमवतारयेयुः ॐ मेरोरंह…….. हरत्- (उत्तरतो प्युद्दारावतारयो रेव मनेन कुर्वीरन्)शवस्योत्तरस्या मग्नि तत्पूर्वे सर्वसं भारा न्नि छाय. G
- वाहक निर्णयः सू॥ शवस्यधारका स्पपिज्जाः पञ्चनम्बन्धिवर्गावा तडन्येवा
समानौ ड्वॊ चत्वारोवा स्नाता दर्भरज्ञु संवीता दर्भाम्बर धरा स्स्युः, कुम्भञ्च पत्नी तराण्यन्ये नय स्तिति. श्री चैतन दैत्य वेधिक प्रयोगः ब्रॆगुलेश्वरासादनम् रह्म दायव्याल वक्षिणा ग्रेषु डभेशारु त्रिगुणेश्वराणि तेणि मृत्पद्दा स्यवाच्यप्तं न्यस्य हर्येन विण्णं ब्रह्मणं अन्येन दुदं पूजयेत्. त्रिगुणेश्वराराधन { अधा ध्वर्यु,दक्षिणाऒमुख मासिनः प्राणानायम्य अद्य पूर्वोक्त …….तिधौ (प्राचीनावीती)गो अत्य प्रेतस्य पैतृ मधिक्कु काङ्ग्राम्मशानयोर्मध्ये त्रिगुणेश्वराराधनं करिष्ये (उपवीती) अपउपस्पृश्यः उत्तर पिस्ते सत्वमनेश्वरं विष्णु मावाह्य, ॐ विष्णमावाहयामि. विष्णवेसवि द्यान मन स्नानवस्ताडकुन पुष्प गस्ध भूपदीप श्रीचमनानि ददामीण प्रत्येकं दत्वा हविषा रण्णुलेनवा बलिन्दड्यात्, विष्णवेन पाव्यं निवेदयामि, मध्य पिल्डे रजोगुणेश्वरं ब्रह्माणवा ह्य ॐ ब्रह्मणमावाहयामि. पूर्ववदुपचाराजु बलिञ्च दद्यात्, (प्राचीनावीती)दक्षिणपिर्णेत मोगुणेश्वरं रुद्रमावाह्य ॐ रुद्रमावाहयामि- पूर्वव दुपचारानत्वा तिल मिश्रं कव्यं निवेदयेत्. त्रिगुणेश्वरि होमः प्राणानायम्य …. तिथा ( पाचीनावीती) गोत्रस्य…….. प्रेतस्य पैतृमेधिक संस्काराङ्गं ग्रामश्म शानयोर्मध्येड्रिगु णेश्वर होमंहोष्यामि (उपवीती अपउपस्पृश्य) अग्नि मेक दभै जौःपरि स्तीर्य सव्यं परिषाच्य अदिते नुनुन्यस्व … प्रसुव आज्येन “ॐ धात्रे स्वाहा ॐ अर्यमे स्वाहा ॐ अग्ंशाय स्वाहा ॐ मित्राय स्वाहा ॐ वरुणाय स्वाहा ॐ त्वष्टे स्वाहा ॐ इस्धाय स्वाहा ॐ पूष्टे स्वाहा ॐ भगाय 29 श्री वैधानन वैद्यमेधिक श्रयोगः ॐ विवस्वते स्वाहा ॐ निजजून्याय स्वाहा ॐ विष्ण ॐ बाबा स्वाहा ॐ भव ति ॐ सुवस्स्वाहा ॐ धरस्स्निह ओम् सुकु स्वाहा ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा” अ स्तदरिषेकङ्कु र्यात् अदि लेन्यमऒंस्थाः….. प्राणाप्य (प्राचीना वीती) अवसव्यं परिषिच्य अदिवेऒनुमन्यस्व…. प्रसुव. अण्येन “ॐ मृगव्याधायस्वाह ॐ शर्वाय स्वाहा ॐ भवाय स्वाहा ॐ पिनाकिने स्वाहा ॐ हवनाय स्वाहाॐ ईश्वराय नव्वहा ॐ स्थाणवे स्वाहा ॐ कपालिने स्वाहा ॐ निर्तये ह्वहा ॐ अजायैकपिडे ट्वाहा ॐअहयेबुध्नि यायस्वाहा! (उपओती अपटपर्पस्थित्य) ॐ भू स्स्वाहा … वस्सुवस्स्वाहा अनसव्यं परिषेकं कुर्यात् अदिते ऒस्वमग्गां स्था…. त्रिगुणेश्वराणां पुनराराधनम् एवं ………..तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य … प्रेतस्य पैतृमेधिक संस्काराङ्गं पुनस्त्रीगुणेश्वरा राधनं करिष्ये (उपवीती_अप उपस्पृश्य) त्रिगुणेश्वरा नावाहनंविना पूर्वव दभ्यर्च्यतत्पुरतो बलिङ्क्षिप्त्वो चरुर्थीलीं भिव्यात्, चेलो समाजशासं T कनिष्ठप्रमुखै स्पष्टीकैः प्रकीर्णक्टेनै ज्ञातिखिस्सह कर्ता (उपवीती) बद्धशिख स्पव्यं त्रिः प्रदक्षिणं कृत्वा(पुनः प्राचीना वीती) प्रकीर्णकेश स्तधाऒपसव्यं वाता देवान्त्विति वस्त्राञ्चलेन स्त त्रिर प्रद क्षिण मुपवीजयति “ॐ वातासेवास्तुपथिपुण्यगस्था मन श्शुभागात्र शुभा अनुलोमाः त्वचा नुखामांसु सुखाअस्थि त्र सौख्यावहन्तु त्वामरुत स्सुकृतां यत्रलोकाः” मृत्पिण्णं तेषां वैष्णव मप्सु क्षिपति ब्राह्मं ततैन पिदथाति रौद्र मादाय गच्छेत्. C 30 जै धासन पैत्रमेधिक प्रयोगः चितास्थान पश्चिमदेशकृत्यं दहनदेशा क्पश्चिमय्य मपेतवीत इति पालाश्याशम्यावा शाखया विध्य पूर्व पश्चिम क्रमेण त्रिवीधिं त्रिरपक्रमं दक्षिणास्त्रं प्रमाज्यजा ॐ अपेत…. लोकमस्मै, अहोभिर ्बरिनि तांशाछां दक्षिणस्या मुत्सृज्य ॐ अहोभि मस्मै. चक्र तिलाक्षतोदकै सभ्युक्ष्य, मेरोरंहणति दक्षिणशीर्षं शवं तस्मादु र्त वेऒग्निलनिधायतत्पूर्वत स्पम्भारांश्चनिडध्युणि ॐ मेधोरंहं प्रसिदतु सखमा स्परितो हरत्. चितास्थानककृत्यं तर्पश्चिनुतो देशस्थले माज नोत्सजजु ना भ्युक्षणानि पूर्वन त्कृत्वा ॐ अपेत……. लोकमस्मै ॥ ॐ अहोभि…. ओ स्मै तानु वीधीष्ववसर्प सर्पत प्रेताइति तिसो नववाकषू रक्षिणापपर्ग्या स्स्छ्येन परशनावा भागावगाढ विस्तारं मध्य पूर्वा ऒपरतः खनति, “ॐ अपसर्प सर्पत प्रेता येकेचेह L पूर्वजाः” तिलतण्डुलाना मपसव्यं मुष्टिभिर्यमाय दहन पतये पितृढ्यस्स्वधानमइत्यादिभिस्ता स्तथापूरयित्वा मध्ये) ॐ यमाय दहनपतये पितृभ्यस्स्वधानमः (पूर्वे) ॐ कालाय दहनपत - पितृभ्यस्स्वधानमः(पश्चिमे)ॐ मृतवे दहनपतये पितृभ्य स्स्वधानमः. शेषा स्त्पर्वतो विकीर्य मध्ये मृत्पिज्ञेनसह हिरण्यशकल मवदधाति दक्षिणास्त्र दजु भै स्तत्प्रमाणै रा स्तीर्य तद्विस्तारो छ्रयाणि चत्वार्यष्टावाशङ्कूनि कारयित्वा धिक्षु निखनेत्; तत्र तुलसि चन्दन काष्टानि दक्षिणाग्रा ण्यास्तृणाति, कुरुवथुन इति कृष्णाजिनं दक्षिणाग्रं चिताया मा स्तिर्य “ॐ कुरुमधुनः कुह्वा संसृजामि वर्थमाना पदा नपरं ज्योतिनु. यता मिन्दुनेनो सुमत्या, पूर्ववद श्री वैधानस सॆत्यमेदिक प्रयोगः चित्रास्थान हर्विराग कृत्यम् पेरनीतेति चितायाः पूर्वभागे सम्माज्यजु, “ॐ अपेत……. लोकमस्मै “अहोभिरद्भिरितितां शाखा मुत्सृज्य, “ॐ अहो! …….मस्मै” लिलाक्षतै रध्युक्ष्य तत्र मृतकं तदुत्त ऒग्निङ्कत्पूर्वे सन्धारांश्च निदध्यात्, दक्षिणा ऒळिमुखो प्रधान होमानु यजमान स्पदक्षिणाकं ताम्बूलं गृहीत्वा(प्राचीनावीती)भोस्स्वामिनः भवत्पादमूले मया तदर्पिता मिमां यत्किण्चि….. स्वीकृत्य गोत्रस्य… प्रेतन्य पैतृमेधिक संस्काराथणा मौपासनाग्नौ प्रधानहोमङ्कर्तुं योग्यतासिद्धि र्वति भवन्तो महान्तोऒ नुगृहस्तु. (प्र) योग्यतासिद्धि रस्तु. प्रधान होमः ** (उपवीती) प्राणानायम्म, एवङ्गुण तिधौ. (प्राचीनापिती) गोत्रस्य.पेतस्य पैतृमेधिक संस्कारार्थ मौपासनाग्नौ प्रधानहोमं करिष्ये. (उपपिती) अप उपस्पृश्य (प्राचीनावीती)पूर्वव त्परि स्थैर्य परिषिच्य अदितेऒनुमन्यस्व… प्रसुव, आज्येन “ॐ अग्नमे स्वाहा, ॐ सोमायस्वाहा, ॐ इन्फ्राय स्वाहा, ॐ यसूय स्वाहा, ॐ वरुणाय स्वाहा,, ॐ कुबेराय स्वाहा, ॐ पृथिव्यै स्वाहा, ॐ अद्भ्यस्वाहा ॐ तेजसे स्वाहा, ॐ वायवे स्वाहा, ॐ आकाशाय स्वाहा, ॐ अहज्काराय स्वाहा, ॐ बुद्धमे स्वाहा, ॐ इन्द्रयेभ्य स्स्वाहा, ॐ पुरुषाय स्वाहा, ॐ सूर्यायस्वाहा, ॐ जीवाय स्वाहा, ॐ मनसे स्वाहा, ॐ पञ्चभूताधिपतये स्वाहा, ॐ परमपुरुषाय स्वाहा, ॐ सुकृतायस्वाहा, ॐ धर्मायस्वाहा, ॐ ध्रुवाय स्वाहा, ॐ वृषाय श्री प्रधानन पैतृमेधिक प्रयोगः ओ नैति” (उरबी) ओ भूमिनं ( हिवीन्नाश्री) अडिते ऒन्ववग्गिंस्ध : वस्सुवसा प्रज ऎवरियात्विति मृतकं प्रोक्ष्य, “ॐ शिवंयातु निरंयारु सुकृतंयाकु तपोयाडु” कृष्णाजिनाऒस्तृतायां तस्यां चितायां तिलानवशीर्य उर्ध्वबस्थरज्जुं विमुच्य मृतकं तत उद्पत्व मेधोरंहन्ति दक्षिणशीर्षं शायमेयुः “ॐ मेरो रंहः प्रसीदतु सइमान्सरितोहरत् आससै मन्यत्र विसृज्य परशुना तां छिन्द्यात्. प्राणमागेजुनु हिरण्य तल निक्षेपणं अथाध्वर्वु रवाणीन पाणिर्वाज्ने त्र कणजु नासापुटेषु सक्त हिरण्यशकला न्याज्यबिन्दुनिवा अदिवहेति निक्षेपेलि “ॐ अविवह भवनात्तारयन्तु स्वरायन्तां रोहिणीं रोपयन्ताम्” आ प्ये तिलत्व लाडि निक्षेपणमि तेनैव लिलतण्डुल दधिमधु क्षीराणां यधालाध मिश्र व मास्ये॰ निक्षे पेरॊ “ॐ अओवहभवना चतुहोत्रादिजपु कोपयन्ताम्” तदास्यं डभेण स्पृश न्वि शृतुल्लो त्रं जपति “ॐ पृधिवी होता६ ऒसील् ॐ द्यौरध्वर्यु रासिन्, ॐ रुद्रो ऒग्नी धासीत्, ॐ बृहस्पति रुपवरासीं, “ॐ पृधिवी होटऒ तासील्…….. ॐ बृहस्पति रुपव ज्ञासीस्, तथा नासिकापुटयो दजाशहोत्रं. ॐ चि त्ति स्रुगासीं ॐ चित्तमाज्य मापिल्, ॐ वाग्वेदि रासीत्, ॐ अधीतं बर्हिरासित्, ॐ केतो अग्नि रासीव्, ॐ विज्ञात मग्नि रासेल्, ॐ वाक्पति होज् तासीत्, ॐ मन उपवज्ञा सीत्, ॐ प्राणोवहि रासीत्, ॐ सामाध्वर्यु रासीव्, ॐ चित्ति स्प्रुगासीत्, ॐ सामाध्वर्यु रासीत् * कनिष्ठश्रथमा स्सर्वे ज्ञातय स्तुष्टीं पक्न्यादयश्च विष वेयुः श्री वैधानन पैत्य धिक प्रयोग 33 तथाल्लो प्लैन्लोतारम् ! “ॐ सूर्यस्ते चक्षरासीत्। ॐ वातं प्राणआनीर् ॐ द्यां वृशमाणिक् । ॐ अस्तरिक्ष सूक्ष्म । ऒ ऒओत् । ॐ अथ्लॆर्यज्ञमासिड्, ॐ पृध्पिनं गरीडै रात्.” ॐ सूर्यस्ते चक्षुरासित् शरीरै राकत् B तथारणकायोः पळ्ळ हो तारम् “ॐ अग्निहोजा ता ऒऒ… ॐ अश्विनाध्वर्यू आस्ताम्, ॐ त्वष्टा ऒग्नि दासेत्, ॐ मित्र उपपत्ता ऒ ऒसील्स्, ॐ सोम स्सोमस्य पुरोगा आसीत्.” ॐ अग्नि पुकोगा आसीत् । तथा हिसु सरदा तारम्, “ॐ महाहविर् होतासीत्, ॐ सत्य हवि रध्वर्युरासीत्, ॐ अच्युतपाजा अग्नि दासित्, ॐ अच्युत मना उपव 2. ऒसीत्, ॐ अनाधृष्यश्चा प्रतिधृष्यश्चानील्, ॐ यज्ञण्या फिगरा वासीत्, ॐ अयास्य उद्गाता 22 सीत्, ॐ महाहविवाकौता ऒ ऒ. यज्ञपात्र निक्षेपणम् ንን स्रुक्रुव जुहूपजुहू दर्वीप्रणिधि पात्रादी न्यूर्वो र्मध्ये त त्तत्सानेवा धेनुर्वहाणामिति मन्तावर्त्या निक्षिपेत् ! “ॐ धेनुर्वहणा मदितिस्सुराणां ब्रह्मा ऋभूणां विखना मुनीनाम्. भृगुःकवीनां यथाब्दिलो श्रीयज्ञेषु पात्राणि तथानि चध्येः” इममग्ने चमसमिति कृतार्जिलिः पुरत स्थित्वा जपति । “ॐ इममन्नेचमनं माविशीह्वरः त्रयोदेवाना मुतसो म्यानाम् ! एष यश्चमसो देवपौन सस्मिन्देवा अमृता मादयन्ताम्” आपोहिष्ठादिभिः कृष्णाजिनं प्रोक्ष्य“ॐ आपोहि ……….. थाचनः “! ऊर्द्वलोन्नू तेन शव माच्छादयेत् # सिग्वातप्रदानं बास्थवाःकनिष्ठ प्रथमा स्त्री यस्सर्वेवा प्रकीर्णदेशा सिसिग्वातेन वातास्तेवान्त्विति पूर्ववत्सव्यापसव्यन्त्रिःकृत्वो ऒपविजयति, आहिताग्ने स्प्रुत्प्रुवाडि पात्रनिक्षेपणं सूत्रे द्रष्टव्यम् यस्मादेषः वथि सुखं याती त्यामन नीतिः 34 श्री वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः “ॐ वावास्तवास्तु सन्धि मण्यगत्थामन शृभागात्र शुभाअनु लो॥ त्वदा सखामानु सुखा अर्थिसौख्यावहन्तु त्वामरुण् सृकृतां यत्रलो काङ्ग्’ उडकदारा प्रदक्षिणम् पत्नीपुत्र स्सनाभि रण्योवा समानो जलपूणजु कुमि मादाय शिर स्तः + प्रसव्यं सिञ्च न्पर्येति शवस्यपृष्ठतोध्वर्यु रास्थित श्शिरस्थं परशना घटं किञ्चि द्भिनत्त. अमा आपो इति तान्टारा मनुमन्तयते. “ॐ इमा आपो मधुमत्योऒसि स्र्ती लोक उपदुह्यस्ताम्”॥द्वितीयं सर्येति, मध्यतो भिनत्ति. इमा आपोइओ तास्थारा मनुकुन्तयते “ॐ इमाआपो मधुमत्यो ऒत्तरिक्षे तेलोक उपदुह्यन्ताम्” तृतीयं पर्येति, तथोपरिष्टा द्भीन त्ति. इमाआपोइति तान्टारा मनुमुदयते, “ॐ इव आपो कधुनु त्यस्स्वर्गे तेलोक उपदुह्यन्ताम्”॥ ततः प्रेतस्य शिरोभागे दक्षिणामुख स्तिष्ठ स्कुम्भं वृष्ठितः क्षपति, ताः कपाल शेषाः प्राणस्थानेषु सर्वेषु भूःपृधिवीमित्यादिभि रपो निनयति भूःसृथिवीमिति वत्ते, “ॐ भूः पृधिवी ज्ञचतु” भुवो स्तरिक्ष मिति प्रणयोः “ॐ भुवोऒ स्तरिक्ष ङ्गच्छतु” सुवर्दिवमिति, नेत्रयोः, “ॐ सुवर्दिनं गच्छतु” भूर्भुवस्सुव र्दिपमिति श्रोत्रयोः, “ॐ भूर्भुवस्सुव र्दिवङ्गच्छतु” प्राची मुदीचींवा दिशं निष्क्रम्य शिखां बध्वा, यज्ञोपवी त्याचम्य, प्राणाया मं कृत्वा आर्दाषधी र्वनस्पतिं हिरण्यं लभेत, गां ब्राह्मणा स्वेक्षित्वा, देवस्यत्वेति शक्त्या दक्षिणा मध्वर्यु प्रभृ तिभ्यो दद्यात्, ॐ देवस्यत्वासवितुः प्रसवे …. हस्ताभ्याम्.” प्रसव्य मित्यत्र- अप्रदक्षिणं यथात त्यधजाःण धनिष्ठानञ्चकमरण प्रायश्चित्तम् श्लो॥ धनिष्णा सञ्चक मृतौ हिरण्यककलं मुखे न्यस्या हन्तित्रयं तत्र ह्यतो सहवपा मिति हुत्वा दहे त्तदादोषो नाशमाप्नोति सर्वथा. 9] श्री वैधासन पैत्यमेधिक प्रयोगः अग्नि प्रदानां गोवानानु 35 यथानु दक्षिणां गृहीत्वा, भोज्सुमिनः भरत्पाद मूले……्वनृत्य दक्षिणां दत्वा (प्राचीनापिती) गोत्रस्य … प्रेतन्य समस्त पापक्षयद्वारा नित्यनिरति … श्रीविष्णुलोक व्याप्तर्थं श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थञ्चा ग्नि प्रदानाङ्गभूतं गोदानं दशदानं चाद्यकर्तुं मम योग्यतासिद्धि रस्विति भवस्ते महर्ते ऒनुगृहस्तु [प्र] योग्यतासिद्धि रस्तु# अग्नि प्रदानाः गोदानम् प्राणानायम्य, एवङ्गुण…..तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रीतस्य समस्त पापक्षय द्वारा नित्यनिरति श्लो॥ कांस्यं सौवणका रजित वस्त्ररत्ना न्यमक्रमात् आढवा प्चरत्नानि कांस्यञ्च तिलसंयुतम् दद्या दाह्मणवर्येभ्यो दोषमाशु व्यपोहती; ति द्विपुष्करमरण प्रायश्चित्तम् श्लो॥ तिलतणुल सिप्लैन त्रिरूपाणिच कारयेत् रक्तवस्त्रेण वाच्छाद्य नव कूपोजुपरि & पेत् श्मशाने निक्षिसे च्चूर्पं चिकोपरि निधायच पुन दशाहनम स्त्रेण सशूर्पं दह्यते ततः वश्चा दाह्मणवर्येभ्यो वसुदव्या त्स्वशक्तित; इति द्विपुष्करयोग श्लो॥ यदि भद्रातिधीनां स्या द्भानु भौम शनैश्चरै 8 श्रीपॊदृक्षैश्च संयोगो द्वयोर्यो द्विपुष्करः त्रिपुष्करयोगः श्लो॥ द्वादश्यर्क मखायुक्ता विशाभै कादशी नुना P कुजाड्ट्रा दशमीचै व द्वितीया भृगुरेवती तृतीया बुधमूलेन गुरुषष्टि ळतोडुना न प्तम्याषाढ मन्दाभ्यां सत्तयोगा श्रीपुष्करा॥ वा प्यर्थं B श्री वैधानस सैत्यमेधिक प्रयोगः मा श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्धं चाऒग्नि प्रदाना भूतं गोदान इन्द्यकरिष्ये(उ;नीरी) (अनउपस्पृश्य) (प्राचीनावीती) गा नू य यधाशक्ति दक्षिणां ताम्बूलञ्च गृहीत्वा ग्ला रवा मल्लेषु तित्ति भुवनानि चतुरश तस्मा दन्यः प्रदानेन ह्यतश्शास्त्रं प्रयच्छमे. गोत्रस्य.. प्रेतन्य नमस्त पापक्षयाथजं नित निरति… वास्त्यर्थं श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थञ्च नदक्षिणां सताम्बूला मिमाङ्गां श्रीव हानि प्रीणं रामयमानः त्राय शर्मणि प्रतिग्रहीत्रे(अध्वर्यने)शुभ्य महं सम्प्र डदे, इदं नममः श्रीकृष्णार्पितम् अशक्तच्चे तत्प्रतिनिधित्वेन यथाशक्ति दक्षिणांवा दद्यात्, अग्नि स्रवानाङ्ग दशदानम् पाजुनायम्म पूर्वोत्त गोत्रस्य…… ·प्रेतस्य, समस्त…… तिफ् (प्राचीनावीती) प्रीत्यर्थं चाग्नि प्रदानाङ्गभूतं दशदानमद्यकरिष्ये(उपपती_अपउपस्पृर्य) ऒ दशदानं प्रत्येकङ्कुर्मात् अथवा तत्प्रत्यान्नूयज्वे युथाश क्ति दक्षिणां गृहीत्वा. श्लो॥ हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः अनन्त पुण्यफलद मतश्शास्त्रं प्रयच्छमे. गोत्रस्य…. प्रेतस्य सम …..प्रीत्यर्थं दशदान प्रत्याम्ना यं यत्किळ्ळद्धिरण्यं नानागो श्रेभ्य श्रीवैष्णवेक्यस्सम्प्रददे इदं नमम, श्रीकृष्णार्पितम् अग्नि प्रवासमुज्ञा ॐ नमस्पदसयिति सदस्या न्न मस्कृत्य । ॐनम…. रुपासताम्, यथाश कि दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः भव श्लो॥ गो ना तिल हिरण्या ज्य वासो धान्य गुडानिच शौव्यं लवण मित्येत दशदानं प्रकीर्तितम्श्री पै दानन पैत्य वेधिक प्रयोगः स्वादमूले….स्विकृत्य(द, गॊण्डक्का,ऊपिनाषिकि)गोत्रस्य….. प्रेकर्य वैत्य मेधिकविधिका वाहननान्नि प्रदानं कर्तुं वकु योग्यतासिद्धि र्वति भवन्ति महर्त सुगृष्णस्तु (प्र) योग्य कासिद्धिरस्तु. अन्नी प्रदानम् LAL त्रिनि प्राणानायम्म एवँतिधौ….( प्राचीनावीती) गोत्रस्य .. प्रेतन्य पैतृमेधिकवीधिना औपासनाग्नि प्रदानं करिष्ये-(उप नीत्_अप उपस्पृव्य) त्रो ऒवसव्येन पाणिना मुक्तशिखः(प्राची नावरी)दक्षिणामुतो ऒग्निर्यजर्स् स्पेनेन्धस्येति द्वाध्या मौपा कणाग्नि मनाहितान्नेगृहस्थस्योरस्या ऒग्नेय्याँदब्याक्. “ॐ अग्नि र्यजुर्भिः, सवितास्तोमैः इन्द्र उज्ञामदैः. मित्रा वरुणा वाशिषा. अश्लीरसो धिप्लियै रग्निभिः वरुत स्सदो हविरा नाथ्याम्! आपःप्रोक्षणीभिः, ओषधयो बर्हिषा, अदितिर्वेद्यासो मोदीक्षया, त्वष्टेध्मेन,विष्णुर्यज्ञेन, वसव आज्येन आदित्या दक्षिणा भीः । विश्वेदेवा ऊजाज्, पूषा स्वगकारेण, बृहस्पतिः पुरोधया, प्रजापति रुद्दीथेन, अ स्तरिक्षं पवित्रेण, वायु/पात्रैः अहĀं श्रद्धयास्वाहा,” “ॐ सेनेन्द्रस्य, धेना बृहस्पतेः, पथ्या पूर्णः, वाग्वायोः, दीक्षा सोमस्य, पृथिव्यग्नेशि, वसू नां गायत्री, रुद्राणां त्रिष्टुक्, आदित्यानां जगती, विष्णोरनु ष्टुक्, वरुणस्य विराट्, यज्ञस्य पक्तिः, प्रजापते रनुमतिः, मित्रस्यश्रद्धा, सवितुः प्रसूति, सूर्यस्य मरीचिः, चन्द्रमसो रोहिणी, ऋषीणा मरुन्दती, पजजान्यस्य विद्युत्, चत्रसो दिशः, चत्रसोऒ वास्तरदिशाः, अहश्च रात्रिश्च, कृषिश्च वृष्टिश्च, ब्रह्मचारी विधवाणीना मग्नि प्रचानम् ब्रह्मचारी विधुर विधनादीना मस्मात्व मधीक्ये कर्चयादहनं करोति. ॐ आस्मात्व मधिजातोऒ सि त्वदयं जायतां पुनः आग्नये पैश्वानराय सुवर्गाय लोकाय स्वाहा, आन्यत्सर्व मनाहिताग्निवत्. श्री वैधानन पैतमेधिक प्रयोग्य सृषिश्चाञ्चि पॆर्च, आपच्चषधयनु, उक्चजा मानृताच, देवा नां पत्नय्वहाः ब्राह्मण एकपोतेति स्थित्वा हृदयं बडनूनवाकलपः जनति ॐ ब्राह्मण एकहोता सयज्ञः समेददातु प्रजां सृष्टिं यशः यज्ञश्च मेभूयात्, अग्निर्विहोता सभर्ता, समेददातु प्रजां सशूनुृष्टिं यशःः भक्ताचमे भूयात् Lä !! वृथिवी त्रिहोता सप्रतिष्ठा समेददातु, प्रजान्दरू सुृष्टिंयशः प्रतिष्टाचमे भूयात्, अत्तरिक्षं चतुर् ता ननिष्ठाः समेददातु, प्रजां पटान्पष्टिं यशः विष्ठान्चमे भू यास्, वायु;पळ्ळॆपोता सप्राणाः समेददातु. प्रजां प स्पष्टं यशः प्राणश्भमे भूयात्, चक्रमापता, सऋतू न्कल्पयाति,समेददातु प्रजां सहस्पष्टिंयशः, ऋतवश्च मे कल्पन्हाम्, अन्न नं स होता स प्राणस्य प्राणः, समेददातु प्रजाम्पह सृष्टिं यशःः प्राणस्यचमे प्राणोभयार् द्यौर होता सोऒनाधृष्यः, सवेददातु प्रजाम्पशून्पुष्टं यशः, अनाधृष्यश्च भूयासम्, आदित्यो नवहोता, सतेजस्वी, सवेद दातु प्रजां पशूनुृष्टिं यशः, तेजस्वीच भूयासम्, प्रजापति दऱो शहोता, सइदग्ं सर्वम्. स्वददातु प्रजाम्पशू न्पुष्टिं यशः, सर्वञ्चमे भूयार् आज्यात्ता भ्यां पाणिभ्यां परावृत्त मुखो ङ्गुष्ठबधौ विमुच्य (शवस्य) पादा वुपलिम्पति, ऐशान्यां कृतार्जालि स्सुवणजौ घर्म इत्युपस्थानं कुर्यात् “ॐ सुवण” घर्मो ऒग्नि रभिजिहर्ति होमाक् याङ्गतिं या न्ति युधि भुवि शूराः, तनुत्यजो मोक्षविदो मनीषिणो विधूतपापा विरजावि डोका स्ताङ्गतिङ्गच्छ सुगतिं नाकपृष्ठंस्वधानमः” (उपवीती)सन्त्यासि क्चौमीतीशा न्तिं ज्वप्त्वा “ॐसन्त्वासिक्बौमियजुषा प्रजामायु धनञ्च बृहस्पति प्रसूतो यजमान इहमारिषत् “उद्य य न्तमस इत्यादित्यञ्चोपतिष्टेत “ॐउद्वय स्तमसस्परिपश्यन्तो ज्योतिरु त्तरम् देवं देवत्रा सूर्यमगन्म ज्योतिरुत्तमम्, उदु لله श्री वैधानस सैत्यमेधिक प्रयोगः 39 वस्त्रं जानवेतनं देशं वहन्ति चेतवः दृशनिश्वाय सूर्यव्-, चित्रन्देवाना मुदगावनिकं चर्मित्रन्य वरुणास्याग्नेश्रीआऒ प्रॊ ब्यावा पृधिवी अस्तरिक्षणं सूर्यजत्मा जगतस्थुषश्च तच्चडु रेवहितं पुरस्ता च्छुक्रमुच्छरत् पश्येम शरदश्शतं जीवेमु शरदश्शतं नजाम शरदश्शतं मोदानु शरदश्शतं भवाम शर दश्शतं गृणवाम शरदश्शतं प्रब्रवाम शरदश्शत मजीतास्सालि मी शरदश्शतं ज्योक्च सूर्यन्दृशे यउदगान्महतो ऒर्णवा द्विभ्राजमान स्सरिरस्य मध्या थृमावृषभो लोहिताक्ष स्सू द्योवि कळ्मॆन्मनसा पुनातु " रात्रिश्चे दग्नेनयेत्युवस्थानं आरो ति, “ॐ अन्नेनय सुपथारा येअस्मान् विश्वानिदेववयुनानि विद्वान्, युयोध्यस्म ज्जहुराणमेनो भूयिष्ठा०ते नमस्त्रोक्तिं विधेम प्रपशुक्राय भानवे भर्वध्वन्ं हव्यम्मतिं चाग्नय् सुपूतम्, योडै व्यानि मानुषा जनूग् ंष्य स्तर्विश्वानि विद्मना जिगाति, अच्चागिरो मतयो देवयन्ति रग्निंयन्ति द्रविणम्भिक्ष माणाः! सुसस्टृशग्ं सुप्रतीकग्ं स्वर्बाग्ं हव्यवाहमरणं मानुषाणाम् । अग्नेत्वमस्मद्यु योध्यमिवा अनग्नि त्रा अभ्य मस्तकृष्टीःः पुनरस्मभ्यग्ं सुविताय देवक्षां विश्वेभि रजरेखि र्यजत्र अग्नेत्वम्पारयासव्यो अस्मान्स्वस्तिभिरतिदुर्गाणिविश्वा पूश्चपृध्वी बहुलान उर्वीभवातोकाय तनयाय शंयोः, प्रकारवोम ननावच्यमाना देवद्रिचीं नयथ देवय स्तः, दक्षिणा वाड्वाजिनी प्राच्येति हविर्भर स्त्यग्नये घृताची”. श्मशानान्निर्गमनम् श्मशाना त्रेतस्या2 प्रदक्षिणं त मपश्यस्तः कर्तृप्रमु खा रोदनादिधर्मेण ऒधोमुखा स्पन्तो निर्दिच्चेयुःश्मशानान्निर्ग च्छतःक र्तृ प्रमुखा न्विजने उभाभ्यां स्याल सपिण्ड राजपु त्रेष्व स्वतमाभ्यां दर्भरज्जुं तिर्यक्रसार्य तयोरेकःपुमा माप तरतइति म स्त्रेण तान्वारयेत्! “ॐ मावतरत” नपुनरवत रिषाम्यि इत्युक्त्वादर्भरज्जोरधस्ता त्तुल्याःकर्तृ प्रमुखस्स पिज्जा 40 श्री वैधानन हितृमेधिक प्रयोगः मी धर्भरज्ञं :: विृज्य लेव्वजरायलकर्तृ प्रमुं जलाशयमुनुप्रजेयुः ॥ तथैव विजने अनु प्रपद्यमाना न्फूल्वे कदुम्बिलिं शाखाम्प्रसार्यस्याल सृष्टि राजपुत्रो वामावतिरतइतिसूर्वव द्वारयेत्, “ॐ मावतरं"तेन पुन रक्तकरिष्यामि इत्युक्त्वा, “ॐ नपुनरवतरिष्यामः " ककृ॥वमुखा व्रायधिं दक्षिणामुणा स्सर्वे प्रवीणजाकेशाः प्रपद्येरु. देहं द्विजाभिवादनमी कर्ता दक्षिणामुखो ऒप्प पकृ न्नि मुज्यो ती र्याम् ऒचन्नु • प्रमाज्यजु सप्त वाताहठं वक्ष मेकं सरीखाय धृतोध्वजु पुण्डः, पवित्रपाणिः कनिष्ठपूर्वं ब्राह्मणेभ्यः प्रद त्रयं साष्टाङ्ग प्रणामांश्य कृत्वा, यधाशक्ति दक्षिणां हस्ते गृहित्वा,(भोस्स्वामिनः…. भवत्पादमूले… स्वीकृत्य) दक्षिणां दत्वागोत्रस्य…..प्रेतस्वास्मिजु पैतृमेधिक संस्कार कर्मणि अद्य प्रथमेह न्यनुस्थित कणजामस्त्रजपादि दहनास्त “कृत्येषु म क्त्रपै कल्य त नपै कल्यद्रव्यवैकल्य तिथिवारनक्षत्र स्त्रवै लग्न योग करणादिभि र्यो दोष स्समजनि तदोषनिष्पत्तिद्वारा नित्यनिरतिनयानस्ध शाश्वत श्री विष्णलो कावा प्तिरस्त्विति भवन्तो महान्तोनु गृहस्तु[ प्र तथा तपपितु शाश्वत श्रीविष्णुलोका [प] वाप्ति रस्तु. * 爨 رون वाहक प्रायश्चित्तम् वाहकास्स्नात्वा सर्वा त्प्रह्मणा प्रदक्षि णीकृत्य नमस्कुर्युः आसपिज्जाळ्चे त्स्नात्वाब्राह्मणाजात्रिः प्रदक्षिणी ऎत्य समस्कृत्यचरिृकाण्णलि बस्टा स्नस्त्य, भोस्स्वामिनः (असपिण) शववहन प्रायश्चित्तं विधीयन्तामिति प्राधजु येयुः (प्रायश्चित्तविद स्सर्वे ब्राह्मणाः) महानद्यां स्नात्वा, अह रुव वास्य, श्रीमस्तं भगवस्त्रं समस्कृत्य, दशप्राणायामं कृत्वा गायत्री सहस्रं जप्त्वा, ब्राह्मण क्रूषां विष्ण्वालये मृतधीनं गवां तृणमुष्टि प्रदानञ्च कुरुध्व मिति प्रतिब्रूयुः • श्री वैगानन प्रक्यवेधिक प्रयोगः اسم प्रथमुनि कर्यामण अथ कर्ता (शिधाध्ररजजां कर्णादून्वतां कृतनवरं) स्नात्वा धृतद्वादशोथ्वजापण्णः आब्जॆकवक्त्रः दक्षिणामुतो मुक्तशिखः पवित्रपाणि र्यधाशक्ति दक्षिणां ताम्बूलञ्च गृही त्वाभोस्स्वामिनः भवत्पादमूले …. स्वीकृत्य (प्राची नावीती)गोत्रस्यशर्मणःपितुः प्रेतस्यदहनजनित तापोपशमनाय प्रथमदिनप्रभृति दशदिनपर्यन्तं तिलोदक प्रदानाधजा मद्य नदीवीरकुण्णि पाषाणस्थापन कर्म कर्तुं योग्यतासिद्धि. रस्त्विति जीवन्तो महर्त ऒनुगिृष्णन्तु [प] योग्यता - सिद्धि रस्तु; इति तै रनुगृहीतः प्राणानायम्य एवङ्गुण …….. उथॊ (प्राचीना औती) गोत्रस्य…….. प्रेतस्यदहनजनित तापोपशमनाधम्प्रथ मदिनप्रभृति दशदिनपर्यस्त्रं तिलोदक प्रदानाधक्षा मद्यनदी तीरटर्डे पाषाणस्थापनकालेतिथि……. हिरण्यदानं करिष्ये (उप्प अपउपस्पृर्य) (प्राचीनावीती, हिरण्यगर्भ सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्# सदीतीरकुण्णि पाषाणस्थाननम् प्राणानायम्य… ……. तिथा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…….. प्रेतस्य दहनजनित तापोपशमनाय प्रथमदिन प्रभृ तिदशदिन पर्यस्तं तिलोदक प्रदानाधजु मद्य नदीतीरकुण्णि पाषाणस्थापनं करिष्ये(उपवीती_अपउपस्पृश्य) ( प्राचीनानीती) तालायामविस्तार निम्नमवटं खनित्वा गोमयेनोपलिप्य दुम्बरपत्रे हिरण्य शकल मक्षमात्र मसीत पाषाणं निछाय दभेजाण सम्यग्बध्वा तस्मिन्नवटे निक्षिप्य तदुपरि दक्षिणाग्र मेकदर्भकूर्बं निधाय, आम आगच्छत्विति प्रेत मावाह्य “ॐ आम आगच्छतु प्रेतो देवयाना नृमुद्रा न्सलिला स्सवणाजन् अस्मिन्यज्ञे सर्वका मान्लभ स्तेऒक्षीयमाणा नुपदुह्यन्ता मिमाः” गोत्रं शर्मा णं पितरं प्रेत मावाहयामि,गोत्रस्य शर्मणःपितुः प्रेतस्य اور श्री वै वासन पैत्य वेधिक प्रयोगः धूमिकि तेषां इदमासनं परिकल्पयामि इत्येनं नैलाऒ नन्नान क्षदीयाधरलो सहित आलोदक विद्याचन गल्लिकपुष्प धू साम्राज्याऒ ऒक्षत हिद्याचचुनानि प्रत्येकं ददानि प्रतिनिधिर्येन कलावतान्वा चद्यानि) G L लॆरोदक प्रदानम् कल्ती घटिन जल मादाय शुण्णस्य पूर्वभागे निधाय दक्षिणा2 भिमुखं प्राणानायम्यएवङ्गुण… अढा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्यदहनजनित तापोपशमनाधकां मरण प्रथमेऒहनि नदितीरकुण्ण स्थिततीतजा शीलायां शिलोदक L प्रदानानि करिष्ये (उपवीती_अपउपस्पृश्य) ( प्राचीनापती)मु क्ति शिख स्सव्यो त्तराभ्यां पाणिभ्यां सतिल मुदक मादाय कर्मजु पितः प्रेत दहनजनित तापोपशमनार्थ मद्यप्रध 2. हनि तीर्थ शिलाया मेत त्ते तिलोदकं ददामि एवं तिरि कुर्यात् [तदातर स्सर्वे कनिष्ठपूर्वं प्रत्येक मेवं त्रिस्त्रि रद्युः तत स्सव्यो त्तराभ्यां पाणिभ्यां तिलमिश्र मुदकाड्जिलिं गृहीत्वा गोत्र-शर्मक्षा- पितः सेत दहनजनित तापोपश SALES स्त्री विषये आवाहनादिकम् ॐ अमआगच्छत प्रेता देव… मिमाः, गोत्रां - नाम्नीं, मातकं, प्रेता मावाहयामी त्यावाह्य, गोत्रायाः - नाम्न्याः - मातुः -प्रेतायाः इदमासनं परिकल्पयामी त्येवं तैलाज्जनादि पूर्वोक्तावदारा नुनवीतंविना कृण्वा - गोत्रे - नाम्नि मातः प्रेतॆ दहनजनित तापोपशमनाथ=” मद्य प्रथमेऒहनि नदीतीरकुण्णि एतत्ते तिलोदकं ददाति तिलोदकं त्रिदशा” ब्यात्, सङ्कल्पादौ विभ क्तिनियमः श्लो॥ सङ्कल्पासनयो षष्ठी द्वितीया ओ वाहने मता अन्नदाने चतुर्थी स्या च्छेषा स्सम्बुद्धय स्मृताः. 10] श्री वैधानस सैतृवेधिक प्रयोगः 43 क.. नार्ध मद्य प्रथमेहनि लीथकाशिलायां मया कृतानि निलोचक प्रदानानि सम्पूकान्युवतिष्ठस्व,इत्युक्त्याऒ प्रदक्षिणं परिषिच्याऒ ऒवटे निकै पे.ल्. तदारढ्याऒ ऒ दशाहा देकोत्तरवृद्ध्या जलपाश्वा ऒवट स्थितशिलायान्तिलोदकं दद्यात्. अध्वर्यु रादशाहा त्पा प्राणस्थानं सनकादिखि रस्पृष्टं यथातथा संरक्षेत्. L 6 ज्ञातीनान्तर्पण विधिक सर्वे सनाभयः कॄदूध्वजां कृतवपना स्न्सात्वा नृतद्वादनोध्वज् पुड्डा, एकवस्त्रधराः, दक्षिणामुखा, मुक्त -खाः, पवित्रपाणयः प्राचीनावीतिनः, कनिष्ठपूर्व मादशाह द्वृद्धिं विहाय प्रतिदिनं पूर्वव त्सङ्कल्प्य प्रत्येकंसव्यो त्तराख्यां पाणिभ्यां सतिल मुदकार्जिलिं गृहीत्वा गोत्रनाम पूर्वक मेत त्ते तिलोदकं ददामिति तीर्थशिलायां प्रत्येकं त्रिस्त्रि रुदकाण्णलिं दद्युः. 染 आदशाहात्तिलोदक प्रदान सज्ज्या प्रमाणम् श्लो॥ अग्नि वेड शर मङ्गरोहिणी नाग रत्न दश रुद्र खास्करम् वञ्च सप्तति तिलोदकं श्रमा द्दय्य रेव दश वासरं बुधाः. जातीनां वर्षन निर्णयः श्रद्धाळन श्चेत् श्लो॥ मृता हे केळवसनं दशा हेऒ शेषवापनम् सन्निधाने सपिज्ञानां वसनंस्या द्दुरो र्मृतो; (आथवा) सर्वाङ्गवसना भवेयुः. द हे कृत श्लो॥ वपनं नेष्यते रात्रे श्वःकार्यावपनक्रिये; त्युक्तत्वाद्रा क्रा ज्ञातीनां वसनं निषिद्धम्, किञ्ब, ज्ञाति रस्तर्वत्नी पतिश्चे त्सर्य दैव निषिद्धा तस्य वसनकियेति. श्री वैधानस वैतृवेधिक प्रयोगः यथा——प्राणानायम्म एवङ्गुणतिधौ (प्राचीना वेरि)गोत्र्य चर्मणं पे तस्य दहनजनित……शमनार्थमद्य विथजेसेवनि निर्णशिलायां आलोदक प्रदानानि करिष्ये (उपवीती आवउ^स्पृव्य)(प्राचीनावीती) हन्वोक्त प्रकारेणसरि लोदरा स्टैलिं गृहीत्वां त्रशर्मजा-नर्मजा-ज्ञातिभूत प्रेत दहनजनित कापोसननुनाधजु” मद्य प्रथमेहनि तीर्थशिलायमेत र्ते 3लो चक्रं तदामि, एवं सिद्दा स्सर्वे पृथक्पृधक्सट्कल्प्य क्रैस्ति रद्युं गृहाजगमनिविधिः आशाप्ता स्सर्वकर्ता दयो मिताम्बरा वाससा घटे नवा जलसूदाय कनिष्ठपूर्वं यावदायान्ति ताुवत्केचि द्यार्धवा गृहम्प्रत्यागत्या ऒन्यत्र पुण्याहं कृत्वा, यद्य स्त्रीय अहु त्तत्कुर्वन्ति, अक्यैगे मयेसवारिणागृहं कुड्यादिकं च शोधयित्वा यस्मिन्देशे प्राणोतान्ति सत्रद र्भोल्कया त्रिरद्ध्वा पुण्याहोदकेन गृहे सर्वत्रप्रोक्ष्य नपिज्ञानां मन्ये उदक दाना ऒ सधिकारिणः श्लो ॥ क्ली बाव्या नोदकन्दम्यस्सैना व्रात्या विधर्मिणः गथ=भत्मः” द्रुहक्चैव सुरास्यश्चैन योषितः सब्रह्मचारिणः कुर्यु रुदकं पतिकानन. क्ली ज्ञातित्वे सत्यपि क्ली बादयो नोदकं दन्युः उदकग्रहण मन्येस दाहेकृते प्युदकदान निषेधाधजाम्, आतो दाहनिषेधः कैमुत्यसिद्धः आतः क्ली बाव्यादाहादिकं नकुर्युः एवं सपिण्णमरणे ब्रह्मचारिण उदकाधिदानं नकुड्यः ब्रह्मचारिण उदक दाननिषेधः प्रेततर्पण विषयो नदशाशादि विष” यः मृतपितृकस्य ब्रह्मचारिणो ऒपि दका काडि श्राद्दतर्पण विधानात् “स्यमा कृपितृ विषये ब्रह्मवारिभिरपि तिलोदक वासोदळादिकम् चेयमिति.” तिलोदकदाने जीवत्पितृकस्याऒनफिदाक श्लो॥ ज्ञातिभिस्सह संवासं तै श्चसाकं तिलोदकम् नजीवत्पित्मकः कुर्या दित्याहु स्त्रस्त्रवेदिन श्री वै धानन पितृ वेधिक प्रयोगः पुषृतिलावतै स्स्वस्त्यस्तु वोगृहणामिलिवि.र्य ॐसं सृस्तुवो गृतिराखान् द्वारनिर्गमनदक्षि आधागे तीर्थाऒ पटन्ता लामात्राऒ यानुविस्तारनिक्नं वृत्तं खात्वोपलिष्य तदक्षिणे पश्चिमेवा लौकिक प्रकास्थापकार्थं पञ्चदशाब्दुलायामा मेकादशाखल विस्तारां वेदिं कृत्वा उत्तरामुखं प्रसां कृत्वातद्वेद्या मिष्टराखण्ड मूध्वजापुयुक्तं निधायाऒलङ्कृत्यतत्र पुष्पतिला ऒक्षतानसकिर्यः औदुम्बर पत्र हिरण्यशकला ऒप मात्रा . ऒसिक पाषाणं दर्भां स्तदपटोपकणे निधाय वह्नि सुवणाजा आशीयकगोपुयो दुम्बरपत्र पुष्पतिलाक्षत निम्बपत्राणि प्रत्येकं द्वारपाश्वेक्षा निक्षिप्य गृहे सर्वत्र गुग्गुल्वादि धूपद्रव्यैधूपयेयुः, हरिद्रा जलसंयु क वञ्चवर्णान्न कबळबलिसहितो दीपस्तादृश नीराज्जनदीप पाद्याच मन तीथै जू श्शोभनद्रव्यै स्सह सुमङ्गलो वृद्धस्त्रीयःःगृह द्वार मागता न्कर्तादी स्प्रत्युत्थानं कुर्वीरु; तेच कर्ता दय स्त्रीखि र्नि वेदिता स्धूपादीजा शोभन द्रव्यत्वा दर्गीकुर्युः . पाषाणस्थापन प्रकारः अनुगामिभि स्सह कर्ता गृहद्वारसमीपे स्थित्वा वृद्ध सुमङ्गलीदत्त निम्बपत्रन्द स्त्रीःखण्डयित्वा ऒचम्य तत्पूर्वं प्राङ्गणनिक्षिप्त शिलायां पदामास्थाय गृहं प्रविश्या ऒकट प्रेतपाषाण आलक्षणम् श्लो॥ रक्तं भिन्नं तधा श्वेतं शबलं वामनं तथा जलस्थं स्थूलसूक्ष्मातु पाषाणं वजजुये त्सुधीः यदिकुर्मात्तु मोहेन दोषो भवति निश्चयः रक्तवणं कर्तृनाशं पुत्रनाशं भवे ध्रुवम् दारनाशं भवेच्छ्वेतं शबलं बन्धुनाशनम् वामन स्पोदरं हन्ति जस्थ स्सर्वरोगदः स्थलं महोदरं काश्यं दीघिकाकं बालनाशनम् एतांस्तु वज येद्दीमा न्कृष्णपणं तछाहरेत्. 46 श्री पै धानन पैतमेधिक प्रयोगः समीपे घटं निधाय पादौ प्रक्षाळ्या चम्य वह्नि सुवण गोमय धान्याक्षतादीजा प्रत्येकं स्पृष्ट्वा प्राणानायम्म यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा, भोस्वामिनः भवत्पादमूडे ……. स्वीकृत्य (प्राचीनावती) गोत्रस्य…. प्रेतस्य दहनजनित तृष्णा ताप क्षदुपशमनाय प्रथनुदिन प्रभृति दशमदिन पर्य क्तं वासोदक पिण्णबलि प्रदानाधजां गृहद्वारकुण्णि अद्य प्रध मेहनि पाषाणस्थापन कर्मकर्तुं योग्यतासिद्धिरस्त्विति भवन्तो महा ऒनुगृष्णस्तु [प्र]योग्यतासिद्धि रस्तु, इत्युक्तः. སནྡྷ། प्राणानायव्युः एवङ्गुण…. तीथा (प्राचीनावीती)गो त्रस्य…. प्रेतस्य दहन …गृहद्वारकुण्णि अद्य प्रथमे हनि पाषाण स्थापनकाले तिथिवारादिखि र्योदोषस्समजनि तद्दोष परिहारार्धं य्कु ण्बिद्दिरण्यदानं करिष्ये (उपनीती_ अप उपस्पृश्य) (प्राची नापिश्री)हिरण्यगर्भ….च्चमे, गोत्रस्य…. प्रेतस्य दहन…. शम नायप्रथ मुदिनप्रभृति दशकन्दिन पर्यस्तं वासोदक… नाधजां गृहद्वार क्यण्णि अद्य प्रथमे 2, हनि पाषाणस्थापनकाले तिथिवा रादिभि ्यो दोषस्समजनि तदोष परिहारार्थं यत्किण्चोद्धिरण्यं श्री महाविष्णु प्रीतिं कामयमान स्तुभ्यमहं सम्प्रददे इदं नमम. श्रीकृष्णार्पितम्. じ आसन मस्त्रस्य…. यथाबलं प्राणायामं कृत्वा. एवङ्गुण …. तिधौ (प्राचीनावीती) दक्षिणामुखः गोत्रस्य प्रेतस्य दहनजनित तृष्णाताप क्षुदुपशमनाय प्रथमदिन प्रभृति दशमदिन पर्यन्तु वासोदक पिऱ्ऱबलि प्रधानाधजा मद्य प्रथमे हनि गृहद्वार कुण्णि पाषाण स्थापनं करिष्ये (उपपती.. अप उप स्पृश्य) (प्राचीनावीती) औदुम्बरपत्रे सहिरण्यशकल मक्षपात्र महितपाषाणं निधाय दर्भेण सम्यग्बध्वा तस्मिन्नवटे निक्षिप्य तदुपरि दक्षि णाग्र मेकदर्भकूर्चं निधायआम आगच्छत्विति प्रेतमावाह्यश्री वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः 47 “ॐ आव- अगच्छ……..मिमाः गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतमा वाहयामि, इत्यावाह इत्यावाह्य,तत्र त पौनीयग्रहणार्ध मेकं शराम निकाय प्रेतमभ्यर्चयेत्, गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य इद
- मासनं परिकल्पयामि, इत्येवं तैलाऒज्जुन स्नान ज्ञत वस्त्रा त्तरीया भरणोपवीत तिलोदक पाद्याचमन गन्द पुष्प धूपदीपा फ्यूजु ऒऒक्षत पाद्याचमनीयाद्यैः प्रत्येक मभ्यचयति एतेषां प्रतिनिधित्वेन तिलाक्षतान्वा दद्यात्, उर्ध्वपड्डादिभिः पूर्वालङ्कृत लौकिकेष्टता खण्णं तद्वेद्या मुत्तराभिमुखं संस्थान्य प्रेतबुद्ध्या पुष्पमालादिभि रलङ्कृत्याभ्यर्बयेत् ॥ वासोदक प्रदानम् दक्षिणाभिमुखः प्राणानायम्म, एवङ्गुण……. तिथा L (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य दहनजनित तापो पशसुनार्थं प्रथमे ऒहनिगृहद्वारक, ण्णस्थितभोगशिलायां वासो दकाल्जलि प्रदानानि करिष्ये (उपवीती -अप उपस्पृश्य) (प्राचीना पिती) सतिलदर्भौ दुम्बुर पत्रेण वाससा घटा त्प्रत्येकं जल मादाय, अवटनिक्षिप्त पाषाणोपरि, गोत्र शर्मणा-प्रीतः-प्रेत, दहनजनित तापोप शमनार्थं, अद्य प्रधमे ऒहनि भोगशिलाया मेतत्ते वासोदकं ददामि, इदि सव्योत्तराभ्यां पाणिभ्यां वासोदका स्टैलीजा । त्रिदद्या देव सूदशाहा त्कुर्यात्, पिण्णबलिप्रदान प्रकारः प्राचीनावीती प्रेताय जुष्टं निर्वहिमीति स्थाल्यां सतिलं सव्यज्ज’न मेकपुरुषाऒशनमात्र तणुलं प्रक्षिप्य “प्रेताय जुष्टं निर्वपामि”दिश्वप्रक्षाळ्य स्वयमेव तरुं श्रपयित्वा 賤 बलिस्थाने वृद्ध्या जलदानं नदेयम् जातिभिश्चेति 船 [वासोदक पिज्ञाबलि प्रधानाधिकारि करै वेत्यभिप्राय] श्री वैधानन सैकृमेधिक प्रयोगः प्राणानायम्यं एवङ्गुण तिश्रा (प्राचीनावीती) गोत्र…….. प्रशस्य दूसजनित विदुपशमनार्थ म द्य प्रथम हनि पिण्णप्रदानं बलिप्रदानं चाऒद्य करिष्ये (उपवीति-अव उपस्पृश्य)(प्राचीनावीती) जानुख्यां वाडुजानु नावा भूमिँ पीडयजु दक्षिणा ऒ भीमुखः पश्चिमाऒलिमुलो वा ओ ओ सीनः कुज्णस्याऒग्रे दक्षिणाऒग्रं कदशीपत्रं विस्यस्य चर्मं स्वयमा दुष्प्र-्भर्या डर्व्या निक्षिप्या 22.ज्येना ऒकमार्य मरीचिचूर्ण मिश्रं सतिलं शिख्यण्णपरिमाणं पिऱ्ऱमेकं, मुष्टिमात्र प्रमाणं बलि कञ्ब कृत्वा, श्वभृपाश्वता गोमयेनो पलिष्य, दक्षि णाग्रा सराजुना स्तिर्य तेम “पित्रे गोत्राय शर्मणे प्रेताय दहन जनित क्षुदुपनमनार्थ मद्य प्रथम हनि प्रातरेतं पिण्णं डदामि.” इत्यवाचीनपाणिःपिणं डत्वा (हय पकृष) “पित्रे-गोत्राय शर्मणे प्रेताय दहनजनित सदुपशमनार्थ मद्य प्रथमेहनि सायमे तं बलिं ददामि” इत्यवा जीनपाणि स्तडैन बलिषेकं डत्वा, अर्जीलिना सतिलमुदक मादाय पैतृश्रेण तीर्धन “माजजायन्तां = पितः प्रेत” गोत्राय…. कर्मणे – पित्रे प्रेताय दहनजनित तृष्णोपशम पिण्णद्रव्य नियमः - श्लो॥ कालिना सक्तुभिर्वापि शाकेना व्यध निर्व वेत् प्रथमेहवि यद्रव्यं तदेवस्या दळाहिकम्. क र्र स्तरनिषेधः 25 श्लो॥ असगोत्र सृगोत्रोवा यदि स्त्रीयरिवा वुमाज् प्रथमेऒ. हनि यः कुर्यात्पदशाहं समानयेत्”, स्थाननियमः الكبير श्लो॥ एकत्र निक्षि पेत्कर्ता दशणां तृमाहितः स्थानभेदे महान्टोषः विण्णभु जरकं प्रजेत् द्रव्यभेदे महाहानिः कर्तृभेदे त्वनधजाता स्थानभेदे महान्टोष श्री भेदन्तु नकारयेत्, L श्री वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः 49 नार्थं पानीयं ददामि, इत्यपसव्यं पिज्जादिकं त्रिग्ग परिसिया 2. वटस्थ शरावे पानीयं डत्वा मुखवासञ्च डड्यात् तत्काले शङ्ञभेर्यादी न्होषयेत्, उपस्थानम् अर्जीलिना सतिल मुदकं गृहीत्वा “गोत्र …. पीतः प्रेत अद्य प्रथमेऒहनी मया कृतानि वासोदक पिण्णबलिप्रदानानि सम्पूर्णानि प्रतिगृष्णाष्व” इत्य प्रदक्षिणम्परिषि च्या 2 वडेतदुडकं निक्षि पेत्. सायं बलिमपकृष्यप्रातरेव दद्या देव मादशाहा त्करोति, एकोत्तर वृद्दिश्राद्ध प्रकारः श्रुतवृत्तसम्पन्ना श्रीन्बाह्मणा नाहूयपाद्या दिकं दत्वा, प्राणानायम्य एवङ्गुण… तिथा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…..प्रेतस्य अद्य प्रथमे ऒहनि दहनजनित क्षुदुपशनु नार्थ को त्तरवृद्धि श्राद्धप्रतिनिधित्वेन अमदश्यदानङ्करिष्ये (उपवीती) (अपउपस्पृश्य) (प्राचीनावीती) ब्राह्मणत्रय भोजन परिमिततणुलं सव्यज्जनं सदक्षिणाकन्ताम्बूलञ्ब नीय तिधा विभज्य तदेकं गृहीत्वा : .
तज्ञला वैश्वदैवत्याग पाके A प्रथमदिने येनकेन हेतुना वा शिलास्थापनोदक पिऱ्ऱबलिप्रदानाधिक मकृतञ्चे द्वितीये ऒहनि शर्मणि प्रवर्तमानः अतीत प्रधमचिन कर्तव्य मद्य द्वितीये ऒहनि तत्तत्कर्मकरिष्य इति पृथक्पृथ कृङ्कल्प्या तीतदिनकृत्य समाप्य द्वितीयाहः कृत्ये प्रव र्तेत. अस्मि स्पक्षे द्वितीये ऒह्नि पिऱ्ऱबलि प्रधानाधजां स्टाल्यं पतिलं द्वीपुरुषाळन मात्रतण्णुलं प्रदीप्य चरुं श्रवयित्वा पिज्जद्वयं बलिद्व यञ्च कृत्वा, अतीतप्रथमदिने प्रातःपिऱ्ऱ मेकं तत्पायं बलिमेकञ्च दत्वा, द्वितीयदिने प्रातः पिण्णमेकं दत्वा सायमवकृष्य बलिमेकं दर्युत्; इतिप्रयोगज्जा4 T श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगः नान्नं द्रवक्षलेः क्म त्तुलदानेन ह्यतश्शास्त्रं प्रयच्छ में गोत्रस्य… प्रेमय्य चहनजनित प्रदुपशमनाधक्षा मद्य प्रथनि ऒहन्यै कोत्तर वृद्धि श्रार्धप्रतिनिधित्वेन इदमासं नव्यष्टरं सद्ववाक मिदं ताम्बूलख्ब श्रीमहाविष्णु प्रीतिं कामयमान स्तुभ्यमहं सम्प्रददे, इदं नमःव, श्रीकृष्णार्पि तम्-—इतिप्रत्येकमुल्त्या त्रिच्यो ब्राह्मणेभ्यः क्रमेण दद्या त्तिलोवडार्जिलिदान सब्ज्यॆ क्रिमेणा 22 दशाह तत्यह मेको त्तरवृद्धि श्रादप्रतिनिधित्वेन आम्मद्रव्यदानं कुर्यात्. नवश्राद्धविधिः वेडविड मेकं ब्राह्मण माहूय पाद्यादिकं निवेद्यः प्राणानायम्म एवङ्गुण …. तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य -प्रेतस्यडहनजनित क्षुदुपशमनार्थं प्रेततृ स्त्यर्थञ्चाद्य प्रथमदिने नवश्राद्ध प्रतिनिधित्वेन अमद्रव्यदानं करिष्ये (उपवीती_अप उपस्पृश्य) (प्राचीनावीती) एक ब्राह्मण भोजनपरि मित तण्णुलादिकं पूर्वव द्गृहीत्वा“तब्धुला वैश्वदै वत्याः…. प्रयच्छमे. गोत्रस्य… प्रेतस्य दहनजनित क्षुदुपशमनार्धं प्रेततृ प्त्यधजां चाद्य प्रथमदिनेन वश्राद्ध प्रतिनिधित्वे लेदमा मं सव्यज्ञानं सदक्षिणाकं सताम्बूलं च श्रीमहाविष्णु प्रीतिं कामयमान स्तुभ्यमहं सम्प्रददे इदं नममु श्रीकृष्णार्पि तम्-_इति ब्राह्मणाय दद्यात्- एवं तृतीय पञ्चम सप्तम नवमैकादश दिनेषु, नवश्राद्धानि कुर्यात्, आकाश् क्षीरोदकपात्र संस्थापनम् प्रथमदिने नवश्राद्धानन्तिरं द्वितीये नग्न प्रच्चा दना न स्तरं वाप्रेतस्य ताप दाहोपशमनाधम्पृथक्पृथक् क्षीरो नवश्राद्ध दिनानि श्लोज प्रथमेऒह्नि तृतीयेच वच्चिमे सप्तमे तथा नवमै कादळे चैव षण्णव श्राद्धमुच्यतः इति. [1] श्री वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः 51 कराभ्यां सम्पूर्णे कृत्पात्रे शिक्ये निधाय “प्रेतात्र न्ना हित्युदकं पिबे’ दमितिक्षरं प्रत्येकं दशकायन्कुज्ञोपरि, आकाशे स्थापयेत्. (एवमादशाह त्प्र्पतिदिनं नवँनवं जलं क्षीरं चप्मिबलि प्रदानानन्तरं स्थापनीयम्) सीणबलिविनब नक्रमः ततग्ग कर्ता मु क्तशिखः (प्राचीनानीती) पिणम्बलिञ्च प्रत्येकं व स्त्रेण गृहीत्वा • नद्यादिजलाशयं गत्वा वाष्पनिवृत्ता तत्पद्धं पाणिख्यामाचाय दक्षिणा ऒ भिमुखो नाभिदघ्न जलेस्थित्वा प्रेतं संस्मरं स्तस्मिजा क्षिपेत् बलिं वायभो स्ये डत्वा सकृ त्स्नाल्स्लो तान्तिगृहमागत्य, तद्वस्त्रं विसृज्या ऒन्यद्व स्त्रं परिढाया ऒचम्य धान्याक्षतं सजल मालभ्य ततो क्लो॥ वाय सेद्यो बलिन्दद्या द्वैवस्वतवरं स्मरण आग्नौ जलेवा विक्षिप्य स्नात्वा शश्वदृहं प्रजेत्, इत्यु त्तत्वात् प्रेतपिङ्ञ व्यतिरिक्त बलिं वापेभ्यो दत्वा तम्प्रेतपिणं चरुपाकाग्नौ जलेवा निक्षिप्य स्नाया धित्यधशाख प्रेतशरीरोत्पत्ति क्रमः दशाहपिण्डदानेन प्रेतस्य शरीरोत्पत्ति धृवति श्लो॥ प्रथमे६. हनि यः पिज्जस्तेन मूर्धज बिजायते चपळोत्रे नासिकाच द्वितीयेऒ हनि जायते भुजौ वक्ष स्तथा ग्रीवा तृतीये ऒहनि जायते नाभिस्थानं गुदं लिङ्गं चतुदे ऒहनि जायते ऊरूतु वञ्चमेज्जॆयौ षषे चर्म प्रजायते स समेतु सिरास्सर्वा जाय स्ते नात्र संशयः आष्टमेतु कृते सिद्धे सर्वरोमा ण्यन स्तरम् नवमे वीर्यसम्पत्तिर्दश मे क्षुत्परिक्षय्य चक मेन तुपिल्देन तृप्तिः प्रेतस्य जायते आशौचा स्र्ती ततस्सम्य क्पिण्णदानं समाव्यते ततश्राद्धं प्रदातव्यं सर्ववर्णे स्वयं विधिः. इति $2 श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोग वह्निं सुवणक्षां गोमयण्च स्पृष्ट्वा तत्रस्थित्वा ऒनागन्ना न्विसृज्य वृद्धाग्रं गृहं प्रविश्य • लोकयात्रा मासिरजु. इति श्री जै वासने पैतृमेधिक प्रयो.. प्रथमदिन संस्कारक्रमः. न P लोकयात्राप्रकारः श्लो॥ मातुलो यस्य गोविनः पीका यव्य धनञ्जयः अभिमन्यु र्वधं प्राप्तः का तत्र परिदेवना. تين कर्तादिज्जातयः एपं प्रकारेणास्मत्पितामह प्रपितामह वप्रपिता महादय स्सर्वे प्रवक्त्यादि मार्गरता श्री मद्भगवत्पद प्रास्ताव्यवहितो पायं श्रीमन्नारायण समाराधनं स्वस्याचार्योक्त प्रकारेण सम्यक्कृत्वा बहिश्च सर्वा नर्यामित्वेन तत्स्वरूपमेन ध्यात्वा पाञ्चभौतिक मेतत ‘शेबरं त्यक्त्वा समाराधनबला श्रीवैकुणं प्राप्य भगवता सह वित्यैश्वरु युक्ताः वरमानन्द निर्बरा स्पप्त स्तश्रवसनीति स्मृत्वा दुःणान्नि वृत्ता मद्भगवन्नाम सÛ्कर्तन वरा भवेयुः तदेव महोरात्र मुपोष्य ततः प्रभृ त्येकभक्ता निरानन्दाऒधश्मायिनो अदशाहाद्भवेयुः ब्रह्मचारि व्रताऒवधीः मातसित्रो रहतवासाः परिवत्सरं ब्रह्मचारिव्रतं चरेत् यच्चीणऒ पितृव्रतो संशंवर्धयेत् पितृसमान ज्येष्टादीनां मृता षाण्मास मन्येषां मासं दशाहमपिना ब्रह्मचारि व्रतं चरेत्. ब्रह्मचर्यव्रते निषिद्ध धर्माः ब्रह्मचर्यस्थित सृग्गस्थमाल्य ताम्बूल चर्वण स्त्री गमनो पान च्चत्र धारणा दीन्वज येदिति. क्षौरतैलाभ्यङ्ग ताम्बूल चर्वण योषितो वजजये चिति केचित्. The श्री वै धावन चैतृमेधिक प्रयोगः द्वितीय दिन संस्कारक्रमः अथ द्वितीयदिने प्रातःकत्तान्नात्वाधृतद्वाड ध्व= पुण्णंः जुर्वपडफ् कादुम्बर शाखा ऒ नलस्कृत्पिण्णकुमा 2. 2ज्यतिला 2 क्षत पुष्पगट्टि लाजनक्तु फलक्षिर चर्वपूप ताब्बूलादीक्षा दक्षि णाञ्च गृहीत्वा पूर्वदिनमार्गेण ज्ञातिभिस्सह श्मशानं गत्वा चितायान्ल पूर्वभागे स्थलं संशोध्य सम्भारान्विन्यस्य. पुनदञहनानुणा पादौ प्रक्षाळ्याचम्य घटीनोदक मदाय निशिप्य दक्षि भाग मेण्डथजाकूवजां निधाय तस्योचरि मृत्पिण्णं न्यस्य पूर्ववदेकदभिक्षा पवित्रे धृत्वा यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्या भोन्स्विमिनः भवत्पादमूले मया समर्सितामिमां सौव जीजाँ दक्षिणां यत्किण्चि दक्षिणां यथोक्त दक्षिणामिन स्वीकृत्य (दक्षिणां दत्वा) (प्राचीनावीती) स्वकुलाभि वृद्ध्यर्थं गोत्रस्य… शर्मणः - पितुः – प्रेतस्य नित्य निरतिशया नन्द शाश्वत श्रीविष्णु लोकाव्याप्त्यर्धञ्चा ऒद्यमरणदिना दारभ्य द्वितीये ऒहनि पुनरहनकर्म कर्तुं मम योग्यता सिद्धिर स्त्विति भवन्तो महान्तो ऒनुगृष्णन्तु [प] योग्यता सिद्धिरस्तु. श्मशानाधिदेवताराधनम् पुनः प्राणानायम्य विवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिना दारभ्य द्वितीये हनि पुसर्दह नार्धं श्शशानाधि देवता राधनं करिष्ये (उपवीती अप उपस्पृश्य प्राचीनावीती) पूर्वोक्त मृत्पिण्णि रुद्रमन्यमिति रुद्रमावाह्य “ओक रुद्रमन्यं बहुतो…. वीतये” श्मशानाधिदेवं रुद्रमा वाह यामि, आसनाद्युपचारै स्सम्पूज्य कन्यं निवेदयेत्, 54 श्री वै धानन पैतमेधिक प्रयोगः रुद्राय आववादि कव्वोपचाराजू समर्पयामि, रुद्राय कव्यं निवेदयामि. * तत शिृतासमीपं गत्वा (प्राचीनावीती) दक्षिणामुख श्चिताया एका मुल्कां दक्षिणत उद्धृत्य तत्पूर्वस्यां दिशि निधाय प्रज्याल्य चितां करस्पशक्षायोग्यं क्षीरेण क्षीरमिश्र जलेन वानिर्वास्या ज्येना भ्युक्ष, चितार्धिन्युपसम्भृत्ववदाकृतिं कृत्वा दक्षिणशीर्षं प्रेतं वसना ध्यायजु तूप्लीं पाद्या दिखि/ पुष्पगर ऎलाक्षतै रभ्यर्च्या ऒन्नापूसला जनक्तु फला दिक मपि निवेद्य ततै0न समासिनः, 9व प्राणानायम्य पूर्वोक्त एवङ्गुण….. अथा (प्राचीना वीपी)गोत्रस्य शर्मणः- प्रेतस्य नित्यनिरति…. वाप्त्यध म्मरण दिना दारभ्य द्वितीये 2. हनि पुनर्दहनकाले तिथिवार नक्षत्रा दिखि योजु दोषस्समजनि तद्दोष परिहारार्धं यत्किळ्ळ द्धरण्य दानं करिष्ये(उपवीती_अप उपस्पृश्य-प्राचीनावीती) हिरण्यगर्भ मे गोत्रस्य प्रेतस्य नित्यनिरतिवा व्यधजां मरणदिनादारभ्य द्वितीयेहनि, पुनर्दहन……. परिहारार्धं य त्किऱ्बिद्धिरण्यन्तुभ्यमहंसस्प्रुददेइदन्नमम श्रीकृष्णार्पितम् पुनः प्राणानायम्य, एवङ्गुण……तिधौगोत्रस्य…….. प्रेतस्य नित्यनिरतिशया नस्थ शाश्वत श्री विष्णुलोका 2वाप्त्यर्थं स्वकुला ऒभिवृद्ध्यर्थञ्चमरणनादिदारभ्य द्वितीये 2 हनि पुनर्ध हनं करिष्ये (उपःती_अपउपस्पृश्य- प्राचीनावीती) मुक्तशिखो दक्षिणामुख स्तत्तद्दहनमस्त्रै रेवा 2 ऒकृतिं दहेत्, अग्निग्य अस्प ृश्यादिस्पश दोष प्रायश्चित्तम् चड्डालाद्यै श्ळ्वकुक्कुट गार्धभाद्यैर्वा विशाया स्प्पशक्षादोषो यति खोपे त्तदोषशमनाधरां पुनर्धहना त्पूर्वं तदस्थिनि क्षीरेण प्रक्षाश्य पश्चा कुळतोयै श्चापोहिष्ठादिभिः प्रोक्ष्य कृच्छत्रयमेकं वाऒचरित्वा पुन र्दहनं कुर्यात्. श्री वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः बारि, स्सेने स्येत द्वाभ्यां गृहस्थं, सुमलिञ्च दहेत् “आग्निर्यजुनी अहत्गं श्रद्धया स्वाहा " सेनेन्द्रस्य ब्रह्मणार्यादीनां पुनरैहन मसः ब्रह्मचारी विघन विधवाणीनां आस्मात्व मधीत्ये कर्चन सावित्र्याना दहेत्.“ॐ आस्मात्वमधिलोकायस्वाहा ॐमार्पुवस्सुव स्तत्स विरु……………प्रचोदयात्” अधवा सर्वेषां ब्रह्मणार्यादीना मस्जीनि तूर्णंवा द हेत् आग्न्यनुगत प्रायश्चित्तम् प्राणानायम्म नीवङ्गुण धा (प्राचीनावीती) गोतन्य…… प्रीतस्य मरणचिनावारथ्य द्वितीय हनि चिताग्न्यनुगत दोषनिवृत्यर्थं प्राजापत्य कृभ्र प्रत्याम्नायं यत्किळ्चे द्दिरण्यदानं करिष्ये (उपवीती- अपउनस्पृक्य-प्राचीनानीती) हिरण्यगर्भ प्रयच्छमॆ इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्, पुनः प्राणानायम्य एवं गुण सम्प्रद दे …तिखा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारभ्य द्वितीये ऒहनि चिताग्न्यनुगत प्रायश्चित्त होमं करिष्ये (उपवीती-अप उपस्प ृश्य- प्राचीनावीती) आयने योनिरिति तद्भस्मनि समिध मारोव्य “आयनेया. ….रयिम्” तां समिधमुद्भुध्य स्वेति लौकिकाग्नौ निधाय “उद्बुध्यस्वा…. ….मेतम्” प्रज्वाल्य (प्राचीनावीती) विवरीत मेकैकेन दर्भेणा ऒग्निम्परिस्तिर्या ससव्यं सरिषिच्य अदिते ऒनुमन्यस्व प्रसुव (अज्येन) ॐ मनो ज्योति………घृतेन स्वाहा, ॐ आयाश्चाग्ने…….. भेषजग्गं स्वाहा, ॐ यन्म आत्मनो……षणि स्वाहा, ॐ पुनरग्निळ्च…….. मक्यो स्वाह, (उप वीती) ॐ भूस्स्वाहा..वस्सुवस्स्वाहा, ततस्तिलैर्वैक्वदेवं याम्यं सैतृकं व्याहृतीश्च हुत्वा (प्राचीनावीती) स्वाहा, ॐविश्वे अद्य…..अम्मे स्वाहा नाग् o स्वाहा, ॐ नमस्ते निर ऋतये वायू “ॐविश्वे देवस्य पुष्य ने ॐ यमोदाधार यायिनाग् ं स्वाहा, ॐ अग्न ये कन्यवाहनाय स्वधानमस्स्वाहा, ॐ सोमाय पितृमते स्वधानम स्वाहा, ॐ यमाय चाब्दिरस्पतये स्वदानमस्स्वाहा, ॐ एतेय इह पितर…………स्वधानमस्स्वाहा, ॐ उक न्तस्त्वा……….स्वधानम स्स्वाहा, ॐ सानो ददातु…….विधेमस्वाहा, (उपवीती) ॐ भूस्स्वाहा वस्सु तस्स्वाहा” एवं प्रायश्चित्ताहुती य त्वा त दग्निना तत्तन्म श्रेण पूर्वव त्सुनार्धहनं कुर्यात् श्री वैधानस पैत्यमेधिक वयोगः …… देवानां पत्नय स्स्याततो रुद्रमुद्वासयामी तिरुद्रमुद्वास्य, रुद्रमुद्वासयामि॥ स्नात्वा सपिण्ड रस्यै र्यार्थमै स्सह गृहमागत्य सग्न प्रच्छादन दानं कुर्यात्. नग्न प्रच्छादन विधिः स्नात्वा धृतद्वादशोधज्वा पुण्णः कर्ता प्राणानायम्य- यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिनादारभ्य द्वितीये ऒहन्याकृतिदहना ऒन स्तरे ऒस्मि न्काले नग्न प्रच्छादन दानं कर्तुं मम् योग्यता….भवन्तो महान्तो ऒगृहस्तु ( प्र] योग्यता सिद्धिरस्तु ततः प्राणाना यम्य एवँगुण….तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य ….. प्रेतन्य मरणदिनाचारभ्य द्वितीये ऒहन्याकृतिदहना ऒन स्तरेऒ स्मिन्काले प्रेतस्य नग्नत्वनिवृत्यर्धं नग्न प्रच्छादनं करिष्ये (उपवीती_अप उपस्पृश्य- प्राचीनापिती) गोत्रं शर्माणं प्रेतं
- L पितरं स्मृत्वा एकं स्वजातीयं स्वगोत्रं वा ब्राह्मण माहूया 2 2 सनन्दत्वा गोतरिस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य नग्न प्रच्छादन दानपतिगहार्धं त्वामहं वृणे (इतिवृत्वा ऒभ्यर्ब्य) द्विप्रस्थ तज्ञलसहित नूतन वस्त्रोत्तरीय कांस्य मय भोजनपात्र पानीयपात्र समृतदीसपात्र दक्षिणादी ताम्बूलञ्च गृहीत्वा. शीतवातोष्ण सऒस्त्राणं लज्जा संरक्षणं परम् देहा ऒलङ्करणं वस्त्र मतश्शान्तिं प्रयच्छमे हिरण्यगर्भ………. प्रयच्छ मे गोत्रस्य… प्रेतस्या 2. 2. च्छादनार्धमिदं सतज्ञुलं वस्त्र मु त्तरीयम्भोजनाध मिदं कांस्य पौत्रम्, पानीयाधजु मिद मुदक पात्रम् अन्दकार निवृत्यर्ध मिदं घृतसहित दीपपॊ त्रम् सदक्षिणाकं सताम्बूलञ्बयजुश्शाखाध्यायिने श्रीकृष्णश्री वैधानस सैतृमेधिक प्रयोगः $7 शर्मणे प्रतिग्रहीत्रे शुभ्यमहं समृददे, इडं ननमः, श्रीकृष्णार्पितम्-। ततो नदीतरं गत्वा स्नात्वा ब्राह्मणा नदक्षिण पूर्वकं नपुस्कृत्य यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः, भव त्पादमूले मया समर्पिता मिमां यथाशक्ति परिषद्दक्षिणां यथो क्त सरिओद्दक्षिणामिव स्वीकृत्य (दक्षिणान्दत्वा) गोत्रस्य, शर्मणः पीतुः- प्रेतस्य मरणदि नादारभ्य द्वितीये 2 हन्यनुष्ठित ऒ पुनर्दहननग्न प्रच्छादनयोनु शास्त्रतस्त्र द्रव्यवै कल्यादिखि व्योदोषस्समजुनि तद्दोषनिवृत्तिद्वारा नित्य निरतिशया नस्थ शान्वत श्रीविष्णु लोकावा प्ति रस्त्विति भवन्तोमहान्तो ऒनुगृहन्तु [प] तथा तपपीतु शाृश्वत श्रीविष्णु लोकाव्याप्ति रस्तु. ततग्ग परं तिलोदकाङ्ञलि दानादिकं पूर्ववत्कृत्वा, गुरवे भोज नाधजुं तज्ञुलादिक मादशाह दहन्यहनि दातव्यम्. इतिश्री वै खानसे पैतृमेधिक प्रयोगे द्वितीयदिन संस्कारक्रमः तृतीयदिने उदकाज्ञलि पिणबलि प्रधानै कॊत्तरवृद्धि श्राद्ध सवश्राद्धानि कुर्यात्. चतुर्थदिन संस्कार क्रम अथ चतुधेजु” हनि सङ्गमकाले कर्ता स्नात्वा धृतद्वाद शोध्वज पुण्ण 08, पवित्रपाणि रेकवस्त्रधरो दर्भा दुम्बर शाखा नील लोहित सूत्र बृहती फला ऒङ्यतिला ऒक्षत पुष्प शिला लाज मृत्पिण्ड घटा ऒस्थिकलश क्षीरान्ना दीन्दक्षीणाञ्च गृहीत्वा श्मशानं गत्वा चितायाः पूर्वखागे स्थलशुद्धिं कृत्वा सम्भा रान्नि धाय पादौ प्रक्षाळ्य चम्म॥ श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगः आस्थिनञ्चयन सकारः दक्षिणामुख कृत्वा यथाशक्ति दक्षिणां गृहित्वा भोस्प्यामिनः….. स्वीकृत्य (प्राचीनाःती) ग्रोतस्य…. प्रेतस्य नित्य निरतिशयानः शाश्वत श्रीविष्णुलोकावाप्त्यर्धं मरणदिना दारख्या ऒद्य चतुभेजा हन्यर्थिसञ्चयनं कर्तुं मम योग्य तासिद्धि र्वति भवन्तो महान्तो ऒनुगृहन्तु [प्र] योग्यता सिद्धिरस्तु (उपवीती) प्राणानायम्म, एवङ्गुण …… तिथि (प्राची ना ओती) गोत्रस्य…….. प्रेतस्य नित्यनिरवाप्त्यर्थं मरणदिना दारख्याद्य चतुर्देह स्यर्थि सञ्चयनाङ्ग भूतां श्मशानाधिदेव रुद्रपूजां प्रेतपूजां चाड्य करिष्ये (उपवीती अपउपस्पृश्य प्राचीनावीती) पूर्वन दक्षिणागै ऒक दभजा कूर्चोवरि मृत्पिज्ञं गैक न्यस्य रुद्रमुन्यमितिरुद्रमावाह्य,ॐ रुद्रमन्यं….वीतये, श्मशानाधियै वतं रुद्रमावाहयामि, तत्समीपे तिलदभौजु दुम्बर पर्णा स्तृते देशे दक्षिणाग्र मेकदभजु कूर्चं निधाय तस्मिजु आनु अगच्छत्विति मस्त्राने गोत्रनाम स्मरण पूर्वकं पेत मावाहयेत् : आम आगच्छतु प्रेतो…….. मिमाः, गोत्रं…… प्रेतमा वाहयामि, इत्यवाह्य रुद्रं प्रेतं च पृथक्पृथ गासन पाद्याद्यै रथ्यच्य कव्यं निवेद्य * प्राणानायम्य, एवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती)गा त्रस्य शर्मणःपितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्याद्यचतुर्धे हन्यस्थि सञ्ब यनकाले तिथिवारादिभि र्योदोषस्समजनि… हिरण्यदानं करिष्ये. (उपवीती - अप उपस्पृश्य - प्राचीनावीती) यथाशक्ति दक्षिणां चड्डालादिस्पर्दोष प्रायश्चित्तम् चिताया श्चड्डालादि स्पश९दोषो भवेद्यडि तद्दोष शमनाधकां प्राजा पत्य कृछ्र प्रत्याम्नाय त्वेन यत्किळ्चे द्दिरण्य दानं करिष्ये (इतिस ङ्कल्प्य) दक्षिणां ब्राह्मणेभ्यो दत्वा, पञ्चगव्यैः कशतोयै श्चापोहिष्टा दिखि श्चितां प्रोक्षयेत् ।I 12] श्री वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः …. गृहीत्वा हिरण्यगर्भ प्रयच्छमे, गोत्रस्य….चतुर्देह व्यवसq्चयनकाले तिथिवारादिख र्योदोष स्समजुनि तद्दोष परिहा कार्धं यत्किळ्चे द्धिरण्यं तुभ्यमहं सम्प्रददे, इदं समम, श्रीकृष्णार्पितम्, L प्राणानायम्य एनङ्गुण….तिदौ (प्रातीनावीती) गोत्र स्य शर्मणं पीतुः प्रेतन्य मरणदिनादारथ्या द्य चतुर्दे ऒह व्यर्थि सब्बयनं करिष्ये (उप- अप- प्राचीनावीती) कुशतोयै श्चापोहिष्टा दिखि श्चितां प्रोक्षयेत्, ॐ आपो भाचनः हिरण्यवर्लु पवमान स्सुवर्जनः, क्षीर मित्रोदकेन य अग्नि नमस्धामे त्यादिग पञ्चभिर्म स्त्र लेदुक्भर्या शाखया अर्थ न्यवोक्ष्या ऒयुग्म कुम्भजलैश्च द्राक्षयति, ॐ यन्तो अग्निववत्थाम वृषभाये नपक्तले इम स्तरं शमयामसि क्षीरेण चोदकेन च, “ॐ य स्वमग्ने समदह स्त्वमु निर्वा वया पुनः, क्यां भूरत्र जायतां पाकदूर्वा व्यल्कशा. ॐ शीतिके शीतिकावति ह्लादुके ह्लादुकावति, मण्डूक्या सुसङ्गमये मग्गं स्वग्निग्ं शमय॥ ॐ शक्ते धन्वन्या आप श्शमुते स न्त्वसूक्याः। श स्ते समुद्रिया आव श्शमुते ननु पर्ष्यः ॐश स्ते नव स्त्री स्तमवे शमुते सन्तु कूप्याः। शक्ते नीहारो L वर्षतु शमुपृष्ट्वा 2वशीयताम् ॥” विगतरजस्वलागे पञ्च स्त्रीय अहूय नीललोहित वर्णाभ्यां तस्तुभ्यं वामहस्ते बृहतीफल माबद्ध्य वामेन पादेव पाषाण मास्थाय वामेन पाणिना उ त्तिषात इतिम नेण द क्तेभ्य श्शिरसोवा 2 ऒस्टिन्य निरीक्ष नणा 2 परभागेन वागृहीत्वा वाससिकलशेवा 2शिज्जामेका निदध्यात्, “ॐ उ त्तिष्ठात ननुवग्ं सम्भरस्व मेह गात्र मन हामा शरीरम्, यत्र भूम्यै वृणसे तत्र गच्छ तत्र त्वा देव स्सविता दधातु॥ अथ द्वितीया योषि तथा वेद एकमिति म स्त्रेण स्कन्दाभ्यां बाहुभ्यां वा स्दान्या दाय 63 श्री वैदानन पितृवेदिक नयोगः चतु 2 3 U Ð शधा निडध्यात्, “ॐ इदि एवीजम्” परडि तएकमिति म रण कृरीया व्यनन्वीक्षणा पार्श्वाव्यां कटिभ्यांवा ऒस्ति व्या बाय तथा विडथ्यात्. “लिङ्गर अएकम्” तथा . रुख्यां जज्ञाभ्यां वा तृनि येवज्योतिषा संविश स्वेत्यष्टी य तथा निवख्यात्, “ॐ तृतीयेन ज्योतिषा संविशस्व” पश्चिमाऒन स्वर्णमीणा संवेशनरनि इति पादाना ऒस्धन्यानाय सिडथ्यार्, “ॐ संवेशन स्तनुवे चारुचेदिप्रियो देवानां परमे शवस्थे” एवं तीस्रं पञ्चवा कुर्युः- अ प्रधानास्थिनिक्षेपणविधिः Y ततः कर्ता यधाशक्ति दक्षिणां गृहित्वा भोस्स्वामि वः भवत्पादमूले….स्वीकृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिनादारभ्य चतुर्ध ’ हन्यस्थिनि क्षेपणं कर्तुम्मम योग्यता सिद्धिरस्त्विति भवन्तोमहाल्तो ऒनुगृष्णन्तु [प] योग्यता सिद्धिरस्तु. प्राणानायम्यएवङ्गुण…तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य … प्रेतस्य मरणथ्य चतुर्ध हन्यस्थिनिक्षेपण कालेतिधि ……हिरण्य दानं करिष्ये (उप आप_ प्राचीनावीती) हिरण्य….. प्रयच्छ मे; गोत्रस्य चतुर्देहन्यस्थि निक्षेपण शाले तिधि. सम्प्र ददे इदन्नमम श्रीकृष्णार्पितम्. L पुनः प्राणानायम्य, एवङ्गुण…..तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिनाचारभ्य चतुर्देह व्यर्धिनिषे पणं करिष्ये, (उप - अप-प्राचीनापिती) पालाश शमीमूलेवा ऒन्यत्र शुचौ देशे वा जानुधघ्नं गर्तं खनित्वा, उत्तिष्ण
- स्त्रीणा मलाभे कळैव वामकरे नीललोहित सूत्राध्यां बृहतीफल माबाध्य त तथैव क र्तव्यम्. श्री वै धानस सैक्यमेधिक प्रयोगः 61 ग्रही यव त्वमित्य स्त्रीकलन मादाय वन्डे निदख्यात्, अत्तिपेही प्रद्रवाकर्ल कृणुव्व परमे व्यावज्ञु, ॐ यमे त्वं यन्यू संविदानो त्तमङ्गाक मधिरोहेमम् ” पांसुधीर्ग प्रच्छाद्य रुद्रं प्रेतञ्चो द्वास्योवकदानादिकं पूर्वसत्कृ त्वा 2 ऒजनिष्टा स्यर्थिनि वक्ष्यमाणवतृप्तमे ऒहनि पुण्यनद्यां बिमेऒहनि -देवा प्रक्षि पेत्. . इति श्री पै खाससे पैतृमेधिक प्रयोगे चतुर्द दिनसंस्कारक्रमः पञ्चमेऒहनि तृतीयदिसवत्कृत्वाषष्ठी नव श्राद्धवर्णं तृडियाहप त्पर्वं कुर्यात्. सप्तमदिन संस्कारक्रमः सप्त :ऒहनि प्रातः काले कर्ता पूर्ववत्स्नात्वाधृत द्वादशोर्ध्व पुः पवित्रपाणि रेकवस्त्रधरो दर्भादुम्बर शाखातिला ऒक्षत पुष्प लाजमृत्पिण्ण क्षीरघट शराव चर्य पूप सक्तु पैष्टिक ताम्बूल नाळिके रोपदंशादी न्दक्षिणाञ्च गृहीत्वा श्मशानं गत्वा चितायाः पूर्वभागे शुद्दे देशे निक्षेप्य पादौ प्रक्षाळ्या चम्य यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा
- चतुर्ध ऒहन्ये सचिता पिथासकरणे . कर्ता यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः भवत्पादमूले… …स्वीकृत्य, गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिना दारभ्य सप्तमे ऒहनि चिता विधानं कालदोषात्करमशक्ति तया ऒऒवकृष्या ऒद्य चतुरे ऒहनि कर्तुं मम योग्यतासिद्धि रस्वति भवन्तो महाल्तो ऒनुगृहस्तु” इति सम्प्रार्ध्य यथाविधि चिकापितानं कुर्यात् । चितापिधानं चतुर्रे हन्येव केचिच्छिष्टा स्पमाचरन्तिः श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः भोस्स्वामिनः …. स्वीकृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. पेरितस्य नित्यनिरति …….. वाक्त्यर्थं मरणदिनादारख्या ऒड्यसप्तमे ऒहनि चितापिधानं कर्तुं मम योग्यता सिद्धिर्वति भवन्तो महन्तोऒनु गृहस्तु[ प्र]योग्यता सिद्धिरस्तु. ततस्सङ्कल्प्य चतुर्धदिन वसृ्मत्पिस्ते श्मशानाधिदेवं रुद्रमेकदर्भकूर्चे प्रेतं चावाह्य प्रत्येक मासन पाद्याद्यै रभ्यर्च्य कव्यं निवेद्य चिताया श्चण्णालादि स्पर्शदोष निवृत्यर्ध प्राजापत्य कृछ प्रत्याम्नायत्वेन हिरण्य दानं कृत्वा पञ्चगम्यैगि कुशतोयै श्चितामापो हिष्टादिभिर्ल प्रोक्ष्य “ॐ आपोहिष्ठा…. यधाचनः” प्राणानायम्य एकङ्गुण. तिथि (प्राचीनावीत्) गोत्रस्य प्रेतस्य नित्यनिरति प्त्यर्धं मरण दिना दारख्या ऒद्य सप्तमेहानि चितापिधानकाले तिथिवारादि भिर्यो दोषस्सव-जनि… ….यधाशक्ति हिरण्यदानं करिष्ये (उप_अप प्राचीनावीती) हिरण्यगर्भ डे, इदन्नमम, श्रीकृष्णार्पितप्-, चितावधानम् पुनः प्राणानायम्यएवङ्गुण……..तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य. सप्तसे 2 हनि चितापिथानं करिष्ये (उप अप प्राचीनावीती) अवशिष्टा ऒस्थिखि र्विना भस्मादीनि समूह्या ऒवटे प्रक्षित्य पॊङ्गुभिल्ल पिथाय तदुपरि शालिपिष्टेन प्रेताकारं द्वादशाङ्गुलङ्कृत्वा तिलौदुर्बर दर्भास्तृते तस्मिन्देशेनिधाय गोत्रनाम पूर्वं प्रेतमावाहयेत्, “ॐ आमॆ आगच्चतु प्रेतो… मिमाः” गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतमावाहयामि. (इत्यावाह्य) पुष्प तिलचूर्ण लाजधूपदीपा ऒक्षतै पूज यित्वा चरुमपूप लाजस क्तु मिश्रं निवेद्य पानीयाचमन मुख वासांश्च दत्वा शरीर सर्वा ऒन्यादाय नवकुम्भे निधाय कुम्भवदनं शरावेणा 22 च्छाद्य शमीमूले शुचौदेशेवान्यत्र श्री वैधावन पैत्यमेधिक प्रयोग 63 जानुदन्नु मवटं खनित्वातस्मिन्कुम्भं निधाय पांसुभिर्गर्तं प्रपूर्य उत्तिष्ट प्रेहीति गोत्रनामपूर्वं प्रेतमुद्वास्य, उत्तिष्ट…….. हॆजिम् " गोत्रं प्रेतं यथास्थान मद्वासयामि वनदेवताभ्यो बलिन्दत्वा रुद्रमुद्वास यामिति रुद्रमुद्वास्य, श्मशानाधिदेवं रुद्रं यथास्थान मुद्वासयामि; ततग्ग परं नदीतीरं प्रविश्य स्नात्वा ब्राह्मणा न्पदक्षिणपूर्वं नमस्कृत्य दक्षिणादानपुरस्परं ब्राह्मडै रनुज्ञातः, पूर्वप श्रीरावटे तिलोदकानि दत्वा, गृहमागत्म वासोदक पिण्णबलिप्रदाना स्येकोत्तर वृद्धि श्राद्ध नवश्राद्धानि च कुर्यात् प्रयत्नत स्पस्तमे ऒ हन्येपपुण्यनद्या मःनिक्षेपणं कार्यमित्या चार्माः. ऒ. श्री पै खान से पैतृमेधिक प्रयोगे स प्रमदिन संस्कारक्रमः अष्टमे ऒहन्मुदठाण्णलि पिण्णबलि प्रधानैकोत्तर वृद्धिश्रा द्धानि कृत्वा, सवमेतै स्सह नवश्राद्धं कुर्यात्, पुण्यनद्यानस्थिनिक्षेपणविधिः L सप्तमे ऒहनि पैष्टिके प्रेतावाहना द्यर्चनानस्तकं नवकुम्पे चिता या अवशिष्टान्य स्त्रीनिगृहीत्वा पूर्वगृहीत प्रधानास्थि कलशमस्यादाय तदु भयं वंशयष्ट्यां बद्ध्वा धो निदधानः पुण्यनदीं गल्गॆदीना मन्यतमा मेकां समुद्रगामिवीं गत्वा तस्यां पूर्ववत्स्नात्वा पञ्चगम्येन प्रधाना ऒस्त्रीनि प्रक्षाश्य वर्मीकॊदि शुद्दम्मदा कृते पात्रे सतिलहिरण्य शकला व्यस्त्रीनि सङ्गृह्य सम्पुणीकृत्य तदा छाया ऒगाधजलं प्रविश्य निमज्ञ्या ऒघमषऒण सूक्तं जनन्दक्षिणा ऒलिमुखः प्रपेत्; “ॐ हिरण्यशृङ्गं…. मुषोमया” ततस्सर्वास्थीकुम्ब म स्येव मेव प्रक्षिप्य स्नायात्B आवतिदूरे सद्याद्यसम्भवे सर्वार्थिकुम्भ मप्यारामे वृक्षमूले वाखा त्वा पिथाय स्नातो त्तरङ्क"्म कुर्वीत पुनरिष्टकाले गङ्गव्यापगाना मेकस्यां समुदेवा प्रती पेत् !t श्लो॥ यावदष्टि मनुष्याणां गज्जॆतो येसु तिष्ठति तावद्वर्ष सहस्राणि स्वग९लोके महीयत, इति श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः दनमदिन संस्कार कल्तीमुः अथ दशमे ऒहनि प्रातः कर्ता न्नूत्वा धृतद्वादशोर्ध्य एकवस्त्रधर _कदर्भ कृताभय पवित्रपाणि र्नदीतीरं गत्वा (प्राचीन्माती) प्रथमं नदीलीरक ल्डे पूर्ववत्सङ्कल्प पूर्व मे त्तरवृद्ध्या तिलोदकानि दद्यात् ततग्ग कनिष्ठ प्रथमा स्सर्वे सनाथयः कृतसर्वाङ्गनकना स्स्नात्वा एकवस्त्रधरा धृतद्वादशोर्ध्व पुणा श्चाभयपवित्र पाणयः प्राची.कानी अनः पूर्ववन्न दीतीर कुण्णि तिलोडकां स्त्री स्त्रि रद्यु७. नशितीुकुण्ड पाणिणोद्यापनम् ततग्गे कर्तायथाश क्ति दक्षिणां गृहित्वा भोस्स्वामिनः क्वीकृत्य(प्राचीनावीती)गोत्रस्य. प्रेतस्य मरणदि ना दारख्या ऒद्यदशमेऒहनि नदीतीरकुण्णि पाषाणो द्यासनकर्म कर्तुं मम योग्यता सिद्धिर स्त्विति भवन्तो महन्तोऒनुगृहस्तु [प] योग्यतासिद्धिरस्तु. प्राणानायम्य एवङ्गुण….. आथा (प्राचीनावीती) गोत्र स्य…… प्रेतस्य मरणदिना दारख्या द्यदश मे ऒहनि नदीतीर कुब्जस्थ्सित पाषाणोद्यासनकाले तिथि ….. हिरण्यदानं करिष्ये (उप_अप-प्राचीनावीती) हिरण्यगर्भ……मे, गोत्रस्य…….. हिरण्यदानं तुभ्यमहं सं प्रददेइदन्नममश्रीकृष्णार्पितम्.
पुनः प्राणानायम्य एवङ्गुण तिथा (प्राचीना वीती) गोत्रस्य…….–प्रेतस्य मरणदिना दरख्या ऒद्यद शमे ऒहनि नदीतीरकुण्णि पाषाणो द्यापनं करिष्ये (उप - उप … प्राचीनावीती) तत्कुण्णसमीपे दर्भादुम्बर पर्णान्या स्थैर्य तदुपरि दक्षिणा 2. ग्रमेकदर्भकूर्चं निधायो तिष्ठ प्रेही ति प्रेतमुद्वास्य, “ॐ उत्तिष्ट प्रेहि प्रद्रवौकः कृणुष्वपरमेव्योमन्,ॐयज्ञनत्वं यम्यासंवि दानो त्तमं नाकमधिरो हे मम्-” गोत्रं कर्माणं पितरं प्रेतं अस्मा त्पाषाणा दस्मि कूर्चे उद्वासयामि, (इत्युद्वास्य) उदकाप्लुतं तदश्म ततै व तीर्थस्थाने 2वटे व्रीहिभिस्सह पिथाय श्री वैधानस वैतृमेधिक प्रयोगः 65 दा 22 पूर; (उपवीती) अस्मत्कुल मभिवर्धतामिति ही श्वर्य समीकुर्यात्” “अस्मत्कुल सुखिवर्धताम्” प्रभूत ऎलिऎनर्जनपर, सङ्कक्कूर्चंश्वकुक्कुटादिभि रस्पृष्ट०यथा तथा सुरक्षेत्- कर्ता (प्राचीनावीति) मुक्तशिखः पूर्ववज्जलमा नज्ञातस्सह गृहमागत्य गृहद्वारावट समीषे घटं निछायदक्षिणाऒ्यमुखआसिनस्सतिलदर्भा दुम्बर पत्रेणवाससा जलमादाय गोत्र… प्रेतदहन जनिततापोप शमनार्धं दाय मरणदिना दारख्या ऒद्य दश : ऒहनि भोगशिलायामे त ते वासोदकं ददामि . इति पूर्वव रुदकार्जिलिं दत्वा पिण्णबलि प्रदानै कोत्तर वृद्धिश्राद्धानि पूर्ववत्कु र्यात्,
- दशाहमध्येदर्शसून्तिसम्भवे कर्तव्यतानिधिः अन्तर्दशा हे ऒमावास्या यदिभवे तस्यामेव शेषाजा दिकिनत्वा बलि कर्म समावयति, द्विचस्त्रदर्शने महाशादोषो भवेत् दशमे ऒहन्मेकदा ऐलिं दत्वां श्यानं विसृकोधिति श्लो॥ आशौच म स्तरादर्भोओ यस्यात्सर्ववर्णिनः 46 समाप्तं प्रेतत स्त्रस्य कुर्युरित्याह गौतमः प्रवृत्ता ऒशोचत स्त्रस्तु यदिदशणं प्रपद्यते समाप्य चोदकं पिणं स्नानमात्रं समाचरेत् आद्येनावेप श र्तव्याः प्रेतपिणोदक क्रियाः द्विरैनवेतु कुर्वाणः पुनश्शानं समक्नु ते दशाहमध्ये सब्स्क्रि नि र्धर्मोवाध भवेद्यदि तोयं पिणं समाव्येत तद्दिने नॊरपे तर त्यजे तृज्रमणे भानोर्मध्यतः प्रेतकार्यतः नोचे त्तत्कर्तृना शस्प्या दर्शळ्चे तत्कु लक्षयः द्विचन्द्रदर्शने दोषो महानित्यपधार्यताम्. “अन्दरशाहे ऒमावास्या यद्यागच्चेत्तस्मिन्नेव दिने तीर्थाऒवचे ऒवशिष्टा सुदकार्जाली न्दत्वा तत्रस्थ मश्मासं विथाय, गृहे बलिस्थाने पूर्व वदभ्यर्च्य वासोदकाऒवशिष्ट ऐलिपिद्दांश्च दत्वा सवश्राद्ध भोजनादीनि पूर्व वद्दत्वा दश मेऒहनि सायाह्ने पायसान्नेन पूरितै कृत्पात्तै द्वीहिणि स्सहा ऒळ्मॊनं सिदध्यादेषः पित्रो रन्यविषय इति. 66 श्री वैखानन पैतमेधिक प्रयोगः ADANR 4 9 कर्गा यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः ्वकृत्य (प्राचीनावती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिना दार ख्याऒद्य दश मे 2. हनि पिऱ्ऱबलिस्थाने महत्तुन्नि वृत्यर्धं प्रभूत बलिप्रदानं कर्तुं कुमी योग्यतासिद्धिरस्वति भवन्तो महन्तो 2 नुगृहन्तु [प] योग्यतासिद्धिरस्तु, प्राणानायम्य-वीवं गुण…….. तिथो (प्राचीनावीती) गोत्रस्य … प्रेतस्य मरणदिना दारभ्य दशमे ऒहनि महत्तुन्नि वृत्यर्थं प्रभूतबलि प्रदास काले तिथि हिरण्यदानं करिष्ये (अप - उप - प्राची) हिरण्यगर्भ मे गोत्रस्य सम्प्रददे इदन्नम्म, श्रीकृष्णार्पितम्. (उपवीती) 实 पुनः प्राणानायम्य एवङ्गुण …. तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिना दारख्या मद्य दश मे 2 हनि पिऱ्ऱबलिस्थाने महत्तुन्नि वारणार्धं प्रेततृप्त्यर्धञ्च प्रभूत बलि प्रदानं करिष्ये (अप उप प्राचीनावीती)कुण्णस्यदक्षिण कल्गि पश्चाद्वा दक्षिणा 2 ग्रां स्त्रीलौदुम्बर दर्भाजु संस्तीर्य तदुपरि दक्षिणाग्र मेकदर्भकूर्चं निधाय शालिपिष्टेन प्रेता कारं द्वादशाब्दुलं कृत्वा तस्मिज निधाय आमआगच्छत्विति पेतमावाह्य “ॐ आमऱगच्छकु …. मिमाः, गोत्रं शर्मा अ न्तर्दशा हे दर्शाऒगमनेपि मातापितृ विषयेन सिणोदका ऒपकर्षणः श्लो॥ मातापित्रो र्मृतिप्राप्तो दळाहे मध्यतो पिचा वनस्पतिगते सोमे शिष्टाहं पूर्ववत् क्षि पेत् श्लो॥ आ सर्दशा हे दर्शळ्चे स्मतापित्रो र्गुरो र्मृतौ पिण्णं दद्या दशाहास्त मितरेषां समापयेत् श्लो ॥ द्विचन्द्रदशशाने दोषो मातापित्रो र्नविद्यते मध्ये पिज्जसमा प्तिळ्चॆ त्कुणक्षयकरी भवेत् 25 श्लो॥ आशौचमध्ये विधुसङ्क्षयश्चे द्दद्युर्दळाहं तिलवारिपिण्डम् पुत्रीसुतो दत्तिम औरसश्च शेषा स्सुता स्तत्र समापयेयु, रि6.13] श्री वैधानस सैतृमेधिक प्रयोगः T 67 णं. पितरं प्रेतमावाहयामि सर्वोपचारै रभ्यर्च्य प्रभूत बलि प्रदानार्धं पैष्टिकाकार पुरोभागे दक्षिणाग्रा प्रखाजुवा स्तर्य तदुपरि तिलान्विकर्म घृतगुळ पायसा” ऒपूपदथिसकु लाजपृधुक नारिकेळ ताम्बूलादि सोपस्करं बलिमानाय्य चनकादिपात्रे निधायाऒपसव्यं परिषिच्यतद्भलिपात्रं हस्तेगृ हीत्यागोत्र_शर्मज्लु_पितः प्रेत तव वृहत्थुन्नि वारणार्धं मर ऐदिनादारख्याऒद्यदश मे 2. हनि पिण्णबलिस्थाने मृतगुळपॊयसा ऒपूप दधि सक्तुलाज पृथुक नारिकेळ ताम्बूलादि सोपस्कर मेतन्ते प्रभूतबलिं ददामि इति प्रेताग्रे दर्भास्तृतप्रदेश् निक्षि पेत्; गोत्र_कर्मणा_पितःप्रेत तव महक्षुन्नि …. दारख्या ड्य दश मे ऒहनिपिण्णबलिस्थाने मया कृतं प्रभूतबलिंसम्पू र्ण मुपतिःस्वः इति तत्पुरत स्तिलोदकं निक्षिप्य नमस्कुर्यात्, गृहद्वारकुण्ण पाषाणोद्यावनम् L यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः…. स्वीकृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. प्रेकस्य मरणदिना दारख्या ऒद्य दशमे ऒहनि गृहद्वार कुण्णि पाषाणोद्यापनं कर्तुं मम योग्यतासिद्धि र स्त्विति भवन्तो महन्तो 2नुगृहस्तु [प्र]यो ग्यता सिद्धिरस्तु. प्राणानायम्य. वीवङ्गुण तिथा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य……. प्रेतस्य मरणदिनादारभ्य ऒद्य दशमे ऒहनि गृहद्वार कुण्णस्थित पाषाणोद्यापनकाले तिथिवारादिखि र्योदोष स्पमजनि….हिरण्यदानङ्करिष्ये (उपअप (प्राचीनावीती) हिर ण्यगर्भ…….ददे, इदन्नमम श्रीकृष्णार्पितम्. प्राणानायम्य. एवङ्गुण तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य……. प्रेतस्यमरणदिना दारख्याऒद्य दश मे ऒहनि गृहद्वारकुण्णि पाषाणोद्यापनं करिष्ये (उप_अप- प्राचीनावीती) वैनानस पितृमेधिक प्रयोगः तत्कुण्डसमीपे दर्भादुम्मर पर्णान्या र्य तदुपरि दक्षिणाग्र मेकदर्भकूर्बं निधायो उष्ण प्रेहिति प्रेतमुद्वास्य “MC मधिरोहिमन्,” गोत्रं शर्माणं पितरं- उत्तिष्ठ प्रेहि : ई L Ľ प्रेतं अस्मो क्पाषाणा दस्मिस्कूर्चे उद्वासयामि इत्यु द्वास्य, ततः प्रस्थपरिमित तज्ञुलैः सर्वं पायसं त्रिभ र्मृत्पात्तै गृहीत्वा तेषामन्यतिमे पात्रे गृहद्वारा 2 वटस्थं तमश्मासन्निधाय ततै 9व बलिस्थाने गर्तं खात्वात स्मिता यथालाभ मोषधी बीजा न्यवकीर्य पायसपूर्णपात्रद्वयंशिला स्थित पात्रो पर्य वाङ्मुखं प्रक्षिप्य सम्पुटी कृत्य तस्मिनर्ते तत्पम्पुटं निधाय नृदा ऒऒपूर्य (उपवीती) अस्मक्कु मभिवर्धतामिति श्रीहिन्विकीर्य समीकुर्यात्, “अस्मत्कुल वर्धताम्” तदासि मेव प्रेतवासोच्चिष्टपात्र दर्भान्व (प्राचीनावती) मुक्तशिखः पैष्टिकाकारं लॊकि श्रेष्टकं कूर्चं दहनाऒयोग्य शरावाडिपात्राणि प्रभूतबलिञ्च वाससा गृहीत्वा सदीतीरं गत्वा तीर्थस्थानत कूर्चेन सह पैष्टिका कारादीनि प्रभूतबलिञ्च तत्रजलेविसृज्य स्नात्वा ब्राह्मणा त्प्रदक्षिण पूर्वकं नमस्कृत्य यथाशक्ति दक्षिणाङ्गृहीत्वा भोस्स्वामिनः… स्वीकृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरण प्रथमदिन प्रभृति दशमदिन पर्य स्तम्मयाकृतपाषाण स्थापनादि पाषाणोद्यापना सकृत्येषुष स्त्रत स्त्र द्रव्यवै कल्यै र्मरणकाल तिथिवारनक्षत्रादि भिश्च योदोषस्समजनि - तद्दोष निवृत्तिद्वारा नित्य निरतिशयानन्द शाश्वत श्रीविष्णु लोकावा प्ति र स्वीति भवन्तो महान्तो 2नुगृष्णन्तु [प्र]तथास्तुइति ब्राह्म 崭 श्लो॥ प्रेताय बलिमुद्दिष्टं शूद्रादेर्यः प्रयच्छति तत्कुलं पीड्यते रोगै स्तिर्य क्त्वञ्च स गच्छतिः त्युक्तत्वा त्पर्वमपि सोपन्करं प्रभूतबलिं जले विसृजेत्. श्री वैधानन पैत्य मेधिक प्रयोगु 69 डैरुक्तः कृतशेष वनसं कल्ती सुृतरन्न्यास्सर्वाभरण मार्गल्य विसर्जनपूर्वकं स्नात्वा धर्मादकं दद्यात्, नवनं कारयिन्वा स्वयं जैल्लो दशमेहनि सम्प्राप्ते स्नानं ग्रामा दृहिर्भवेत् तत्र क्याज्यानि वासान्नि वेळ श्मळ्ळनथानिच दका हे वसनं कुर्या च्चुध्यर्धं मृतसूतके मासर्ज तिथिवाराणां दोषो ना स्त्रीति काकलः इति. श्लो कणसूत्रं कर्णपत्रे त्यक्त्वा ऒत्र प्रेतसन्निधौ पश्चा तृङ्गाहय न्नारी यदा भर्तृमृति स्तथा मृते भ र्तीकि तस्यस्त्री, शण्णसूत्रं परित्यजेत् पश्चात्सङ्गाहना दर्वा गधवा दशमे ऒहनि. दशमेहनि मृतपत्नी रजस्वलाचे त्तदा कण्णपत्राधिकं नविसृजेत्, क्रीस्तु, स्नानान स्तरमेवः तथा. श्लो॥ मृते भ र्तरि तस्यश्री, ह्याशौचास्ते रजस्वला श्राद्धं तत्रव्रकुर्वीत स्नात्वा सूत्रं विमुञ्चति दशाहाथ्य स्तरे दैवा श्रेतकार्या रजस्वला तदा श्राद्धाडिकं कार्यं स्नात्व सूत्रं विसर्जयेत्; इति कण्णसूत्रविसर्जनं सर्वभूषण विसर्जनोपलक्षण तया निर्धिशति. विधवायाः केशधारणनि षेथः. श्लो॥ विधवा कबरीऐनो भर्तृ ऐन्दाय जायते। शिरसोवननं तस्मात्कार्यं विधवयात भेतिगा श्लो॥ खल्वादिशयनं केशरुक्म कञ्चुक कम्बळम् मोहाच्चेत्कुरु तेयाच सानारी नरकं प्रजेत् रुक्माभरण धारीच यतिर्वा विधवायदि तिषेद्यस्यगृहेनाशो धर्मसन्तति सम्पदाम् इति.
श्रुतिः——“मा तेगृ हेनिशि घोषउत्थादन्य त्रत्वद्रुदत्यस्पं - विशस्तु मात्वंविकेळ्युर अवधिष्ठा जीवपत्नी वतिलो ने विराज वश्यस्ती प्रजाग्ं सुमनस्य मानाम्.* 70 نا वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः धर्मोदक प्रदानम् ततः कर्ता ड१ जाऒ ओमुखो भूत्वासङ्कल्प्य (प्राचीना वीली) तिलोदकाण्णलिं गृहीत्वा “ॐपृथिवीङ्गच्चा …. शरीरैः गोत्राय कर्मणे- पित्रे- प्रेताय दहन जनिततापोपशवः नार्धं तृष्णोपशमनार्धं चैतद्धर्मोदकं ददामिँ इति तिलदर्भा दुम्बर पर्णास्तृते देशेत्रीसुदकाज्जुलीं दत्वा,गोत्रस्यशर्मणःपीतः प्रेतस्य दहनजनित…मनार्धञ्चज्ञातिभि रिप्लैर्बानपै स्सर्वैश्च धर्मोदकन्दीयतामिति तानार्धयेत्, यजमानेन प्रार्थिता स्ते सर्वेदास्थवादास्याम इत्युक्त्वा सकृत्स्नात्वा प्राणाना यम्य, एवङ्गुण .. तीथा (प्राचीनावीती) यजमानस्य पीत-ः गोत्रस्य-शर्मणः_ प्रेतस्य दहनजनित शमनार्धञ्च धर्मा दकं ददामीति प्रत्येकं सङ्कल्प्य तिलोदकार्जालिं गृहीत्वा “ॐ पृथिवीङ्गच्छा स्तरिक्षङ्गच्छ दिवङ्गच्चदि शोगच्छ सुवर्गच्छ दिशोगच्छ दिवङ्गच्छा स्तरिक्षङ्गच्छ पृथिवीङ्गच्छा पो जनित वागच्छ यदितत्रते हितमोषथीषु प्रति तिष्ठा शरीरै :” यजमानस्य पित्रे.गोत्राय शर्मणे प्रेताय दहन शमनार्धं चैतद्धर्मोदकं ददामिति प्रत्येकं त्रींस्त्री नुदताज्जोली स्पूर्वोक्त तिलदर्बौदुम्बर पर्णास्तृते देशी क्त दत्वा स्नानङ्कुर्मुःततः कर्तादर्भौदुम्बरपर्णादी जलेविसृज्य स्नात्वा बान्ध वै स्सह गृहं प्रविशेत्. L दशम दीनरात्रिकृत्यम् कर्ता दश मेऒहनि रात्रा वनश्न न्नासने चासिन उभय पनित्र पाणिगि प्राणानायम्य एवङ्गुण… तिथा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिना दरख्या ऒद्यदश मे ऒहनि प्रेत तृप्त्यर्धंश्वः करिष्यमाणा 2.2. द्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धार्थं ब्राह्मणवरणं करिष्ये (उप-अप-प्राची) लक्षणसम्पन्न मेकं श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगः 71 ब्राह्मण महूया 22 सनं दत्वा गोत्रस्य - शर्मणः- पेतुः - प्रेतस्य तृप्त्यर्धं श्वग करिष्यमाणा द्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्दे प्रेतार्धे भोक्ष्यकाम्, इदि फलादिना वृणुयात्, सोपि し तद्गृहवीन निवसेन्. Ledamo इति श्री वै खासने पैतृमेधिक प्रयोगि दशमदिन संस्कारक्रमः एकादश दिनसंस्कारश्रमः एकादश दिने,प्रातः कर्ता नद्यादि जलाशयं गत्वाविधिना स्नात्वा नित्यकर्माणि च कृत्वा गृह मागत्य गृहे शोध नाधिकं जारयित्वा गृहशुद्ध्यर्ध मात्म शुद्ध्यर्धञ्च विष्वक्सेना राधन पूर्वकं पुण्याहं पश्चिगव्य स्थापनं गृह शुद्ध्यर्थं वास्तुहोमं चा ऒने नकारयेत्, भगवत्र्पार्धनम् श्लो॥ ॐ शुक्लाम्बर धरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् प्रसन्न वदनं ध्याये त्सर्वविघ्नोप शास्त्रये तदेवलग्नं सुदिनं तदेव ताराबलं चक्रबलं तदेव विद्याबलं दैवबलं तदेव लक्ष्मीपते तेजी युगंस्मरामि श्लो॥ यत्र योगीश्वरः कृष्णो यत्रपार्थ धनुर्धरः तत्र श्री र्विजयो भूतीर्धृवानीति र्मतिर्मम स्मृते सकलकल्याण भाजनं यत्र जायते पुरुषस्तमजं नित्यं प्रजामि शरणं हरिम् सर्वदा दा सर्वकार्येषु ना स्त्रीतेषा ममङ्गलम् येषां हृदिस्थो भगवा नृङ्गळायतनं हरिः 72 श्री वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः श्लो॥ लाभस्तेषां जयस्तेषां कुशिस्तेषां पराभवः येषा मिनीवर श्यामो हृयद्धोजनार्दनः अकदा विवहर्तारं दातारं सर्वसम्पदाम् लोकाभिरामं श्रीरामं भूयो भूयो नमाम्यहम् यो श्लो॥ यस्य द्विरद वक्तद्यानि पारिषद्याग परश्शतम् विघ्नं निघ्नुन्ति सततं विष्वक्सेनं तमाश्रये श्रोत स्मार्ता ्मकं कर्म “फलं येन सूत्रितम् तस्मै समस्त वेदार्ध विदे विखससे नमः श्लो॥ सूत्राणा मन्यक्लुप्तानां नेत्रं यच्च स्थिरीकृतम् सूत्रं वैखानसं वन्डे भगवत्कर्म सूचकम् नारायणः पितायस्य माताचापि हरिप्रिया भृग्वादि मुनय श्शिष्या स्तस्मै विखनसे नष्ट ः श्री लक्ष्मीनारायणा भ्यान्नमः, श्रीमते विखनसे नमः, भृगु मरीच्यत्रि कश्यप भ्योनमः, ॐ नमस्सदसे नमस्पदस स्पतये ननुस्सखीनां पुरोगाणां चक्षुषे,नमो दिवेनमः पृथि न्यै, सप्रथ सभाम्मे गोपाय, येचसख्या स्सभा सदः, तानिन्दि यावतग्गि कुरु, सर्वमायु रुपासताम्, सर्वेभ्य श्रीवैष्ण वेभ्यो नमः “ॐ भगवतोबलेन भगवतोवीर्येण भगवतस्तेजसा भगवतःकर्मणा, भगवतानु गृहीतो भगवतानु द्यातो भगवत्कर्म करिष्यामि तद्भगवा ननुमन्यताम्. अपक्रामन्तु भूतानि पिशाचाग प्रेतगुह्यकाः येचात्र निवसते देवता भुविस न्दतम् अपसर्पस्तु येभूताःयेभूता भुविसंस्थिताः येभूता विघ्नकर्तार स्ते गच्छ न्त्वाज्ञया हरेः आसन मस्त्रस्य. पृथिव्याः मेरुपृष्ठऋषिः सुतलं छन्दः श्रीकूर्मो देवता आसने विनियोगः वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः सृथ्वित्वया धृतालोजु देवित्वं विष्णुना धृता त्वञ्च धारय मान्देवि पवित्रं कुरुचाननम् अशेष जगदाधार मनस्त्रं कूर्म रूपिणम् आसनस्य विशद्ध्यर्ध मात्मानं तं भजेहरिम् 73 अं असक्तासनाय नमःयं योगासनाय नमः विं विम लासनाय नमः रं कूर्मासनाय नमःणति भूशुद्धिङ्कृत्वा• विश्वक्सेनाराधनम् द्विराचम्य / प्राणानायम्य दक्षिणजानुनि नाम हस्त मुत्तानं कृत्वातडङ्गुष शर्जन्योर्मध्ये अवाचीनस्य दक्षिणपाणे रङ्गुष्ठरहिता शृतस्रो ङ्गशीर्यस्य दक्षिणाङ्ग प्लेन वामाङ्गुष्ठं परिवेष्ट्य हरिः ॐ (इत्युवक्रम्य) श्रीमहा विष्णो राज्ञया प्रवर्तमानस्याद्यब्रह्मणः द्वितीय परार्थे श्वेत वराह कल्पे नैवस्वत मन्वन्तरे, कलियुगे, प्रथम पादे, जम्बू द्वीपे भरत वर्षे, भरत खड्डे, मेरोर्धक्षिण दिग्भागे, श्रीवेङ्कटाचला दुत्तर प्रदेश्, महा नद्यो र्मध्यदेशे, अस्मि सृहे भगव द्भागव ताचार्याणां सन्निधौ अस्मि स्वर्तमाने, व्यावहारिक चान्द्रमानेन, संवत्सरे, अयने, ऋतौ, मासे, पक्षे वासरयुक्तायां नक्षत्रयुक्तायां अस्यां तिधौ (प्राची नावीती) गोत्रस्य-शर्मणः यजमानस्य पीतुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या 2द्यैकादशे ऒहनी (उपवीती) (अप उपस्पृश्य) गृह शुद्ध्यर्ध मात्म शुद्ध्यर्धञ्च सुपुण्याहं करिष्य न्नादौ निर्विघ्नेन परिसमाप्त्यर्धं विष्वक्सेनाराधनङ्करिष्ये (अप उपस्पृश्य)पात्र स्थतण्णुलोपरि कूर्चं पवित्रं वा निधाय स्वहृदये विष्वक्से नं ध्यात्वा श्लो॥ विष्वक्सेनं सकलविबुध प्रौढ सैन्याधि नाधं मुद्राचके करतल युगे शङ्ञदज्ञा दधानम् श्री पै भावन सैतमेधिक प्रयोगः मेघश्यामं सुफणिकुकुटं पीतवस्त्रं शुभाङ्गं ध्यायेदेवं विजितदनुजं सूत्रवत्या समेतम् विष्व ्सन मशेष निर्जरमहा सेनाधि नाधं चतु र्भाहुं शज्ञ सुदर्शनेच दधतं शक्तिञ्च दण्णङ्करै : श्यामं रत्न किरीट कुण्डलधरं पीताम्ब रालङ्कृतं वन्डे सूत्रवती जया सहचरं पै वस्व दाशामुखम् “ॐ अग्नेयोयस्मा द्यजामहेत्वा विश्वेसदात्वं महितोनुशम्भो पै राज स्ते सुहुतन्नि दत्ताम्”. ॐ प्रैषा मधीशो विबुधाना मनादिः यामेशस्तां धनितां दधातु “ॐ आयातु भगवान्धिव्यो दास्तश्शान्तो जनप्रियः नर्षिष्ठ स्सर्व भक्तानां सर्वदा धनदोवरः” पुरुष स्सगण सूत्रपती जया सहायोजितः परं सहदेवता भिरनुमुन्यताम्, यस्तुधर्म रधो नित्यमृषिभि श्चानुगामिनं शास्त्रं भगव नमोम् ॐ विष्व क्सेन मावाह यामि ॐ शान मावाहयामि ॐ हर मावाहयामि ॐ अमित मावाहयामि (तद्दक्षिणे) ॐ सूत्रवती मावाहयामि (वामे) ॐ जया मावाहयामि इति कूर्चेसमावाह्य प्चपचारम स्त्री रासनं परिकल्प्य,ॐ लं_हं_यं-रं_वं, सूत्रवती जयासहित श्रीविष्वक्सेनाय नमः पुष्पेणाऒसनं परिकल्पयामि पैषामधीश इति प्रणम्य “ॐ प्रैलिषाम…. दधातु” सूत्रवती जयासहित श्री विष्व क्सेनाय नमः प्रणामं समर्पयामि प्रार्धनं समर्पयामि आग्नेयो यस्मा दिति स्नानम्, ॐ आग्नेयो …धत्ताम्. सूत्रवती जयासहित श्री विष्वक्सेनाय नमः शुद्धोदकेनस्नाप यामि, सूत्र………श्रीविष्वक्सेनायनमः पोतेन विमृजामि तद्बीजं तस्य सन्यस्य,ॐविं-ॐ सूं- ॐजं, अप्सरस्वितिगन्धम् ॐ अप्सरस्सुयो गनो गन्दर्वेषु च यद्यशः दै वोयोमानु षोगस्थ स्समागन्ध स्पुर र्जुषताम् सूत्रवती जया सहित विष्वक्सेनायनमः गन्धं समर्पयामि तत्सवितुरितिपुष्पम् 14] श्री वैधानन सैतृमेधिक प्रयोगः ॐ तत्सवि……..यात् नूकर्तिवती जयासहित श्री विष्वक्से नाय नमः पुष्पाणि सरिजञ्च समर्पयामि, अग्निं दूतमिति धूपम् ॐ अग्निं दूतं वृणीमहे होतारं विश्व वेदनम्. अस्य यज्ञस्य सुक्रतुम्, सूत्रवती जया समेत श्री विष्वक्सेनाय नमः धूप माघ्रापयामि आहमस्मीति दीपम् ॐ अहमस्मि प्रथमजा ऋतस्य, पूर्वन्देवेभ्यो अमृ तस्य नाभिः योमा ददाति सख देवमावाः सूत्रवती जया सहित श्रीविष्वक्सेनाय नमः दीपं दशजु यामि. आर्घ्यं समर्प यामि आचकुनं समर्पयामि. अग्न आयाहीति फलोपहारम्, ॐ अग्न आयाहि वीतये गृणानो हव्यदातये निहोता नर्सिबरिषि, सूत्रवती जयासहित श्रेष्व सेनायनमःफलो सहारं निवेदयामि, येतेशतमिति पानीयम्, ॐ येतेशतं वरुणये सहस्रं यज्ञेया पाशा वितताः पुरु त्रा तेभ्योन इन्द्रस्स वितोतविष्णुर्वि श्वे देवा ऒ मुख्बन्तुमरुतस्स्वस्त्यासूत्रवती जयासहित श्रीविष्वक्सेनाय नमः पानीयं समर्पयामि, आचमनं समर्पयामि, घृतात्परीति ताम्बूलम्. ॐ घृता त्परिव-ण्ड इवाप्सु स्नेह स्सर्वाधिकस्सर्वद शेषुशर्वः सचेतनश्चे तयते स्वशक्त्या एडोलोकाज् गर्भवत्पातु सर्वाज्, सूत्रवती जया सहित श्रीविष्वक्सेनाय नमःताम्बूलं समर्पयामि. श्लो॥ सुरासुर शिरोरत्न मरीचि खचिताङ्ञ ये विघ्नान्धकार सूर्याय विष्वक्सेनाय ते नमः विष्वक्सेन हरेर्भक्त पूजायां हीनमेवयत् तत्तमस्वेति चो क्त्वातु परिणामं कारये त्पुनः आनया वाहनादि त्रयोदशोपचार पूजया भगवा श्रीविष्वक्सेन स्सुप्रीतो वरदो भवतु विष्वक्सेनाय समः यथा सुखं यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि, (शोभनार्धं क्षेमाय पुनरा गमनायच) श्री पै धानन पैतृमेधिक प्रयोगः पुण्याहम् अध पुण्याहं स्चवरात्रोत्रिया नाहूयाभिपूज यति आचार्यः (तणुलपूर्णषातो परिस्थित) करकं छारास्वि त्यद्भि रापूर्य ॐ धारासुनु सुचमान सेषु सरस्सरित्सु परि पूरितेषु अपोऒओगृष्णा प्रतिपादयिष्ये गृणोमिधत्तास्त्रं सुचिरग्ं सुशर्म॥ इदमा पश्शिवा अत्यपोकिवस्त्र्य ॥ ॐ इदमा पश्शिवा श्शिवतमा श्शाना श्वास्ततमा शुभान्नभत मार्ग पूताः पूततमार्ग पुण्यागि पुण्यत मामेध्या मेध्यतमा अमृता अमृतरसार्ल पूता ब्रह्म पवित्रेण पूतान्पूर्यस्यर श्मिभिः पष्पादिभि स्सर्व तीर्ध जलमभ्यर्च्य- सर्वतीर्धजलं पुण्यं पावनं सर्वकारणम् विष्णु पादोद्भवं शद्धं सर्वमङ्गळ दायिना ब्रह्मणा सम्भृतं यच्छम स्त्रपूतं शुभावहम् कावेरी तुङ्गभद्राच कृष्णवेणीच गौतमी ग भागीरधीति विख्यातार्ध पब्बगङ्गाः प्रकीर्तिताः (करक्टे) पाञ्बभौतिक सूवाहयामि (जले) सर्वतीर्धजल मावाहयामि गङ्गादि सर्वतीर्धजलाय नमः पुष्पगस्थाक्षत धूपदीपार्घ्याचकुन फलोपहाराजा समर्पयामि. प्रतिवाचका ब्राङ्मुखा नुदङ्मु भान्वास्थापयित्वोदङु खः त्रिगप्राणानायस्य,३धिवारादिसब्कीर्त्य (प्राचीनावीती)गो त्रस्य शर्मणः यजमाू सस्यपितुग प्रेतस्य मरणदि नादारख्या ऒद्यैका दशेषहनि गृहशुद्ध्यर्थ मात्म शुद्ध्यर्धञ्च सुपुण्याहं करोमि (इतिसङ्कल्प्य) (उप्पती) (अप उप स्पृश्य) [व] कुरुष्व स्वस्तिसुब्रोक्षित मस्त्विति स्थानम्प्रोक्ष्य ॐ स्वस्तिनु प्रोक्षित मस्तु [प्र] अस्तु प्रजापतिः स्त्रीयता मित्युक्त्या तै गप्रियतामिति वाचयति, ॐ प्रजापतिः प्रियताम् [प] प्रियतां प्रजापतिः, कनकादि शुद्धपात्रं मृण्मयंवा थिवैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः स्राव जलधारणार्धं पुरत स्संस्थाव्य तस्मि स्कुशाक्षत गड्डा व श्वत्थ पल्लवादीन्विन्यस्य करकं बाहुदूत्र मुद्धृत्य वामहस्ते निधाय दक्षिणह स्तेनःरकासनम्पिधायतिष्ठजा शाम्यन्तु घोराणि ति चन्तावृत्त्यो त्तरा स्तं यधास्या त्तधा पात्रोद्बहिर्भूम्यां आगकृत्वोपसावयति ॐ शाम्यनु घोराणि ॐ शाम्य स्तुपा पानि ॐ शाव्यन्तु ईशयःतथा नेशुभानि वर्धनामिति (अभिस्राव) पात्रे ऒपस्रावयति ॐ शुभानि वर्धन्ताम् [प] वर्धन्तां शुभानि शुचीवोहव्या इत्य गं प्रेतके ॐ शुबीवोहव्या मरुत श्शुची नाग्ं शुचिग्हिनो न्युध्वरग्ं शुचिभ्यः ऋतेन सत्यमृत साप आयन ्छचिजन्मान श्शुचय पापशाः ॐ सन्त्वासिज्बामि यजुषा प्रजाटयुर्धनञ्च बृहस्पति प्रसूतो यजमान इहमारिषत् ॐ अथोदेवा अवस्तुनो यतो विष्णुर्विचक्रमे पृधिव्या स्पप्त धामःः ॐ इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम् समूढ मस्य साग्ंसुरे ॐ त्रीणिपदा विचक्रमे विष्णुर्गोपा अदाभ्यः ततो धर्माणि धारयन् ॐ विष्णोग कर्माणि पश्यतयतो व्रतानि पस्पशे इन्द्रस्य युज्यस्सखा ॐ तद्विष्णोग परमं पदग्ं सदा पश्यन्ति सूरयः दिवीव चक्षु राततम् ॐ तद्विप्रासो विपन्य वाजा गृवां ससृमिन्दते विष्णो र्यत्परमं पदम्. द्रविणोदा इत्यारख्या दितिर्द्या रित्यस्तं ततन्मस्त्रा ने यजमानस्य शिरस्यक्षता न्निक्षिपन्त स्पदस्या स्सर्वेयजमानेन सहवदेयुः, यजमानस्तु करकं थारयु प्रतिम स्त्रं पात्रे ऒपवयति. ॐ द्रविणोदा द्रविणसस्तु रस्यद्रवीणोदा स्सनरस्य प्रियंसत्, द्रविणोदावीरवती मिषंलो द्रविणोदा रासते दीर्घमायुः ॐ सविता पश्चाता त्सविता पुरस्ता त्सवीतो त्तरात्ता त्सविता धरात्तात्, सवितानप्पुवतु सर्वतातं सवितानो रासतां दीर्घमायुः॥ 78 श्री वै कानक पैकमेधिक प्रयोगः 2 ॐ नवोनवोभवति जायनूनो ऒप्नं केतु रुषसामेत्य भागं देवेभ्यो विडवा त्याय त्प्रचक्रनू रति दीपज्लु मायु ॐ विद्युन्न दूपत स्तीतविद्यो द्भर मे ऒ अप्या काम्यानि जनिष्टु 2 अपो नर्यस्सुजातग्गि प्रोर्वशीति रत दीघमायुः । कॆ ॐ शतञ्जीव शरदो वर्धमान शृतं हेरन्ता इृतमुन सन्तान्. शतमिन्जाग्नी सविता बृहस्पति शृतायुषा हविषेऒडं पुनर्दु ॐ अष्टा देवा वनवस्सो व्या सश्चरसो 9 देवी रजराश्र विष्णाः, तेयज्ञम्पास्तु रजसर्गिकरस्ता स्संवत्सरीण मयिृतग्गिं स्व॥ ॐ हिरण्यरूप स्पहिरण्य सन्न गपान्न पात्से दुहिरण वर्णः. हिरण्ययात्परियोनेर्निषद्या हीरण्यदाद दत्यन्नव. स्मै॥ ॐ ऋध्यामस्तोमं सनुयामवाज नोम नं सन्दे होप यातम्, यशोन पक्वं ऒदुगो ष्वस्तरा भूतांशो ऒ अश्विनोर्ल तामिमं प्राः॥ De ॐ आहार्षन्त्वा विडन्त्वा पुनरागाः पुनर्नव, सर्वाङ्ग स्पर्वं तेचक्षुस्सर्व मायुश्चते विदम् । ॐ अरण्यमणं बृहस्पतिमिद्धं दानाय चोदय, वाचं विग्ं सरस्वतीग्ं सवितारञ्च वाजिनम् !! ॐ सोमग्ं राजानं वरुणमग्नि मन्वार भामहे आदित्याजा विण्णप्लग्ं सूर्यं ब्रह्माणञ्च बृहस्पतिम् ॐ इन्फ्रावरुणा सौमनस मदृप्तं रायस्पोषं यजमानेषु धत्तम्, प्रजाम्पुष्टिं भूतिमस्मानु धत्तं दीघायुत्वाय प्रतिरतन्न आयुः । ॐ श्रियेजात श्र्शिय आनिरिया यश्रियंवयो जरितृभ्यो दधाति श्रियं वसाना 2 अमृतत्वमाय नृवन्तिसत्या 2 समिधा मित । श्री वैधानन सैतृ वेधिक प्रयोगः ॐ यागुं गूर्यासिनी वाली याराकाया सरस्वति, इन्द्रणी मह्व ऒ Cतये वरुणानीं स्वस्तम 7 ॐ यस्त्वाहृदा क्षीरिणामन्यमानो ऒमर्त्यम्मर्त्यो जोह वीमि, जातवेदो यशो अस्मासुधेहि प्रजाभिरग्ने अमृ तत्वमश्याम्. ॐ यस्मै त्वग्ंसुकृते जातवेद उलोकमग्ने कृणवस्योनम् अश्विनग्ं नपुत्रीणं वीरवस्त्रं गोमन्तग्ंरयिन्नश अस्व स्ति ॐ नर्यप्रजाम्मे गोपाया ऒमृतत्वाय जीव से, जाताञ्ज निष्यमाणाञ्चम्बिते सत्ये प्रतिष्ठिताम ॐ सूत्रामाणं पृदिवीं द्यामुने हसन्ं सुशर्माणमदिति..ं सुप्रणीतिम्, दै ॐनावग्ंस्वरित्रा मनाग समस्रव न्तिमारु हेमा स्व स्तये॥ ॐ शतायुधाय शतवीर्याय शतोतयेभि मातिषा हे, शतं योनश्शरदो अजीता निर्दोनेषदति दुरितानि विश्वा ॐ दक्षिणावता मिदी मानिचित्रा दक्षिणावतां दिविगूर्यासः दक्षिणावन्तो अनुृतं भज स्ते दक्षिणाव न्तः प्रतिरन्त आयुः॥ ॐ भद्रं कर्णेभि श्शुृणुयामदेवा भद्रं पश्ये माक्षभि र्यज त्राः. स्थिरै रङ्गस्तुष्टुवाग्ं सस्तनूभि र्व्यशेम देवहितं यदायुः ॐ शतमिन्नु शरदो अ न्तिदेवा यत्रानश्चक्राजरसन्तनूनाम्, पुत्रासो यत्र पितरो भवन्ति मानो मध्यारी रिषतायु रनोः ॐ अदितिर्द्या रति रस्तरिक्ष मदि तिर्माता सपिता सपुत्रः, विश्वेदीना अदितिग पञ्चजना अदितिर्णीत मदितिर्जनित्वम्. ॐ सर्वेदेवाग प्रियन्ताम् (स) प्रिय नाम् ॐ सर्वेऋषयं प्रियन्ताम्,(प्र)प्रियन्ताम्, ॐ सर्वेपितरग प्रियन्ताम् (प्र) प्रियन्हाम्ंसर्वेग्रहाग प्रियन्ताम् प्र] प्रियन्तामंसर्वादे पि 80 श्री वैधानस सैत्यमेधिक प्रयोगः व्यगप्रियन्ताम्-प्र)प्रियम् नर्वाऋषिपत्न्यगपियस्त्रम् (प्र) प्रियन्ताम्, ॐ सर्वागपितृपत्न्यग प्रियन्ताम्,(प्र) प्रिय ग्राम् ॐ सर्वेवेदाः प्रियन्ताम् (प्र) प्रियन्ताम् ॐ सर्वे यज्ञागप्रियन्ताम्(प्र) प्रियन्ताम् ॐपुण्याहवस्तु(प्र) अस्तु ॐशीवमस्तु(प्र) अस्तु ॐ आयुष्यमस्तु (प्र) अस्तु ॐ आरोग्य मस्तु (प्र) अस्तु ॐ अविघ्नमस्तु (प्र) अस्तु ॐ अचलमैश्व र्यमस्तु(प्र)अस्तु ॐ यत्पासं तत्प्रतिहतमस्तु (प्र) अस्तु ॐ यत्रेय स्तदस्तु (प्र) अस्तु ॐ शिवङ्कर्मास्तु (प्र) अस्तु ॐ शिवस्तपक्षोस्तु (प्र) अस्तु ॐ शिवा ऋतवस्पन्तु (प्र) सन्तु ॐ शिवानि नक्षत्राणि भवन्तु (प्र) भवन्तु ॐ सर्वकर्म समृद्धि रस्तु (प्र) अस्तु ॐ सर्वधनधान्य सम्पूर्णमस्तु (प्र) अस्तु. यत्पुण्यं स्वप्तिन ऋध्यास्मेति पूर्वो कामितरे 2 नुव दन्ति यजमानस्य नक्षत्रनामादि गोत्रनाम्न स्सुतास्त्रं मातृगोत्रनामान्ता त्परं शर्मास्त्रं नामप्रणवादि भवन्तो बुवस्तु. पुण्याहं स्यस्त्यृद्ध्यर्तं प्रत्येकं त्रिधातिधायधा विभ कि वाचित मनुवाच येयुः ॐयत्पुण्यं नक्षत्रम्, तद्बट्कुर्वीतो पव्युषम्, यदापै सूर्यउदेति, आथ नक्षत्रं नैति, यावति ततसूर्यो गच्छेत्, यत्रज घन्यं पश्येत्, तावतिकुर्वीत यत्कारीस्यात्, पुण्याह एवकुरुते, आश्वीनाय भारद्वाजाय यज्ञदत्त शर्मणस्सुताय आत्रेयीनन्दनाय देवद त्तशर्मणे मह्य [(प्र) तुभ्य] मस्मिन्क र्मणिॐपुण्याहम्भवन्तो ब्बुवस्तु [(प्र) ॐपुण्याहम् ] एवं त्रिः. ॐ स्वस्तिनइद्दो वृद्धश्रवाः स्व स्तिनःपूषा विश्ववेदाः, स्व स्तिनस्तार्ण्यो अरिष्टनेमिः, स्वस्तिनो बृहस्पति र्दधातु! आश्विनाय भारद्वाजाय यज्ञदत्तशर्मण स्सुताय आत्रेयी नन्दनाय देवदत्त शर्मणे मह्य [(प्र)तुभ्य] मष्मि न्कर्मणि ओग्ं स्वस्तिभवन्तो ब्रुवन्तु [(प्र) ओग्ंस्वस्ति] ऎवं त्रिः. श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः 冠篮 ॐ ऋध्यास्म हव्यैर्नमसोपसद्य, मिश्रन्देवं मित्र धेयन्तो अस्तु, आगूराधाजु हविषा वर्णयः शतञ्जीवेनु शरदस्सवीराः, त्रीणिश्री०जिवै देवानामृद्दावित्रीजीभर्दाग्ंसि त्रीणिसव नानि, त्रयण मेलोकाःऋद्ध्यामेवतद्वीर्यविषुलो केषु प्रतितिष्ठति. आश्विनाय भारद्वाजाय यज्ञदत्तशर्मण स्सुताय आत्रेयी नन्दनाय देवदत्त शर्मणे मह्य [ (प्र)तुभ्य] मस्मि न्कर्मणिॐऋद्धिम्भवस्तो ब्रुवन्तु [(प्र) ॐऋद्ध्यताम् ] एवं त्रिः, आपोहिष्ठिति (आभि स्रावोदकं कर संयोज्य) ॐ आपो हिष्ठाम योभुवस्तान ऊर्जेडधातन, महेरणाय चक्षसे योवश्शिवतमो रसस्तस्यभाजयते हनः उशतीरिव मातरः। तस्मा आरङ्गमामवो यस्यक्षयाय जिन्वथ, अपोजनयधाचनः. हिरण्यपवमानै / प्रोक्षयति-i ॐ हिरण्यवर्णास्मचय्य पावका यासुजात कश्यपो यास्विसः,आग्निंयागर्भन्दधि रेविरूपास्तानआप श्शग्गिंस्योना भवन्तु, यासाग्ं राजा वरुणोयाति मध्ये सत्यानृते अव पर्यन्जनानाम् मधुशृत श्शुचयोयागपापका स्तान आपश्शब्दं स्योनाभवन्तु, यासां देवादिविकृण्वन्ति भक्षंया आ स्तरिक्षे बहुधा भवन्ति, याःपृथिवीं वयसोस्टन्तिशक्रा स्तान आपश्शग्ं स्योनाभवन्तु, शिवेन माचक्षुषा पश्यतापश्शिवया तनुवोपस्पृश तत्वचम्मे, सर्वाग् आग्नीग् ंरप्पुषदो हुवेवो मयिवर्बो बलमोजो निधत्त, यदद स्सम्प्रयतीरहा वनदताहते, तस्मा दानद्यो नामस्थतावो नामानिसिन्दवः, यत्प्रेषिता वरुणेनता श्शीभग्ं समवल्गत, तदाप्नो दिनोवोयती सस्मादापो आनुस्टन अपशामिग्दंस्यन्दमाना अवीवरत वाहिकम्, इन्डोव शृक्तिभिर्देवी सस्मा द्वाराम वोहितम्, एकोदेवो अप्यतिष्ठ थृ्यन्धमाना यथावशम्, उदानिषु र्महिरिति तस्मा दुदकमुच्यते, आपो भद्रा घृतमिदापआसु रग्ने षोमौ भिभ्रत्याप इत्ताः, तीव्र श्री पैथानन पैत्यमेधिक प्रयोगः रसो मधुष्पचा मरण्णनु आमाहिरिलेन सहवर्चसागऱु, आदि त्पश्या म्युतवाशृणो म्यामा घोषोगच्छति वाङ्न आसौम्, मन्येभेजानो अमृतस्य तर्हि हिरण्यवर्णा आतृपंयदावः’ आपोहिष्ठाम योभुवः॥दिविशय स्वान्तरिक्षे यतस्व पृथिव्या सम्भव बह्मपर्चन मसि बह्म वर्च सायत्वा ॐ पवमानस्सु वर्णनः, पवित्रेण विचर्षणिः, यग्ग पोता सपुनातुमा, पुनस्तुमा देवजनाः, पुननु मन वोधिया, पुनन्तु विश्वआयपः, जातवेदग्ग पवित्ररत्, पवित्रेण पुनाहिमा, शुश्रेण देवदीद्यत्, अग्ने क्रत्वा क्रतूग् ंरनु यत्ते पवित्र मर्चिषि आग्ने विततमस्तरा ब्रह्म तीसपुनी म हे उभाभ्या न्देवसवितः पवित्रेण सवेनच इदम्ब्रह्म पुनीम हे वैश्वदेवी पुनती देव्यागात् यस्यैबह्वी स्तनुवो वीतपृष्ठाः तयामद न्त नृधमाद्येषु वयग् स्याम पतयोर यीणाम् वैश्वानरो रश्मिभिर्मा पुनातु वातः प्राणेने षिरोमु योभूः द्यावा पृथिवी वयसा, पयोभिः ऋतावरी यज्ञोयेमा पुनी ताम् बृहद्भि स्सवित स्तृभिः, पर्षिपै देव मन्मभिः अग्ने द ग्ग पुनाहिमा येनदेवा अपुनत येनापो दिप्यङ्कशः तेनदिव्येन ब्रह्मणा इदं ब्रह्मपुनीमहे यः पावमानी रध्येति ऋषिभि स्सम्भृतग्ं रनम् सर्वग्ं सपूत मश्नाति स्वदितम्मा तरि श्वना पॊवमानीर्यो अध्येतिऋषिभि स्सम्भृतग्ं रसमस्मै सर स्वतीदुहे क्षीरग्ं नर्फिर्मधूदकम् पावमानी स्स्व स्त्ययनीः सुदुघाहि वयस्वतीःऋषिभि स्सम्भृतो रसः ब्राह्म णेष्वमृ तग्ं हितम् पावमानी र्दिशन्तुनः इमं लोकमथो अमुम् कामा समर्ध यन्तुनः । देवीर्देवै स्वमाभृताः । पावमानी स्प्वस्त्य यनीः ! सुदुघाहि घृतश्चुतः । ऋषिभिस्सम्भृतो रसः ॥ ब्राह्मणेष्वमृतग्ं हितम् । येनदेवाः पवित्रेण । आत्मानं पुनतेसदा । तेन सहस्रधारेण पावमान्यग पुनस्तुमा । L श्री वैदानन चैतृमेधिक प्रयोगः 83 नवोद्यानं हिरण्मयम् लेन प्राजापत्यं नवित्रम् ब्रह्मविदोनियम् । पूतम्ब्रह्म पुनीरु रहयी पुरातुसोमु स्प्वस्त्या वरुणस्पमीच्या । यमोराजा प्रम्भणा - पुनातुमा जातवेदा मोजकायन्त्या पुनातु. ! पुण्या हेकृते तदहग्गिपुण्यं भवत्यादाव सेवा पुण्या स सर्वाणि लियान्ल पुण्याग परिपूर्णा भवन्ति, आचार्यादिपु स्वाण्कृतोर्, दक्षिणाकालमु त्तवच्सु सत्सु । ॐस्वौङ्कृतो ऒसि निर्वन्नद्विश्वेत्य स्त्र्वीसिलियेभ्यो दिव्यॆध्यग पार्थिवेभ्यःः स्वस्ति दक्षिणा कालुकि धृतात्परीक्यद्भि र्यधाशक्ति दक्षिणां हस्तेन दक्षिणेन वदारि॥ ॐ घृतात्परिषण्ण इवाप्पु स्नेह स्सर्वाधिक त्पर्यथ त्तेषु शर्वः । सचेतन श्चेतयले स्वशक्त्या! एकोलो डा। गर्भसर्पातु निर्वाजा॥ स्वमग्नेयज्ञानां होतेत्याचार्या दयो दक्षिणहस्तेन प्रतिगृष्णायुः ॐ त्वमग्ने यज्ञानानं होताविश्वेषान्ंहितः । देवेभि र्मानुषा जनेः ! देवस्यत्वा सवितुः प्रसवेऒऒश्वनो र्भाहुथ्याम्पूर्णो हस्ताभ्यां प्रति गृष्णमि, ‘पूर्व वत्पञ्च गव्य माराध्य यजमानं पालिश यित्वा 22 मारं कुर्यात्.’ यजमानः पादौ पक्षात्याचम्य धृतोध्व= पुण्डः शुद्देदेशे गोमयेन गोचर्ममात्रं मुपलिप्य पैष्ट्या भूमि मलङ्कृत्य तत शुद्धाभि स्पिकताभिः द्वात्रिंश दङ्गुल्यायतं द्व्यङ्गुलोन्नतं यधालाभोन्नतंवा स्धल मुपकल्प्य प्राङ्ग्मुख मासीनो ऒग्न्यायतनस्योत्तरे उदगगारिन्दभाकाना स्तीर्य शेषु प्रणिधिद्वी सहा 2ऒज्यस्थाल्या चरुस्थालीं पोलिक्षण्या शरावम् सुक्लुवौ दर्वीद्वे जुहूपभृता एवं द्वन्द्व मवाङ्मुखं 84 ई श्री वै धावन पैत्यमेधिक प्रयोगः पॊग स्तं निधाय परिस्तरणचार विनियोगदर्भ पवित्र वेदै सृमित्परिधीक्षा पॊगगा नसज्कुला नाज्येन चरुकण्णुलान्पुष्सै ‘्पन्षनं व्रीहि-रक्षता निसनै गोकरीषानुपवेषेण धन- नी मेनं संृत्य अग्नेर्नर् ऋत्यां धान्योपरि जलपूर्णकरकं विथाय तस्मिन्रोक्षणकूर्बं निधाय. उभयपनित्रपाणि, पाडायामङ्कृत्वा, अद्यपूर्वोत्त एवङ्गुण……..तिथि (पॊचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः यज -नस्य पितुः प्रेतध्य वरणदिना दारभ्यैकादशे ऒहनि गृह शद्ध्यर्थं वास्तुहोदाख्यं कर्मरिष्यमाण स्तदङ्गत्वेन लौकिका ग्नावा2 2ूर कर्मकरिष्ये (उपवीती - अपउपस्पृश्य) (प) कुरुष्व. एतोन्विन्द्रमि त्यग्न्यालयं प्रोक्ष्य, ॐ एतोन्विनं स्तवानुशुद्धं शुद्देन साम्ना शुद्धॆरु वैर्वा वृद्ध्वांसं शुद्ध आशीर्वा न्ममत्तु। इन्द्रशुद्धोन अगहि शद्ध शुृद्धाभि रूतिभिः शुद्दो रयिं निधारय शुद्धाम ऒद्धि सोम्यः इन्द्रशुद्धाहिनो रयिं सर्द रत्नानि दाशुषे, सुद्धावृताणि जिघ्न सॆ शुद्धवाजँशिषानसि मयिदेवादिवि शृतृर्देशं चेतुरश्चतुरो द्वाद्वौवा दर्भा नागग्रा नुत्तराग्रा सुक्षयेत्- मियि देवा इति प्राच्या मुदगग्राजा,ॐ देवा द्रविण मायजन्तां मय्याशीरस्तु मयि देवहूतिः दैव्या होतारावशिषॆस्त पूर्वे ऒरिष्टा स्स्याम तनुवा सुवीराः। मह्यलयज न्त्विति दक्षिणस्यां प्राग ग्रा॥ ॐ मह्यंयजन्तु ममयानिहव्या 22कूतिस्सत्या मिनसोमे अस्तु एनोमानिगां कतमच्चनाहं विश्वेदेवासो अधि वोचतामे॥ देवीषडुर्वी रित्युत्तरस्यां प्रागग्रा ॥ ॐ देवीष डुर्वी रुरुणग्ग कृणोत विश्वेदेवास इहवीर यध्वम्॥माहास्मृ हि प्रजया मातनूभिर्मारधामद्विषते सोमराजन्न् ॥ अग्निर्मन्यु श्री वैधानन सैकृमेधिक प्रयोगु मीरि पश्चिमस्या मुदगर्राजु दर्भानु क्षयेत्। अग्निर्मन्युं प्रतिनुड स्पुरस्ता डथज्ञो गोपागपरिपाहि नम्। प्रत्यच्चो मुनिगुतल्लि वलि ऒ मेषां चि तं, पणुधा विनेशति. RURAL MACH उद्धस्यमानमिति मध्या ऒपर पूर्वयम निरऋत्यग्नी पॊदवु वरुदीशानानि (वक्रीतेनयुग्म) बर्हिषा खनतिं उद्धन्य मान मर्याअभेद्यच-प पाप्मानं यजमानस्यहस्तु शिवान वृत्तु प्रदेशश्चतस्त्र कृन्नो माता पृधिवी तोकसाता॥तथा पूत ह्यतनेनेति मध्य यव- सोमेषु पश्चिमादि प्रागन्ता स्तिस्रो मध्या2:6 पूर्वेषु दक्षिणा द्युत्तरान्ता स्तिसएवं षडे भाग प्रादेश क्रं लिखित्वा॥ ॐ पूतह्यतनेन सौम्यार्थ कृणु ध्वन्ं रशना होतविगिंशतु अष्टा बद्धमिति श क्रितं युग्म दर्भं दक्षिण सर्पमस्या मुत्सृज्य॥ ॐ अष्टाबद्ध रशनाभितो ऒहरं येनदेवासो जसदु न्न&ष्क्रियाः सूर्वेण ब्रह्मऋतधा विदुर थै कं चक्रं यद्गुहा तदहं विश्वेदेवासो अनुदन्मानु जातग्ं श्रोत्र स्ते चक्रे आस्तां द्वीपनाः, चराचर शुचीते पुत्रं दृणीत पूषाय दयातग्ं शुभस्पती वरेयम्, (अपउप स्पृश्य) लेखा गायत्र्या प्रोक्ष्य, ॐ तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीवहि धियोयोनः प्रचोदयात्. रेखा मध्ये हिरण्यशकलं मुष्टिमात्र व्रीहीन्वा निधाय. जातवेदो भुवनस्ये त्यरणीं गृहीत्वा मधितं लौकिकंवा ऒग्नि मादाया ऒ ऒहरेत।ॐ जातवेदो भुवनस्य रेत इहसिञ्ब तपसो यज्ञनिष्यते अग्निमश्वत्था दधिहव्य वाहगं शमीगर्भा ज्जनयन्योम योभूः, अग्निंशरावे गृहीत्वा गोकरीषाद्यैः घृतपतीक इति प्रज्वाल्य, ॐ घृतपतीको मृतयोनिरग्नि र्घृ तै स्समिधो घृतमस्यान्नम् घृत पुषस्त्वा सरितो वहन्ति घृतम्पिबस्टु यजायक्षि देवा ॥ आयुर्दाइति प्रणम्य॥ ॐ ॥ आयुर्दाअग्ने हविषो जुषाणो घृतप्रतीको मृतयोनि रेधि 86 पै धानन पैतमेधिक प्रयोगः मृतंसीत्वा मधुचारु गव्यं पीतेप पुत्र मभिरक्षता दिम उपावको हे त्यन्निन्निथाय॥ ॐ उपावरोह जातवेदग्ग पुन स्व नेवेभ्यो हव्यण्डहनग प्रजासन्न् आयुग प्रजाग्ं रयिपु स्मासं धेह्यजस्रो दीहि नोरुनोजे ॥ अग्नि ग्रहणहित्रे सजला ऒक्षतान्निछाय । अग्न आया ह्यय श्रेयोनिँती स्थान 1 प्रज्वाल्यः ॐ अग्न आयाहि वीतये गृणानो हव्यदातये निहोता स्सबर्हिषि॥ ॐ अयक्ते योनिर् ऋत्वियो यतो जातो अरोचथाः कञ्जान स्वग्न आरोहा थानो न्नग्नआनोहा वर्ध या रयिम् ॥ हायिगृस्टोमीत्य भिवस्ध्य॥ ॐ मयिगृष्णम्यणे अग्निग्ं रायस्पोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय, मयि प्रजां मयिवर्चो दधाम्यरिष्टा स्याम तनुवा सुवीर्या॥ ॐ योनो अग्निग पितरो हृथ्स्वन्तरम्य मर्त्याग्ं आनिवेश. तत्म न्परिगृष्णामहे वयम्मासो अस्माग् ं अवहाय परागात्, अग्निध्यान महाम स्त्रस्य अगस्त्यभगनाजऋषिः, अनु ष्टुप्छन्दः हुताशनो देवता, रम्बीजं. स्वाहाशक्तिः, स्वधा कीलकम्, हुताशनप्रीत्यर्थे जपे विनियोगः. ॐ स्वस्तिपूर्ण मुखात्मने, अङ्गुष्ठाभ्यां नमः. तेजोरा शये तर्जनीभ्यां नमः, धूमाक्षाय मध्यमाभ्यां नमः, धनुर्धराय अनामिकाभ्यां नमः, सहसार्चिषे कनिष्ठिकाभ्यां नमः वै श्वासराय करतलकर पृष्टाभ्यां नमः, एवं हृद यादिन्यासः भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्भन्धः. अग्नि ध्यानम् ध्यानम्– श्लो॥ ब्राह्म मासन मासीनं कुण्डमध्ये हुताशनम् र प्रत्यङ्मुखं रक्तवस्त्रं तरुणादित्य सन्निभम् स्वाहास्वधाख्या मासीनं सर्वदेवात्मकं परम् एकम्पै हृदयन्तस्य त्रय पादा श्शिरोद्वयम्87 श्री वैदन ऒक्क वेधिक प्रयोगः चतृब्दं चतुर्नेत्रं शस्ति ऎह्वं द्विनासिकम् कृष्णाजिनो त्तरासङ्गं नूज्जीरण्ण समन्वितम् बिप्रान्तं दक्षिनेनि श्रीमक्षमालाञ्चॆ क्रुक्रुपो तोरं व्यजनं चाज्यपातम्पै वारु बाहुभिः मेषारूढं सुतीर्णञ्च स्फुर स्मकरकुण्डलम् चित्रवर्णां बरोष्टीपं रक्ननूला विभूषितम् धारं सुमुखीकृत्य ससैध सृ प्तबाहुकम् दीस्तं सुवणज्ञानपषं तुङ्गपिङ्गळ लोचनम्. अग्मानमुख माहीनं ध्यायेद्देवं हुताशनम् : ॐ चत्वारिशृज्गा क्रयोजवक्यसाद् द्वेशीर्षिन स्तहस्तानो अस्य त्रिधानृषभोनोरवीं महादेवो मर्त्यागं अविवेश अग्नये नमः आवाहयामिलसनादि सर्वोपचाराजा समर्पयामि परितः पुष्पाक्षताधिभिरिना दीनभ्यर्च ॥ ॐइना)यनमः, ॐ अग्नयेनमः, ॐ यमाय नमः, ॐ निर् बतये नमः, ॐ वरुणाय नमः, ॐ वायवे नमः, ॐ कुबेराय नमः, ॐ ईशानाय नमःः कर्मणेवामिति करौ प्रक्षाळयति, ॐ कर्मणेवां देवेभ्य श्शके यम्. इदमावश्शिवा इत्यस्कोभिमस्त्र्य ॐ इडमाप श्शिवा श्शिवतमाश्शास्त्रा श्शा न्ततमाशुभा श्शुभत मार्गवूता पूत तमाग पुण्याग पुण्यतमामेध्या मेध्यत अमृता अमृत रसाः पूता ब्रह्म पवित्रेण पूतास्सूर्यस्य रश्मिभिः. अदितेऒ नुमन्यस्व दक्षिणतो वेदिं परिमृजामीति दक्षिण वेदिं नैर्त्या द्याग्नेयास्त्रम् ॥ ॐ अदितेऒ नुमन्यस्व दक्षिणतो वेदिं परिमृजामि॥ सत्येनत्वा परिमृजामि सत्य प्रतो ऒहमस्मि ॥ अनुमते ऒनु मन्यस्व पश्चिमतो वेदिं परि मृजामीति पश्चिमवेदिं नैर्त्यादि वायव्यान्तम् ॥ ॐ अनु मतेऒनुमन्यस्व पश्चिमतोवेदिं परिमृजामि सत्ये नत्वा परि मृजामि सत्यव्रतो ऒहमस्मि ॥ सरस्वते 2 नु मन्यस्वो त्तरतो श्री वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः L वेदिं परिमृजामी त्युत्तरवेदं वायव्यादीशानान्ताम् । ॐ सरस्वते ऒनुमस्यस्वो त्तरतो वेदिं परिमृजामिसत्येनत्वा परि मृजामि सत्यव्रतो2. हमस्मि ॥देवसवितः प्रसुव पुरस्ताद्वेदिं परिमृजामीति पूर्ववेदिं चाग्नेयादीशाना स्तम् साधावेन पाणिना कूर्चेनवा परिमृज्यः ॐ देवसवितं प्रसुव पुरस्ता ड्वेदं परिषृजामि, सत्येसत्वा परिमृजामि सत्यवतो हमस्मि गायत्र्यावेदीश्चतस्रः प्रोक्षयति ॥ ॐतत्स. यात् ॥ ब्रह्मसोम वेद्यो रधोवेद्यांवा प्रारगौ ह मात्र कूर्चॊ निधाय ब्रह्मजज्ञानग्ं सोमोधेनु विति ब्रह्म सोमा वावाहयेत् ॥ ॐ ब्रह्म जज्ञानं प्रथमं पुरस्ता द्विसीमत स्सुरुचो वेस अवः सबुर्निया उपमा अस्यविष्ठा स्पतश्च योनि मसतश्च विवः ॐभूः ब्रह्माण मावाहयामि ॐभुवः प्रजापति मानहयामि ओग् ं सुवः पितामह मावाहयामि ॐभूर्भुवस्सुवः हिरण्यगर्भ माव हयामि ॐ सोमो धेनुग्ं सोमो अर्वन्त माशुग्ं सोमो वीरं कर्मण्य स्धदातु सादन्यं विदथ्यग्ं सभेयँपितुश्रवणं योददाश दक्ष्मि ॐभू स्सोम मावाहयामि ॐ भुवः यज्ञाङ्ग मावाहयामि ओग्ं सुव रिस्टमावाहयामि ॐ भूर्भुवस्सुवः चन्द्र मावाहयामि आसन पाद्य पुष्पगन धूपदीपै रभ्यर्च्य अध्वर्यु रोम्भूपते भुवनपत इति प्रत्येकं प्रेक्ष्य ताभ्या महम्भूपति रित्यु क्तेसति(दक्षिणतः) “ॐ भूपते भुवनपते महतो भूतस्यवते, ब्रह्माणं त्वा वृणीमहे " ॐ अहं भूपति रहम्भुवनपति रहम्महतो भूतस्यपति देवेन सवित्रा प्रसूता आर्त्विज्यं करिष्यामि देवसवित रेतान्त्वापृणते बृहस्पतिं दै व्यं ब्रह्माणं तदहं मनसे प्रब्रवीमिमनो गायत्रियै गायत्री त्रिष्टुभेत्रिष्टुण्णगत्यै जगत्यनुष्टुभे 2. नुष्टु कृ…्क्य पक्तिग प्रजापतये प्रजापतिर्विश्वेभ्यो देवेभ्यो विश्वे श्री वैधानस पितृवेधिक प्रयोगः क देवा बृहस्पतयेबृहस्पति र्र्बह्मणे ब्रह्मभूर्भु वस्सुवः बृहस्पतिर्देवानां ब्रह्मा ऒहन्नुनुष्याणां बृहस्पतेय्यं गोपाय; उ त्तरतः ॐ भूपते भुवनपते महतो भूतस्यं ते सोमन् राजा सन्त्वावृणीमहे ॐ अहम्भूपतिरहं भुवन पति रहं महतो भूतस्यवति व्यज्ञपति र्वाज्यं करिष्यामि देवस विततत्त्वा वृणते बृहस्पतिं डै व्यग्ं सोमं तदहं मनसे प्रब्रवीमि मनोगायत्रियै गायत्री त्रिष्टुभे त्रिष्टुब गत्यै जगत्यनुष्टुभे ऒनुष्टु कृक्ष्क्यैप क्तिग प्रजापतये प्रजा पति र्विश्वभ्यो दीवेध्यो विश्वेदेवा बृहस्पतये बृहस्पति र्बह्मणे ब्रह्म भूर्भुवस्सुवः बृहस्पति देशाुवाना. सोमो ऒहुमनुष्याणां बृहस्पते यज्ञं गोपायः L L ब्रह्म शोश्लेष्यामि त्यस्तं तथोक्त्वा पुनस्ताभ्यां प्रोक्षित्युक्त स्तथा प्रोक्षयं॥ ब्रह्म प्रोक्षिष्यामि, ॐ प्रोक्षयज्ञं देवता वर्धयत्वं नाकस्यपृष्टे यजमानो अस्तु सप्तर्षिणाग्ं सुकृतां यकर्तलोक स्ततेमं यज्ञं यजमा नञ्च धेहि ॐ प्रोक्ष सोम प्रॊक्षिष्यामि ॐ प्रोक्षयज्ञं देवतावर्थयत्वं नाकस्य सृष्टि यजमानो अस्तु॥ सप्तर्षणा ग्ं सुकृतां यत्रलोक स्त त्रेमं यज्ञं यजमानञ्च धेहि॥ ॐ प्रोक्षप्रोक्षण्यां (करक) पात्रादा धावमादाय (पुरतोनि छाय, पवित्रेस्थ(इत्युत्तरस्यां) वेद्यां बरिष स्थापयित्वा ॐपवित्रेस्थो वैष्णव्येस्थो यज्ञोये स्था वायु पूतेस्थो विष्णोर्मनसा पूतेस्थायज्ञस्य पावनेस्थः॥तान्परशुरनीति सकृन्न श्रेणद्विगस्तूष्ठीं प्रोक्ष्य॥ ॐ परशुरसि पवित्रे वैष्णव्यो देवसवित प्रसवपुना त्वच्छिद्रेण पवित्रेण वसो स्सूर्यस्य रश्मिभि रापोदेवीर ग्रेपुवो अग्रेगुवो2 ग्र इमं यज्ञं नयता ग्रे यज्ञपतिं धत्तयुष्ता निर्दोवृणीतवृ त्रतूर्येयूयमिन्द्रमवृणीध्वंवृत्रतूर्ये प्रोक्षितास्थ॥समिधो मु क्तबद्धा कृष्णासीति ॐ कृष्णा ऒस्याखरे L 90 श्री वैभावन पैतृवेधिक सयोगः ॥ रेखो ऒग्नये त्वाह्वहा॥ वेदिरसीत पश्चिमं वेटिव्- ॐ वेदिरसि बर्हिषेत्वास्वान# बर्रसीति बर्जि ॐ बर्हिरसि स्रु वाणिजा सुग्भ्य इत. ॐ सुग्भ्य स्वस्वाहा॥ बरिषो2 ग्रन्दिवेत्वेलिः ॐ दिवेत्वाः मध्य म सरिचेयत्वेति ॥ ॐ अन्त रिणयत्वाः मूलं पृथिव्यै श्वेतिः ॐ पृथिव्यैत्वा पोषा यत्वे त्यवोबर्हि र्भस्धनेशं स्राव्य ॐ पोषयत्वाः स्वथा पितृभ्य इति सापनव्यं दक्षिण ब्रोक्ष्य॥ ॐ स्वथा पितृभ्यः (उपवीती) (अनउपस्पृश्य) अपां शेषं पश्चिमस्यामु रास्त मूर्दवेदि स्रावयेत्- ॐ दर्ग्भव बर्हिषद्भ्य ऊर्जपृथिवीं गच्छत उभाख्यामिति पाणी प्रक्षाळयति ॐ उढाख्या न्देवसवित प्रहरेपु वीतये पूषातइति बर्हिर्भर्धं विसृज्य ॐ पूषा ते ग्रन्धंविष्यतु मूलादूर्थ्व मादित्यव्यर्जननु सीनि पाणिना ऒभि मृश्य ॐ आदित्यव्यज्ञननुसि पश्चिम तो वेद्यधस्ता दुत्तराग्र मूर्ख प्रदसमिति दर्भैरच्छिद्रं परिस्तीर्यॐ ऊर्णा मदसन्त्वा स्तृणामि, स्वासस्थं देवेभ्य इति प्रागग्रग्ं स्वासनेचैकं निधाय ॐ स्वासस्थं देवेभ्य॥ विष्णास्तूपोसिति प्रान्याम् ॐ विष्णस्तूपोऒसि दक्षिणकइति याम्याम् ॐ दक्षिणतो विष्णो स्तूपो2सि उ त्तरत इत्युदीच्याम् ॐ उत्तरत उदीच्यै र्युज्जन मसि विष्णो स्तूपोऒसि पश्चिमत इति प्रतीच्याम् ॐ पश्चिमत स्सौधत्ता न्देवेभ्यो विष्णो स्तूपोसि वेद्यां प्रागु त्तराग्रं परि स्तृणाति उत्तराग्र मैशान्य मूर्थ्वं कृत्वा गन्दर्वोसीति पश्चि मस्याम् ॐ गन्धर्वो ऒसि विश्वावसु र्विश्वस्मा दीषतो यज मानस्य परिधि रीडईडीतः ॥ इन्द्रस्येति याम्याम् ॐ इन्द्रस्य बाहुरसि दक्षिणो यजमानस्य परिधि रिडईडितः॥ मित्रावरुणा विश्युडिच्याम्!! ॐ मित्रावरुणा त्वोत्तरतग्ग परिधत्तां ध्रुवेण धर्मणा यजमानस्य परिधि रिड ईडितः वेद्यां प्रागु त्तरागा न्परिधी स्परीदधाति वायव्या मुत्तराग्र मूर्थ्वं करोतिसूर्य यि 16] श्री वैधानन प्रक्यवेधिक प्रयोग स्वति विद्या मुत्तरास्त्र कोविद्यां कूर्चिनार्भिग परि षद्म) ॐ नूर्यस्त्वा शरस्तारालु कन्याश्चि दंशक्त्या॥ उप रिष्टा देवा इत्यग्ने रूर्थभाग मुत्तरास्तमद्भिन परिषच्य॥ ॐ उष्टादेवा रक्षनु कन्याश्चि दफॆशव्याः अभक्तिन्नागा इत्यन्ने रफश्च तथाद्भिनि परिषिच्य॥ ॐ अभ न्नागा रक्षस्तु कस्याश्चि विविशस्त्याः वीणहोत्र मित्यन्न्यालय समिधावग्नी शयो शारद्वाग्रे (मर्तावृत्त्या) निडराति॥ ॐ वीतिहोत्रं त्वाकवे द्युम स्तग्ं समिधीमह्यन्ने बृहन्तमध्वरे समीदसि समिवस्यायुषत्वा परिस्थैर्य मत्यादि नैनाविद्य मुदग स्त मार्षणा ऒसोदत्वा कूर्चेनवा संस्राव्य) ॐ वरिस्तेर्य मग्निं पण्डदाक्यग्ने अग्निग्ं सृतां वेदिमुखि मस्त्रयामि सृता सीत्यादिभि रक्षिणादि तेनैव प्रागस्त मुत्तरास्तञ्चा (रेणतीर्थेन) षरिषिच्य ॐ सृतासि, घृतासि, ॐ ध्रुवासि, ॐ तारुणापि, L (पुन स्तधाऒपो गृहीत्वा)प्रदक्षिण माग्नेयाद्यस्त (मारे तीर्थेन तूप्ली) मद्भिग परिषिञ्चति वानस्पत्योसीति मन्तावृत्त्या प्रणिधी प्रक्षाळ्यःॐ वानस्पत्योसि देवेभ्य श्शुन्दस्व॥ पृधिव्यापो गृहिष्यामिति (मन्तावृत्त्या) साक्षत मद्भिरापूर्य ॐ पृधि व्यासो गृहीष्यामि कोवो गृष्णातु सवोगृष्णातु कस्मैवो गृ हामि तस्मैवोगृष्णमि पोषायवः असयापृधिव्यापो गृही ष्यामि वसूनां पवित्र मित्युदगग्री पवित्रे प्रक्षिप्य“ॐवसू त्रे नां पवित्रमसि शतधारं वसूनां पवित्रमसि सहस्रधारम्” दक्षिणेन पाणिनाग्र मितरद्वामेन गृहीत्वा दक्षिणाग्रं कृत्वापाण्योरुत्ताना ङ्गुष्ठा नामिकाभ्याम्मन्तावृत्या) देवोव सृवितेति प्राग न्तम्। ॐ देवोव स्सवितो त्पुनातु/अच्छि द्रेणपवि त्रेणेतिपश्चिमा न्तम्, ॐ अच्छिद्रेण पवित्रेण वसो स्सूर्यस्य रश्मिभि (रिति प्राग स्तं, ॐ वसोस्सूर्य स्यरस्मि भिः ॥ त्रिरुत्पूय प्रदक्षिणं) यथातथा निददात॥ ब्रह्मन्नपइति सोमाव L { 92 श्री वैधानन चैत्यमेधिक प्रयोगः इन्त ब्रह्ममु वृत्व प्रत्येगं प्रेक्ष्यतथा प्रणयेत्युक्तः ॐ ब्रह्मन्ननु प्रप्याट यजमान वाचं यच्छ प्रणय यज्ञं देवता वक्त मर्वं नाकस्यपृष्टे यजमानो अस्तुर् वीणां सुकृतां यत्रलोक स्तत्रेमं यज्ञं यजमानच्चा चेहि॥ ॐ जय॥ ॐ सानाङ्ग प्रदेशेष्यामि यजमानवाचं यद्भनण….धेहि, ० प्रणय कोनन्ति प्रक्रिय॥ ॐ शोषगत्रण यति-रवग प्रणयक्वा देवि प्रणयानि, यज्ञन्ं सचि ड
- यस्तुनः,इदन्दन्द सृजु तपृष्णा उदाहुस्सहस्रपोषं यज मानेन्यञ्बतीवोवोयुनक्तु सवोयुनक्तु ॐ कोपग प्रण…….. सवोयु नक्तु,वेद्यां दक्षिणोत्तरयोग प्रणिधि निधाय, संवि शन्ता मिरि (मस्त्रावृत्त्या) (तत्त्व स्थान) कूर्चेन प्रणिधौ जलं संस्राव्य॥ ॐ संविशस्तां दै वीर्विश ग्ग पात्राणि, देवयज्यायै ॐसंवि……..यै,
यात् गायत्र्या स्रुवादी द्राक्षयेत्, ॐ तत्स भूस्रुवङ्गृहामीति स्रुवादि सृहित्वाः ॐ भूस्रुवं गृष्णमि, भुव स्रुवं गृष्णामि, सुवसुवं गृष्णमि, भूर्भु वस्सुव स्रुनं गृष्णामि रायस्पोषा यत्वास्रुवं गृष्णमि, विष्णो हठास्त्रो ऒसि पुण्णि हस्ताभ्यां बृहस्पति रुत्तानग्गिं स्रुवं गृष्णमि,वर्षिप्ले अभिनाक इतिपश्चिमवेद्यधस्ता त्समिधा प्रागणे न्यस्यः। ॐ वर्षि अधिना केऒग्निस्ते तनुवँमातिथा गग्नेहव्यग्ं रक्षस्व॥ अहीनो निर्वपामिति स्रुनादी नृश्य It ॐ अहीनो निर्वपामि सुप्रतीक मज प्रेण खानुनादित्यसात्प्रद च्याम्, पश्चिमातां सोमम्महिष्या म्यरण्ये सिद्धेसत्रे याजिमा न्साक्षी मे भवान्भव॥ निर्दग्धमिति दर्भोल्केन पर्यग्निं कृत्वा॥ ॐ निर्दग्धगं रक्षो निर्दग्धा अरातयः, निर्दग्धस्सो 2 स्ति योऒस्मा न्वेष्टियञ्ब नयन्द्विष्मः॥ निष्टप्तमिति पुनरग्नौ श्री चैवानन चैत्यवेदिक प्रयोग A वयः, नियो स्प्रेयश्चा वयन्द्विम्मर अदिरनन नि ग्र प्रत्याज्य स्थलीं गृहीत्वा, ॐ अदिति रस्य चित्रपत्रः उत्तर हृंस्थानो मर्यद्गारं व्यस्य ॐ भूतकृतस्थाहारं जन्यं भयमु पोढा स्पेना अभीत्वरी- नगरास्तेति विद्यन्यः॥ ॐ सगराज सहीनामिति पचति॥ ॐ वदिनाल गयो ऒस्योषधीनाग्ं रक्तस्तस्यते ऒक्षीयमाणस्य निर्वहि„ देवय्यमै वनूनाल पनित्रमित्युदग ग्रम्पवित्रं गम्यः ॐ वूनां…. भारम् पूर्वव तृवित्रेण देवोन सवितिकि, श्रिरुत्पूय, ॐ सेवाप.. रश्मिभिजजज्यस्थाल्यागसृष्ठ गत खस्मेदंविरिति बेवेन शाखयित्वा) ॐ इदंविष्णु द्विच क्रमेत्रेथा सिदधे सदम् समूचनन्य पाग्ं सुरे॥ (अज्गरा त्प्रत्यूह्य वेदमुत्तरेनिछाय) उद्भवस्थोडहमिति बर्हिहिरण्वा उद्भवस्थोदहं प्रजाया प्रपशुभि र्भूया सग्ं हरसे माविका दुद्यस्थङ्ग् लोकस्त्रीषु लोकेषु रोचय अकौर मस्तरित मित्याज्यस्य दर्शयति. ॐ अस्तरितग्ं रक्षोऒन रिता अरातयो ऒपहता वृद्धिरपहतं पापं कर्मापहतं पापस्य पापकृतः पापं कर्मयोग पापं कर्मचिकीर्षति प्रत्य, नसृच्छ।उदगुद्वास्याऒग्निपरिसमूह्य (उपवेषेण) दक्षिणतो ऒल्गारं गायत्र्या व्यव्य॥ ॐतत्स…. यात्, (पञ्च गायत्रीमुच्चरेत्) तयैन चरुस्थली मधिशित्य दर्भोल्केन सत्त्वा ऒभिघार्योत्तरतो 2वतारयति ॥ (स्रुचां पश्चिमतआज्य स्थालीं निधाय) पूर्वव त्पवित्रेणाज्यम्पात्रेतिरुत्पूय#ॐ देवा….रश्मिभिः, घर्मोसीति ग्रन्धिं विसृज्यजॐ घर्मोसि राय स्पोष वनिरिहोर्खं दृग् ंह, इहप्रजां पशूस्टग् ंह, उत्तर पश्चिमे (वेद्यूर्थ्वे) निधाय, (अपउपस्पृश्य) अद्भिग प्रोक्ष्या स्यायन्तामिति पवित्रं जुहोति ॐ आप्यायन्ता मापओषधयो 94 वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः मरुतां पृषतयस्ध्स दिवङ्गच्छ ततोनो वृष्टि मेरयस्वाहाण वीतिहोत्रमिति समीद ग्रं घृताक्त नुग्नौ वायव्येस्थापयित्वा ॐ वीतिहोत्रं त्वाकवे द्युम न्तग्ं समिधिमह्यग्ने बृहन्त मध्व रेसमिदसिसमिद स्यायुषेत्वा, देवस्यत्वेतिस्रुवेणहोम्म मग्निम्प्राजापत्यमिति स्मृत्वा द्विधाविहरति॥ ॐ देवस्यत्वा सवितुःप्रसवे22श्वनो र्बाहुभ्याम्पूष्णोहस्ताभ्याम्, घृतं विहरामीति पश्चिमादि प्रागन्तं विहरति,ॐ घृतंविहरामि. AS दक्षिणप्रणिधौ ब्राह्मेण तीर्धन प्रजापति पुरोगानावाह यामीति, ॐ प्रजारति मावाहयामि, ॐ इन्दमावाह यामि, ॐ अग्नि मावाहयामि, ॐ सोम मावाहयामि उत्तरप्रणिधौ दै वेन तीर्धेन अग्न्यादि नौपासन यज्ञं यज्ञ दैवत विश्वान्देवा स्सर्वदेवा नावाहयामी त्यस्तं प्रणव पूर्वमावाह्म॥ ॐ अग्निमा…. मि. ॐ सोममि, ॐ अग्नि षोमावा………मि ॐ प्रजापतिमा…… मि. ॐ ब्रह्माण मा…… मि, ॐ इन्द्रपू…मि, ॐ वसूना…….. मि, वरुत आवाहयामि, ॐ रुद्राना…..मि, (अप उपस्पृश्य) ॐ विष्णुमा…… मि. ॐ बृहस्पतिनू…. मि, ॐ मित्रमामि ॐ वरुणमा….मि, आदित्याना .. मि ॐ अश्विनावावाहयामि, ॐ पूषणमा …मी, ॐ कक्षमा … ल, ॐ कक्षदै वतसोम मावाहयामि,ॐ वास्तु यज्ञमावाहयामि, ॐ यज्ञुडै वत विश्वान्टेशा नावाहयामि, ॐ सर्वदेवानावाहयामि, आवा हितदेवा” सर्वोपचारै रभ्यर्च॥ यधावाहनग्ं अज्यभाग योस्प्रुवेणाज्य मूर्थ्वं नीत्वा जुष्टं निर्वपामितिचतुर्द्य नेन तत्तन्नाम्ना तत्तद्भागयो राज्यपात्रे निर्वापङ्करोतिः दक्षिण भागे) ॐ प्रजापतये जुष्टं निर्वसामि. ॐ इन्द्रय जुष्टं निर्वपामि, ॐ अग्न येजुष्टं निर्वपामि, ॐ सोमायजुष्टं निर्वसामि, (उत्तर भागे) ॐ अग्नयेजुष्टं निर्वपामि, ॐ श्री वैखासन पैतृमेधिक प्रयोगः Firfi 95 सोमाय जुष्टन्निर्वपामि,ॐ अग्नि पोर भ्याञ्जुष्टं निर्वपामि’ ॐ प्रजापकये जुष्टं निर्वपामि,ॐ ब्रह्मणे जुष्टन्निर्वपामि. ॐ इन्द्रय जुष्टुनिर्वपा, ॐ वसुभ्यो जुष्टं निर्वपाटु, ॐ मरुद्भ्यो जुष्टं निर्वपामि, ॐ रुद्रेभ्यो जुष्टं निर्वहण, (अपउप स्पृश्य) ॐ विष्णवेजुष्टं निर्वपामि ॐ बृहस्पतये जुष्टं निर्वसाटु, ओप मित्राय जुष्टं निर्वपामि, ॐ वरुणाय जुष्टं निर्वपाट, ॐ आदित्येभ्योजुं निर्वपामि, ॐ अश्विभ्यां जुष्टं निर्वपाटु, ॐ पूष्टेजुष्टं निर्वपालु. ॐ कक्षाय जुष्टं निर्वपामि, ॐ कक्षदै वत सोमाय जुष्टं निर्वपामि, ॐ वास्तु यज्ञाय जुष्टन्निर्वपामि, ॐ यज्ञदैवत विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टं निर्वपामि, ॐ सर्वदेवेभ्यो जुष्टं निर्वपाः तृप्य धिद्वयेन द्विधाग्नौहोम्यं दर्शयित्वा तृप्यधि श्रयामि ॐ तृप्यधिश्रयामि ॥ अग्नेर्ज्योति द्वयेन समिदुल्के नद्विधा दहतिः ॐ अग्नेर्ज्योतिरसि, ॐ अग्नेर्ण्योतिरसि॥ समिदसिस्वा हेति समिधं जुहोति,ॐ समीदसि स्वाहा॥ स्रुवेणाज्यङ्गृहीत्वा ६मृतमिसीत्यादिभि स्तत्तत्रमेण होम्यं प्रदक्षिण मखि मन्य अमृतमसी त्यनुत्तानम्, ॐ अमृतमनि वारुणमसि॥ स्तरितमित्युत्तानम् ॐ अस्तरितग्ं रक्षो2 स्तरिता अरातयः॥ प्रत्युष्टत्य नुत्तानम्॥ ॐ प्रत्युष्टग्ं रक्षगप्रत्युष्टा अरा तयःI आज्यं गृहीत्वोत्तानं स्वतो दक्षिणतो वामतग्ग प्रणी तायां सन्धाय चित्पतिस्त्वादिभि स्त्रीरेवं त्रिधाग्नौ संवपति ॥ ॐ चित्पतिस्त्वा पुनात्वच्छिद्रेण पवित्रेण वसोस्सूर्यस्यरश्मिभिः । ॐ वाक्पतिस्त्वा पुनात्वच्छिद्रेण पवित्रेण वसोसूर्यस्यरश्मिभिः । ॐ देवस्त्वा सविता पुनात्वच्छिद्रेण पवित्रेण वसोस्सूर्यस्य रश्मिभिःगायत्र्या समिधः प्रोक्ष्य॥ ॐ तत्स…. यात् एकविग्ं शति राहुति प्रमाणाः करसम्पूर्णावा समिधो गृहीत्वा मूलाग्राभ्यां घृतग्ं स्पर्शयित्वा ऒभ्यर्ब्याक्षता 2. 2. ज्य L ता. 96 श्री वैखासन सैतमेधिक प्रयोगः चरुखि रिमामे अग्नइति वस्त्रावृत्त्या मूलमध्या स्पर्शंस्पर्श मधोनीत्वोर्वभागे व द्येच सन्दधाति॥ ॐ इमो मे अग्न इष्टका धेनव स्पशाच शतञ्च सहस्रं चायुतँच नियुतञ्च प्रयुतञ्चार्भुदञ्च न्यर्बुदञ्चसमुद्रश्चमध्यं चान्तश्च परार्धश्चेमामे अग्न इष्टका धेनवस्सस्तु दैवेन तीर्धेन दक्षिणस्या मर्भिनि प्रागन्त मॆदि ते 2 नु मन्य स्वेति, ॐ अदि ते2नु मन्यस्व पश्चिषण्य मुत्तरास्त मनुमतेनु मन्य स्वेति ॐ अनुमते ऒनुमन्यस ॥ उत्तरस्यां प्राग स्तंसरस्वतेऒ नु मन्य स्वे ति॥ॐसरस्वते ऒनुमन्यस्व । देव सवितः प्रसुवेतिपूर्व स्या मुदग न्हम्, देवसवितः प्रसुव षष्टिशतेति समिदो ऒभिमन्य ॐषष्टिशतसहस्रा ण्ययुत मक्षयमर्बुदमोनयः ब्रह्म सोम.इध्म माधास्ये [प्र] अधत्स्व) अयस्त इध्म इतीध्मान सज्कुलाजुशरोज्गा रेग्नौ जहुयात्ः ॐ अय न्तइध्म आत्माजात वेदस्ते नेध्यस्व वर्धस्ववो चेवर्धय चास्मा त्प्रजया पशुभि र्ब ह्म वर्चसे नान्ना द्येन समेधयस्वाहा स्रुवेणाज्यग्ं स्राव यजु परिधी मुप स्पृश्यवायव्यादाग्नेयास्त मुपांशुना प्र जापतये स्वा हेति, ॐप्रजापतये स्वाहा,नैरृत्यादीशाना स्तं परिधि मुपस्पृश्य (कणरवेण) इव्रायस्वाहेति ॐ इन्द्रय स्वाहा, इत्याघारौ जुहुया चक्षुषी बुद्द्वा, अग्नये स्वाहा सोमाय स्वाहे त्याज्यभागा पुत्तर दक्षिणयो र्जुहोति ॐ अग्नये स्वाहा, ॐ सोमाय स्वाहा युक्तो वहेति पश्चिमादि सौम्यान्तम् । ॐ युक्तोवह जातवेदः पुरस्ता दग्ने विद्धि कर्म क्रियमाणं यधेदम् त्वं भिषग्भेषजस्यासि कर्ता त्वयागा अश्वान्सुरुषा न्स्टनेमस्वाहा॥ यातिरशीृति सौम्यादीन्द्र न्तम् ॐ यातिर श्चेनि पद्य सेऒ हं विधरणी इति, तान्त्वा घृतस्यधार यायजेसग्ं राधनी महग्स् स्वाहाः सगं राधन्यै देव्यैस्वा हेतीन्दादि याम्या न्तम्, ॐ सग्ंराधन्यै देव्यैस्वाहा, प्रसा L97 श्री वैखानन पैत्यमेधिक प्रयोगः धन्यै देव्यै स्वाहेति याम्यादि वारुणास्त्रम्, स्रावयजु हुत्वाः ॐ प्रसाधन्यै देव्यै स्वाहाः मध्यमास्यमिति बुद्ध्वा तत्र व्याहृती र्जुहोलि, ॐ भूस्स्वाहा, ॐ भुवस्स्वाहा, ॐ सुवस्स्वाहा, ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा॥ तदग्नि मुखमिति ब्रह्मवादिनो वदन्ति, सत्येने त्याज्यं प्रदक्षिणं स्रुवेडा भीमस्त्र्य, सत्येसत्वा 2 भिघोरयामि तस्यते भक्षिय,(अज्येन) अग्नये स्वाहे त्याद्भिर्जुहोति॥ ॐ अग्नये स्वाहा, ॐ सोमाय स्वाहा, ॐ अग्नी षोमाभ्याग्ं स्वाहा, प्रजा पतये स्वाहा, ॐ ब्रह्मणे स्वाहा, ॐ इन्द्रय स्वाहा, ॐ (वसुभ्यस्स्वाहा, ॐ मरुद्भ्य स्स्वाहा, ॐ रुद्रेभ्य स्स्वाहा, (अपउपस्पृश्य) ॐ विष्णवे स्वाहा, ॐ बृहस्पतये स्वाहा, ॐ मित्राय स्वाहा, ॐ वरुणाय स्वाहा, ॐ आदित्येभ्यस्स्वाहा, ॐ अश्विथ्याग्ं स्वाहा, ॐ पूष्ले स्वाहा, ॐ कक्षाय स्वाहा, ॐ कक्षदै वतसोमाय स्वाहा, ॐ वास्तु यज्ञाय स्वाहा, ॐ यज्ञदैवतविश्येभ्यो देवेभ्य स्स्वाहा, ॐ सर्वदेवेभ्यस्स्वाहा. दर्व्याभिघार्य चरुग्ं सावित्र्या द्विर्गृहीत्वा (जुह्वा मुप स्तीर्य) ॐ भूर्भुवस्सुव॥ तत्स…. यात् (अवदायपुनर भिघार्य व्याहृति चतुष्टयस्य प्रत्येकं प्रत्येक मक्षमात्रं गृहीत्वा) जुह्वा, व्याहृतिर्जहोति, ॐ भूस्स्वाहा, ॐ भुव स्स्वाहा, ॐ सुव स्स्वाहा, ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहाणि अतो देवा इदंविष्णुरि त्याज्येन समृद्द्यै जुहोति॥ ॐ अशोदेवा आवन्तुनो यतोविष्णु र्विचक्रमे पृथिव्या स्पप्रधामखिस्स्वाहा, ॐ इदंविष्णुर्विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम्, समूढमस्य पाग्ं सुरेस्वाहा, ॐ त्रीणिपदा विचक्रमे विष्णुर्गोपा अदाभ्यः, ततो धर्माणि धारय न्स्वाहा, ॐ विष्णोगकर्माणि पश्यतयतो व्रतानि पस्पशे इन्द्रस्य युज्यस्सखा स्वाहा, ॐ तद्विष्णोग 98 श्री पै भानन पैत्रमेधिक प्रयोगः परमं पदग्ं सदापश्यन्ति सूरय्य दिपिन चक्षरात तग्गिं स्वाहा ॐ तद्विप्रासो विपन्यवाजा गृवां सस्समिस्टते विष्णोर्य त्परमं पदग्गा स्वाहा देवतीर्थेन उत्तरपरिषेकं कुर्यात्, ॐ अदिते ऒन्व मग्गिंस्थाः, ॐ अनुमते ऒन्व मग्गिंस्थाः, ॐ सरस्व तेऒन्व मग्गिंस्थाः, देवसवित प्रासावी ः- गो L वास्तु होमः प्राणानायम्य एवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती) यजमानस्य पितुः- गोत्रस्य - शर्मणः प्रेतस्य मरणदिना दारभ्यैकादशे ऒ हनि?गृहशुध्यर्थं वास्तुसवनं करिष्ये (उपवीती. अप उपस्पृश्य) *अध वास्तुनवनं व्याख्यास्यामः, नवे वास्तुन्युषितेऒपि सूतक प्रेत कयो र्वावयित्वा मृण्मयानि खाज्ञानि पुराणानि त्यक्त्वा नवानि परिगृह्या ऒन्मान् परीच्वदान् यथोक्तं शोधयित्वा, भूमियज्ञेनेष्ट्वा निवसेत् । यस्मा ध्वास्तुनवनेन शुद्धि र्वस्तूनाम्; वास्तुनवन मसगोत्रेण यजेते त्युक्त त्वात्, अन्येन पुण्याहादि वास्तुनव ना स्तङ्क र्तव्यमिति. वस्तु ुद्दिः. ? सर्वशुद्धिषु पुरुषस्या र्थशुद्धिः श्रीशुद्धि रन्न कुद्धिश्च श्रेष्ठतमा स्यात् द्रवेषु रत्नसौवर्ण रजितमया व्यद्भि श्शोधयति । अग्नौवा स्पर्शयेत् ताम्र त्रपु सीसायसाद्या न्यायवारिधि दाजरु दनजातानि तक्षणोद्दावनाद्वा, यज्ञपात्राणि दक्षिणपाणिना मार्जनात् क्षाळ नाव्वा संशोध्यानि, चर्ममय संहितानि वस्त्राणि शाशमूल फलानिच प्रोक्षयति अल्पानी क्षाळयेत् घृता दीनि द्रव्याण्यु त्पूयोल्कया दर्शयेत्, कौशेयाविका स्यरुष्करै रङ्कु पट्टानि श्रीफलै शृङ्ञशुक्ति गोशृङ्गणि सर्षपै स्पवारिकि र्मृण्मयानि पुनर्दा हेन गृहं मार्जनोप लेवना प्पेकै र्भूमिं खनना दन्यमृत्पूरण गोवासकाद्यै माकार्जनाद्यैश्च शोधयेत्. फलानिच, कर्सास वस्त्राणि रजकेन शोधयेत्, प्रिहीनपाम्प्रोक्षणो च्छाकमूल श्लो॥ तल्पं खट्वोवयानञ्च चित्र क्षेमाम्बरं तधा शोषयित्वा त पेकीळ्ळ त्करै स्सम्मार्णये द्विजः पश्चाच्च वारिणाभ्युक्ष्य विनियुञ्जीत कर्मणि सौधस्धल भित्त्यादीजा इळयेत् प्रोषयेद्वा॥ इति. 17] पैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः ॐ आदितेऒ सुमन्यस्व. .प्रसुव॥ वास्तोष्पते - वास्तोष्पते शग्मयेति द्वाभ्यां यजेतः ॐ वास्तोच्पिते प्रतिजानी ह्यस्मा औ्व वेशो आनमीवो भवानः यत्त्वेनः हे प्रतितन्नो जुषस्व शन्नएदि द्वीप देशं चतुष्पदे स्वाहा, ॐ वास्तोष्पते शग्मया सगंसदाते सक्षम हिरण्मया गातुमत्या आवः क्षेम उत योगेवरन्नो यूयम्पात स्वस्तिभिस्सदान स्स्वाहा ॐ भूमि यज्ञायस्वाहाॐयज्ञदै वतं प्रसोदर्यैस्वाहा ॐभूस्स्वाहा, स्वाहा।ॐ ओँभुवस्स्वाहा,ॐ सुवस्स्वाहा, ॐ भूर्भुवस्सुवस्स्वाहा ॐ मेदिशीदेवी वसुन्दरीस्याद्व सुधा देवी वासवी, ब्रह्म वर्चस पितृ बाग्ं श्रोत्रं विष्णुर्मनस्स्वाहा,ॐ देवीहिरण्यगर्भिणी देवी प्रसो दरी, रसने सत्यायनेसिदस्वाहा, ॐ समुद्रवती सावित्री हनोदेवी मह्यकी! महाधरणी महोध्य तिष्ठस्वाहा, ॐ शृर्गे शृर्गे यज्ञे यज्ञे विभीषणी, इन्दपत्नी व्याजिनी सुरसित इहस्वाहा, ॐ वायु परी जलशयनी स्वयन्दारा सत्यर्धि परिमेदिनी, सोपरिध त्तं गाय स्वाहा, ॐ भूस्स्वाहा… वस्सुवस्स्वाहा पुण्याहं कृत्वा.. धारासुन प्तनु, अहमग्नेरग्निङ्गगृष्णमीति, अग्निषा दर्भपू ते नाग्निङ्गृहीत्वा, ॐ अहमग्ने रग्निं गृष्णमि ममाग्ने ग्नि र्ममा न्त रिक्षम्, माग्लो ऒह म्म र्द्रमदान्का मये तुभ्यं मनसा प्रजापतये स्वाहा॥ ॐ अह मग्ने अग्निं गृ हामिदहनाद शुद्धाश्शुन्धध्वमग्ने इदन्दीपयामि - प्रथमादै शा द्भुवङ्गा दारभ्य वास्तुन्न कुड्यमूला दृहिर न्तश्च? वामं 噩 ก आग्निष्टाल्-आग्न्या यतनात्, दर्भमुष्टिना ऒग्निं गृहीत्वा, ऐन्द्र द्वारपार्श्वा वारभ्य गृहस्य कुड्यमूला दृहिरन्तश्च मनोहरं प्रदक्षि णीकृत्य मध्यभागतःपर्यग्निकरणं कृत्वा पश्चिमद्वारेण विसृजेत् इति. ? वामं परीत्येत्यत्र - प्रेतके अपसव्यं - सूतकादिषु सव्यमिति ॥ 100 श्री वैधानं पैतृमेधिक प्रयोगः परीत्या ब्रह्मस्थाना त्पर्यग्निं कारयित्वा ऒपरद्वारेण विसृ जेत् तथैवा णोरणीयानिकि पात्रेणा स्वपसा वयित्वा • शिष्टाद्भि स्सर्वत्र प्रोक्षयति! ॐ अणोरणीया न्महतो महिया नात्मा गुहायां निहितो ऒस्यजन्तोः, तमक्रतुं पश्यति वीतशोको धातुग प्रसादा न्महिमान मीशम्- एवं वारुणा द्भुवङ्गा द्याम्या त्सौम्या दारथ्य वा परीत्य पर्य ग्न्याधान स्रुती स्याताम्. येते शतमिति चत्वारो वरुणदैवत्याः ॐ येतेशतं वरुणये सहस्रं यज्ञयागपाशा वितताः पुरु त्रा, तेब्योन इन्द्र स्सवितोत विष्णु र्विश्वे देवा ऒ मुख्यत मरुत स्स्वस्त्यान्तु स्वाहा, ॐ उदु त्तमं वरुण पाश मस्म दवाधमं विमध्यमर्गं श्रधाय, अधापय मादित्य प्रतेतवा नागसोअदितये स्यामि स्वाहा, ॐ अयाश्चाग्ने ऒस्य नश स्तीश्चा 2 यातः, यज्ञं वहतु सदादेहि बेषजग्गिंस्वाहा ॐ आपस्सृजन्तुन्नि ग्धानिचि क्लीत वसमे गृहे निचदेवीं पूतरं श्रियं वासयमे कुलेस्वाहा॥ ॐ भूस्स्वाहा • वस्स्वाहा, विश्वेदेवस्य विश्वेअद्येति द्वौवैश्वदेवौ ॐ विश्वेदेवस्य नेतुर्मल्तो वृणीतसख्यं विश्वे राय इषुध्यसि द्युम्नं वृणीत पुष्यसे स्वाहा, ॐ विश्वे अद्यमरुतो विश्वणती विश्वेभवन्त्वग्नय सृमिदाः विश्वनो देवा अवसागनुनु विश्वमस्तु द्रविणं वाजो अस्मेस्वाहा॥ ॐ भूस्स्वाहा……..वस्स्वाहाः अशोदेवा इदँविष्णु स्त्रीणि पदा विष्णोगकर्माणि तद्विषोर्ल परमम्पदं तद्विप्रास इति षड्वैष्णवाः, द्वावेवा द्यावित्येके॥ ॐ अशोदेवा मभिस्स्वाहा ॐ इदं विष्णुर्वि…. सुरेस्वाहा ॐ भूस्स्वाहा…. वस्सा ह॥ रुद्रमन्यं त्र्यम्बकमिति द्वा रुद्रदैवत्यौ॥ ओरुद्रमन्यं बहुतोहुतं `नर्यग्नि करणपत् पुण्याहपात्रेण पर्यग्निकरणस्य पश्चा त्पुण्याह जलं पञ्चगन्यंवा स्रावयित्वा शिष्टजलेन सर्वत्र प्रोक्षयति ॥ श्री पैथानस सैतृमेधिक प्रयोगः L PR 101 वृषभं नमस्ते अस्तु तन्ने अस्तु बाहुभ्यां नीतये स्वाहा, ॐ त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम् उर्वारुक मिव बन्दना स्मृत्यो मुक्षीयमा ऒमृति-त्स्वाहा,(अपउप स्पृश्य)ॐ भूस्प्वाहा…. वस्स्वाहा ब्रह्मजज्ञानग्ं हिरण्य गर्भइति द्वौब्रह्मदै वत्ये॥ॐ ब्रह्मजज्ञानं प्रथमम्पुरस्ता द्विसीम्-त स्सुरुचो वेनअवः सबुध्निया उपमाअस्यविष्ठा स्पत श्चयोनि मसतश्च विनस्स्वाहा,ॐ हिरण्यगर्भ स्पमव र्तताग्रे भूतस्यजातग्ग पतिरेक आसीत्। सदाधार पृथिवीन्द्यामु तेमाङ्कस्मै देवाय हविषा विधेमस्वाहा, ॐ भूस्स्वाहा वस्स्वौहा, मिश्रवासस एतान्न तै ता निति द्वाकाबेर्. ॐ मिश्रवाससग्ग कौबेरठा रक्षोराजेन श्लेषिताः ग्रामग्ं सजानयो गच्छन्ती च्छ 2 परिदा कृतार्थ्वाहा।ॐ एतानकैता सृष्टिते त्ययं ब्रह्मणस्सुत्रं/तानग्नि सपर्यसरत्तानिस्त्रस्तान्बृहस्पतिःतान हं वेद ब्राह्मण प्रमृशत कूटदना न्विशेशा नम्बन स्तना स्थाहा ॐ भूस्स्वाहा…. वस्स्वाहा, युवमेता न्यग्निषोमा वान्यन्दिन इति त्रयोग्नी षोमीयाः, ॐ युवमेता निदिविरो चना न्यग्निश्च सोमसक्रतू अध त्तम् युवग् सिद्धूग् ंरभिशस्ते रवद्या दग्नी षोमाव मुख्चतङ्गृभीतान्स्वाहा ॐ अग्नी षोमा विमग्ं सुमेशृणुतं वृषणाहवम्। प्रतिसू क्तानिहर्यतं भव तं दाशुषेम यस्स्वाहा,ॐ आऒन्यन्दिवो मातरिश्वा जभारा मध्नादन्यं परिश्येनो अदेः अग्नी षोमा ब्रह्मणा वा वृथा नोरुं यज्ञाय चक्रथुरु लोकग्गा ंस्वाहा ॐ भूस्स्वाहा…. वस्स्वाहाबृहस्पति र्देवानामित्याद्याश्चत्वारो बार्हस्पत्याः, ॐ बृहस्पति र्देवाना मिमंयज्ञं बृहतोमे दधातुबृह स्पति वीतयेस्वाहा॥ॐबृहस्पतिप्सो मन्दधातुबृहस्पतिर्यज्ञं दधातु! बृहस्पति वीतयेस्वाहा! ॐ बृहस्पते अतियदर्यो अर्हो द्युमद्विखाति क्रतुमज्ज नेषु । यद्दीदय च्छवस र्त प्रजात 102 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः तदस्मासु द्रविणं देहि चित्रग्गि०स्वाहा! ॐ उपयाम गृहि तोऒसि बृहस्पते श्वेषकेयोनिः। बृहस्पति वीतये स्वाहाणि ॐ भूस्स्वाहा……. वस्स्वाहा! त्रातारमिनमित्यादि त्रयो दशै स्ट्राःण ॐ त्रातारमिन्द्र मषितार मिन्दग्ं हवेहवे सुह नग्ं शूरमिन्हम् हुवेनु शक्रं पुरुहूतमिनग्ं स्वस्तिनो मघवा छात्विन्द्रस्स्वाहा॥ ॐ महागं इन्ग्लोयओजना पर्जन्यो वृष्टि मागि इव स्तोमैर्वत्सस्य वानृधेस्वाहा ॐ महाग्ं इन्दोवृनदाचर्णिप्राउतद्विबर् अऒ नस्सहो भिः। अस्मद्रिय ग्वावृधे वीर्या योरुगसृधु स्सुकृतः कर्तृभि र्भूत्स्वाहा॥ ॐ भुव स्त्वमिस्ट्री ब्रह्मणा महान्भुवो विश्वषु सवनेषु यज्ञ यः भुवोनॄग् श्च्यात्नो विश्वस्मिन्भ रेज्येष्ठश्चमस्त्रा विश्वचर् षणे/स्वाहा । ॐ एन्द्रसानस्सिग्ं रयिग्ं सजित्वानग्ं सदासहम्! वर्षिष्ठमूतयेभरस्वाहा ॐ प्रससाहिषे पुरुहूत शत्रू ज्येष्ठस्ते शुष्म इहरातिरस्तु, इस्त्राभर दक्षिणेनावसूनि पतिस्सि न्दूनामिनी रेवतीनाग्ं स्वाहा ॐ अस्माक मिन्द्र स्समृतेषु ध्वजेष्वस्माकंया इषव जयन्तु अस्माकं वीराउ त्तरेभव स्मानुदेवा अवताहवेषुस्वावा। ॐ इन्द्र 2 भूदस्य भुवनस्य राजेन्द्र दाधारपृदिवीन्द्यमु तेमोूम् इन्दोह विश्वानिभूतानि भुवनाश्रितानि स्वाहा । ॐ इन्द्रद्यौ व्वोजमभूरिद्य्र समु द्भवनो विराट्पश्च! उर्व स्तरीक्षस्वर्ग पवन मिन्हा दिनं मन्ये पितरं माकरञ्च स्वाहा॥ ॐ इन्द्रं प्रणयस्तं वपु रिद्य्रग्ं स्रवन्तग्ं सवितारमिन्दं दधातु॥ शक्रस्सुकृतस्य लोकमिन्द्रं मन्ये पितरं मातरञ्चस्वाहा! ॐइनोवृतं वज्रेणा वधी दिद्दोव्ययस्पमुद्र शुष्क ः इन्द्रम्मन्ये पितरं मातरञ्च स्वाहा ॐ इन्द्रबभूव ब्रह्मणो गम्भीर माभूति परितुष्टिः। इन्द्र भविष्यदुत भूतमिन्द्रं मन्ये पीतरम्मातरञ्च स्वाहाः ॐ इन्द्र स्मानवतु वज्रबाहुरिन्दो भूतानि। भुवनानि इन्हो श्री वैखानस वैतृमेधिक प्रयोगः 103 ओ स्माक मवतु वज्रप्रसाद मिन्दं मन्ये पितरं मातरञ्चस्वाहा! ॐ भूस्स्वाहा वस्स्वाहा, यमोदाधार नम स्तीनिर् ऋतयइतिद्वौयामौ॥ ॐ यमोदाधारपदिवीं यमोद्या मुतसूर्यः॥यमस्सर्वमृत्यु स्तेनःप्राणानांवायूनाग्ं स्वाहा । ॐ नमस्ते निरऋतये घनतेजाय तस्मैविसृज बद्ध नात्! यषन यत्वग्ं सवितादेव उत्तमाननीके अभिरोचय यायिनाग् स्स्वाहा ॐभूस्वाहा .. वस्सुवस्स्वाहा मित्रस्य चर्णिमि त्रोजुना न्र समित्रेतित्रयोमै त्राः । ॐमित्रस्यचर्षणी धृतश्र्श वो देवस्यसानसिम् सत्यञ्चितश्र वस्त्रमग्गिंस्वाहा।ॐ मित्रोजनान् यातयति प्रजानन्नि त्रोदाधार पृधिवीमुतद्याम् मित्रकृष्टी रनिमिषा ऒओचष्टे सत्यायहव्यं मृतवद्विदेम स्वाहा! ॐ प्रसमित्र मर्तो अस्तु प्रयस्वान् यस्तआदित्यशिक्षति प्रतेन सहन्यते नजीयते ज्वोतोनैन मग्ं हो अश्बो त्यन्तितो न दूरात्स्वाहा ॐभूस्स्वाहा। ॐ भुवस्स्वाहा। ॐ सुवस्स्वा हा! ॐ भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा अ न्दः परिषेकङ्कुर्यात् ॐअदि तेऒन्व न ग्गिं ……..प्रासावी ? # L ॥ भूमियज्ञ दै वत्यादयो व्याहृत्यन्ता इज्यन्तो तस्मा द्युत्तरशत माहुतयो वास्तुनवनस्याऒ सहोम इतिविज्ञा यते. आ नहोमः प्राणानायम्य एवङ्गुण … तिधौ अस्यकर्मण परिसमाप्ता कर्मसाद्गुण्यार्ध मुपरिष्टा द न्हहोमं करिष्ये (अप उपस्पृश्य) अदिते नमस्य स्व देवसवित प्रसुव यद स्येत्यादिवास्तुपतय इत्यस्त्रं द्वादशमस्त्रा स्सीृष्टा काराः ॐ यदस्यकर्मणो ऒक्यरीरिचं यद्वान्यून मिहाकरम् अग्निष्ट त्स्विष्टकृ द्विद्वा न्पर्वन्ग्ं स्विष्टग्ं सुहुतङ्करोतु 104 श्री वैखानन पैकृमेधिक प्रयोगः स्वाहा! ॐ अग्नये स्विष्टकृते सुहुत हुत आहुतीनां कामा नाग्ं समर्थयित्रे स्वाहाःॐ अग्नये स्वाहा! ॐ अग्नये न्ना ऒदायस्वाहाःॐ अग्नये ऒन्न पतये स्वाहा ॐ प्रजा पतये स्वाहा! ॐ इन्फ्राय स्वाहाः ॐ विश्वेभ्यो देवेभ्य स्स्वाहाॐ सर्वाभ्यो देवताभ्वस्स्वाहाः ॐ सर्वतै वादिष्टग् र्वत्रैवा नादिष्टं दै नतममुप्मै स्वाहा।ॐ अग्नयेस्विष्ट कृते स्वाहा! ॐ वास्तुपते नमो वास्तुपतये स्वाहा यन्न आत्मनः पुनरग्निश्चक्षुरिति द्वेमिनाहुती ॐयन्म आत्म नोमिस्ट्गा 2. भू दग्नि स्तत्पुन राहा रातवेदा विचर्षणि स्वाहा! ॐ पुनरग्निश्चक्षुर दात्पुनरिन्देबृहस्पतिः पुनर्मे अश्विनायुवं चक्षुराध त्त मक्ष्योस्वाहा!॥ इष्टेभ्य इत्यादि दशा स्ते व्याहृति रितिबुद्धिः1 ॐ इष्टेभ्य स्स्वाहा! ॐ वषडनिषेभ्य स्स्वाहाः ॐ भेषजन्दुरिष्ट्य स्वाहाः ॐ निष्कृक्ष्यै स्वाहाः ॐ रादौरार्थ्ये स्वाहाः ॐ दै वीभ्य स्स्वाहाः ॐ तनूभ्य स्स्वाहा । ॐ ऋ स्वाहा। ॐ समृद्ध्यि स्वाहा! ॐ सर्वसमृद्ध्यि स्स्वाहाः ॐ भूस्स्वाहाः ॐ भुवस्स्वाहा।ॐ सुवस्स्वाहा॥ॐभूर्भुवस्सु वस्स्वाहाण सा आ श्रावितं ब्रह्म यदकर्मेति कृतास्त्रं यत्प्रमत्त इत्यादि यतइन्द्र इत्यस्त्रं नवविच्छिन्नम्; ॐ आश्रावितमत्या श्रावितं वषट्कृत मत्यमाक्तञ्च यज्ञे अतिरिक्तं कर्मणो यच्चहीनं यज्ञ पर्वाणि प्रतिरन्ने तिकल्पयन्स्वाहा।कृता 2 हुति रेतु देवस्स्वाहा, ॐ ब्रह्मप्रतिष्ठा मनसो ब्रह्म वाचो ब्रह्मयज्ञानाग्ं हविषा माज्यस्य, अतिरिक्तं कर्मणो यच्चहीनंयज्ञ गपर्वाणि प्रतिरन्ने तिकल्पयन्स्वाहा।कृता 22 हुतिरेतु देवान्स्वाहा! ॐ यदकर्म यन्नाकर्म यदत्य रेचि यन्नात्यरेचि, यदतिरिक्तं यच्चहीनन्त त्वंविष्णुर्यज्ञोयज्ञं श्री वै खानन पैत्रमेधिक प्रयोगः 105 प्रतिष्ठापयस्वाहा कृता 22 हुतिरेतु देवान्स्वाहा! ॐ यत्प्रमत्तो 2 स्तरगामि किÉ्चदस्मिजु यज्ञमन्ततकर्मतो वाः अनया हुत्या तच्छमयामि सर्वन्तृप्त्यस्तु देवा अवृष न्तां घृतेनस्वाहा॥ ॐ मनोज्योति र्जुषता माज्यं विच्छिन्नं यज्ञग्ं समिमं दधातु! याइष्टा उषसो निमृचश्च तास्सन्द धामि हविषा घृतेनस्वाहा,ॐ आयाश्चा ऒग्ने ऒस्य नभिशस्ती श्च सत्यमित्व मयाअसि, अयसा मनसाधृतो 2 यसाहव्य मूहिषे2 यानोधेहि भेषजग्गि स्वाहा! ॐ यदस्मिन्यज्ञे नर गामि किण्चिदस्मि व्यज्ञेमी स्तोतग्ग कर्मतोवा अनयाहुण्यातच्छ मयामि सर्व स्तृष्यन्तु देवाआवृषक्ताङ्घृ तेनस्वाहा! स्वस्तिन इन्द्र वृद्धश्रवा स्स्वस्तिनःपूषा विश्ववेदाःः स्व स्तीनस्त्याज्यो अरिष्टनेमि स्वस्तिनो बृहस्पति र्दधातुस्वाहाः ॐ यतइन्द्र वीर्यमकृणो दूर्वो अध्वरहोता अग्नेर्वेदोर्ध्व स्तया स्विष्टकृ देवेभ्य इन्द्र अज्येन हविषाघृतेन स्वाहा॥ एधो सीति बैल्यम् ॐ ऎधो स्येदिषी महिस्वाहा समिदसीतिपालाशम्॥ ॐ समिदसि तेजोसि तेजोमयि देहिस्वाहा यमस्येति नैयग्रो धम्॥ ओँ यमस्यधीमहे मृत्योर्मे पाहिस्वाहाः सूर्यस्ये त्यश्वद्धं॥ ॐ सूर्यस्य धीमहे चक्षुर्मे पाहिस्वाहा सोमस्ये त्यौदुम्बरम्। ॐ सोमस्य धीमहे चित्तम्मे पाहि स्वाहा! वायोरिति शमीम् । ॐ वायोर्थी महे प्राणान्मे पाहिस्वाहा॥ ब्रह्मणइति खादिरम् ॐ ॐ ब्रह्मणो धीम हे बुद्धिम्मे पाहिस्वाहा॥ सप्ततेअग्ने ऋतधानेति द्वे पूर्णा हुती॥ ॐ सप्ततेअग्ने समिधस्स प्तजिह्वा स्पप्तऋषय स्पप्त धाम प्रियाणि, स प्तहोत्रा स्सप्तधात्वा यजन्ति सप्तयो नीरापृणस्वा घृतेनस्वाहा ॐ ऋतधान विद्वाननुष्टुब्ब तेन, पूर्णमाहुतिं जुहोमि मनसा प्रजापतये स्वाहा॥ नुवे णाज्यं प्रत्येक मुपजुह्वां गृहीत्वा तया ऒग्निर्भुक्त L 106 श्री वैखानव पैत्रमेधिक प्रयोगः मित्यादि पञ्चभि हुजत्वा॥ ॐ अग्नि र्भुक्तग्ं स्वाहा, ॐ वेदि र्भुक्तग्ं स्वाहा, ॐ द्यौर्बु क्तग्ं स्वाहा ॐ पृथिवी भुक्तग्गिंस्वाहा, ॐ ओषधिवनस्पति गन्धर्वा प्सरसश्चैवभु कग्गें स्वाहाणि जुह्वां दर्व्या चरु मुप स्तीर्य द्विरवदाया ऒभिघा र्यतया ऒग्निर्जीर्ण मित्यादि पञ्चभि र्जुहोति॥ ॐ अग्नि जीरग्ं स्वाहा, ॐ वेदि रीरणं स्वाहा, ॐ द्यौड्जी रग्ं स्वाहा, ॐ पृथिनी श्नीण्नग्ं स्वाहा, ॐ ओषधि वन स्पति गन्धर्वाप्सरसश्चैव र्जीरग्ं स्वाहा॥ स्रवेणा 2ज्यं गृहीत्वा वेद्यां पश्चिमादि प्रागन्तं सम्यं बर्हिरिति स्रावयजु जुहोति ॐ समज्ञ्कां बर्कार् हविषा घृतेन समादित्यैर्वस्यु स्सम्मरुद्भिः समिन्देणविश्वेभि र्देवेभि रक्तां दिव्यं नभोगच्छतु यथ्स्वाहा, ततो वामेन सुवं गृहीत्वा दक्षिणेना ज्यपात्रं सङ्गृह्याग्ने रुपरि धारय न्नाज्यशेष मिन्दाय जुहोमि स्वाहेति जुहुयात्; ॐ इन्द्रय जुहोमि स्वाहा! तत्पा त्रेणा धाव मादाय स्रुवेणा 2 सरित मग्नि स्तृप्यत्वित्युपाग्निःॐ अग्नि सृव्यतु॥पश्चिमतो वेदि स्तृप्य त्वति वेद्याम् “ॐ वेदि स्तृप्यतु॥द्यौ स्तृप्यत्वि त्याकाशे॥ ॐ द्यौस्तृ प्यतु! पृथिवी तृप्यत्विति(वेद्याः पश्चिमे) भूमौ ॥ ॐपृथिवी तृप्यतु। ब्रह्माद्या स्तृप्यस्तमिति दक्षिणस्यां वेद्यान्तर्पयति ॥ ब्रह्माद्या सृव्यन्हाम् प्रणीतायां दक्षिणस्यां (सुवेण) दै वेना ऒपोगृहीत्वा ओषधि वनस्पति गन्दर्वाप्सरस श्चैव तृव्यस्तमित्युत्तरस्यां वेद्यां तर्पयित्वा ॐ ओषधीवनस्पति ॐ L (पैतृके) अगिर्भुक्त मितिस्टले अग्निभुक्तं अग्निर्जीर्णं विना (प्राचीनावीति) पितृभुक्तं पितामह भुक्तं, प्रपितामहभुक्तं, पित्बजीर्णं पितामहजीर्णं प्रपितामह जीर्णं- - इति - माकु श्राद्धेपि, पितृपत्नी भुक्तं पितृपत्नीजीर्णं मित्यूहाकर्तव्या!18] वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः 107 गन्जर्वाप्परसश्चैव तृप्यन्ताम् तथोत्तरस्यां प्रणितायाग्ं सापसव्य मापो गृहीत्वा पैतृकेण तीर्थन मेदक्षिणतः पितरं पितामहाग प्रपितामहा शाक्षय्यमस्तु तृप्यप्तमिति दक्षिण स्यां भूम्यां तर्पयति (प्राचीनाःती) “ॐ मे दक्षिणतग्ग पितरः पितामहाः प्रपितामहा श्भाक्षय्य मस्तु तृप्यन्ताम्” (अपउपस्पृश्य)(उपवीती) प्रास्पारित्य नैश्चतुर्भि रै वेन तीर्थेन प्राग न्त मुदग न्तं प्रवाहणञ्ब कृत्वा. अदितेऒ स्वमग्गिं स्थाः। अनुन-ते2 स्वमग्ंस्थाः। सरस्वते ऒन्वमर्ग्ंस्थाः देवसवितः प्रासावीः. रा दक्षिणादि प्रणिध्योरुपान्ता ङ्गुष्ठा नामिकाभि पवित्र मक्षतं गृहीत्वा ग्रन्दि०विसृज्य) (अप उपस्पृश्य) पवित्रमसि वूर्णमसि सदसि सर्वमसीति पर्यायतो जुहोति । ॐ पवित्रमिसि पवित्रम्मे भूयात्स्वाहा! ॐ पूर्णमसि पूर्णं मे भूयात्स्वाहाः ॐ सदसि सन्मे भूयात्स्वाहा ॐ सर्वमसि सर्वं मे भूया त्स्वाहाः अक्षितमसीति प्रणिधि मुत्तरां चालयित्वा । ॐ अक्षित मक्षित्यै जुहोमि ॥ अक्षितमनि मामे क्षेष्ठाःण तदाधावेन प्राच्यां दिशीत्यादिभि र्यथादिशं परिषिच्य॥ ॐ पाच्यां दिशि देवा ऋत्विजो मार्जयन्तां दक्षिणायां दिशि मासाग पीतरो मार्जयन्तां प्रतीच्यां दिशि गृहाग पशवो मार्जयन्ता मुदी च्यां दिश्याप ओषधयो वनस्पतयो मार्जयन्ता मूर्ध्वयं दिशि यज्ञ स्संवत्सरो यज्ञपति र्मार्जयन्ता मधो धराधरै र्नागेभ्यो मार्जयन्ताम्, माहं प्रजामिति (उ त्तरप्रणिधि मग्नेग्गि पूर्वतो नीत्वा) दक्षिणप्रणिधास्वल्पमा भावं स्रावयित्वा ॐ माहं प्रजां परासिषं यानस्य यावरी स्तन समुद्रे वोनिनयान स्स्वम्पाथो अपिथ्यतस्तुन्तन्व व्रजसो खानुमन्विहि ज्योतिष्मतः पथो रक्ष धियाकृतान्, अनु ल्पणं वयत जोगु वामपो मनुर्भव जनया दैव्यञ्जनम् 108 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः स्वांयोनिमिति दक्षिणप्रणिध्यां स्थितं जल मुदकपात्रे स्राव यित्वा, ॐ स्वां योनिमपि गच्छता ऒच्छिदग्ग प्रजया भूयसं मापरासेचि मत्सयः। आपोहिष्ठादिना तदर्भि रात्मा नं प्रोक्ष्यः ॐ आपोहिष्ठा…. थाचनः॥ प्रणिधि विसर्जयति. पुन र्देवेभ्यो हव्यं व हेश्यग्नेर्दर्शनेन स्रुवं विसृज्य, ॐ पुन र्देवेभ्यो हव्यं वह॥ तूष्ठीं गृहीत्वाः वर्षिण्ण गह्वरेष्ठ ग्रमितिकर्षिष्ठ समिधौजुहुयात् II ॐ वर्षिष्ठा गह्वरे ष्णोग्रं वचो अपावधीं श्वेषं वचो अपावधीग्ं स्वाहा॥तूष्ठीं गृहीत्वा! ऊर्थ्वं यज्ञं नयतमित्यूर्ध्वसमिधौ ॥ ॐ ऊर्थ्वं यज्ञं नयत माजीह्वरत मत्ररमेथां वष्मजन्पृथिव्या दिवो वा विष्णवुतवा पृथिव्या स्वाहा॥ पश्चिमतग परिधिमपनये त्येवं दक्षिणत उ त्तरतग्ग परिधिमपनीय नात्यग्रं तूप्लीमग्नौ प्रत्येकं प्रहृत्यः ॐ पश्चिमत परिधिमपनय, ॐदक्षिणतग्ग परिधिमपनय, ॐ उत्तरतग्ग परिधिमिपनय॥ पश्चिमतो विष्णो न्पदनम सीत्येवं दक्षिणत उत्तरत प्राच्यामितिच परिस्तरणबर् हिष उद्धृत्य, ॐ पश्चिमतो विष्णो स्पदनमसि, ॐ दक्षिणतो विष्णो स्पदनमसि ॐ उ त्तरतो विष्णोस्पदनमसिॐ प्राच्याँविष्णो स्पद समसि। सर्वानन्यास्परि स्तरण बर्हिहिष शाृपनीत्वा समूह्य कूर्चा श्चेदं स्दान्विसृज्या अप उपस्पृश्य) ऒ द्भि, प्रोक्ष्य आप्या यन्तामिति नात्यग्रं सकृदेव जुहोतिनि ॐ आप्यायनामाप ओषधयो मरुतां पृषतयस्थ दिवङ्गच्छ ततोनो वृष्टि मेरय स्वाहा॥शुद्ध्यन्तां पितृषदनग्ं शुद्ध्यन्तान्देवसदन मित्यविच्छिन्न मुल्मुकाना स्तीर्य नैरृत्येदहे दविच्छिन्नेन ब्रह्म वर्चसा येतिः ॐ शुध्यन्तां पितृषदनग्ं शुध्यन्तां देवसदनम् । भूति स्मेति भस्म गृहीत्वा ॐ भूतिस्माते लभते नित्यग् सर्वयज्ञ कृतं भवेत्, अग्निमारुतयो र्भूतिः, ललाट हिक्क बाहु कण्णादी नादित्यस्सोमोनम इत्य्वूग्र मालिष्य॥ ॐ श्री वैखानस वॆळ्ळमेधिक प्रयोगः आदित्य स्सोमो नमः, श्यायुषं जमदग्नेग कश्यपस्य त्यायुषम् यद्देवानां श्यायुषं तन्ने अस्तु त्यायु षम्, दीर्घायु त्वाय बलाय शताय शतं च वर्चसे त्यायुषम् आपोहिष्टेत्यात्मानं प्रोक्ष्य, ॐ आपो …….. थाचनः, ॐ च मे स्वरणति बालकृतं वेलिचाग्निं॥ ॐचमे स्वरश्चमे यज्ञोपपडे समश्च यत्ते न्यूनं तस्मै तउयत्ते तिरिक्तं तस्मै ते नमः ॐ बालकृतं वा चरितं वा सत्य हीनं वा वा
- पुष्पहीनं वा होत्सहीनं वा ऒवषडर्थहार मुपाऒग्नये जातवेदसे भगवा सज्वलित ॐ नमः॥ ॐ यत्ते अग्ने तेजस्ते नेत्यग्निमुद्वयमित्यादित्यं चोपति ष्टेत॥ ॐ य त्ते अग्ने……. भ्राजो दधातु! आदित्यो यत्र दृश्यते तत्र गत्वा उद्वय न्तमस इति पूर्ववदादित्यं चो पस्धाय॥ उद्वयं……..मनसा वुनातु, पुनर्वेदिमूलमासाद्याऒग्निं वैश्वानरसू क्तेनो पस्थाय, प्रणामङ्कु र्यादिति क्रिया न्तहोमः ॐ वैश्वानरस्य रूपम्, पृथिव्याम्परि ससा,स्योनमाविश स्तुनः, अग्निना ऒग्ने ब्रह्मणा, आनशे व्यानशे सर्वमायुर्व्यानशे॥ नर्यप्रजां मे गोपाय, अमृतत्वाय जीवस्ते, जाताल्जॆनिष्य माणां च, अमृते सत्ये प्रतिष्ठिताम्. अथर्वपितुं मेगोपाय रसमन्न मिहायुषे, अदब्धियो ऒशीततनो, अविषन्नग पितुं कृणु, शग्गिंस्य वशून्मे गोपाय, द्विपादोये चतुष्पदः अष्टाशफाश्च यइहाग्ने, येचै कशफा आशगाःः, सप्रथ सभां मे गोपाय, येच सथ्या स्सभासदः, तानियावतग्गि कुरु, सर्व मायुरुपॊनताम्ः अहे बुध्निय मन्तम्मेगोपाय, यमृ षय स्त्रैविदा विदुःः ऋच स्सामानि यजूग् ंषि साहिश्रीरमृ तासताम्। चतुश्शिखण्ड युवति स्सु पेशाः घृत प्रतीका भुवनस्य मध्ये ममृज्यमाना महते सौभगाय॥ मह्यं धुक्ष्व यजमानाय कामा । इहैव सस्तत्र सतोनो अग्नयः 110 श्री वै वानन पैतृमेधिक प्रयोगः प्राणेन वाचा मनसा बिभर्मि- आरोनूस समायु र्मा प्रहा सीत्, ज्योतिषावो वै श्वानरेणो पतिष्टे, पञ्चधाग्नि स्व्यकामत् । विराट्सृष्टा प्रजापतेः। ऊर्ध्व 2 2 रोह द्रोहिणी, योनिरग्नेग प्रतिष्ठितिः। नमो ब्रह्मणे नमोअ स्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः। नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि। अहमिन्हो भवाम्यहं विष्णुस्सूर्य स्सर्वान्त रात्मा! ब्रह्म ब्रह्मान्तरात्मा, विराडहञ्चतुर्मुखः। यामह मग्नौ वपाम्याहुतिम्- तद्देवाना ममृतग्ं षाण्मासिकम् । तदसुराणां विषग्ं सद्योनाशं भवतु। यन्ममहस्तन्तद्विष्णो रसुरान्तकमस्तु, यन्म स्त्रहीनं तदहीनं भवतु तदृषीणा पसा पृधिव्याः। क्षमया देवामुनयो मामाविशन्ताम्। शास्त्रा मेवाचि संविशन्तां! तदस्माकं भूतै, रयिमत्यै पुष्टिमत्यै’ मनोनो भवतु वर्चो भवतु सर्वमस्माकग्ं सम्पदस्तु, ॐचमेस्वरणति लौकिकाग्नि विसर्जन मिति विज्ञायते, ॐ चमे………ॐ नमः अग्निमुद्वासयामि, हरिः ओम् तत्पत्. पूर्ववन्न वश्राद्धमामरूपेण हिरण्यरूपेण वा कृत्वाः वृषभोत्सर्जना ऒसुज्ञा स्वी यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा, भोस्वामिनः कृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिनादार भ्या६द्यैकादशे ऒहनि प्रेतत्वविमोचनार्थं वृषभोत्सर्जनं कर्तुं ममयोग्यतासिद्धिर स्त्विति भवन्तो महान्तो ऒनुगृष्णन्तु [प्रयोग्यतासिद्धिरस्तु. L वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 111 पाणानायम्य एवङ्गुण तिधौ (प्राचीनावीती) गो त्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्याऒद्यैकादशे 2 हनि प्रेतत्व विमोचनार्थं वृषभोत्सर्जनकाले तिथि वारा दिभिः हिरण्यदानं करिष्ये (उववीती_ अपउपस्पृश्य - (प्राचीनावीती हिरण्यगर्भ Go ददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्. प्रयच्छमे॥ हिरण्य……. वृषभोत्सर्जन विधिः प्राणानायम्य एवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिनाचारथ्याऒ विमोचनार्धं वृषभोत्सर्जनं करिष्ये पाची) नीलवर्णं सृषभमेकमनीया कादशेऒहनि प्रेतत्व (उव - आप - लङ्कृत्य तस्मि नुन्दमन्य मिति वृषभा थिदैवतं रुद्रमावाह्य ॐ नीलवृषभलक्षणम् श्लो॥ लोहितो यस्तु वर्णन मुखे पुच्चे च पाण्णकः श्वेतः खुरविषाणाभ्यां स नीलो वृष उच्यत, इति वृषोत्सर्गेदैव प्रेतत्व विमोचनम् रो॥ एकादशे ऒह्नि समाप्ते यस्य नोत्सृज्यते वृषः प्रेतत्वा न्न विमुच्येत द त्तेशार्धशतै रपी 94 (पा) (पिशाचत्वं स्थिरन्तस्य) पतिपुत्रवत्याः केवलवृषोत्सर्गनि षेधः श्लो॥ पतिव्रता सुशीला च पुत्रिणी सुभगा मृता नो त्सृजेद्वृक्षमेकं तु सहगा मुत्सृजे द्वृषम् पुत्रादन्यो यवा तस्या श्राद्धकर्ता भवेद्यदि तदैव वृषमुत्पृण्य वश्चा चाद्दं समाचरेत्, इति॥ जीवदृर्तृका ऒपुत्रवतीविषये श्लो॥ अपुत्रातु यदा नारी म्रियते भर्तुरग्रतः वृषोत्सर्गो सकर्तन्य एका गौ र्दियते तदेति त्वं बहुपुत्रा ऒभिलाष हेतु 112 रुद्रमन्यं वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः वीतये, वृषभाधिदैवतं ॐ रुद्रमावा हयामि, रुद्रायनमः आसनादिसर्वोपचारा समर्पयामि, इत्युपचारै रभ्यर्च्य, रुद्रमन्यं तम्बकमितिदक्षिणकण्णि, पीश ॥ काङ्क्षनि पितरः पुत्रा न्नरके पातभीरवशि गयां यास्यति यः कश्चितो ऒस्मा सङ्कारयिष्यति करिष्यति वृषोत्सर्ग मिष्टापूर्तं तथैव च एष्टव्या बहवः पुत्रा यद्येकोपि गयाम्प्रजेत् यजेत वाऒ श्वमेधेन नीलं वा वृषमुत्सृजे दिति॥ एकादशा हेवृषोत्सर्जनासम्भवे. कधं चित्तत्राऒसन्सुवे, सपिज्जीकरणात्रागेव त्रिपक्षाना कुर्मात्, आधा श्लो॥ एकादशेऒह्नि षण्मासे त्रिपक्षे ट्टे तथैवच वृषोत्सर्गनु कुर्वीत परस्तादु रकालिक, इति. त्रिपक्षादौ वृषोत्सर्गन मौढ्यादि दोषविचारः. ॥एकादशाहाद्यपत्र स्ट्रोक्तकाले षु यत्नतः वृषोत्सर्गे तदाळुक बाल्यमौढ्यं नदोषकृत् प्रेतस्य वत्सरादर्वा कदा संस्कारमिच्छति. नकालनियमो ज्ञेयो नमौढ्यं गुरुशुत्रयोरिति. प्रत्यक्षवृषोत्सर्जना ऒकक्त विधिः. प्रस्थद्वयपूरित तणुलपात्रे पवित्रं विधाय तस्मिन्वृषाधि दैवतं रुद्रमावाह्या ऒभ्यर्च्य त तस्मस्त्रका जप्त्वा दर्भोल्कया पवित्रं स्पृश स्वृषभमिति स्मृत्वा विसृज्य तद्रव्यं ब्राह्मणाय दत्वा एकादश ब्रह्मण भोजनं तदशक्ति तावत्सर्या प्तमामं हिरण्यंवा ब्राह्मणेभ्यो दव्याधिति. वृषोत्सर्गफलम्. श्लो॥ उत्स्पजे द्वृषभं नीलं लोहितं कृष्णमेववा मृतो न पश्येन्नरकं गोघाती ब्रह्महा पिवा पुतो वा भ्रातृपुतोवा मृतस्यैकादशे ऒहनी, कीइ्च विप्रोवा क्षत्रियो वापिवैश्य श्शूदोपि वा तथा वृषहीनो मृतो याति गौरवं तमसा वृतम् सप्तजन्मकृतं पापं यद्बल्ये यच्चवार्धके तत्क्षणादेव नश्येत्तु वृषोत्सर्गे पितुः कृतेः इति श्री वैखानस सैतमेधिक प्रयोगः ॐ रुद्रमन्य जरूप इति वामेच जपति॥ ॐ रुद्रमन्य 113 वीतये, ॐ त्प्रन्बुकं……..मामृतात् ॥ ॐ पिशङ्गरूप स्सुभरोपयोधा शुृष्टी वीरो जायते देवकामः प्रजा त्वष्टा विष्यतु नाभिमस्मे था देवाना मह्येतु पाथः तन्नस्तुरी पमथ पोषयित्नु देव त्वष्ट र्विरराणस्यस्व,यतो वीर्यकर्मण्यस्सुदक्षो युक्तग्रावा जायते देवकामः॥ गौर्देनुरिति जप्त्वा “ॐ गौर्दनुभव्यामाता रुद्राणां दुहिता वसूनाग्ं स्वसा 2 ऒदित्यानाममृतस्य नाभिः! प्रणुवोचं चिकितुषे जनाय मागामनागा मदितिं वधिष्ट पिबतूदकन्तृणान्यत्तु ओमुथ्सृजत”, हेवृषभराजपूर्वस्यां दिशि पूर्वसमुद्रपर्यन्तं गत्वा देव ब्राह्मणभूमिंविहाय तृणानि भक्षयज्ञ जलं पिबज्जा यधेच्छं विहरण हेवृषभराज दक्षिणस्यान्दिकि दक्षिण समुद्रपर्यन्तङ्गत्वा…. यथेच्छंविहर॥ हेवृषभराजपश्चिमस्यान्दि शिपश्चिमसमुद्रपर्य स्तं गत्वा…. यधेच्वंविहर॥ हेवृषभराजुउ त्तरस्यां दिशि उ त्तरसमुद्रस र्यस्तङ्गत्वा. . यधेच्छं विहर॥ हेवृषभराजसर्वस्यान्दिशि गत्वा देवब्राह्मण….. यधेच्छं विहर॥ एष वृषो मयो त्सृष्टः॥ इति सतिलं जलं भूमौ क्षि पेत्. प्राणानायम्य एवङ्गुण… तिधौ ( पाचीनावीती) गो प्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒद्द्येकादशे 2हनि प्रेतत्वविमोचनार्थं वृषोत्सर्जनकर्मणि वृषभराज त्वगादिदोषशा न्त्यर्थं यत्किळ्बेद्धिरण्यदानं करिष्ये (उप_अप_ प्राची)हिरण्य…… मे गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिना दार ख्या ऒद्यैकादशेऒहनि प्रेतत्वविमोचनार्थं वृषोत्सर्जनकर्मणि वृषभराज त्वगादिदोषशान्त्यर्थं यत्किण्बिद्धिरण्यदानं तुभ्य महं सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्- इति यथाश हिरण्यं दत्वा तद्वृषभस्य पश्चिमेदक्षिणपादमू लेऒग्नि ति ना ऒयसादिना कृतचक्रेणा ङ्कयित्वा गवां मध्ये विसृजेत्. 114 वैखानन पैतृमेधिक प्रयोगः अथै कोद्दिष्ट प्रयोगवीधिः कर्ता स्नात्वा धृतद्वादशोर्ध्वपुण्णंः कुतपकाले प्राप्ते एकोद्दिष्टशब्दनिर्वचनम् एकमुद्दिश्य यन्फ्राद्धं देवहीनं विधीयते एकोद्दिष्टनु तत्रोक्तं मध्याह्ने तत्प्रकीर्तितम् एकादशाहनीवएकोद्दिस्टम् तत्र सतिथ्यादिदोषविकारः H एकादशे ऒह्नि सम्प्राप्ते श्राद्धं दद्याद्यधाविधि कुर्यादेवाऒत्र वाराडि तिथिभान्यनिरीक्ष्य वै सूतका स्ते सरिः कुर्यादेकोद्दिष्टद्वयमुृधः॥ एकॊद्दिष्टद्वयमिति महेकोद्दिष्ट मावृत्ताद्यञ्च-तद्वयम्- सूतका ने एकादशा हे कुर्यादित्यर्थं- अन्याशौचयुक्तो स्येकादशाह एवै कोद्दिष्टं कार्यम् श्लो॥ सूतके पतिते चासि स्वत स्त्रं नातिलङ्घये, दिति स्वतं स्त्रनाम महैकोद्दिष्टम् श्लो॥ आद्यश्राद्धमशुद्दोपि कुर्यादेकादशे ऒहनि (पा) नवश्राद्दमुद्दोपि कुर्यादेकादशे ऒहनि कर्तुस्तात्कालिकी शुद्धिः पूर्वा शौचन शुद्ध्यती,ति आद्यश्राद्धं नवश्राद्दमिति हि स्मर्यते तदकरणे पुनः पिणोदक दानाद्यवसरः. एकोद्दिष्टाकरणे पुनः पिळ्लोदक श्राद्धानि एकाह ऎव कुर्यादनस्थिसञ्चये पुनर्थाहञ्च कुर्यादिति - मलमासमृता वाद्यमासिकै कोद्दिष्टस्य मलमानव कालः एकराशा स्थिते सूर्ये यदिमासो द्विधा भवेत् एकोदिष्टस्तु पूर्वत्र नपरत कदाचन. इति वचनात्पूर्वमासस्थनिमित्ता धीन मेकोद्दिष्टमुरत मा सेन कुर्या दित्यर्थः, श्लो॥ एकादशे ऒहनि श्राद्धं मरणात्तु विधीयते. आध्यमेकादशे ऒहनि; इति मृताहा देकादळाह एवाद्यैकोद्दिष्ट विधानात्, मानवृद्धवुत्त रमासिकै कादळाऒहास्य मृताहादेकादशाहत्वाभावान्न वर कुर्यादिति सिद्धम्. 19] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 115 22 सनं दत्वा लक्षणसम्पन्नं ब्राह्मणमा हूया इदम्ब्रह्मपुनीमह त्येकदर्भकृतोभयपवित्रे गृहीत्वा ॐ इदं ब्रह्म पुनीम हे, ब्रह्मापुनाद्वित्यङ्गुल्यो निक्षाक्षिप्य, ॐब्रह्मा पुनातु यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः …….. स्वीकृत्य (प्राचीनावीति) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या 2द्यैकादशे ऒहनि अद्यमासिकै कोद्दिष्ट 2 श्राद्धं कर्तुं मम योग्यतासिद्धिर स्त्विति भव 2 नुगृहस्तु “प्र योग्यतासिद्धिरस्तु,
L महानो यथाबलं प्राणायामत्रयं कृत्वा, एवङ्गुण…. तिधौ (प्राचीनावीती)गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या 2 दैकादशे ऒहनि प्रेततृप्त्यर्थ माद्यमासिकै को को र्दिष्णश्राद्धं करिष्ये, तदङ्गत्वेन ब्रह्मणवरण तृसर ताम्बूला भ्वष्टान दानानिचा ऒद्यकरिष्ये (उप_अप. प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारथ्या ऒद्यैकादशे ऒहनि प्रेततृप्त्यर्थं मयाक्रियमाणै कोद्दिष्ट श्राद्धे प्रेतार्थे भोक्ष्यतामिति (पूर्वनिम न्तित ब्राह्मणाय) सतिलदर्भान्दत्वा । अ न्तश्शुद्धर्थमय,न्तो कृसरः आस्य शुद्ध्यर्थमिद ने ताम्बूलम् शरीर शुद्ध्यर्थमिदमभ्यज्जनम् इति दत्वा स्नानाय तं विसृज्य, ई निम स्त्रणाहण ब्राह्मणलक्षणम् त्रीपक्लाः कृशवृत्तयो मृणावर्त स्सकलेनियामु क्तयोनिदोषा ब्राह्मणाः पात्रमीत्यामनन्ति, एक स्त्रयः पञ्च सप्त सवै कादशवा शक्त्या निमन्तिता भव न्ति. एकादशदिने मृतकनिमि त्तत्वा नैमित्तिक मेकोद्दिष्ट श्रद्द ममस्त्र) कमाचषीर्ण समस्त्रकं संस्कारं कृत्वा कधममस्त्रकं तस्मात्सपिणी करणवद्धुत्वा श्राद्धमित्येके, गृहस्य पूर्ववच्छोधनं कृत्वेतिज्ञ. 116 पै छानस पैत्यमेधिक प्रयोगः स्वयञ्च स्नात्वा छृतद्वादशोर्ध्वपुणः पुण्याहं कृत्वा ॐ धारासुस पसु. पैतृकाऒमाहरसङ्कल्पः प्राणानायम्य एवङ्गुण…तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः- पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या 2 दैकादशे ऒहनि प्रेततृ व्यर्ध माद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे पैतृकाघारकर्म करिष्ये (उप.अप—प्राची) दक्षिणप्रवणे देश स्धण्णिलं कृत्वा तूप्लीमपसव्यं प्रोक्ष्य दक्षिणतो दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु समृ रानाहरे पक्वञ्चरु मौदुम्बरदर्वीं तिलोदकपात्रादुम्बरशाखा पुष्पतिला ऒक्षता ऒपूप वस्त्रां भरण गद्दे क्षु बदरी फलानि दधि सक्तु मधूपदंशा न्नवंशूर्पं गवादिदक्षिणा मुपान हौ छत्रं कांस्यादिक मामारसम्भारां श्चैकैकशः प्रत्ये कंसाधयित्वा लौकिकाग्निं पूर्ववत्पत्रिष्ठाप्य यधोक्तनत्पै तृकमाघारं कुर्यात्. हो पैतृकानूर विधानम् प्रोक्षणोल्लेखनैक दर्भकृतपरिस्तरण निक्षेपणादिषु दक्षि डान्तं पश्चिमास्त्रं दक्षिणाग्रा नृश्चिमाग्रा न्कुर्यात्, वीति त्रमित्यग्नेनै काऋत्वा मौदुम्बरीं समिधमाविध्य पैतृ केण तीर्थेन निधाय दग्द्व 22. वाहनादिकर्मसु कक्षदैवतसो मानेपै तृकामारयज्ञ मावाहयामि त्यावाह्या ऒनन्त रन्दक्षिणप्रणिधी मन्यां निधाय तस्यां (प्राचीनावीती) गोत्रं शर्माणं - पितरं - प्रेतमावाहयामी त्यावाह्य। तधा * सपिणीकरणो कव तिृतॄणा मावाहन जुष्टाकार स्वाहाकार वर्णं वैश्वदेवहोमं विना पैतृकाघारं हुत्वा एकोदिष्टश्राद्धं कुर्यादिति.श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 117 ऒज्यपात्र मन्यं निधाय प्रेताय जुष्टं निर्व पामिति निर्वाप्य, गायत्र्या औदुन्बुरसमिधः प्रोक्ष्य स्रस्समिथो गृहीत्वा (प्राचीनावीती) सतिलाक्षता 22ज्यचरुभि रप्रदक्षिण मग्रमध्यमूलानि स्पर्शं स्पर्श मधो नीत्वा सकृन्मध्येच सन्दधाति, अपसव्यं परिषिच्य ? अग्नये कव्यवाहनाय स्वधान मस्स्वा हेत्यादिभि रुत्तरदक्षिणमध्येषु हुत्वा (उपवीती) आघा रसञ्ज्ञेकादिहोमा हुत्वा कक्षदैवतसोमा न्तो पैतृकामार यज्ञाय स्वाहा, यज्ञदै वतविविश्वेभ्यो देवेभ्य स्स्वाहा, इत्या ज्येन हुत्वा (प्राचीनाऒती) गोत्रायशर्मणे पित्रे प्रेताय स्वाहा इति पूर्वनिर्वापिता 22. ज्येन जुहुया दन्यत्पर्वं समानम्, एवं पैतृकामारं कृत्वा. स्ट्रापचनम् णानायम्य एवङ्गुण .. तिधा (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या ऒद्यैकादशे ऒहनि आद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्रद्दे पैतृकाग्नौ स्थालीपचनं करिष्ये (उप_अप) + दर्भॆण स्थालीम्बद्ध्वा प्रजास्थालीमिति स्थालीमभिम स्त्र्य ॐ प्रजास्थालीमभिम……प्रजानन्न्, (प्राचीनावीती) गोत्राय शर्मणे पित्रे प्रेताय जुष्टं निर्वपामिति सतिलां स्तणुला ? अग्निये कव्यवाहनाये त्युत्तरे, सोमाय पितृमत इतिदक्षिणे ययाय चाक्टिरस्पतय इति मध्ये क्रमेण हत्वा पुनराज्येन एते यज्ञह पितर, उश न्तस्त्वा, सानोददात्विकि, त्रिभिर्जुहो स्थितिः केचितो
- सूज दर्भेण स्थालीं बद्ध्वा तिलोदनं कव्यमिति प्रकारेण पूर्वमेवद रेृण कण्णदेशं ऐव्वा स्थाभ्यां सामीति सतिलां सणुला न्निर्वाव्य॥ पादयेत् - इत्युक्त प्रेताय जाष्टं निर्व अथवा पूर्वो क्त वल्लोकिकाऒ ग्नौ सापूसव्यज्ञानादिकमन्नं पाचयित्वा तदा दायेति॥ 118 श्री वै भावन पैतृमेधिक त्रयोगः न्निर्वाप्य, वाचस्पतय इति सत्त्वादक्षिणतोपतारयति ॐ वाचस्पतये समिधं यक्ष्यग्ने. अग्निं परिसमूह्यः ब्राह्मणवरिणम् L प्राणानायम्य एवङ्गुण… तिथि (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒद्यैकादशे ऒहनि प्रेततृप्त्यर्ध माद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे ब्राह्मणवरण पाद प्रक्षाळनादिनिचा ऒद्य करिष्ये- (उप अप- प्राची) स्नात्वा 2. ऒगतं ब्राह्मण मीदपूसन मित्यासने चा ऒ ऒ सयित्वा ’ गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य इदमासनम्, निमित्तारे भोक्तुं भवता क्षणः कर्तव्यःः प्राप्नोतु भवाज इति सतिलदर्भाक्षत मुदकं तस्य दक्षिणह स्तेदत्वा (प्र) ऒन्तथा प्राप्नुवानि सकला राधनै स्स्वर्चितम् इतिसतिलाक्षताजु तस्यपादयो सिमर्प्य. आमकू पेदै कोद्दिष्ट श्राद्धनि षेधः. श्लो॥ श्राद्दनि फ्ने द्विजातीना मामश्राद्धं प्रकीर्तितम् अमावास्यादिनियतं माससंवत्सरादृते ब्राह्मणं भोजये दाद्ये होतव्य मनले पि वा पुनश्च भोजयेद्विप्रं द्विरावृत्ति रृवेदिति होमकरणे पि वुनत्य्राद्धकरणस्मरणात् । माससंवत्सरादृते, इति मासिका ऒद्दिकयो रामश्राद्धनिषेधा व्यावश्यक मेकं भोजि चेत्- इति. ब्राह्मणाऒभावे कर्तव्यता विधिः. आपिच अश क्त श्चे दन्ना ऒकावे ना उद्यन्तमामं वा दवातीति केचिद्वदन्ति ऒ एकोद्दिक्षेतु सम्प्राप्ते विप्राभावे कधं भवेत् आवाह्य नुसमिद्दे ऒग्नौ पायसं जुहुयाद्दविकि पौरुषेणतु सूक्तेन त्वावृत्त्याग्राससम्मितम् अभ्यर्च्य गन्जवस्त्राद्यै रुदकुम्भक्षा दक्षिणाम् तत स्स्नात्वा पुनश्चाद्यं कुर्यात्तु ब्राह्मणे र्बुध इति. वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः पाद प्रक्षाळनं 119 ततस्त्रिकोण मरण्नमात्र मपटं खात्वो पलिष्य सतिल दर्भान्नि धाय दक्षिणामुखमासने चासयित्वा तत्पादा वनदे निथाय गोत्र शर्मणा पितः प्रेतपाद्यस्थाने स्वागतम्,(प्र)सु स्वागतम्।इदन्ते पाद्यमितिपाद्यं दत्वा इदन्ते पाद्यम् (प्र) अस्तुपाप्यम्, पवित्रे विमुच्य दक्षिणकर्णे विन्यस्य स्वय मभिमुखो भूत्वा शन्नोदेवीरिति पाद प्रक्षाळनं कृत्वा ॐ शन्नोदेवी………..वस्तुनः ततः पवित्रे धृत्वा सर्वोपचा रा समर्पयामिइति तिलां स्तत्पादयोस्स मप्य= (उप उप -प्राची) स्वयं पादौ प्रक्षाळ्या 22 चम्य तमप्याचमनं कारयित्वा, निमिरा ऒधनम् (प्राचीनावीती) अथावनीदमित्यग्ने L र्दक्षिणतो मण्डलं गोमयेनो पलिष्य, ॐ अथावनीदं….लिप्ते, अस्त्वासनमिति दक्षि णाग्राजा सतिलदर्भाना स्तीर्य।ॐ अस्त्वासनं … पदम् ? 2 प्रेतस्य इदमासनमिति वदन्ना 22 चान्तं ब्राह्मणं तस्मिज सदर्भ तिला स्तृते विष्टरे * दक्षिणाभिमुख दक्षिणा2 भिमुख मासयित्वा स्वयं पूर्वा ऒभिमुख स्तं प्रेतरूपं ध्याय . ? षष्ठ्य ना ऒऒसनं चतुर्ध्यनैना स्नानादीन्येनं गोत्रनामादिना प्रेतस्या र्चसङ्कृत्वेति. *तत स्स्नातानुलिप्तानहते वासने वसानाका नक्कुऱ्ऱलाङ्गुळीयक धारिणो दक्षिणामुखा व्राचीनावीतिन इति. होमरू पैकोद्दिष्टुश्र द्दप्रकारः प्राणानायम्य, यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भो स्स्वामिनः भवत्साद मूले……. स्वीकृत्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य नाचार्य ऒद्यैकादशे ऒहनिअद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धं भोक्त्रभावा दग्नि प्रेतस्य, मरणदी पुरुषहोमरूपेण कर्तुं मम योग्यतासिद्दिर स्विति भवन्तो महान्तो ऒनु गृहस्तु (प्र] योग्यतासिद्धिरस्तु, 120 श्री वैखानस पैतृवेधिक प्रयोगः गन्धद्वारामिति गन्धं दद्यात्, ॐ गन्धद्वा श्रियम् गोत्राय…. प्रेताय इमं गस्धं ददामि। अद्भत प्रार्चतेति सतिलाक्षताजु” ॐ अर्चत… चक्रातः गोत्राय…. प्रेताय इमा स्तृतिलाक्षता ! ददामि, आयनेतइति पुष्पम्, ॐ आयनेते…. गृहाणमे, गोत्राय….. प्रेताय इमानि पुष्पाणि तुलसीदळानि ददामि। धूरसीति धूपम्। ॐ धूरसिधू हिग् सिस्टम् गोत्राय…. प्रेताय इमं धूपं ददामि। उद्दीप्य स्वेतिदीपम्, ॐ उद्दीप्य… दिश 1 गोत्रा…. प्रेताय इमं दीपं ददामि। युवासुवासा स्सोमस्यरनूकसिति वस्त्रद्वयम्। ॐ युवासु वासाः….देवय न्तःः ॐ सोमस्य…. राविश। गोत्राय…. पेताय वस्त्रद्वयं ददामि। ऋतुभिरिष्ट्वार्तपै रियमोषधीति क इलद्वयम्. ॐ ऋतुभि…. वदसि, ॐ इयमो पेताय कुण्णल द्वयं ददामि, इदं एवङ्गुण……तिधौ(प्राचीनावीती) गोत्रस्य करोतु गोत्राय ब्रह्म पुनी मह इत्य एकादशे ऒहनि आद्य मासिकैकोद्दिष्टश्राद्धं भोक्त्रभावादग्नि पुरुषहोमरूपेणा ऒद्य करिष्ये (इति सङ्कल्प्य) पूर्ववृत्पुण्याहं पैत्यकाऒ ऒघोरं स्थालीपचनञ्च कृत्वा. प्राणानायम्य एवङ्गुणतिधौ (प्राची) गोत्रस्य श्राद्धे अग्निपुरुषवरण कृसर ताम्बूलाभ्यज्जनदानानिचा..द्यकरिष्ये (उप-आस-प्राची) आग्निजरुष स्ये दमासनम् हे अग्निपुरुष प्रेतार्ध भोक्ष्यताम्, इत्यग्निं सति अदभै ९र्वृत्वा पूर्ववत्कृसरादीनि दत्वा, अग्निपुरुषं स्नातमागतमिति संस्मृत्य प्राणानायम्य एवङ्गुण तिधौ गोतन्य शर्मणः पितुः प्रेतन्य मरणदिनादारख्या ऒद्यैकादशे हनि अद्यमासिकै कोद्दिष्ट कॊद्दे अग्निपुरुषरूप ब्राह्मणवरण पादप्रक्षाळ नार्चनादिकं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) (प्राची) अग्नि पुरुष स्ये दमाननम् स्त्रेतार्धे भोक्तुं भवता क्षणः कर्तव्यःपाप्नोतु भवा इति सदर्भतिलाक्षता नग्नौ समर्प्य, प्रेतरूप हे अग्निपुरुष पाद्यस्थाने स्वागतम् …….सकलाराधनै स्स्वर्चितम्, अग्निपुरुषं गन्दपुष्पधूपदीप वस्त्राघ्या= चमनाद्वै र्यदोक्तमाराध्य. श्री वैधानन पैत्यमेधिक प्रयोगः L गो 121 ङ्गुळीयकम्, ॐ इदं ब्रह्म पुनी.. हि, गोत्राय…. प्रेताय अङ्गुळीयकं ददामि,तदभिमुखे दक्षिणा2 गदर्भोपर्यर्घ्यपात्र संसाद्य तस्मि न्ने कदर्भपवित्रं निधायशन्न्नो देवीरित्यद्भिरावू र्य। ॐ शन्नो…. वस्तुनः, तिलोसिति वस्मिं स्तिला ऒक्षतान्नि क्षिप्यः ॐ तिलोसि …निर्मितःप्रश्नवद्भिः प्रत्नस्वदेहिगोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतमिमान्लोका त्प्रणयाहीसस्स्वधा नमः, गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिना दारख्या ऒद्यैकादशे ऒहन्याद्यमासिकै को र्दिष्टश्रद्धे गोत्रं शर्माणं पितरं प्रातं भवत्यावाहयिष्ये (प्र) अवाहय. ं उशन्तस्त्वा… अत्तमे गोत्रं…. प्रेतन्ध्या ॐ यामि, आवाहयामि। इत्यावाह्यतिला ऒक्षतदर्बपुष्पन्तच्छि रसिनिधाय.यादिव्याआपइतिमन्ता ने पात्रस्थतिलोदकमुद्धरिण्या गृहीत्वा प्रेत अर्घ्यं स्वधेति तस्य दक्षिणहस्ते दद्यात्, ॐ यादिव्या….भवन्तु गोत्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतस्यमरण दिनाचार्य ऒद्यैकादशे ऒहन्याद्य मासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे गोत्रः शर्मजु पितुः प्रेत अर्घ्यं स्वधानमः [ प्र]अस्तुस्वधा 2र्घ्यम्। शन्नोदेवीरित्याचमनम् । तद्दक्षिणहस्ते दद्यात्, ॐ शन्नोदे …वन्तुनः, गोत्राय प्रेताय इदमाचमनीयम् [प्र अस्त्वाचमनीयम्। सकलाराधनै स्स्वर्चितम्, प्र]अ स्त्वर्चि ୪ तम्. पेताज्य चरु होमः 2 अधाग्नौ होमं करिष्यामि, [प्र] कुरुष्व इति तेना 2नुज्ञातः प्राणानायम्य एवङ्गुण…….. तिथौ, (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः सीतुः प्रेतस्य मरणदि नादारख्या ऒद्यैकादशे 2हनि अद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे पैतृकाग्नौ प्रेताज्यचरु होमं होष्ये (उप-अप-प्राची) अपसव्यं परिषिच्य अदिते एवङ्गुण….तिधौ गोत्रस्य….श्राद्धे प्रेता ऒऒज्यचरुहोमं होष्ये (उप- आप-प्राची) प्रेताया ऒऒज्यचरुख्यां पूर्ववद्दुत्वा (उपवीती) b 122 L श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 2नुमन्यस्व … प्रसुव,(आज्येन)गा त्रायशर्मणेपि त्रे प्रेताय स्वाहा, अभिघार्य कव्यङ्गृहीत्वाः गोत्राय शर्मणे पित्रे प्रेताय स्वाहा, तधै वानग परिषेकं कुर्यात्, अदिते ऒन्व मग्गिंस्थाः…. प्रासावी ः1उपवीती. अपउपस्पृश्य।पूर्वविस्यस्ता 22 ज्येन व्याहृतीरुत्वा, अदिते ऒ सुमन्यस्व…. प्रसुव, ॐ भू स्वाहा… ॐभूर्भुवस्सुवस्स्वाहा॥ अदिते ऒन्वषग्गांसा…….. प्रासावीः. पिण्णप्रदान सङ्कल्पः प्राणानायम्य, एवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य .. शर्मणः पीतुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या 2 द्यैकादशे ६हनि अद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे प्रेततृ प्त्यर्धं पिण्णप्रदानं करिष्ये (उप-अप-प्राची) पिण्ण वेदिकालक्षणम् सापसव्यं वाचं यतस्सिकताभिरुदत्रागपर मरत्नि मात्रं वितस्त्या दक्षिणतो भागोन्नतं स्थानङ्कल्बयेत् पिण्णस्थाने सपत्रां प्रादीशमात्र मौदुम्बरीं शाखां दक्षिणाग्रां निधाय उद्दन्यमानमित्येकदर्भेणा ऒ पसन्य मुल्लेखनं सकृद्दक्षि णास्त्रं कृत्वा, ॐ उद्दन्यमान तोकसाता, गायत्र्या पिण्णस्धानं प्रोक्ष्य, ॐ तत्सवि…. यात्। तत्रतिला न्विकीर्यनिहन्नि सर्वमिति दक्षिणाग्रम युग्मानां बहिका-षा मुदुम्बरपत्रा णां चा 22 स्तरणं कृत्वा तत्र सतिला ऒक्षतं पुष्प मेकं निधाय, “ॐ निहन्मि सर्वं यदमेध्यतो भवेद्द ताश्च सर्वासुरदानवा मया रक्षांसि यक्षा स्सपिशाच सङ्घा हतामया यातुधानाश्च सर्वे” सतिलदर्भं प्रातं पि त्तरे निथाय पोषायत्वेत्यद्भिरापूर्व “ॐ सोषायत्वा” एवङ्गुण…….. तिधौ……. आद्यमानिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे प्रेततृप्त्यर्थं पिण्णप्रदानं करिष्ये (इतिसङ्कल्व) पूर्ववत्सिद्दिप्रदानं कृत्वा. 20] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 123 पितरो मे प्रसीद न्त्विति प्रणम्य‘ॐ पितरो मे प्रसीदन्तु आमऱग च्छत्वित्येकवचनेन मस्त्रं समूह्य गोत्रानामादिना तसा र्चनं • तत्पात्रएव कुर्यात्. आगच्छप्रेतो.. सलिलदर्भोदकपात्रे प्रेता ऒ. 2. वाहनम् जानुभ्यां वामजानुनावा भूमिं स्पृश। “ॐ आम -मिमाः” गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं आवाहयामि। इति पात्रे आवाह्यः प्रेतस्य इदमासनमित्यास नं दत्वा प्रेताय स्नानवस्तो त्तरीयाभरणादी स्समर्प्य. पिण्णप्रदानम् कव्यस्धालीमभिघार्य आमावाजस्येति पात्रं प्रक्षाळ्य# ॐ आमावाजस्य .. गम्यात्, अग्निरिन्धति पिण्णपात्रे पिण्णप्रमा णं तिलोदनं निक्षिप्यः ॐ अग्निरिद्दां ….. धुङ्क्ष, अभिमार्य तेन तिलोदनेना ङ्गुलाग्रेषु सूक्ष्मं (अङ्गुष्ठमात्रं) पिं कृत्वा पवित्रपाणि रवाङ्गुष्ठ जानुभ्यां भूमिं पीडय न्नय मोदन इति मन्ता र्ते गोत्राय शर्मणे पित्रे प्रेताय एष पिण्ण उपतिष्ठत्विति पिणं निर्वपतिः ॐ आयमोदनः तर्प यस्तमे. गोत्राय - शर्मणे पित्रे - प्रेताय एषपिण उपतिष्ठतु इति पिऱ्ऱमेकमवाचीन पाणिभ्यां निधाय प्रेताया ज्ञानं ददामि, इत्येवमळैन दन्तधावन दधिमधु सक्तु लाजा 瓒 L स्धणिले आवाहनं कुर्यादिति केचित्, आयं भाष्यकारा ओऒशयः। कदळ्या द्यनिन्दितपात्रे पायसं प्रक्षिप्या ऒथिकूर्म परिषेचनादिकं सर्वं पूर्ववत्कृत्वा प्राणायस्वाहे त्यग्नौ पञ्चहुती रुत्वा । उपभृता सर्पिषो पसिच्य द्वात्रिंशत्कबळास्कृत्वा तप्मि न्नग्ना वेद पुरुषसूक्तेन जुहुयात्. तृप्तिमुक्त्वा, आपोशनं दत्वा दक्षिणां ताम्बूलञ्च दत्वाः पूर्व वत्सिणोद्वासन म न्तहोमादिकं सर्वं कृत्वा स्नात्वाषोडश श्राद्धं कुर्यात् : [आत्रषोडशर्चन्य पुषरुसूक्तिन्य द्विरावृत्त्वा होमः] इति. 124 श्री वैधानस वैतृमेधिक प्रयोगः
- पूसे क्षु व्यज्ञान बदरी फलादीं सात्कालिकफलानि भक्ष्याणि व्यज्ञानानिच गोत्रनामपूर्वं प्रत्येकं दत्वा मुखवासञ्चा ऒर्पयेत् ततः गोत्र…. प्रेतपानीयार्थ मिदमु दश म्भं ददामि। इति सतिला ऒक्षतपवित्रमुदकुम्बं तत्पार्श्वे निधाय ऊर्णंवह स्तीरिति सतिलमुदकमळैलिना गृहीत्वा 2.2पसव्यं पिण्णस्य परित स्संस्राव्य,ॐ ऊर्जंवह स्ती…. कीलालं परिसृतम्, श्रिताय पानीयं ददामिति पानीयन्दत्वा, पिण्णं शूर्पेणा 2.ऒच्छाद्यउपरि पुष्पतिला ऒक्षत दर्भान्विन्यस्य ततः प्रेत सं बन्धवस्त्रं कांस्यादिपात्र मुपान च्चत्रं तल्प मुपधान मास नं च सर्वं पिण्णस्दाने प्रत्येकं गोत्राना मोच्चारण पूर्वकं प्रेताय निवेद्य तत्स्वरूपाय तस्मै ब्राह्मणायदद्यात्, पाकाऒभिम स्त्रणादिकम् ततो भगवन्नि वेदितमन्नं पिण्णशेषं चानिस्धितपात्रे प्रक्षिप्या 2.ऒज्येना 2.2. भिघार्य तुळसीं विन्यस्य अपूपोप दंशादीनि … पृथक्पृधक्पात्रेष्वसङ्करं निक्षिप्य भोजनपात्र समीपे भूम्यां निधाय भूर्भुवस्सु परित्यन्नादिकं प्रोक्ष्यः ॐ भूर्भुवस्सुवः॥ सत्यन्त्वर्तेन परिषिमीत्य प्रदक्षिणं परिषिच्य! सत्यस्त्वर्तेनपरिष्चिमि । प्रेतसवितः प्रसुवइतिभोक्तृ हस्ते जलन्दत्वाः ॐ प्रेतनविग प्रसुन पृधिवीते पात्रमिति पाणिभ्यां तत्पात्रं स्पृष्ट्वाजपतिः ॐ पृधीवीते…… षिन्लोके ॐ भूर्भुवस्सुवः परिविष्टं परिवेष्यमाणञ्च इदमन्न ममृत स्वरूपं श्रीविष्णो कव्यं रक्षस्व ॐ इदं विष्णु… सुरे॥ इति स्वाङ्गुषमूलेन तदङ्गुषमूलं गृहीत्वा अन्नादिकं स्पर्श यित्वा गोत्रस्य . …. प्रेतस्य मरणदिवादारख्या ऒद्यैका श्री पै खानस पैतृमेधिक प्रयोगः 125 दशेऒहनि अद्यमानिकै कोद्दिष्ट श्राद्धे गोत्र शर्मजु - पीतग्ग- प्रेत इदमन्नं सव्यज्ञुनोदकं सपरिकरं सतिलापिधां सोदकु म्भं सदक्षिणाक मुपतिष्ठतु, इत्युक्त्वा अपोशनं दत्वा भोज नं यथेष्टं कारयित्वा अष्टकावत्तृप्तिमुक्त्वा उत्तरापोशनं दत्वा अनुद्धितात्सकाशादुच्छिष्टमपनीय गृहद्बहिः प्रदेश् दक्षिणस्यां दिश्यवटं खात्वा तस्मिन्पक्षिप्य पीथाय स्थलशुद्धं कृत्वा करशुद्धिं कारयित्वा आचान्ताय यथाशक्ति दक्षिणां ताम्पूल मुपान च्छत्रव्यजनादींश्चदत्वा उत्तिष्टेत्युद्वास्य, ॐ उत्तिष्ठ प्रेतपितृ…….. देवतासु ॥ गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं यधास्थान मुद्वासयामि इति तिला ऒकता समर्प्य- तं विसृज्य…पिस्थानगतं प्रेतं तथै वोद्वास्य (पिड्डेन सह तजलं स्रावयेत्)वायसेभ्योबलिदान मथवा श्वचड्डाला नुप हते देशे विसर्जनं पिण्णस्य भक्षणार्थमागताजा श्येनकाकादीन्न वारयेत्, यस्मा त्तद्रूपाः पितर आगच्छस्तीति, कर्ता प्रेतभुक्तं प्रेतजीर्णं मित्यस्त्रहोमं हुत्वा भगवतोबले नेति सात्विकत्यागं कृत्वा ऒग्निं विसृज्य स्नात्वा सोदकुम्ब श्राद्धं कुर्यात्. L एकोदिष्टशिष्टान्न भोजन निषेधः श्लो! एकोद्दिष्टेतु यद्भोक्तु रभोज्यं शिष्टभोजनम् चन्द्रसूर्योपरागेच शिष्टमन्नञ्च वर्जयेत् 2 इत्यादिना, ऎकोर्दिष्टष्टान्न भोजन निषेधान्ना ऒक न्न शेषा ऒथ्यनुज्ञाकार्या भुक्तशिष्टमन्नं पिणं सर्वाणि दर्भहोमपाराणि चाप्सु सक्षिन्य स्नात्वा गृहं समेत्य पुण्याहं वाचयेदि ऊ 126 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः सोदकुमृश्राद्धाविधिः पवित्रपाणिर्ल प्राणानायम्यः एवङ्गुण …तिधौ (प्राचीन वीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्यमरणदिना दारख्या 2 द्यै कादशे ऒहनि प्रेतलोकवासजनित क्षुत्तृष्णाशास्त्यर्थं सोदकुम्भै सोदकुम्बश्राद्धप्रारम्भकालः. श्लो॥ आध्याह द्वादशाहाद्वा तत्पूर्वाहा दधापिवा विप्रायान्नं सोदकुम्भं दद्यादन्वहमाब्दिका, दीति सोदकुम्भश्राद्धलक्षणम् श्लो॥ अदैवं पार्वणश्राद्धं सोदकुमृ मधर्मकम् कुर्यात्प्रत्याब्दिक श्राण्णा त्सङ्कल्पविधिना स्वहम् ! आदैवं, विश्वदेव विष्णु रहितम्, पार्वणम्, त्रिपुरुषात्मकम्, सोद कुम्बम्, उदकुमृसहितम्, आधर्मकम्, दन्तधावन ताम्बूलादि वर्णना ऒपु सर्भोजनादि रूप क र्तृभोक्तृ धर्मरहितम् सङ्कल्प विधिना ॥ श्लो॥ आवाहनाग्नौ करणी स्वधानिनयनं तथा विकिरं पिण्णवानं च सङ्कल्पे सञ्च वर्षयेत् ॥ इत्यु क्तप्रकारेणा ऒद्दिक श्राद्धात्पूर्वं प्रत्यहिं कुर्वादित्यर्थः, नीत च्छ आर्वाक्सिंवत्सरा त्ससिद्धिकरणे ततः सरं पार्वणविधाने नक र्तव्यम्, ततः पूर्व षेकोद्दिष्ट विधानेन कार्यम्, वत्सरा सपापिण्ये त्वेकोद्दिष्ट विधानेनैव कार्यम् श्लो॥ कृते सपिणीकरणे पार्वणन्तु विधीयते M सपिणीकरणा दर्वा गेरोद्दिष्टं विधेयत, इति द्वादशाहाद् कृते व्यकृतेऒपि ना सापिद्ध्ये क्ष त्तष्णाळा स्त्यर्थं वत्सरं प्रत्यहं सोदकुम्भ शास्त्रं क र्तव्यम् s अतिथिप्राप्ता वदकुम्भश्राद्धे नियत ब्राह्मणभोजनवाननि षेठः श्लो॥ अतिधिं भोजयेद्विद्वान् सोदकुमे विशेषतः अभ्यागतं भोजयित्वा नियतन्तु नभोजयेत् नियतं भोजयेद्यस्तु लोभान्मोहा द्वि मूढधीः त्प्रयस्ते नरकं यान्ति कर्ताभोक्ता तथा सिते ति॥श्री वैखानन पैतृमेधिक प्रयोगः 127 शोद्दिष्ट श्राद्ध मद्यकरिष्ये(इतिसङ्कल्प्य) एकोद्दिष्टवत्सर्वङ्कृत्वा प्रत्यह मासं वत्सरादेवं करोति प्रत्यहं सोदकुम्भश्राद्धकरणाऒक क्तविषये. प्रतिमासन्दर्शादो वा मासिकाहा ऒन्मदिनेना ऒतीकसोदकुमृश्राद्धा न्याहत्य दद्यात्, प्राक्सपिणीकरणा देकोद्दिष्टवत्न सांवत्सरिकाहे तानि दद्या त्कालातीतत्वात्. श्लो॥ अकाले चेत्कृतं कर्म कालं प्रास्य पुनःक्रिया कालातीतन्तु यत्कुर्या दकृतं तद्विनिर्दिशे, दिति, सांवत्सरिका हे सोदकुमा ऒपकर्षनि षेधकारणम्. प्रेतलो केषु वसतिग्नृणां वर्षं प्रकीर्तिका क्षत्तृष्टे प्रत्यहं तस्य भवेतां भृगुनन्दन इतिस्मरणात्. वर्षाने प्रेतलोकवासं क्षुत्तृष्टेच विहाय स्वकर्मफलं प्राप्तस्य सांवत्सरिकाहस्य द्वितीय संवत्सरादित्वा तत्र क्षत्तृष्णाशास्त्यर्धं सोद कुमृश्राद्धं निष्प्रयोजनमित्यरः तस्माक्पोदकुम्बश्राद्धं प्रत्यहमाब्दिक दीनपूर्वदिनावधि कार्यम्. आ स्तरितसोदकुम्बानुष्ठानविधिः सोडकुमृश्राद्धेषु यद्य दस्तरितं त त्तदु त्तरदिन सोदकुम्ब श्राद्धेनसह नवश्राद्धमासिका स्तरायन्यायेन समानत स्त्रतः कार्यम्. सोदकुमाृनानवसमाप्ता क गृमरणे. अस्यावश्यकर्तव्यत्वा तन्मध्ये तत्कर्तरि मृतेऒपि पौत्रादीना व्यपशिष्टं सोदकुमृशार्थम् अवशिष्टं मासिकं चाऒनुषेयम् श्लो॥ प्रेतसंस्कारकार्याणि यानि श्राद्धानि षोडश यथाकालेतु कार्याणि नान्यधा मुच्यते तत, इत्युक्तत्वात्, अनूया मनुमासिकेच उदकुम्बशाध्धविषेधः. श्लो॥ कुर्यादहरहश्राृद्दममावास्यां विना सदा यच्छोदकलशाशद्धं नतत्स्यादनुमासिक, इति. 128 श्री वैखानस पैत्यमेदिक प्रयोगः अश क्तश्चेत्तदानीमेव षष्ट्यधिक शतत्रय सोदकुम्भश्री धान्यपकृष्य अमरूपेणवा कुर्यात्; आमरूपसोदकुमृश्राद्धविधिः यधाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वामिनः स्वीकृत्य (प्राची नावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनाचार्य ऒद्यैकादशे ऒहनि प्रेतलोकवासजनीत क्ष तृष्णाशास्त्यर्थं त त्तत्कालनिहितान्यपि सष्ट्यधिकि शत त्रय सोदकुमृश्राद्धान्यपकृष्या ऒद्यैकादशे ओहनि अमरूपेण कर्तुं ममयोग्यता सिद्दिर स्त्विति भवन्तोमहन्तो ऒनुगृहनु प्र] योग्यतासिद्धिरस्तः इदम्ब्रह्मपुनीमहइति सवित्रे गृहीत्वा ब्रह्मापुनाद्वित्यङ्गुल्यो निजा क्षिप्य प्राणानायम्य एवङ्गुण….तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतन्य मरणदिनादारख्या ऒद्वैकादशे ऒहनि प्रेतत्वविमुक्ति द्वारा नस्स्वा दीपितृलोकाव्यार्धं श्वः करिष्यमाण सपिणीकरण श्राद्धपूर्व भावीनि त त तालविहितान्यपि सष्ट्यधिकशतत्रयसोदकुम श्रद्धान्यवकृष्य आमरूपेणा ऒद्यकरिष्ये (इतिसङ्कल्प्म सोदकुमृश्राद्धानि सर्वाण्या मद्रव्येण सस्यः कुर्यात्) आठवा प्राणानायम्य विवङ्गुण तिधौ (प्राचीनावीती) यधाशक्ति दक्षिणा ताम्बूलादियुत मामं गृहीत्वा, तणुल वैश्वदैवत्याः तयच्छ मे, · गोत्रस्य कर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणथिनाचार्य ऒद्यैएकादशेऒहनि प्रेत त्वविमु क्तिद्वारा वस्स्वादीपितृलोकावास्यर्धं श्वः करिष्यमाणसपिणीकरण श्राद्ध पूर्वभावीनि त त्तत्कालविहित षष्ट्यधिकशतत्रय सोदकुम्भश्राद्धानि यथाविधि कर्तुमळ क्ततया तत्प्रतिनिधि त्वेन इदमामं सदक्षिणाकं सताम्बूलं सति लाभिधानो दकुम्बं यजुश्शाखाध्यायिने गोत्रय शर्मणे प्रतिग्रहीत्रे तुभ्यम हं सम्प्रददे इदन्नमम श्रीकृष्णार्पितम्। -एकोत्तर वृद्धि श्राद्धादीनां · प्रयोजनम्— एकोत्तर वृद्धिश्राद्धादकदानै राहजनित क्षुत्तृष्णानिवृत्ति, पिज्जॆराकारा वाप्तिः एकोद्दि सेनपिशाचत्वनिवृत्तिः, सोदकुमृश्राद्धेः प्रेतलोकवासजनित क्षत्तृ ष्णाशान्तिः, वृषोत्सर्ग नवश्राद्धः प्रेतत्वनिवृत्तिः सपिणीकरणाल्पितृत्वप्राप्ति813 क्षत्तृष्णाजनितात्य न्त दुःखानुभवावस्था प्रेतत्वम्, वस्स्वादिश्राद्धदेवता सम्पर्धः पितृत्वपाप्तिः अतस्तन्नि वृत्तये प्र्राप्रयेच यथाकालमविळम्पेन - स्त्रेतकार्यं कार्यम्, अन्यथा महादोषं नान्य किष्चोत्कर्मण्यथिकार इति॥ पार्वजैकोदिष्टभेदः श्लो॥ एकमुद्दिश्य यद्दत्त मेकोद्दिष्टं स्त्रकी र्तितम् श्रीनुद्दिश्यतु यत्तद्दि पार्वणं मुनयो विदु, रितु; श्री वैधानस वैशृमेधिक प्रयोगः षोडशक्राद्धानुकॊ . 129 एकदर्भकृतोभयपवित्रपाणिः, कर्ता प्राणानायम्य यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भो स्स्वामिनः भवत्पादमूले …. यथाशक्ति दक्षिणां स्वीकृत्य (प्राची)गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणधिनादारख्या ऒद्यैकादशे महनि प्रेतत्वविमु द्वारा वस्वादिपितृलोका 2वास्त्यर्थं देशकालवैपरीत्यादिश ङ्कया श्वग करिष्यमाण सपिणीकरणपूर्वभावी न्यूनमासी कैको र्दिष्ट श्राद्धाद्यूनाब्दिकै कोद्दिष्ट श्रद्धास्त्रपञ्चदश श्रद्धा न्यपकृष्यै तत्कालविहिता 22वृत्ता ऒद्यमासिकै कोद्दिष्ट शाद्दीन सहाऒपृथक्पाके कर्तुं मम् योग्यतासिद्धिरस्त्वितिभवन्तो महान्तो ऒ. नुगृहस्तु (प्र) योग्यतासिद्दिरस्तु. एकादशाहएव षोडश श्राद्दीकरणम् सपिणीकरणश्राद्धं द्वादशा हे यदा भवेत् तदा ऒपकृष्य रुद्राहे श्राद्धान्येवतु षोडश देशकालादिवैषम्या न्मृत्युरो गाडि शङ्कया एकादशे ऒह्नि कार्याणि ह्यपकृष्या ऒपि षोडशे ति मलमानमृता वाद्यमासिका ऒऒवृत्तिविषयं आवृत्तिरन्यमास्यानां द्वादशा हे सपिण्डने तधा नावर्तयेदाद्यं मत्वावृत्तिरिष्यत, इति स्मरणात् मलमासम्मतस्य द्वादशाह सापिण्यान नरं शुद्धमासे मृततिधौ तदाव र्तयेदित्यर्धः। किस्तू शुद्धमानमृतस्यैकादशाहनीवा 22वृत्तिराद्य स्येतिदोध्यम्, आशौचाणा वावृत्ताद्यविषयः आशौचसन्निपाते रोगादिवा अद्यस्य (आवृत्ताद्यस्य) विघ्ने सति द्वाद शौहादिकाला स्तरे कार्यम्. तथा ऎकादळाहे त्वाद्यस्य सङ्कटस्तु यदाभवेत् द्वादशा हेसि कर्तव्यं त्प्रयोविंशडिने पिना आशौचनिर्गमात्कार्य माद्य मेकादशे ऒहनि त्प्रयोविंशडिने वापि नप्तविंशदिनेपि, वॆतिच एकादशा हे आवृत्ताद्यस्यविघ्ने सति द्वादशाहा द्युक्तकाले तत्कृत्वा ऊसमासीकादीनि पञ्चदश श्राद्धानि कृत्वा सापिण्ण्यं कुर्यादिति॥ 130 श्री वैखानन पैत्यमेधिक प्रयोगः षोडशशाद्ध प्रकारः प्राणानायम्य एवङ्गुणतिधौ (प्राची) गोत्रस्य प्रेतस्य मरणदिनादारथ्या2 द्यैकादशे ऒहनि प्रेतत्व विमुक्ति द्वारा वस्वादिपितृलोकावाप्त्यर्थं देशकालवैपरीत्यादि शङ्कयाश्वः करिष्यमाणसपिणीकरणपूर्वभावी न्यूनमासिकै कोद्दिष्ट श्राद्धाद्यूनाब्दिकै कोद्दिष्ट श्रद्धान पञ्चदश श्राद्धा न्यपकृष्य तत्काल विहिता 22 वृत्ता 2 द्यमाशि कै कोद्दि शुभागमे मासिकापकर्ष L सपिणीकरणादर्वागपकृष्य कृतान्यसि पुनरव्यपकृष्य न्तो वृद्ध्युत्तरिनिषेधना, दिति सपिणीकरणात्पूर्वं कृतान्यपि मासिकारि शुभागमे तत्पूर्यमेन तदुरत्तरभावीनि पुनरव्यपकृष्य कुर्यात् न स्वराले पुनः कुर्यादित्यर्थः, मातापितृविषये, शुभागमे आपकृष्य पुनः कृतान्यसि मासिकानि पुनस्स्वकाले त्रिरावृत्त्वा पुत्रः कुर्यादित्यन्ये, तधा, शुभकर्म न कुर्वीत मासिकान्यसमाप्यतु समाव्य च पुनः कुर्या त्पितो स्सन्त्सवरं तत, इति तस्मिन्मासिकावकर्ष कालनिर्णयः जन्मत्प्रये नापकर्ष ननन्दा सु भृगोर्दिने न भानुभौमदिन से न दोषो स्लि मृते ऒहनी, ति - षोडशानान्द्विरावृत्तिः - आर्वात्संवत्सराद्यस्य सपिणीकरणं कृतम् षोडशानां द्विरावृत्तिं कुर्यादित्याह गौतमः एकादशाहे द्वादशाहे वा मासिकानि सर्वाण्यनकृष्य कृत्वा द्वाद काहे सापिण्यं कुर्यात् सापिण्यो त्तरकाल भावीनि स्वस्वकाले पुनश्च कुर्यात् एकादशेऒ ह्नि कृतानां मासिकानाम् पुनः कृति. सपिणीकरणश्राद्धं द्वादशा हे यदा भवेत्, इति यदा संवत्सरादर्वा क्सासिण्ण्यं कर्तुमिष्य आवर्तनं षोडशानाः तदा कर्तन्यमेवहि, इति 21] श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः 131 ष्टश्राद्धेन सहा ऒपृथक्पा केन करिष्यमाण सदङ्गत्वेन ब्राह्म णवरण कृसर ताम्बूला ऒभ्यर्जन दानानि करिष्ये (उप- अप- प्राची) गोत्रस्य…. प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒद्यैकादशे ऒहनि मयाक्रियमाणा 22वृत्ता ऒद्यमासिकै कोद्दिष्ट श्रद्धे प्रेतार्थे भोक्ष्यताम् (इतिसतिलदर्भाजादत्वा) अन्तश्शुध्यर्ध मयस्ते कृसरः_आस्यशुध्यर्थ मिदन्ते ताम्बूलम्- शरीरशु ध्यर्ध मिदमभ्यज्जनम्, इतिदत्वा॥ एव मूनमासिक, द्विती यमासिक, त्रै पक्षिक मासिक, तृतीयमासिक, तुरीयमासिक, पञ्चममासिको नषाण्मासिक, षाण्मासिक, सप्तममासिका ऒष्ट ममासिक, नवममासिक, दशममासि कै कादशमासिक, द्वादश मासिकोणाब्धिकपर्यस्त्रं ब्राह्मणान्वृत्वाः स्नानार्धं तान्विसृज्य स्वयञ्च स्नात्वा धृतोर्ध्वपुणः ॥ पूर्ववत्पै L तृकाघारं स्थालीपचनञ्च कृत्वा ॥ पापिण्यकालभेदान्मासिकावृत्तिभेदः द्वादशाहे सापिण्ये अद्यश्राद्धादि षोडशमासिकाना मप्यावृत्तिः आद्य स्यतु एकादशाह एवा ऒऒवृत्ति श्लो॥ सूतकॊस्ते नरः कुर्मा देकोद्दिष्टद्व ॥ यम्फुध इत्युक्तत्वात् # इतरेषा मे कादळाल हे द्वादशाहे वा कृताना मूनमासिकादीनां स्वस्वकाले पुनःकरणम् । त्रिपक्षेतु सापिण्यै ऊनद्विती ययो स्प्वकाले कृतयोर्नि पुनःकरणम्, तदुत्तरभावीनितु मासिकान्यन कृष्य कृत्वा सपिणीकरत्पारमपि स्वस्वकाले पुनः कुर्यात् वीवं त्रिमासाद् सापिण्येपि तत्पूर्वं कृतानां ना वृत्तिः तदुत्तरभाविनावेन पुनः करणम् ॥ तथा! सापिड्ट्यात्राङ्मासिकानी स्वस्वकाले कृतानितु नपुनस्तानि वैकुर्या दशृतानि पुनश्चरे, दिति आर्वागण्णाद्यत्र यत्र सपिणीकरणं कृतम् तदूर्ध्वमासिकानान्तु यथाकाल मनुष्ठिति रितिच, 132 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः आगता न्बाह्मण नासनेष्वा सयित्वा. प्राणानायम्य एवङ्गुण….तिधौ (प्राची) गोत्रस्यशर्मणः पितु, प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒदैकादशे ऒहनि समान त स्त्रीण करिष्यमाण । पोडश श्राद्धकाले तिधिवारादिखिर्योदोषस्सम जनी तद्दोषपरिहारार्धं यत्किळ्बोद्धिरण्यदानं करिष्ये (उप.अप- प्राची) हिरण्यगर्भ…. प्रयच्छ मेगोत्रस्य…. यत्किÉ्बद्धिरण्यं तुभ्यमहं सम्प्रददे, इदं नमम, श्रीकृष्णार्पितम्. प्राणानायम्य एवङ्गुण…. तिथि (प्राची) गोत्रस्य शर्म णः पितुः प्रेतस्य मरणदि …. शेषहनि प्रेततृ प्त्यर्थमाद्यमासि कादि षोडशै कोद्दिष्टमासिक श्राद्धानि समानत नेणा ऒद्य करिष्ये (उप अप) पुनः प्राणानायम्य, वीवङ्गुण…. तिथि (प्राची गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारथ्या ऒद्यैकादशे 2हनि प्रेततृप्त्यर्थं समानत स्त्रेणकरिष्यमाणा 22वृत्ताद्य मासिकादि षोडशै कोद्दिष्टमासिक श्राद्धेषु ब्राह्मणवरण पादप्र क्षाळनादिनिचा द्यकरिष्ये (उप-अप. प्राची)ततो ब्राह्मणार्द्रत्ये क मिदमासन मित्यासने ष्वासयित्वा गोत्रस्यशर्मणःपितुः प्रेत स्य, इदमासनम् गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं उद्देश्यमया करिष्यमाणा 22वृत्ताद्यमासिकै कोद्दिष्ट शाद्धे सेतार्धे लो क्तुं भवता क्षण कर्तव्यः प्राप्नोतु भवाज इति दर्भतिलाक्ष त मुदकं तस्य दक्षिणहस्ते दत्वा स्त्र ॐ तथा प्राप्नुवानि सकलाराधनै स्स्वर्चितम्तिसतिलाक्षता तस्य पादयोस्प मर्प्य (एवंसर्वत)गो तस्य…पेतस्य इदमासनम्, गोतं…. प्रेरितं उद्धेश्यमया करिष्यमाणोनमासिकै कोद्दिष्टशाद्धे भो क्तुं ….भवाज ः इति…. पादयो स्समर्प्य. THE एवं द्वितीयमासिक तै पक्षिक तृतीयमासिक तुरीयमासिक पञ्चममासि कोनषाण्मासिक षाण्मासिक सप्तममासिका ऒष्टम मासिक नवममासिक दशममासिकै कादशमासिका द्वादशमासिको श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 2 133 नाब्दिक पर्यन्तं कृत्वा ततः प्राङ्गणे त्रिकोण मरत्नि मात्र मवटं खात्वो पलिष्य, सर्वेषां पादप्रक्षाळनं तत्कुण्ण एव कृत्वाऒऒचमनं दत्वा स्वयं पादौ प्रकाश्यचमनं कृत्वा ब्राह्मणान्पूर्ववदासनेष्वा 2.2 सयित्वा पूर्वप दनपुष्पाद्यघाक्ष्या चमना धैरर्बयित्वा ऒग्नौहोमङ्करिष्या मीति सङ्कल्प्य प्रत्येकमोज्यचरुख्यां षोडशा 2. 2 हुतीहुज त्वा पूर्ववत्पिण्ण प्रदानं करिष्वे इति सङ्कल्प्य षोडशपिण्णा न्दक्षिणान्त मेकत्रैव निर्वाप्य पूर्ववद्बाह्मणा न्भोजयित्वा पूर्ववत्तृ प्तिमुक्त्वा आचमनोच्छिष्ट शोधनोत्थापन विसर्जनान न्त रं स्वयं स्नात्वा धृतद्वादशोर्थ्वपुणः प्राणायामत्र यं कृत्वा भगवदाराधना स्र्ती ज्ञातिभिस्सह भोजनं कुर्यादे तत्पर्व मेकोद्दिष्टनदितिं - ब्राह्माणाभावादि विपत्सम्भवेषोडश श्राद्ध मामेनवा र्यात्.
आमशाडकालनिर्णयः सज्रमे ऒन्न द्विजातावे प्र्रवासे पुत्रजन्मनि अमश्राद्धं सङ्क लेच द्विजकूद न्सदा चरेत् आमळाद्रलक्षणम् आवाहनादिसर्वंस्या त्पॆण्णवानन्द भारत दद्याद्यच्च द्विजातिभ्य शृृतंवा ऒकृतमेववा केना ऒग्नौ करणं कुर्यात्पत्तां सैनैन निर्वपेत् आमं ददतु कौ स्र्तीय दर्यादन्नाच्छतुर्गुणम् सिद्दान्नेतु विधिर्यस्स्या दामश्राद्दे व्यसौ विधिरिति. अमरूप षोडशशाद्दन कार्य. प्र्राणानायम्य गोत्रस्य प्रेतस्य प्रेतत्वविमुक्तिद्वारा वस्स्वादि पितृलोकस्त्रा व्यर्थं भगवन्मुखोल्ला सारिञ्चि पार्वणैकोद्दिष्ट समुच्चयविदानेन सपिणीकरणश्राद्धं द्वादशे ऒहनि करिष्यमाणस्सक्षा तत्पूर्वभावी न्यावृत्ताद्य मासिकै कोद्दिष्टशाद्धे प्रभृत्यूनानिकै कोर्दिष्ट शाङ्ञवर्यन्तानि षोड लेकोद्दिष्टशाद्धानि तत्तत्का_लविहितास्यव्यवकृष्य अमरूपेणा ऒद्यकरिष्ये (उन. अप-प्राची) 134 श्री वैथानस पैत्यमेदिक प्रयोगः एकादशदिन रात्रि कृत्यम् अनश्न व्राज्या मासनेचासीन उभयपवित्रपाणिः। प्राणाना यम्यः एवङ्गुण …तिधौ ! ( प्राची) गोत्रस्यशर्मणःपितुः प्रेतस्य मरणदिनादारभ्य द्वादशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधानेन सपिणीकरणश्राद्धं तत्पितृ पितामह प्रपितामहैस्सह समानोदक सापिण्डसिद्ध्यर्थं पेतत्वविमु क्तिद्वारावस्वादिपितृलो कावाप्त्यर्थं भगवन्मुखोल्लासार्धञ्च गोत्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतस्य एकोद्दिष्ट विधानेन तत्पितृ पितामह प्रपितामहानां गोत्रानां शर्मणां वसुरुद्रादित्यस्वरूपाणां पार्वणविधा नेन एवमुभयात्मकं काल तामक सञ्ज्ञिक विश्वदेशपूर्वकं विष्ण्वन्तमेव श्वगकरिष्ये. (इतिसङ्कल्प) पूर्वोक्तलक्षणसम्पन्ना न्तप्तब्राह्मणा नाहूय तात्प्रत्येकमासनेष्वा सयित्वा विश्वदेवार्थं द्वौः तत्पितृ पितामह प्रपितामहार्थं त्रीः प्रेतार्धं मेकम् विष्वर्धमेकं चक्रमेण निमस्त्रयेत्, (प्राची) गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं उद्दिश्य श्वग करिष्यमाण सपिर्डी करण श्राद्धे (उप अप) कालसञ्ज्ञिक विश्वदेवारे भोक्यताम् (प्राची)गोत्रं…. श्राद्धे (उप अप) शामक सञ्ज्ञिक विश्वदेवार्धि एकोद्दिष्ट वत्’ षोडश ब्राह्मणानामस्त्र्य पूर्वपदभ्यर्च्य हुत्वा षोड तै कोद्दिष्टळाद्धाजु पिज्ञानदानङ्करिष्यति सङ्कल्प्म पूर्ववत्पित्तिस्थानादिकं सर्वं कृत्वा आम्लं षोडशधा विभज्य पिज्जा नृत्वा गोत्राय शर्मणे पित्रे स्त्रेताय ऎतल्पिण्ण मुपतिष्ठत्वितिक मेण मीस्मिता स्थाने षोडशपिणा सक्वा, तब्दुला वैश्वदै वत्याः..प्रयच्चमे इदमामं सपरिकरं सव्यज्ञानं सोदकुम्भं गोत्राय शर्मणे पित्रे स्त्रेताय सम्प्रदद्ये इदं नममः श्रीकृष्णार्पितम्. इति प्रत्येकं दत्वापिणोद्वासनादिकं पूर्ववतकुृत्वा द्वादशा हे सपिणीकरणं कुर्यात्; पुनर्मासिमासि त्रिपुरुषोद्देशन वञदशशाद्धानि कुर्यादितो केचित्… श्री वै धासन पैत्यमेधिक प्रयोगः श्री 135 भोक्ष्यताम् (प्राचीनावीती) गोत्रं…. श्राद्धे तत्पित्रर्ध भोक्ष्य ताम् गोत्रं…. श्राद्धे तत्पितामहार्डे लोक्यताम् गोत्रं …. श्राद्धे तत्प्रपितामहाठे भोक्ष्मताम् । गोत्रं …. श्राद्धे निमित्तार्टे भोक्ष्यताम् (उप अप- प्राचीनावीती ) गोत्रं …. श्राद्धे (उप_अप) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्ण्वर्थे भोक्ष्यताम्, (इति प्रत्येकं फलादिना वरयेत्) तेपि तद्गृहएव निवसि नीति विज्ञायते. इति श्री वै खानसे .. पैतृमेधिक प्रयोगे एकादशदिनसंस्कारक्रमः सपिणीकरण कालनिर्णयः मरणकाला दारभ्य द्वादशे मासेवा षष्ठी मासे तृ निषेकादि शुभकर्मण्यागलेसति द्वादशा हे तीयेवा मा से सपिणीकरणं कुर्यात्, तथा एकादशे द्वादशे ऒह्नि त्रिपक्षे वा त्रिमासिके षषे वै कादशे वाबे सम्पूणेज्लु वा शुभागमे वै सपिणीकरणस्येत्थ मष्टा कालागे प्रकीर्तिताः! इति एकादशे द्वादशे ऒह्नि त्रयोदशदिने ऒपीवा त्रिपक्षे वा त्रिमाने वा षष्ठि वैकादशे ऒपिवा वत्सरा स्तेऒपि वा कुर्यात्प्रयोविंश दिनेपिवा वृद्धिपूर्वदिनेवेति दशकाला नृपिण्णन, इतिच सापिज्ज्याधिकारि निरूपणम् औरसो द त्तको वापि. सपिणीकरणं चरेत् परित्यक्ष्यैव जीवन्तं पुत्रं नान्यैस्तु कारयेत् 136 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः अध शिष्यब्रह्मचारी बस्दु भृत्य पुरोहितैः कारयित्वा दशाह स्तं सपिणीकरणं विना सपिणीकरणश्राद्धं पुत्रै ग कार्यं प्रयत्नतः दाहा द्येकादशाहा स्त्रं गौणपुत्र स्समाचरेत् पित्रोस्सपिणीकरणं प्रकुर्या दौरस स्सुतः भ्राता वा भ्रातृपुत्रो वा सपिण्ण शिृष्य एववा सपिणीकरणं कुर्यात्पुत्रहीसस्य सर्वदा अधवा प्रेतभूतस्य पत्नी कुर्या दम स्त्रकम् ऋत्विजा कारयेद्यद्वा सपिणीकरणं तधे, ति पुत्राऒथावे जायापत्योग परस्परम् । -सपिणीकरण नृत्व निर्णयः की – अपुत्रायाः पती र्धद्या तृपुतारिया नतु क्वचित् पत्युग पिण्डं तधा भार्या भर्तृभार्ये परस्पर, मिति अपुत्रे संस्थिते कर्ता नभवे चाद्धकर्मणी तत पत्न्यपि कुर्वीत सौपिण्यं पार्वणं त, थेतिच आहिता गृ्यनाहिताग्निभेदेन सापिण्यकाल व्यवस्था सपिणीकरणं कुर्या द्यजमान स्वनग्निमा अनाहिताग्नेः प्रेतस्य पूर्णेद्दे भरतर्षभ, इति L ॥ वत्सरे परिपूर्णे प्रेतस्य पितृत्वप्राप्त्यवगमा द्वित्र दिनै रूनेन कर्तव्यम्, तदा वत्सरस्या सम्पूर्णत्वात्, नचाऒत्र वारादिदोषः पुत्रोऒ नग्नि स्साग्निः पिताचे त्रिपक्ष एव सापिण्यं कुर्यादिति साग्निकस्तु यदा कर्ता प्रेतो वाप्यग्निमा न्भवेत् द्वादशा हे तदा कार्यं सपिणीकरणं पीतुः यजमानोऒग्निमा व्राज स्प्रेतश्चा ऒ नग्निमा न्यदि द्वादशा हे भवे त्कार्यं सपिणीकरणं सुतै, रिति स्मरणा द्यथाचार स्तधा कर्तव्यम्श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः वत्सरा स्त ससिद्धीकरणे वाराडि दोषाभावः सपिणीकरणं कुर्या द्वत्सरा र्ते यदापुनः ऊनाब्दिका त्परं कुर्या दाब्दिका त्पूर्ववासरे वत्सरा स्र्ती यदाकुर्या त्सपिणीकरणं सुतः तदाकु तिथिवारादि स्कुर्या देवाविचारयकु श्राद्धं सपिण्णनं कुर्या तिथिवारा न्नचि न्तयेत् वर्षाने द्वादशा2 हे वा सपिणीकरणं यदि, ति ऊनाब्दिक परदिने सष्टीक्षीकरणा ऒसम्भवे 137 आब्दिका त्पूर्ववासरे सपिणीकरणा सम्भवे अब्दिकदि ने कुर्यात् तदा नप्पृध गाब्दिकं कुर्यादिति, मृततिथि सपिण्णिकरणमेव स्त्रधमाब्दिकम्. श्लो॥ सापिण्यंयदि वर्षाने मृतमासे मृतेऒहनि कुर्वीत विधिव त्पुत्र स्तदेव प्रथमाब्दिक, मिति एकपुत्रस्य द्वादशाहनीन सपिण्णनम् श्लो॥ एकपुत्रो ऒग्निमां श्चैन कुर्वीत द्वादशे ऒहनि सपिणीकरण श्राद्धं तयो रेष इति स्थितिः सपिणीकरणं पित्रोर्ग कुर्या देकोह्लि यस्सुतः अस्थिरत्वा च्छरीरस्य द्वादशाहः प्रशस्यते “कस्संवत्सरं जीविष्यती"ति श्रुतिः ब्राह्मणानां ससिष्ठीकर्णस्य द्वादशाहनीन मुख्यकालः ॥ द्वादशे ऒहनि विप्राणा माशौचान्तो तु भूभृताम्, पर्णभेदेन सापिण्यदिन निर्णयं कृतः. द्वादशाहे सपिज्जीकरण निर्णय हेतुः श्लो॥ आनन्त्या त्कुलधर्माणां पुंसां चैवायुषःक्षयात् अस्धिरत्वा च्छरीरन्य द्वादशाहः प्रशस्यत, इति 138 श्री वैभानन पैतृमेधिक प्रयोगः मातापितृव्यतिरिक्त विषये वाराडिदोषविचारः श्लो॥ द्वादशे ऒहनि सम्प्राप्ते यदि शुक्रदिनं भवेत् मातापितृख्या मन्यस्य नैव कुर्या त्सपिण्डनम् नाऔरेच चतुर्दश्यां भृगुवारे गुरोर्दिने सपिणीकरणं कुर्या त्कुलक्षयकरं भवे, इति उ क्षकालेषु सपिणीकरणाऒ समृ वे श्लो॥ द्वादशाहादि कालेषु सपिणीकरणं नचेत् तदा प्रश स्तनक्षत्रे तिपक्षादिषु कारयेत् तत्य्र दोषनक्षत्रादि विचारः श्लो॥ तत्र प्रश स्तनक्षत्रं परिशोध्य समाचरेत् त्रिपदरं विना जन्म भानु भौम शनैश्चरा शुक्रवारं तदंशञ्च विना ऒन्यत समाचरेत् श्लो॥ नपिणीकरणे त्रीणि ऋण्याहु र्मनीषिणः प्राजापत्यं तथा रौद्रं नक्षत्रं त्विस्धदै वत, मिति सपिणीकरणे प्रश स्तदिनानि एकादशाहा 22.दित्यदिने वर्षाने वापी य श्चरेत् सलग्न ग्रहवारादि बलं नप्रतिशोधये. दिति वत्सरातिक्र मे सपिणीकरणप्रकार स्तत्कालश्च संवत्सरात्ययेतु पुन षोडश श्राद्धानुष्ठानपूर्वकं कर्तव्यम्, श्लो॥ कृतेपि षोडशश्राद्धे सपिणीकरणं विना संवत्सरे व्यतीतेतु पुनषोडश मर्हतीति श्लो॥ अकृतेप्राप्तकालेतु श्राद्धकालो त्रपक्ष्यते कन्या कुम्भगते भानौ कृष्णपक्षे विधीयते 22] पैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः कृष्णपक्षे तु पञ्चम्या मष्टम्यां दर्श एवना एकादश्यां तुकर्तव्यं स्वकालाकरणे सति श्लो॥ अन्त्य तिभागे श स्त्रं स्यात्कृष्णपक्षे सपिण्णनम् आद्यभागे च कर्तव्यं सितेपक्षे च सङ्कटि 139 सेतस्य वत्सरा दर्वा ग्यदा संस्कार मिच्छति नकालनियमो ज्ञेयोन मौढ्यं गुरुशुकयोः वत्सरादर्वागेवकालदोषाल्लो भावविधाना दर्गात्संवत्सरा त्पर मधिमासमौढ्यदोषश्च परिहार्य, इतिः॥ सपिणीकरण त्पितृत्व प्र्राप्तिः श्लो॥ तयाणा मपि पिठाना मेकेनापि सपिणने पितृत्व मश्नुते प्रेत इति धर्मो व्यवस्थित, इति प्युत्कम मृत सापिण्यविधिः श्लो॥ मृते पितरि यस्याध विद्यतेच पितामहः तेन देया स्त्रयः पिज्ञाग प्रपितामह पूर्वकम् तेभ्यश्च पैतृकग्गपिणो नियो क्तव्यश्च पूर्वव, दिति यस्य पीता प्रेत स्स्यात्स पितृपिणं निधाय सीतामहा द्वाभ्यां पराभ्यां दद्यात् ॥ तस्याय मर्दः!! पिताम हे धियमाणे प्रेतेच पीतरि पितु रेकम्पिण्ड मेकोद्दिष्ट विधानेननिछाय पित्यु र्यग पितामह स्ततः पराभ्यां द्याभ्यां दद्यात् ॥ पितुग पितामह स्त्वात्मनः प्रपितामह स्सम्प्रदान भूतस्थ्सित एवेति प्रपितामहाय ततः पराभ्यां द्वाभ्याञ्च दद्या दिति॥ “पिता महादिषु त्रिषु जीवत्सु न सापिण्य मन्यतमात्यये पुत्रग पत्नीपतिश्च कुर्या न्नान्य इतिस्धितिः ॥ श्लो॥ व्युत्र मेण मृतानां न सपिणीकृति रिष्यते यदि माता यदि पिता भर्ता नैषविधि स्प्मृतःः …. 140 श्री वै भानन पैतृमेधिक प्रयोगः अतो मातापितो पुत्रः, पत्युग पत्नी पत्न्यागपतिश्च व्युत्रम मरणेऒपि सापिण्यं कुर्या देवेति सिद्धम् ॥ व्युत्प्रसूच्च मृते देयं येभ्यएव ददात्यसौ॥ असौ, व्युतममृतो जीव दशायां येख्यो ददाति, तेभ्य एव तत्सपिणीकरणे प्युतममृत पितृको ददा तीत्यर्थ अपुत्रायी स्पपिणीकि गणम् अपुत्राय मृतायास्तु पतिष्ठ कुर्या त्सपिण्डनम् श्वशादिभि स्सहैवास्या स्सपिणीकरणं भवे, दिति; आदिशट्टेन श्वशूर सद्भा वेतस्या श्श्वश्रादिभि रेव सावीण्यं कुर्यात्& मातृविषये मातरि मृतायां पितामह्यादि ष्यन्यतमा त्यये मातु स्सापिण्यं कर्तप्यम्. श्लो॥ मातर्यपीच वृत्तायां विद्यतेच पितामही प्रपितामहि पूर्वन्तु कार्य स्तत्राव्ययं विधि, रिति वृत्ता भूमि त्यत्र प्रेतधर्मे स्थिताया मित्यर्धः. क्रम सापिण्ण्यनिरूवणम् व्युत्प्रमेण प्रमीतानां सपिणीकृति रिष्यते अस्तरिते मृते पश्चा त्पुन्न कुर्या त्स पिऱ्ऱनम् पितामहं च जीव न्त मतिक्रम्य यदासुतः अतिक्रम्य द्वयं वापि सपिणीकरणं चरेत् तयोरापन्न योगि काले पुनः कुर्या त्सपिऱ्ऱन मीति अनुगमनवत्या स्सापिण्यैनिधिः मृताया नुगता नाधं सा तेन सह वासताम्. अर्हति स्वर्गवासे पी याव दाभूत सम्प्लवम् श्री वैभावन पैतृमेधिक प्रयोग्य पत्याचै केन कर्तव्यं सपिणीकरणं स्त्रीयः सा मृतापी हीतेनै क्यं गतामनाहुति व्रतैरिति. श्रीसासिड्त्योपि, पित्रादीनामेन वरणम् पुंस स्त्रीया वा सापिड्ले पित्रादि नेव वृणुयात्. श्लो!! पितामह्यादिभि स्पार्धं सपिणीकरणं स्मृतम् 141 इति वूर्वो क्तवचनानि तत्पिण्ण संसर्गाभिप्रायाणि, सतु श्राद्धदेवता प्रतिपादन पराणि श्राद्धदेवतास्तु सर्वत्र पितामहा दयः तवीन भोजनीया ? सपिणीकरणश्राद्धं दीवपूर्वं नियोजयेत् T पितॄने वाशये तत्र पुनः प्रेतञ्च निर्दिशेत्, इति मातुग्ग पितुश्च सापिण्ये पित्रादीनेव भोजयेत् पितामह्यादिभि स्सार्धं मातुग कुर्या न्मृते ऒहनी, ति सापिण्ये ह्युभयत्रापि पीतर श्चैव देवताः स्त्रीणा मर्ध्यन्तु पित्रादौ नये त्पिद्दां स्त्रीयादि ष्विति “पित्रादीनां भोजनविथाना त्तेषामेवार्य सद्भावात् स्त्रीमृता प्रेतार्घ्यं पित्राद्यर्घ्य स्संसृजेत्, पितामह्या दे र्भोजुना भावेऒपि पिण्णदान विधनात् स्त्रीषिणं पितामह्या दि पिल्डेष्वेन योजये, दित्यर्थः” स्त्रीमृताहे स्त्रियोभोज्याग पितर स्त्रीसपिण्णने पित्रादेरेव होम स्स्या त्पिण्णदानं तु वर्गयोः “इत्यादि वचनानां विद्य मानत्वा न्मातृ सपिणीकरणे ऒ पि पित्रादी नभ्यर्च्य तेषामेव भोजनं पितामह्यादिपिळ्लैः प्रेत पिऐ संयोजनं समुचितमिति प्रयोगज्ञा वदन्ति, एतदाचार स्त्वस्मिन्देशे नदृश्यत इतिसत्यम्किन्तु पितामह्यादिभ्यएव भोजन दानं तत्पिड्डॆरेव पिऱ्ऱसंसर्गश्व कियेत्, तद्भोजन दान विषये 142 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः प्रबल प्रमाणवचनानि नचक्षुर्गोचराणि तधापि बहूनां तद र्गीकरणकारणं नविजानीमः, शिष्टा 22. चार स्त्वतत्तिगाह्यः” पत्न्यां रजस्वलायां सासिण्यकमः श्लो॥ ऋतुमत्स्वपि दारेषु धार्याग्निस्तु भवे द्यदि सपिणीकरणश्राद्धं कुर्या देवा ऒ विचारयु सपिणीकरणेप्राप्ते भार्या यदि रजस्वला सपिणीकरणं नस्या दग्ना वनुगते यदि श्लो॥ श्राद्धकर्तु र्यदा भार्या ह्याशौचास्ते रजस्वला श्राद्धशेषं प्रकुर्वीत वर्णयित्वा सपिण्णनम् श्लो श्राद्धीयेऒहनि सम्प्राप्ते यस्य भार्या रजस्वला श्राद्धं तत्र नकर्तव्यं कर्तव्यं पश्चिमे ऒहनी, ति “श्राद्धमत्र सपिणीकरणम्” to £ प्रेतपत्नी रजस्वला चेत् श्लो॥ सपिणीकरणे प्राप्ते प्रेतपल्नी रजस्वला सपिणीकरणन्नस्या त्पञ्ब मेषहनि कारये, दिति एत दपुत्रे भ र्तरि प्रेते पत्नीकर्तृक सपिणीकरण विषय मित्येके पुत्रादिकर्तृक विषय मपीत्यन्ये शिष्टाचाराद्व्यवस्धा । वर्षान्तसापिण्ये सत्न्यारजस्वला त्वे श्लो॥ श्राद्धीयेहनि सम्प्राप्ते यस्यभार्वा रजस्वला अग्निं सस्धाय विधिव च्छाद्धं कृत्वा विसर्जये, दिति स्मरणा न्नि रवकाशत्वाच्च न दोषगस्थः असग्नि श्चे तृपिणीकरणे श्लो॥ ज्येष्ठपुत्रो ऒनग्निमाज् स्यात्कनिष्ठ स्वग्निमा न्यदि कनिष्ठएन कुर्वीत मातापितो सृष्टीणनम् श्री वै भानन पैत्यमेधिक प्रयोगः * सपिणीकरणं पुत्रः पितुग्ग कुर्वीत यो ऒग्निमा अनग्निस्तु क्रियां नान्या मेकोदिष्टादृतेक्वचि, दिति “अतोऒग्निमानेव पुत्रस्सपिणीकरणं कुर्यात्” पुत्रिकापुत्र कृत सापिण्ण नियमः 143 पुत्रिकापुत्रो मातु स्सापिड्ये मातुग पित्रादीने वृणुया दन्य स्स्वपित्रादीजु - पितॄने वाशये त्तत्र”इत्य त्र पितृशब्द स्स्वमातुग पितृ परश्चेति भावः ॥ पितो रसृतराऒळॊचमध्येन्यतर मरणे सापिण्यकालव्यवस्ता पित्राशौचे माता मात्राशौचे पितावा म्रियेत यन्मृतिः पूर्वं स्यात्तत्पापिण्यं त्रिपक्षएव कुर्यात्” श्लो!! एकाग्रमरणे पितो रन्यस्यान्यदिने मृतौ सपिण्णनं त्रिपक्षेस्या दनुयान मृतिं विने, ति पीतो रेकस्याग्रमृतौ अन्यस्या न्यदिने मृतौ पूर्व मृतस्य पूर्वमृतायावा सापिण्यं त्रिपक्षे कुर्यात्, अनु यान मृतिं विना अनुमरणं विने त्यर्धः. जायापत्यो स्सहमरणे सपिणीकरण निर्णयः एककालमृतौ पित्रोर्ल पित्रु मेधक्रिया सह L उदकं पिण्णदानं च श्राद्धं कुर्या त्पृथक्पृथक् सपिणीकरणं चैव सहवा पृथगेववा एकग र्ते जलं दद्या चाद्धं चैकदिने द्वयोः D त स्त्रेण श्रवणं कुर्या चार्धं कुर्या त्पृथक्पृथग् तत्र द्वयो र्निमित्ता द्वाब्राह्मणा वितरैस्पहः किञ्ब श्लो॥ दम्सत्यो स्सहमृ त्यातु पितृमेधक्रिया सह कुण्ण मेकं पृथक्पिण्ण जलार्जिलि शिला-मता, इति 144 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः असुमरणेसापिण्यकालः श्लो॥ पित्रो स्पष्टातमरणे मातु रन्यत्र वादिने अनुयान मृतौ श्राद्धं यथाकालं समाचरेत् “पतिमरणदिना दुत्तरदिनमरणे तद्द्वादशा हे सहैव सापिण्यं कुर्या”दिति आनुमरणे पिज्जनंयोजनप्रकारः पुत्रग. प्रेताऒऒवाहन जुष्टाकार स्वाहाकार र्चनादिकं पृथक्पृथ शस्त्रयित्वा’ एकस्मिं स्थण्णिले पितुग पित्रादि न्पितु; पितृपत्न्यादी नावाह्य, निमित्तयोग पिण्णं पृथक्पृथग्दत्वा, पितृपिण्णं त्रिधा कृत्वा पितुग पित्रादिषु संयोज्य, मातृपिणं त्रिधा विभज्य पितुग पितृपत्न्यादिषु योजयेदिति, पतितादीनां सापिण्ण्यनि षेधः सपिणीकरणं नैव मृतानां ब्रह्मचारिणाम् क्ली बानां पतितानां च दुष्टस्त्रीणां तथै वच नैष्ठिकानां यतीनां च श्राद्धं नारायणा र्पणम् उपकुर्वाण कस्यैव सपिणीकरणं विदुः अपूर्ण द्वादशाब्दानां मृतानां ब्रह्मचारिणाम् दाहादि षोडशा न्तस्तु निर्वर्यैव यथाविधि द्वादशेऒहनि सम्प्राप्ते नै नकुर्या त्सपिण्डनम् नारायणं समुद्दिस्य विप्रॊ नष्टातु भोजयेत् एकोद्दिष्ट विधानेन श्राद्धंवा कारये द्विज, इति, अस्य प्रत्याब्दिकादि श्राद्ध मपि ना नास्ति. श्लो॥ ना सपिणीकृते प्रेते पितृकार्यं प्रवर्तत, इति स्मरणात् श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः सतिकै स्सह सासिज्ञ्यनि षेधः A क्लीबै र्नपतितै श्चैव दुष्टाभि स्त्रीभि रेवच सपिणीकरणं कुर्या देकोद्दिष्टं समाचरेत् ‘पतित मतिक्रम्य तदूर्थ्वगतै स्पापिन्यङ्कृत्वा 2 नुमा सिकादा वेकोद्दिष्ट माचरे दित्यर्थः’ सापिण्माकरणे कर्तु सृभा.. नधिकारः प्रेत श्राद्धानि शिष्टानि सपिणीकरणं तथा अपकृष्यापि कुर्वीत कर्ता नान्लीमुखे द्विजः सपिणीकरण श्राद्ध मकृत्वा शुभकर्मकृत् 145 ध्रुवं प्राप्नो तिनरकंसपिङ्ञानाम्मृतौ क्रमादिति, किञ्ब सपिणीकरणा त्पूर्वं शोभनं नविधीयते यदिचे त्तत्कृतं कर्म कर्तृनाशाय कल्पत, इति. “सपिणीकरणे हीने कृतं शुभकार्यं विनश्यति,” तस्मा त्य्रायश्चित्तं हुत्वा ससिष्ठीकरणं कृत्वा भिन्ने ऒ हनि विष्णु सूक्तं मिन्दाहुत्या श्रावितादीजा हुत्वा पुन श्शुभकर्म कुर्यादिति, स्वकाले सपिणीकरण हीनप्राय श्चित्तम् कर्ता प्राजापत्यं चरित्वा 2 ऒग्निं संसाद्य वैश्वदेवं याम्यं पैतृकं व्याहृतीश्च - तैः प्रायश्चित्तं हुत्वा पूर्वव त्सपिणीकरणं पिन्डसंयोजनास्त्रं कृत्वेति श्राद्धाऒह९ द्रव्याणि कृष्णमाषा स्त्रीला श्चैव श्रेष्ठा स्स्यु र्यवशालयः महायवा व्रीहीयवा गोधूमा मुद्द सर्षपाः कृष्णा श्श्वेता लाहीताश्च ग्राह्या स्स्यु श्राद्धकर्मणी, ति अम्राश्च कदळीभेदा न्मृद्वीकां चव्य दाडिमे विदार्याञ्च सुरण्डाञ्च श्राद्धकालेपि दापयेत् 146 वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः लाक्षां मधु घृतं दद्या त्यक्तुं श्छर्करया सह दद्या चाद्धे प्रयत्नेन शृङ्ञाटक कशेरुका, निति मधूकं रामठं चैव कर्पूरं सूरिचं गुडम् श्राद्धकर्मणि शक्तिनि सैन्दवं त्रपुषं तधे, ति उर्वारुकं कारवल्ली पटोलं कालपत्रिका कदळी कन्दशी चैव श्राद्दे ह्यत्यस्त शोभनाः गवां क्षीरं घृतं शाकं क्षाद्र मिक्षुरपो गुडम् काळिङ्गं द्रोणपुष्पेच तणुली चक्रवर्तिका वालुका चर्मवलयं कोशातकिफलं शिशुः श्राद्धे ह्येतानि देयानि तथा पितृरुचीनि च नागरं पै सदादेयं दीर्घमूलक मेवच घृतेन भोजये द्विप्राज घृतं भूमौसमुत्सृजेत् शर्करा क्षीर संयुक्ता पृथुका नित्य मक्षयाः सर्पि स्स्नातानी सर्वाणि पाके संस्कृत्य योजयेत् मुन्यन्ना नीच सर्वाणि वन्यमूल फलानिच श्राद्धे ह्येतानि योदद्या त्पितरग्ग प्रीणय न्तित, मिति निर्माल्यमपि गत्गाम्ब उच्छिष्टमपि माक्षिकम् निर्यासमपिवा हिङ्गु गुग्गुलं नपरित्यजेत् उत्तमं चैव गोक्षीरं माहिषं चैव मध्यमम् औष्ट्र माजाविकं चैव सर्वधा परिवर्णयेत् प्रशाधिका स्सनीवारा श्श्यामाका विविधा स्तथा वन्यौषधि प्रधानास्तु श्राद्धाहक्षा पुरुषर्षभ यव्या प्रियङ्गवो मुद्दा गोधूमा व्रिहय स्तिलाः निष्पावाळि कोविदाराश्च सर्षपा श्चात्र शोभनाः सकण्णकञ्ब वार्ताकं पितृभ्योद त्तमक्षय. मिति23] श्री वैधानस पैतृमेधिक प्रयोगः कृष्णधान्यानि सर्वाणि वर्णये चाद्धकर्मणि नवर्णये त्तिलांश्चैव मुद्गमाषां स्तथै वच अगोधूमं च यच्छाद्धं कृतमप्यकृतं भवेत् विनामाषेण यचाद्धं कृतमप्यकृतं भवेत् क्रव्यादा पितलो यस्ना दभावे पायसादि नः तै लपक्वेन रहितं मुद्गमाष मधूजितम् अगोधूमञ्च यच्छाद्ध मायुःक्षयकरं भवे, दिति श्राद्धाऒसहजाद्रव्याणि उदश्विदपि कूश्माण्ण माढज्यो राजसर्षपाः 147 चणका राजमाषाश्भ घ्नन्ति श्राद्धं नसंशयः “भूतृणानि शिग्रु गौर सर्षप रक्तशाक कूश्माड्डा लाबु वार्ताक बृहतीफल वालुकावणुलीयक कुसुम महिषक्षी रादीनि श्राद्धे वर्जयेत्, कुम्भीतकञ्च पिण्याकं श्वेतवृत्ताक मूलके कोशातकी बिमफलं मध्य मांस मयानितु वंशाङ्कुर मलाबुञ्च ताल हीन्तालके फले औषरं लवणं श्राद्दे कूश्माणं बृहतीफलम् श्लेष्मातकञ्च शिग्रुञ्च प्रत्यक्ष लवणं त्यजेत् तामपौत्रस्थितं गव्यं क्षीरञ्च लवणान्वितम् घृतं लवणसंयुक्तं सर्वदा परिवर्जयेत् पायने लवणै र्योगे नदोष स्तद्युतं पचे, दिति “वार्ताकं शिग्रु मलाबुं कोविदारं श्वेतवृत्ताकं रक्त शाकं श्लेष्मातक मुत्पलत्रयं बिसकं मधूकं काळिङ्ग मित्ये तानि वर्जयेत्. माहिष मजाविकं पय स्तद्विकारांश 148 श्री वैधानस सैतृमेधिक प्रयोगः द्वादशदिन संस्कारश्रमः कर्ता द्वादशे ऒहनि प्रातः काले स्नात्वा धृताहत वस्त्रोत्तरीयः द्वादशोर्ध्व पुण्णग पवित्रपाणि रृद्धशिख स्पद्ध्या वन्दनौ पासनादि नित्यकर्माणि कृत्वागुरुपरम्परामनुसस्धाय श्री लक्ष्मी वल्लभा रम्भां …… वन्डे गुरुपरम राम् भगवतो बलेनेति सात्विकसङ्कल्पं कृत्वा ॐ भगव … मन्वताम्, सपिणीकरणश्राद्दाऒ सुक्षो त्रिदर्भ कृतोजय पवित्रपाणि यजु थाबलं प्राणायामं कृत्वा, एवङ्गुण …… पुण्यतिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतस्य मरणदिना दारण्याऒद्य द्वादशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधानेन पपिणीकरण श्राद्धं कर्तुं मम यो ग्यतासिल्दार स्त्विति भवन्तो महान्तो जनुगृहस्तु (प्र) योग्य तासिद्दिरस्तु, ततस्पतिल मक्षतमादाय सर्वतो विकीर्य (पूर्व राजौ निषु स्त्रीत ब्राह्मणानाहूय) देवताभ्य इति ता तान शूद्रद्रव्याणि प्रतिलोमानीतानिच कोद्रवोद्दालकादि कुधान्या नीच वर्णयेदिति, यच्चोत्कोचादिना प्राप्तं पतितो दॄ दुपार्जितम् द्य अन्याय कन्याशुल्कोद्दं द्रव्यं चात्र विगर्जि तम् पित्रर्धं मे प्रयच्चेति ह्युक्त्या यच्चाव्यु पाहृतम् वर्णनीयं सदासद्भि स्तत्तद्वै शाद्धकर्मणि वेदविकयजं दुष्टं स्त्रीया यच्बूर्जितं धनम् न देयं पितृदेवेभ्यो यच्चकीन दुपार्जित, मिति श्राद्धशब्दनिर्वचनम् पेतं पित्बूज समुद्दिश्य भोज्यंयत्पि यमात्मनः श्रद्धया दीयते यत्तु तचाद्धं परिकीर्तित, मिति, श्री वैखानस पैतृवेधिक प्रयोगः 17 णम्य,ॐ देवताभ्यग पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एपच।नमस्स्व धायै स्वाहयै नित्यमेव नमोनमः॥ तालतामक संस्थक विश्वेभ्यो देवेभ्यो नमः (प्राची) पीतुः पितृपितामह प्रपितानु हेभ्यो नमः (उप- अप) श्राद्धसंरक्षक श्री महाविष्णवेनमः (प्राची) • स्वामिनः अस्मिन्दिवसे गोत्रं शर्माणं पितरं पेलित मुद्दिश्य पार्ववै कोद्दिष्ट सिमच्चय विधानेन सपिणीकरण श्राद्धं कर्तुमुद्योगः क्रियते देशकाल पात्राधिकं सर्वं श्राद्दहज म स्त्विति भवन्तो महान्तो2नु गृष्णन्तु [प] सर्वं श्रद्धाहाज म श्लो॥ श्राद्धभूमिं गयां ध्यात्वा ध्यात्वा देवं गदाधरम् वस्वादींश्च पितॄ स्ध्यात्वा ततश्राद्धं प्रवर्तये[प]प्रव [र्तय ? ततगप्राणानायम्य, एवङ्गुण……. …पुण्यतिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्यणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारभ्याऒद्यद्वादशे मातृ सपिणीकुण श्राद्धे ब्रह्मणानुज्जा *
- (प्राचीनावीती) स्वामिनः अस्विनिवसे। गोकां नाम्नी मातरं प्रेता मुद्दिश्य पार्वक्षैकोदिष्ट समुच्चय विखा शीन सपिक्तीकरण श्राद्धं कर्तुमुद्योग्य क्रियते देशकाल पात्राधिकं सर्वं श्राद्धाम स्वीति भवन्तो महान्तो ऒनुगृ हन्तु [प्र] सर्वं श्राद्धारमसु; इति मातृससिणीकरण सङ्कल्पः प्राणानायम्य एवङ्गुण…तिधौ प्राची) गोत्रोयाः नाम्न्याः मातुः प्रेतायाः मरणदिना धारण्या ऒद्य व्वादशे ऒहनि पार्वणैकोद्दिष्ट समँच्चय विधानेन पपिणीकरणश्राद्धं सिकुः पितृपितामह प्रपितामह चट्नी भिस्सह समानोदक सापिण्य सिद्यर्थञ्च प्रेतात्व ऎमुक्तिद्वारा वस्वादि पितृ लोका ऒवाप्त्यर्धं भगनन्मुखोल्ला सार्धञ्च गोत्रायाः नाम्न्या मातुः प्रेतयाः एकोद्दिष्ट विथा न वीतुः सितृ पितामह प्रपितामह पत्निनां गोत्राणां नाम्नीनाल वृधिव्यस्तरिक्ष दिविगतानां वसुरुऒदित्य पत्नीस्वरू पाणां पार्वणविधानेन एवमुभयात्मकं कालकामक सञ्ज्ञिक विश्वदेव पूर्व कं विष्ण्वस्तमेवा ऒद्यकरिष्ये (इतिसङ्कल्प्य सर्वङ्कुर्यात्) 150 वैखानस सैतृमेधिक प्रयोगः ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधानेन सपिणीकरण श्राद्धं तत्पितृ पितामह प्रपितामहै स्सह समानोदश सापिण्ण्य सिद्ध्य र्धं प्रेतत्व विमुक्तिद्वारा वस्स्वादि पितृलोका 2 वाप्त्यर्धम्भग वन्मुखोल्लासार्धञ्च गोत्रस्य श्मरणः पितुः प्रेतस्यएकोद्दि ष्टविधा नेन तत्पितृ पितामह प्रपितामहानां गोत्राणां शर्मणां पृधिव्य स्तरिक्ष दीविगतानां वसुरुद्रा ऒदित्य स्वरूपाणां पार्वणविधानेन एव मुभयात्मकं कालकामक संस्थकविश्वदेव पूर्वकं विष्ण्व स्तमेवा ऒद्यकरिष्ये (उप-अप) La प्राणानायम्य एवङ्गुण…. पुण्यतिथि (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒद्य द्वादशे हनि सपिणीकरणकाले तिथिवारादिभि र्योदोषस्समजुनि तदोषपरिहारार्धं यधाशक्ति हिरण्यदानं करिष्ये (अप) श्लो॥ हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः अन स्त वुण्यफलद मतश्शान्तिं प्रयच्च मे (प्राची) गोत्रस्य…….. यथाशक्ति हिरण्यं तुभ्यमहं सम्प्र ददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम् सपिणी)ण ब्राह्मण वरणम् णानायम्य एवङ्गुण … पुण्यतिथि (प्राची) एतत्स पिणीकरण श्राद्धाङ्गत्वेन ब्राह्मणवरण कृसरताम्बूला भ्यज्जन दानानि चाऒद्यकरिष्ये (उप-आप - प्राची) गोत्रस्य शर्मणःपितुः प्रेतस्य मरणदिनादारण्या ऒद्य द्वादशे ऒहनि सपिणीकरण श्राद्धे (उप_अप) * कालसञ्ज्ञिक विश्वेषां देवाना मीदमासनम्. कालसञ्ज्ञिक विश्वदेवार्धे भोक्ष्यताम् (इतिदभै =र्वृत्वा) अ न्त शुृध्यर्थ मयं कृसरःः आस्य शुध्यर्ध मिदं ताम्बूलम्,
विश्वदेवार्ध मेकं, पित्रर्धं मेकं, प्रेतार्थ मेकं, विष्वर्ध मेकं चतुरो ब्राह्मणापर्वये डिति, ब्राह्मणा ऒभाव विषये पै भावन पैत्यमेधिक प्रयोगः 151 शरीर शुध्यर्ध मिदमभ्यज्जनम् (प्राची) गोत्रस्य…. श्राद्धे (उप) कामकसञ्ज्ञक विश्वेषां देवाना मिदमासनम्, कामकसञ्ज्ञक विश्वदेवा भोक्ष्यताम् (इतिदर्भैर्वृत्वा) अस्तशुध्यर्ध मयङ्कृसरः, आस्यशुध्यर्ध मिदं ताम्बूलम्, शरीर शुध्यर्ध मिद मभ्यज्जनम्(प्राची)गोत्रस्य… श्राद्धे वसुरूपाणां पीतुः पितॄणा मिदमासनम्, पीतुग पित्रर्थे भोग्यताम् (इतिदर्भैर्वृ त्वा)अ न्तश्शुध्यर्ध नुयङ्कृसरःआस्यशुध्यर्धमिदन्ताम्बूलम्, शरीर शुध्यर्धमिद मभ्यज्जनम्; गोत्रस्य….श्राद्दे रुद्ररूपाणां पितुग पितामहाना मिदमासनम्, पितुग पितामहाठे भोक्ष्य ताम् (इति दर्भैर्वृत्वा) अन्तश्शुध्यर्थ मयं कृसरः L निम नित नियमाः निमन्तितो नान्यत्रा वक्रामेत् वेदितस्तु यथान्याय्यं हव्यकय्ये द्विजोत्तमः, कधिञ्चि दव्यपल्राम न्सापी सूकरतां प्रजेत् सम निको नाधित निमन्तितो भवेद्विप्रो नियतात्मा भवेत्तदा नचच्छन्दां स्यधीयीत यस्यश्राद्धञ्च तद्भवेत्’ निमस्त्रि)तो नकिÉ्चद्भक्षयेत् श्राद्धेनिमस्त्रितो यस्तु प्रतिगृह्य प्रतिग्रहम् भक्षये त्कि इ्चदव्यन्य त्सुकृतं तन्य नश्यति, निम स्त्रितोओन्यत्रनाश्नीयात् 2 निम स्त्रीतस्तु योविप्रो भोक्तुमन्यत्र गच्छति नरकाणां शतं गर्वा चणाले स्वबिजायते श्राद्दीयं प्रतिगृह्या ऒन्यश्रद्देना ऒद्यात् आमश्राद्धं गृहीत्वातु यो ऒन्यश्राद्दे ऒत्तिमोहतः पतन्ति पितर स्तस्य लु पपिणो दुक्रियाः निमस्त्रैतस्य निराकरणे आरुर्महा दोषः. निमस्त्रणं कारयित्वा निवारयति दुर्मतिः ब्रह्महत्या मवाप्नोति शूद्रयोनौच बोयत, इति. 152 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः अस्य शुध्यर्ध ऒदं ताम्बूलम्, शरीरशुध्यर्थ मिद मभ्यऐ’सम्, गोत्रस्य शर्मणः श्राद्दे आदित्यरूपाणां पितुग प्रपिता महानामिदमासनम् पितुग प्रपितामहार्थे भोक्ष्यताम् (इतिदर्भै र्वृत्वा)अ स्तश्शुध्यर्थमयङ्कृसरः. आस्यशुध्यर्थमिदं ताम्बू लम्, शरीरशुध्यर्थ मिदमभ्यज्जनम्, गोत्रस्य….– श्राद्धे प्रेतन्ये दमासनम्. प्रेतार्थे, भोक्ष्यताम्, इतिदर्भैर्वृत्वा) अ न्तशुृध्यर्थ मय स्तेकृसरः अस्यशुध्यर्थमीदन्ते ताम्बूलम्, शरीर शुध्यर्थ मिद मभ्यज्जनम्, (उप) (अप) (प्राची) गोत्रस्य …श्राद्धे (उप) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो रिदमास श्राद्धसंरक्षकश्रीमहाविष्ण्वर्थेभोक्ष्यताम्. (इतिदर्भैर्वृत्वा) अ न्तश्शुध्यर्ध मय स्र्ती कृसरः आस्यशुध्यर्थमिदं ताम्बूम् शरीर शुध्यर्थ मिद मभ्यन्जानम् इतिक्रमेण कृसरादीनि दत्वा ताजु स्नानार्थं निसृज्य! नम् Lă स्वयञ्चस्नात्वा धृत द्वादशोर्ध्व पुण्ण स्त्री दर्भ कृतोभय पवित्रपाणिग्ग प्राणानायम्य विवङ्गुण पुण्यतिधौ (प्राचीना वीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुग प्रेतस्य मरणदिनादारख्याऒद्य द्मादशेऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधानेना ऒद्य करिष्य माण सपिणीकरण श्राद्धाङभूतं वैश्वदेवा 22 पूरं करिष्ये कॊदादा पुष्णोदक स्नान निषेधः मृतो जन्मनि सडान्तो श्राद्दे सर्वणि कोविदः आस्पृश्यस्पर्शने चैव नस्नाया दुष्टवारिणा जानन्न नावदि तधा यस्स्नाया दुष्टवारिणा सगोहत्या कृतं पापं प्राप्नोत्येव ससंशय, इति. ? सापिण्ये अग्निनिर्णयः सपिणीकरणं पितोः कुर्या दौपासने सुतः अलाभे लौकिके ह्यग्नौ सर्वं सम्पादये द्भुधः काऒग्नौः ब्रह्मचारी विधुव श्चे स्माका पितो रसि लौकिकाऒड्नौ। वैश्वदेवाऒ ऒ यजमानो गृहस्थळ्ळे न्मातापितो रापासना ऒग्नौ, तदन्येषां लौकि घोर मष्टकाया मिव कृत्वेति, पैधासन पैत्यवेदिक प्रयोगः 153 (इति सङ्कल्प्य) (उप- अप) औपासना दग्निमाहृत्यस्धज्ञोले वैश्वदेवा. ऒघारं कृत्वा. एतोन्विन्द्र मिक्यग्न्यालयं प्रोक्ष्य ॐ एतोन्विन्द्रं … सीषा ससि, मयि देवादिभिः प्रागादि चतुर्दिशं दक्षिणा ग्रा पश्चिमास्त्र नयुग्मा दर्भानुक्षयेत्, मयिदेवाइति प्राच्यां दक्षिणाग्राज्, ॐ मयि देवाद्र … सुवीराः, मह्यं यज न्त्विति दक्षिणस्यां पश्चिमा ग्राजु, ॐ मह्यंय…. तामे, देवि षडुर्वी रितु, त्तरस्यां पश्चिमाग्राजु, ॐदेवी षडुर्वीरु… सोमराजजौ”, अग्निर्मन्युमिति पश्चिमस्यां दक्षिणाग्रा (ॐअग्नि र्मन्युं प्र… विनेशत्, श्रीं स्त्री नेकैकं वा दर्भानुक्षयेत्, उद्ध न्यमानमिति मध्य पूर्वापर यमाग्नि नैरति सोमेशान मरुतो बर्दीषा खनति,ॐ उद्दन्यमान… तोकसाता, तधा पूत हृ तन इति मध्योत्तर दक्षिणेषु तथा मध्य पूर्वपश्चिमेषु दक्षिणान्तं पश्चिमान्तं प्रादेशमाताः षडेन्था लिखित्वा, पूत ह्यत… निग् ंशत्, अष्टाबन्धमिति वक्रितं युग्म दर्भं दक्षिण द्वाद! ऒ हे विच्छिन्नौपाननाग्नि होतकृत्यम् + गृहस्थो विच्छन्नौपाुनश्चेत्स्वकीयमग्निं तस्मिन्नेव दिने प्र्रात रेव पुनराधानं कृत्वा, तमग्निहतीय पैतृकामारं जुहुयात् सपिणी तरण पुनराधानयो रेकस्मिन् स्धलेत स्त्रेणाऒ ऒकरो नकर्तव्य स्पष्टिणीकरणस्य पैतृकाऒऒघार विधाना दीति. " 議
- शुद्दे देश् पैष्टिकजलेन मामि मलङ्कृत्य तत्प्रपड्डाभि स्पिकताभिः प्राक्पश्चिमं दक्षिणो त्तरञ्च द्वात्रिंश दङ्गुल्यायतं दक्षिण पश्चि मस्त्रवणं स्टट्टील मुप्कल्प्य दक्षिणाग दर्भोवरि सङ्खाराजु दर्भ दर्वी सुक् स्रुव प्रणि ध्याज्या स्थाल्यारीक्षा एकैकशः दक्षिणान्त मवाङ्मुखं सादयित्वा, इति प्राचीनावीतं विना वैश्वदेवाऒघार कर्तव्यः अनु पवीतिना कृतश्चेत्स एव पैतृका घारणत्याचार्याः 154 श्री वै थानस वैतृमेधिक प्रयोगः पश्चिमस्यामुळ्सृज्यअष्टाबं… वरेयम्,’ अप उपस्पृश्य)हिर ण्यशकलं मुष्टिमात्रव्रीहीन्यातन्मध्येनि थायरेखाः गायत्र्या प्रोक्ष्य पूर्वोक्त औपासनाग्निं पात्रेणानीयउपावरो हेति लमध्ये निधाय तत्पात्रे साक्षतमुदकं निक्षि पेत्, ॐ उपाव…. रोणे, इन्दनै / प्रज्वाल्य चत्वारिशृज्ञे त्यग्निं ध्यात्वाॐचत्वा रिश …. आविवेश, सप्तहस्त…. विभावयेत्, अग्न येनमःध्याया मी आवाहयामि आसनादि सर्वोपचाराजा समर्पयामिपरितं पुष्पाक्षतादिभिरिन्द्रदी नभ्यर्ब्यॐ इन्द्रयनमः… ईशानाय नमः कर्मणे वा मिति करौ प्रक्षाळयति, कर्म…. यम्, इदपूप श्शिवा इत्यपो भीमस्त्र्य. इदमाप शि….. रश्मिभिः अदि ते2 नुमन्य स्व दक्षिणतो वेदिं परिमृजामीति दक्षिणवेदि माग्नेयादि नैर् ऋत्यन्तम्, अदितेऒनु….मस्मि अनुमतेऒ नुमन्यस्व पश्चिम तोवेदिं परिवृजामीति पश्चिमवेदिं वायव्यादि नैर् ऋत्य न्तम् अनुमतेऒनु…मस्मि! सरस्वते 2 नुमन्यस्वोत्तर तो वेदिं परि 2 मृजामीति उत्तरवेदिमीशानादि वायव्यान्तम्, सरस्वते 2 नु….. मस्मि देवसवितः प्रसुवेतिपूर्ववेदि मीशाना द्याग्नेया न्तम्, देव सवितः……..मस्मि तथा ईशानाद्यन्त मपसव्यं परिषिच्य गा यत्र्या वेदीश्चत्रसः प्रोक्षयति, तत्सवियात्, ब्रह्म सोम वेद्यो रधोवेद्यां वा प्रारगौ हस्तमात्र • कूर्बौ निधाय ब्रह्मजज्ञानग्ं सोमोधेनुमिति ब्रह्मसोमा वावाह येत्। ॐ ब्रह्मजविवः ॐ भूः ब्रह्माण मावाह यामि…….. हिरण्यगर्भ मावाहयामि, ॐ सोमोथे…. दस्मैः ॐ भूः सोमयावाहयामि चन्द्रमावाह ब्रह्म सोम कूर्चं, उत्सवन पवित्रं प्रणिधि पवित्रे, वर्षिषिष्ठ समिधा, पूर्व समिधा, वाघा राहुती युक्तावहा व्याहुती नाञ्च पूर्ववदेव दैविके पैतृके प्येतेषां यधोक्तं अग्रमस्तन्त करोति विवरीतोनकर्तव्यः, सर्वदा दैविकत्वात् इति 241 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 135 यामि आसन पाद्य पुष्पगस्थ धूपदीपै रभ्यर्चयेत्, अध्वर्यु रों भूपते भुवनपत इति प्रत्येकं प्रेक्ष्य ॐभूपते ब्रह्माणं त्वावृणी महे. ताख्यामहं भूपतिरित्युक्ते सति, अहं भूपति…… यज्ञं गोपाय। ॐभूपते……..सोमग्ं राजानं त्वावृणीम हे॥अहम्भू……. यज्ञङ्गोपाय. ब्रह्म प्रोक्षिष्यामीत्य स्त्रं तधोक्त्वा पुनस्ताख्यां पोक्षेत्युक्त स्तधा L प्रोक्षयति ब्रह्म नोक्षिष्यामि। प्रोक्षय…….. धेहि ॐ प्रोक्षसोनु प्रोक्षिष्यामि, प्रोक्षयधेहि ॐ प्रोक्ष प्रोक्षण्यां (करक) पात्रादाधाप मादाय (पुरतो निधाय) पवित्रेस्थ(इत्यु त्तरस्या-) वेद्यां बहिःषस्थापयित्वा, पवित्रे स्थो……. पावनेस्थः, तान्पर शुरसीति सकृन्म स्त्रेण सम्भाराजु द्विः प्रोक्ष्य, परशु……. प्रोक्षितास्स, समिधो मुक्तबद्धागकृष्णासीति, कृष्णास्या त्वास्वाहा! वेदिरसीति पश्चिमवेदिम् वेदिरसि बर्हिषेत्वास्वाहाः बर्हिरसिनि बरिः बर्हिरसि स्रुवा दिक्षा सृग्भ्य इति स्रुग्भ्यस्त्वा स्वाहा।॥बर्हिषो ऒग्रं दिवेत्वेति! देवेत्वा मध्य मन्तरिक्षायत्वेति॥ अन्तरिक्षायत्वा मूलं पृधिव्यैत्वेति। पृथिव्यैत्वा पोषायत्वेत्यपो बर्हिर्बस्थने संस्राव्यः पोषायत्वः स्वधापितृभ्य इति सापसव्यं दक्षिणतग्ग प्रोक्ष्य स्वधा पितृभ्यग 1 (उप-अप) अपां शेषं पश्चिमस्या मुत्तरा न्त मूर्ग्भवेति स्रावयेत् । ऊर्द्भव… गच्छत । उभा भ्यामिति पाणि प्रक्षाशयति । उखाभ्यां … वीतये । पूषात इति । । बर्हिर्भस्थं विसृज्य, पूषाते ग्रन्धिं विष्यतु मूलादूर्थ्व मादित्य व्यज्जननुसीति पाणिनाभिमृश्य। आदित्य व्यज्ञान मसि, पश्चिमतो वेद्यधस्ता दुत्तराग्र मूर्खमिद समिति दर्भैरच्छि द्रं परिस्थैर्य, ऊर्णाम्रदसं त्वा स्तृणामि! स्वासस्थं देवेभ्य इति प्रागगग्ं स्वासने चैकं निधाय स्वासस्धं देवेभ्यः॥ ति । वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः विष्णोस्तूपोसीति प्राच्याम्, विष्णोस्तूपो ऒसि, दक्षिणत इति याम्याम् दक्षिणतो विष्णोस्तूपो 2 सिक् उ त्तर इत्युदीच्याम्/उ त्त रत उदीचै र्युज्जनमसि विष्णोस्तूपो सि॥ पश्चिमतइति प्रतीच्याम्/ पश्चिमत स्सौधत्तां देवेभ्यो विष्णोस्तूपो ऒ ऒ सी॥ इति दक्षिणाग्राजु पश्चिमा ग्राु प्रागादिविन्यस्य नैर् ऋत्यां दक्षिणपरि स्तरणा ग्र मूर्ध्वं कृत्वा, गन्धर्योसीति पश्चिमस्यां दक्षिणाग्रम् ॥ गन्धग्वो ऒसिवि… ईडितः। इन्द्ररिस्येति याम्याम्पश्चिमाग्रम्।इन्द्रस्य. ईडितः। मित्रावरुणा वित्युदीच्यां पश्चिमाग्रम्, मित्राव… ईडितः वेद्यां दक्षिणाग्रं पश्चिमानाग्रं परिधीन्परिदधाति वाय व्यां पश्चियीग्रमूर्ध्वं करोति सूर्यस्त्वेति, प्राच्या मुत्त रा स्त (मधो वेद्यां कूर्बेनाद्भिग परिषिच्य सूर्यस्त्वा पुर स्ता….शस्त्याःः उपरिष्टा देवा इ्यन्नी रूर्ध्वभाग मुत्तरान्त मद्भिग परिषिच्य॥ उपरिष्टा…शस्त्याः अधस्तान्नागा (इत्यग्ने रधश्बतधाद्भिः परिषिव्य) अधस्ता….शस्त्याःवीतिहोत मित्यग्न्या लये समिधा वग्नीशयो र्दिशो रूर्ध्वगे मन्तावृत्त्या) निद धाति॥वीतिहोत्रं त्वा….मध्वरे, समिदसि समिदस्यायुषेत्वा, La परिस्तिर्य मित्यादिनैन्द्रादि दक्षिणान्त मप्रसक्षिण माणा पो दत्वा परिस्तिर्य…… मक्त्रयामि, सृतासी त्यातिनि रक्षिणा ऒ दि वेदिषु पश्चिमा नं दक्षिणास्त्रञ्चि परिषिच्यः सृतासि, घृतासि धृवासि, तारुणासि (पुनस्त्रदापो गृहीत्वा) प्रदक्षिण माग्ने याद्यन्त (मार्षण तीर्धेन तूष्ठी) मद्भि परिषिञ्चति, वानस्पत्यो सीति (मिन्तावृत्त्या) प्रणिधि प्रक्षाळ्य, वानस्प….शुद्धस्व, पृदि व्यापो गृहिष्यामिति (ना वृत्त्या साक्षत मद्भिरापूर्य (पृधिव्यापो…गृहिष्यामि वसूनाम्पवित्रमित्युदग ग्रेपवित्रे आयुग्म दर्भग्रधित सरि सरणो दुम्बर परिधींश्च दक्षिणाग्राजु पश्चिमाग्राजु प्रागाणि विस्यश्य नैर् ऋक्यान्दक्षिण परिस्तरणाग्र मूर्वं कृत्वा वायव्यां पश्चिमास्त्र मध्यग्रं दक्षिणाग) परिधि मूले निधायेति।श्री वै धानन पैत्यमेधिक प्रयोगः 157 (मस्त्रावृत्त्या) प्रक्षिप्यशिवसूणां…. धारम्, दक्षिणेन पाणिनाग्र मितर द्वामेन गृहीत्वा दक्षिणाग्रं कृत्वा पाण्योरुत्ता नाङ्गुष्ठा नामिकाभ्यां (ऒस्त्रावृत्त्या) दीवोव स्सवितेति प्राग स्तम्, देवोव स्सवितो त्पुनातु! अच्छिद्रेण पवित्रेणेति पश्चि LA स्तम्, अच्छिद्रेण पवित्रेण वसोस्सूर्यस्य रश्मि चिरति प्राग न्तम्- (तिरुत्पूय) वसोस्सूर्यस्य रश्मिभिः( प्रदक्षिणंयथा) तथा निदधाः ब्रह्मन्न पणति सोमावति ब्रह्मसोमौ प्रत्ये कं प्रेक्ष्य॥ॐ ब्रह्मन्नपल्लि प्रणेष्यामि यजमान वाचं यच्छ । ॐ प्रणय . ॐ प्रणय सोमावर्ग प्रणेष्यामि यजमान वाचं यच्छ॥ ॐ प्रणय,…ॐ प्रणय, कोपण पणीयः ॐ आ कोवइति प्रणीय॥ ॐ कोव॥ प्रण .. सवोयुनक्तुः ॐ कोवग.. L सवोयुनक्तुण्णि ‘वेद्यां दक्षिणो त्तरयोग प्रणिधी निकादु, संविश सामिति (मन्तासृत्या तप्ति तीर्थेन) कूर्चेन (प्रणि)जलं सं स्राव्य ॐनंवि .. यै गायत्या स्रुवादीक्षा प्रॊक्षयेत् तत्सवि ….यात्, भूस्प्रुवं गृष्णमीति सुवादी सृहीत्वा# भूसु नं…. स्रुवं गृष्णमि, वर्ष अधिनाकइति वेद्यवस्ता त्समिथा न्यस्य॥ वषिणाष्टे.. रक्षस्वः! अहीनो निर्वहिमीति स्रुवं प्रक्षाळ्य॥ ॐ अही….न्भवः निर्दग्धमिति (दर्भोल्केन) पर्यग्निं कृत्वा।ॐ निर्दग्ध…. द्विष्म # निष्ट प्तमिति (पुनरग्नौपताप्य) समिधो र्निद ध्यात्, ॐ निष्ठ…. द्विष्मः॥ अदितिरस्यच्छिद्रपत्रे त्याज्यलीं गृहीत्वा, अदितिरस्य च्छिद्रप त्र॥उ त्तरे भूततृतस्थापोढ मीत्यद्गारं व्यस्य, ॐभूत ….त्वरी॥ सगरा स्थिति विन्यस्य सगरास्थः महिनामि 3 पचति॥ ॐ म हीनां….यज्यायै पसूनां पवित्र मित्युदगग्रं पवित्रं प्रक्षिप्य॥ ॐ वसू…धारम्, पूर्वव तृवित्रेण देवोवस्सवितेति त्रिरुत्पूयःॐदेवो…. रश्मिभिः। आज्यस्थाल्याः वृष्टगत भस्म प्रणिधीद्वे स्रुक्प्रुवौ आज्यस्थारिञ्च पूर्ववत् निक्षिप्य 158 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः इदंविष्णुरिति वेदेन शोधयित्वा॥ ॐ इदं…. सुरे अज्गरा न त्यूह्य वेद मुत्तरे निधाय उद्भवस्थादहमिति बरिर्दग्द्वा. ॐ उद्भव… रोचयःअसौरम न्तरित मित्याज्यस्यदश= यति.ॐ अ स्तरितगीं… मृच्छ#उदगुद्वास्या ऒग्निं परिसमूह्य(उपवे षेण)दक्षिणतोजौरं गायत्र्याव्यस्यः तत्सवि… यात् तयैव चरुस्थालीऐ-धि श्रिक्यदर्भोल्के नपक्त्वा2भिघार्य (दक्षिण उद्वास्य) अवतारयति॥ स्रुचाम्पश्चिमतआज्यस्थालिन्निधाय पूर्ववत्सवि त्रेणा..ज्यम्पात्रे त्रिरुत्पूय देवोन रश्मिभिः। घर्मोसीत्या 2. 2. ज्यस्थाल्यागपवित्र ग्रन्धिं विसृज्य ॐघर्मो … दृग्गिंह दक्षि णपश्चिमेदक्षिणा ग्रन्निधाय अप उपस्पृश्य’ अद्भि, प्रोक्ष्यआस्या यन्तामिति पवित्रञ्जुहोति ॐआप्याय…. स्वाहा, वीतिहो श्रमिति समीदग्रं ख.ृताक्त मग्नौ नैऋत्ये स्थापयित्वा॥ ॐ वीती…. समीदसि समिदस्या युषेत्वा देवस्यत्वेति मन्ता घृतं विह रामीति स्रुवेण होम्यं(अग्निं प्राजापत्यमितिस्मृत्वा)पश्चि मा न्दंविहरति घृत विहरामि Q La दक्षिण प्रणिधौ ब्राह्मेण तीर्देन प्रजापति पुरोगा नावा हयामीति, ॐ प्रजापति मावाहयामि। ॐ इन्द्र मावाह यामि। ॐ अग्नि मावाहयामि। ॐ सोममावाहयामि!! उत्तरप्रणिधौ दै वेन तीर्देनाग्न्यादिदेवा प्रणवपूर्व मावा ह्य॥ ॐ अग्नि मावाहयामि। ॐ सोम मावाहयामि। ॐ अग्नि षोमा वावाहयामि। ॐ प्रजापति मावाहयामि। ॐ ब्रह्माण मावाहयामि। ॐ इन्द्रमावाहयामि। ॐ वनू नावाहयामि। ॐ मरुत आवाहयामि, ॐ रु वाहयामि। (अप उपस्पृस्य) ॐ विष्णु मावाहयामि। ॐ बृहस्पति । ति मावाहयामि। ॐ मित्रमावाहयामि। ॐ वरुणमावाहयामि । ॐ आदित्यानावाहयामि । ॐ अश्वि ! नावावाहयामि। ॐ पूषण मावाहयामि : ॐ कक्ष ! चाना मावाहयामि। श्री वै खानन पैत्यमेधिक प्रयोगः 159 ॐ ॐ कक्षदै वतसोम मावाहयामि। वैश्वदेवयज्ञ मावाहयामि। ॐ यज्ञदैवत विश्वान्देवाना वाहयामि। (आवाहितदेवा सर्वोपचारै रभ्यर्च्य) यधावाहनग्ं अज्यभागयोः स्रुवेणाज्यमूर्थ्वं नीत्वाजुष्टं निर्वपामीति त त्तन्नाम्ना आज्यपात्रे निर्वासं करोति। (दक्षिण भागे) ॐ प्रजापतये जुष्टं निर्वपामि। ॐ इन्द्रयजुष्टं निर्वहिमि। ॐ अग्नयेजुष्टं निर्वपामि। ॐ सोमाय जुष्टं निर्वपामि।(उत्तरभागे) ॐ अग्नयेजुष्टं निर्वपामि।ॐ सोमा यजुष्टं निर्वपामि। ॐ अग्नि षोमाभ्यां जुष्टं निर्वसामि। ॐ प्रजापतये जुष्टं निर्वपामि। ॐ ब्रह्मणेजुष्टं निर्वपामि ॐ अन्द्रयजुष्टं निर्व पाट। ॐ पसुभ्योजुष्टं निर्वपामि ॐमरु द्भ्योजुष्टं निर्वसामि, ॐ रुभ्यो जुष्टं निर्वपामि(अपउप स्पृश्य)ॐ विष्णव्येष्टं निर्वसामि ॐ बृहस्पतयेजुष्टन्निर्व पामि॥ ॐ मित्रायजुष्टन्निर्वपाः । ॐ वरुणायजुष्टं निर्वपामि। ॐ आदित्येभ्योजुष्टं निर्वपामि। ॐ अश्विभ्याञ्जष्टं निर्वपाषि ! ॐ पूष्ले जुष्टं निर्वपामि। ॐ कक्षायजुष्टं निर्वपामि। ॐ कक्षदै वत सोमाय ज्जुष्टं निर्वह। ॐ वैश्वदेव यज्ञाय जुष्टं निर्वपॊमि। ॐ यज्ञदै वत विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टं निर्व पामि तृप्यथिद्वयेन द्विधाग्नौ होम्यं दर्शयित्वा! तृप्यधिश्रयामि, तृप्यधिशयामि, अग्नेर्ण्योतिर्ध्वयेन समि दुल्केन द्विथादहति, अग्नेज्योतिरसि अग्नेग्ज्योतिरसि सदसि स्वा हेति समिधं जुहोति समिधसिस्वाहा॥सु वेणाज्यं गृहीत्वा ६मृतमसीत्यादिभि स्त त्तत्र मेण होम्यं प्रदक्षिणमभिमस्त्य अमृतमसी त्यनुत्तानम्, ॐ अमृतमनि वारुणमसि, अ स्तरित मित्युत्तानम्, ॐ अ न्तरित अरातयः॥ प्रत्युष्ट मित्य अ …… नुत्तानम् ॐ प्रत्यु…अरातयःः आज्यं गृहीत्वोत्ता 160 श्री पै खानस पैतृमेधिक प्रयोगः . नं स्वतो दक्षिणतो वामतः प्रणीतायां सन्धाय चित्पतिस्त्वा दिभि स्त्रिभि रेवं त्रिधाऒग्नौ संवपति ॐ चित्पति…. रश्मिभिः, L ॐ वाक्पति…. रश्मिभिः, ॐ देवस्त्वा……. रश्मिभिः, गायत्र्या समिधः प्रोक्षयति, ॐ तत्स…. यात्, एकविंश त्यादुम्बर समिथो गृहीत्वा मूलाग्राभ्यां घृतं स्पश९यित्वा इमा मे अग्न इति मस्त्रावृत्त्या अक्ष तायि. ऒज्य चरुभिः अग्र मध्य मूलानि स्पृशज स्पृश अप्रदक्षिण मधोभागं नीत्वा ऊर्वे (मध्ये) सन्दधाति, ॐ इमामे…. स्सन्तु, दै वेन तीर्थेन दक्षिणस्या मद्भिग पश्चिमान्त मदि तेऒ नुमन्य स्वेति पश्चिमस्यां दक्षिणा न मनुमते नुमन्यस्वेति उत्तरस्याम्पश्चिमा स्तं सरस्वतेनुपुन्य स्त स्वेति देवसवितं प्रसुवेति प्राच्यां दक्षिणा सम्परिषीच्य! ॐ अदि L तेज नु मन्यस्व, ॐ अनुमते ऒ सुमन्यस्व, ॐ सरस्वतेजनु मन्यस्व, ॐ देवसवितः प्रसुवः (पुन राग्नेयाद्यन्तं सर्व तश्च तूष्टी मप्रदक्षिणं परिषिञ्चति) षष्टि शते तीध्मा समन्य ॐ षष्टि….मानय, अयन इध्मइती ध्मानसङ्कुलाजा शरों गारेग्नौ जुहुयात्। ॐ अयन…..समेधयस्वाहाः स्रुवेणा ज्यग्ं स्रावय परिधी मुपस्पृश्य वायव्या दाग्नेया न्त मुपांशुना प्रजापतये स्वाहेति, ॐ प्रजापतये स्वाहा नैरृत्यादीशाना सम्परिधिमुपस्पृश्य (कण्ठर वेण) इन्द्रयस्वा हेति। ॐ इन्द्रयस्वाहा (इत्यामारौ जुहुया) चक्षुषीबुद्ध्वा अग्नयेस्वाहा सोमायस्वाहे त्याज्यभागा वुत्तरदक्षिणयो जुजुहोति ॐ अग्न येस्वाहा! ॐ सोमायस्वाहाः युक्तोव हेतिपश्चिमादिसौम्या न्तम् ॐ युक्तोव…. नेमस्वाहा, यातिर श्चीति सौम्यादिन्हान्तम् । ॐ या तिरश्बी … महक्गंस्वाहा। सग्ंराधन्यै देव्यै स्वाहे तीनादि याम्यान्तम् ॥ ॐ सगं राधन्यै देव्यैस्वाहाः प्रसाधन्यै देव्यै स्वाहेति याम्यादि वारुणास्त्रं स्रावय हुत्वा॥ ॐ प्रसाधन्यै देव्यैस्वाहा, श्री वैखासन वैकृमेधिक प्रयोगः LO 161 मध्यमास्यमिति बुद्ध्वा तत्व व्याहृती र्जु ति, ॐ भू स्प्वाहा, ॐटुवन् स्वाहा ॐ सुवस्स्वाक, ऎं भूर्भुवस्सुव स्स्वाहा, तदग्निमुख मिति बृह्मवादिनो वदन्ति, सत्येने (त्या ज्यं प्रदक्षिणं सुवेशा 2व स्त्र्य) सल्वेनत्वा 2 ढापूर यामि तस्यतेभक्षिय (आज्येन अग्नयेस्वाहे त्यादिखि र्जुहोति, ॐ अग्नये स्वाहा, ॐ सोमाय स्वाहा, ॐ अग्निपोमा भ्याग्ं स्वाहा, ॐ प्रजापतये स्वाहा, ॐ बह्मणे स्वाहा. ॐ इस्त्राय स्वाहा, ॐ वसुभ्य स्स्वाहा. ॐ मरुद्भ्य स्स्वाह, ॐ रुदेभ्य स्स्वाहा, (अप उपस्पृश्य) ॐ विष्णवे स्वाहा, ॐ बृहस्पतये स्वाहा, ॐ मिताय स्वाहा, ॐ वरुणाय स्वाहा, ॐ आदित्येग्य स्स्वाहा, ॐ अश्विब्याग् स्वाहा, ॐ पूष्ले स्वाहा, ॐ कक्षायस्वाहा, ॐ कक्षडै नत सोषय स्वाहा, ॐ वैश्वदेवयज्ञाय स्वाहा, ॐ यज्ञ दै वतविश्वेभ्यो देवेभ्य स्वाहा! उर्व्याखिघार्य चरुग्ं साविताख्य (द्वि) गृहीत्वा (जुह्वामुप स्तीर्य) ॐ भूर्भु….यात् (अवदायपुनरभिमा र्य) (व्याहृत्यि चतुष्टयस्य प्रत्येकं प्रत्येक मक्षमात्रं गृहीत्वा) जुह्वा व्याहृतीर्जुहोति ॐ भूस्स्वाहा…. वस्सुव स्स्वाहा,अतोदेवा इदंविष्णु रित्या ऒज्येन समृद्ध्ये र्जुहोति। अशोदेवा, इदंविष्णु, स्त्रीणीपदा, विष्णोगकर्माणि, तद्विष्णोग परमं पदग्ं, तद्विसासः॥देवतीरे नापसव्य मुत्तरपरिषेकं कुर्यात् । एवं वैश्वदेवा दूरं हुत्या स्थालीपचनं कुर्यात् सैश्वदेवाऒग्नौ स्थालीवचनम् पौणानायम्य एवङ्गुण….तिधौ(पाञ्ची) गोत्रस्य…… प्रेतस्य मरणदिना दारख्याऒद्य द्वादश हनि सपिणीकरण शाद्धे वैश्वदेवाऒग्नौ स्थालीपचनं करिष्ये (उप- अप) दर्भेण ( स्थालीं बद्ध्वा, प्रजास्थालीमिति स्थाली मथाम स्त्र॥ ॐ प्रजास्धाली 162 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः L मखि… प्रजानन्न्. (तस्यामु त्तरे) कालकामक संस्थीक विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टं निर्वपामी ति तङ्ञलाजु (दक्षिणे प्राचीनावीती) वसु रुद्राक्ष दित्य स्वरूप तत्पितृ पितामह प्रपिताम हेभ्यो जुष्टन्निर्वपामि, प्रेतायज्ञुँनिर्वसामिति सतिलां स्तब्दुलांश्च निर्वाप्य,वाचस्पतये पवस्व इति चटुं श्रपयित्वा ॐवाचस्पत …. यक्ष्यग्ने, दक्षिणत उद्वास्य लौकिकाग्नौ पाचित मन्नादिकं सर्वं ? भगवते निवेद्य ब्राह्मणवरणादे स्सङ्कलप्रकारं ,ततस्स्नाता न्तुप्रक्षाळित पाणिपादा न्दृतोर्ध्वपुं शुृची न्बाह्मणा नाहू या 2. 2. सनेष्वासयित्वा प्राणानाय म्य। एवङ्गुण….तिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुःप्रेतस्य प्रेतत्व विमुक्ति द्वारा वस्वादि पितृलोका 2वाप्त्यर्धं भगव न्मुखोल्लासार्धञ्चा 22द्य द्वादशे ऒहनि पार्वण्यैकोद्दिष्ट समु च्चय विधानेन सपिणीकरण श्राद्धाख्य०कर्मकरिष्यमाण स्तडङ्गत्वेन ब्राह्मणवरण पाद प्रक्षाळनभोजन दानानिचा ऒद्य करिष्ये (उप अप) कालसञ्ज्ञिक विश्वेषां देवाना मिद मासनम्, कालसञ्ज्ञिक विश्वदेवार्धे भोक्तुं भवद्भिन क्षण कर्तव्यः [प] ॐतधा, प्रा प्नुवस्तु भवस्तः (इति साक्षतदर्भां दक्षिणहस्ते निधाय) भगवन्नि वेदित सद्यास्यैव श्राद्धयो ग्यत्वम् विष्णवे कल्पितं वान्नं दद्या दृक्तेभ्य एवच वैश्वदेवं ततः कुर्या द्धकर्माणिकं तधा विष्णुनाऒ न्न मश्न न्ति. विष्णुना सीतम्पिऐ न्ति, विष्णुना घ्रातं जिषुन्ति विष्णुना रसितं रसयनी, तस्मा द्विद्वांसो विष्णूसहृतं भक्षयेयुः स्वल्पै रष्यन्नपानाद्यैः पादोदक विमिश्रित्रै 霜 भु क्रै र्पगवता पूर्वं तोषये त्पतृत्पप्तये य श्राद्धकाले हरिभु क्त शेषं ददाति भक्त्या पितृ देवतानाम् तेनैव चीज्जाश्च तिलै स्समिश्रा नाकल्पसंस्थागि पितरस्तुतृप्ताः इत्यादिभि र्भगवन्नि वेडितान्न स्स्यैव पितृदानयोग्यत्व सिद्धिः 25] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 163 [प्र]प्राप्नुवानि; कामकसँर्थिक विश्वेषान्देवाना मीद मासनम् कामकसञ्ज्ञिक विश्वदेवार्थे भोक्तुं भवद्भिनि क्षण कर्तव्यः [प] ॐ तधा प्राप्नुवन्तु भवन्तः (इतिपाक्ष….निधाय)[प्र ‘प्राप्नु वानि; पितुग्ग पितॄणा मीद मासनम्, पितुग्ग पित्ररे भोक्तुं भव्भग क्षणं क्षर्तव्यः प] ॐ तधा प्राप्नु वस्तु भवन्तः(इ ति सतिलदर्भां स्तदक्षिणहस्ते निधाय) [ प्र प्राप्नुवानि पितुग पितामहाना बुद मासनम्, पितुः पिताम र्धे खो क्तुं भवद्भिं हरे भोक्तुं क्षण कर्तव्यः प्र। ॐ तथा प्राप्नु वस्तु भवन्तः (इतिसति…. नि छाय)[प्र] प्राप्नुवानि, पितुः प्रपितामहाना मिद मासनम् पितुग प्रपितामहा र्दे भोक्तुं भवद्भिन क्षणः कर्तव्यः [प] ॐ तधा प्राप्नु वस्तु भव न्तः (इतिसतिल…. निधाय प्र प्राप्नु वानि! प्रेत स्येद मासनम्, प्रेतार्थे भोक्तुं भवद्भिनिक्षणः कर्त व्यः [प्र] ॐ तधा प्राप्नु वस्तु भवन्तः (इतिसतिल .. निधाय) [प्र) प्राप्नुवानि (उप अप) श्राद्धसंरक्षक श्री मूविष्णो रिद मासनम्, श्राद्धसंरक्षक श्री महाविष्ण्वर्थे भोक्तुं भवद्भिग क्षणग कर्तव्यः [प्रॐ तथा प्राप्नुवन्तु भवन्तः इति साक्षतदर्भां स्तद्धक्षिणहस्ते निधाय) [प्र] प्राप्नुवानि ? ततस्त्वङ्गणे चतुरश्रवृ त्त त्रिकोणाकारा नवटा नरत्निमात्रा नुत्तरादि दक्षिणा न्त मनायस शङ्कुना चतुरश्र मुपवीती वृत्त त्रिकोणा वनुपवीती खात्वा तथा गोमयेनोपलिप्य चतुर चतुर श्रे स यवदर्भा नुत्तराग्रं वृत्त तिकोणयो स्पतिलदर्भानक्षिणा ग्रन्निधाय, अवटखनन शङ्कु विचारः ? जौदुम्बरेण शङ्कना श्री नवटाज् धात्वा गोमयेनोपलि प्येति कुज्ञानि विखने चाद्धे येन केनापि शङ्कुना आयसेन खिने द्यस्तु निराशाः पितरो गता, इति 164 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोग पादप्रक्षाळनम् . कालसञ्ज्ञिक विश्वा स्दानां श्चतुरश्र मऱ्ऱलोपरि विष्टरे प्राङ्मुख मासयित्वा तत्पादौ चतुरश्रावणे निधाय काल सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः पाद्यस्थाने स्वागतम् प्र] अस्तु स्वागतम् / (पवित्रेविना) इदं वग्ग पाद्यष् [प्र] अस्तु पाद्यम् । इद मर्ध्यं [प्र] अ स्त्वर्थ्यं,सकलाराधनै स्स्वर्चितम् प्र]अ स्त्वग्चितम् स्वयं सूर्याभि मुखश्शन्नो देवीरिकि पादौ सव्यादि (प्रत्न्या स्रावित पात्रास्तर तीर्धन) प्रक्षाळयेत्, ॐ शन्नो…. वस्तुनः. पवित्रे थृत्वा आचमनं कारयित्वा सर्वालङ्करणार्थं सर्वो पचारार्धं चेदं क्षणम् (इति सदर्भयवा स्थत्वा) [प्र] अस्तु क्षणम्, श्रीपादतीर्थं यधासम्प्रदायं कुर्यात् एवं कामक सञ्ज्ञिक विश्वेषां देवाना मपि कृत्वा॥ (प्राचीनावीती) पितुग पितॄ न्वृत्तमण्णलोपरि विष्टरे उत्तराभिमुख मासयित्वा तत्पादौवृत्ता ऒवटे निधाय, पृथिवीगताः वसुरूपाः पितुग्ग पीतरळ्लि पाड्यस्थाने स्वागतम् प्र] अस्तुस्वागतम् सर्वालङ्कर णार्धं सर्वोपचारार्थं चेदं क्षणम् (इति सतिलदर्भा न्दत्वा [प्र, अस्तु क्षणम्, पितु पितामहां सस्मि न्विष्टरे तथैवा 22 सयित्वा पादौ तदवटे निधाय, अन्तरिक्षगताः रुद्ररूपाः, पितुग्ग पितामहः पाद्यस्थानेस्वागतम् ….. प्र] अस्तु क्षणम्,पितुग्ग प्रपितामहां स्तथैवा 2 2 सयित्वा तत्पादौ तदवटे निधाय, takandi 侣 भो कॄणां पादप्रक्षाळन स्थाननिर्णयः सपिणीकरणा दर्वा क्कुणमेव विधीयते सपिणीकरणा भूर्वं मण्णणन्तु विधीयते ससिणीकरणा दूर्ध्वं कुण्णि प्रक्षाळनं यदि कुलक्षयकरं चैव नरके पातये ध्रुव, मिति पादप्रक्षाळन विधिः पादप्रशाशनं श्राद्देवरं गुल्बद्वयो रप् शेृतॄणां नरकं घोरं रोम संसक्त वारिणा, इत श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः L 16$ दिविगताःःआदित्यरूपाःपितुग पितामहाः पाद्यस्थाने स्वागतम् …[प्र] अस्तु क्षणम्, प्रेशं त्रिकोणमण्णलोपरि विष्टरे दक्षिणा मुख ससयित्वा तत्पादौ त्रिकोणाऒ वटे निधाय गोत्र शर्मजु पितः, प्रेत पाठ्यस्थाने स्वागतम् । … प्र अस्तु क्षणम्, श्राद्धसंरक्षक श्री महाविष्णो र्विश्वदेवव त्स्वागतादि पाद प्रक्षा ळनास्त्रं विश्वदेवस्थानेकुर्यात्
- स्वयं पादौ प्रकाश्या 2 2च म्यान्ने र्धक्षिणस्यां ता सृजयति, मण्णलकरणविधि- पश्चिमे विश्वदेवार्थं दक्षिणा द्युत्तरान मुपवीती द्वे, चतुरश्र मण्डलेनि दक्षिणे पीतुर्ल पितृ पितामह प्रपितानु हार्धं पश्चिमादि प्रागन्त मनुप वीती त्रीणि सृत्तमुण्डलानि॥ उत्तरे प्रीतार्धं तधै प त्रिकोणमऱ्ऱल मेकं, पूर्वी श्राद्ध संसक्षक श्रीमहाविष्ण्वर्धं मुपवीती चतुरश्रमणल मेकं चा ऒथावनीद मिति सस्त्रावृत्या गोमयेनोपलिप्य, ॐ आधाव…. ध तलि पे अस्त्वासनमिति मनावृक्ष्या सदर्भयवा न्कालकामक विश्वेषां देवाना मिद मासन मिति चतुरश्रसुण्णलयोः । सदर्भ तिला न्वितुग पितृ पितामह प्रपितामहाना मीद मासन मिति वृत्तमऱ्ऱलेषु, प्रेतस्येदमासन मिति त्रिकोण मण्णलेच, सदर्भयवा श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो रिद मासन मिति चतुरश्रमण्डले पृथक्पृथ ग्धत्वा! ॐ अस्वासनं परमम्पदम् L यजमान पादप्रक्षाळन विधिः [RULE_SETS JAAoJetonkakapagrčkou JEST 199 पादा ह जानु नाऒ ऒ. जिज्ञमनि वा चरण द्वयम् कूर्परास्तं करौ सम्यक् क्षाळये त्प्रथमं बुध, इति 166 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः काल सञ्ज्ञिक विश्वेषां देवाना मिद मासनम्, ॐ अस्त्वा…. पदम्, कामक सञ्ज्ञिक विश्वेषान्देवाना मीद मास नम् ॐ अस्ता….पदम् (प्राची) पितुग पितॄणा मिद मासनम्। ॐ अस्वासनं… पदम् पितुग पितामहाना मिद मासनम्, ॐ अस्त्वासनं…. पदम् पितुग प्रपितामहाना मिद मोसनम्, ॐ अस्त्वासनं….पदम् प्रेतस्येद मासनम्, ॐ अस्त्वा…. पदम्. (उप) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो रिद मासनम्, ॐ अस्वा सनं… परमं पदम्- ससिणीकरण ब्राह्मणमुख नियमः आचान्ता नाह्मणा स्पश्चिमतं प्राङ्मुखै दक्षिणाद्यु त्तरास्त्रं विश्वेदेवा दक्षिणत उदङ्मुखा स्पश्चिमादि प्रागन्तं La पितुग पितृ पितामह, प्रपितामहाजा, उत्तरतो दक्षिणाभि उप वेश नक मः आसनं संस्पृश, सव्येन प्राणिना दक्षिणेन ब्राह्मण मुनसङृह्य समाध्वमिति चोक्त्वो नवेशये, दिति जान्वालभ्य ततो देवा नुपवेश्य ततः पितॄजा नमस्ताभि र्व्याहृतीखि रासने षूपवेशये. दिलीच उपविष्ट ब्राह्मणनियमः पवित्रपाणय स्पर्वे तेन मौनवत्रान्विताः उच्चिष्टोच्चिष्ट संस्पक जां वजकायन्तः परस्परम् मौनित्वञ्च ब्रह्योद्यकथा व्यतिरिक्त विषयम्, आतएनु ब्रह्मोऒद्याश्च कथाः कुर्युः पितॄणा मेतदीप्सित, मिति नीम स्तोतन्य मन्तोच्चारणे दोषः श्राद्धे निमस्त्रितो एप्रो मस्त्र मुच्चरन्ते यदि त्रय प्ते नरकं यान्ति दाता बोल्ता तथापि, तेति कर्तुरेव प्राचीनावीतं न ऋत्विगा देशी ऋत्विगादिर्यदा कुर्या द्दोमं श्राद्धं क्रियाक्वचित् उपवीत्येव कुर्वीत कर्तु स्स्या दवनव्यक, मितिश्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 167 मुखं निमि त्तम्, पूर्वतः पश्चिमाभिमुखं विष्णुञ्च द त्तेष्वा सने ष्वासयित्वा विश्वदेवपूर्वकं विष्ण्वस्त्रं क्रमेणार्बयेत्, निमन्तितानां ब्रह्मचर्यव्रत कालाऒवधिः “स्यादान्न परिणामात्तु ब्राह्मचर्य” मित्यादिवचनै शाद्धकाल भुक्तादन परिणाम पर्यस्तं ब्रह्मचर्यं रक्षणीय मित्यधजाः, अन्न परिणाम काल स्वष्टयामइति विम स्त्रीत ब्राह्मण क र्तव्यम् निमस्त्री तास्तु ये विप्रा शार्थकाल उपस्थिते वपेर न्निय ताहारा ब्रह्मचर्य परायणाः अहिंसा सत्य मक्रोधो ऒदूरे च गहन क्रिया निम स्त्र्य वीप्रां स्तदह र्वजये न्मैधुन क्षुरे प्रमत्तताञ्च स्वाध्यायं क्रोधं शौचं तथा ऒदृतम् अभारोद्वहनं क्षान्ति स्क्रीद्द स्यौपयिलो निधिः ऋतुकाले नियुक्तोवा नै वगच्चेत्त्रियं क्वचित् तत्र गच्छ समाप्नोति ह्यनिस्टं फल मेव तु पूर्वेद्यु श्चासरेद्युश्च वजजामे स्त्रीनि षेवआम् व्यवायी रेतसो गर्डे मज्जये दात्मनः सत्यज् कॊद्दे निमस्त्रितो यश्च मैधुनं कुरुते यदि ब्रह्महत्या मवाप्नोति नात्रकार्या विचारणा, इति वृष गमने ऒत्य न्ल दोषकथनम् निमस्त्रैतस्तु य श्राद्धे वृषळ्या सह मोदते दातु र्यद्दुष्कुृतं कीळ्चे तत्सर्वं प्रतिपद्यत, इति आमनि तस्तु यश्राद्दे वृषळ्या सह मोदते भव न्ति पीठर स्तस्य मांसासृ क्छुक्ल भोजना, इतिच निमस्त्रैतन्य माग्गगमन निषेधः आमस्त्रैतस्तु यश्राद्धे ह्यध्यानं प्रतिपद्यते भवन्ति पितर स्तन्य तन्मानं पांसुभोजनाः निमन्तितस्य कलहनि षेधः आमस्त्रैतस्तु यश्राद्धे कलहं कुरुते द्विजः भव न्ति पितर स्तस्य तन्मासं त्वश्रु भोजनाः 1C8 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः विश्वदेवाराधन प्रकारः (विश्वदेवसमीपे कर्ता उदङ्मुख उपविश्य) आयनेकइति पुष्प मर्चत प्रार्बत इत्यक्षतं, गन्दद्वारामिति गन्दं. धूर सी तिधूप, सीति म दीप्यस्वेति दीपं, युवासुवासा स्सोमस्यतनूरसीति वस्त्रद्व य,मृतुभिरिष्ट्वार्तवैरियमोषधीतिकुण्डलयुग्ममीदं ब्रह्मपु नीव ह इत्यङ्गुशीयरिँच क्रमेण दद्यात्- ॐ आयनेते परायणे दूर्वारोहन्तु पुष्पिणीः प्रदाश्च पुण्डरीकाणि समुद्रस्य गृहाणमे, स्वामिनः इमानि वग पुष्पाणि तुलसीद कानि (इति पुष्पै स्तुलसीदळैश्च सम्पूज्य) ॐ अर्बत प्रार्भत प्रयमेधा सोअर्बत!अर्बन्लु पुत्रका उतपुरन्न धृष्ट्वर्चत, जलसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः अमीवो अक्षताः (इत्यक्षताळ्ळर सि निक्षिप्य) ॐ गन्धद्वारां दुराधर्षां नित्यपुष्टां करीषिणीम्- ईश्वरीं सर्वभूतानां तामि होपह्वये श्रियम्॥कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः अयं वोगन्धः (इतिगन्द मूर्ध्वा ग्रन्तद्वक्षस्यालिप्य) ॐ धूरसि धूर्वधूर्व स्तं धूर्वतंयो ऒस्मा न्दूर्वतीतं धूर्वयं नयं धूर्वामस्त्वं देवानामनि सस्नितमं पप्रि निमन्तितस्य भारोद्वहन निषेधः अमस्त्रातस्तु यत्प्रदे भार मुद्वहते द्विजः भव न्ति पितर सस्य तन्मासं स्वेदभोजनाः निमस्त्रैतस्य हिंसाकर्म निषेधः 433 आन स्त्रीतस्तु यश्राद्धे हींसाम्पै कुरुते द्विजः भवन्ति सितार स्तस्य तन्मासं रक्तभोजनाः निम स्त्रैतस्या६ऒयासकर कार्यकरण निषेधः निमस्त्रैतस्तु यश्राद्धे ह्यायासं कुरिते द्विजः भवन्ति पितर सस्य तन्मासं पित्तभोजनाः निम स्त्रैतस्याऒक्षक्रीडा निषेधः आम स्त्रीतस्तु यश्राद्दे द्यूतं सं सेवते द्विजः भवन्ति पितर सस्य तन्मासं मलभोजना॥ इति वैदानन पैत्यमेधिक प्रयोगः SAMORS 169 तमं जुष्टतमं वह्नि तमं देवहूत मव हृतमसिहविर्धानं दृग्ंहस्व माह्वार्मित्रस्य त्वाचक्षुषा प्रेक्षेमाभेर्मासंवि धौमात्वा हिग्ं सिषम् ॥ कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः अयं वो धूपः इतिरूप माघ्रापयित्वा) ॐ उद्दीप्य स्वजातवेदो सघ्नं निर्ऋतिंयम सशूग् ंश्च महम्यावह जीवनन्द दिशो दिश॥ कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः अयं वो दीपः (इति दीपं दर्श यित्वा) ॐ यवासु वासा परिवीत आगा त्सउश्रेया न्भवति जायमानः। तं ढीरासन्ल कवय उन्न यन्ति स्वाधियो मनसा देवय सः॥ ॐ सोमस्य तनूरसि तरुवं मेपाहि स्वामातनू राविश लसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः धारणार्धं मिदं वो वस्त्रद्व यम्, (इति वस्त्रद्वयं दत्वा) ॐ ऋतुखि रिष्ट्वा 2 ऒर्तवै रायुषेवर्चसे संवत्सरस्य धारयसादेनुस्संहननु ग्रन्धिव दसि। ॐ इयमोणधित्रायमाणा सहमाना सहस्वती, सामा हिरण्यवर्बसं ब्रह्मवर्बसिनं मा कूतु, कालसञ्ज्ञिक विश्वे देवाः इडं वल्ल कुण्णलयुग्मम् (इतिकुलयुग्मं दत्वा) ॐ इदं ब्रह्मपुनीमहे, कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः इदं वो ऒङ्गुळीय कम्, (इत्यङ्गुशीयकं दद्यात्) • विश्वदेवा ऒर्घ्यम्पात्रा सादनम् 2 तदग्रे प्रागग्र दर्भोपर्यर्थ्यपात्र मासाद्य कस्मिन्ट्विद र्भपवित्रं निक्षिप्य शन्नोदेवीरिति देवतीर्थेनोदक मापूर्य, ॐ शन्नोदेवी रभीष्टय आपोणवस्तु पीतये शंयो रभिस्र वस्तुनः, यवोसिक्यक्षत पुष्प तुलसि दर्भ गन्द यवा त्प्रक्षिप्य। ॐ यवोसि धान्यराजोवा वारुणो मधुसंयुतः॥ निर्णोदस्सर्वपा पानां पवित्र मृषिनि स्मृतम् ॥ भोक्ता ब्रह्मा पुनात्विति म स्त्रेण स्वाङ्गळ्यां योजयक 170 श्री वै खानन पैत्यमेधिक प्रयोगः विश्वदेवा वाहनम् (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या 2द्य द्वादशे ऒहनि पार्वक्षै कोदिष्ट समुच्छय विधान सपिणीक रण श्राद्दे (उप) कालसञ्ज्ञिक विश्वास्दावाजा भवत्सु आवाह यिष्ये [प्र] अवाहय, करकोदकं कूर्चेनादाय शिरसि किण्बी त्किळ्चो त्संस्रावय न्ना हवायेत् ॥ ॐ आगच्छन्तु महाभागा विश्वेदेवा महाबलाः ये अत्र विहिता श्शाद्धे सावदाना भवन्तु ॐ विश्वदेवा स आगत शृणुताम इमिग्ं हवम्, ऎदं बर्हि र्निषीदत, ॐ विश्वेदेवस्यनेतु र्मर्तोवृणीतसख्यं विश्वे राय इषुध्यसि द्युम्नं वृणीतपुष्यसे ॐ कालसञ्ज्ञिक विश्वा न्देवा न्यायामि आवाहयामि इत्यक्षत दर्भ पुष्पं तच्चिरसि निधाय विश्वदेवा ऒघ्यप्रदानम् यादिव्याआपइति मन्तार्ते कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः प्रियन्तां स्वाहा अघ्य९ं नमइति तदक्षिणहस्ते पात्रस्ध पवित्रं निक्षिप्य यवोदक मुद्धरिण्या गृहित्या दद्यात्! “ॐ यादिव्या आपग्गपयसासं बभूवुः या अन्तरिक्ष उतपार्धि वीर्याःः हिरण्य वर्णा यज्ञया स्तान आपश्शब्दं स्योना भवन्तु " काल सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः प्रियन्तां स्वाहा अघ्यणन्नमः [प्र] आस्तु स्वाहा ऒघ्यजम्, पुन शुद्दोदकं दत्वा पवित्र मादाय तेन दर्भादिभि श्चाघ्यपात्रं प्रच्छाद्य, शन्नो देवि रित्याचमनम् “ॐ शन्नो देवि…. पस्तुनः। कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः इद सूच मनीयम्! सकला राधनै स्स्वर्चितम् [प] आ स्वर्चितम्,एवं { 26] श्री वैधानन पैतृ वेधिक प्रयोगः कामिक सञ्ज्ञिक विश्वदेवा राधनं कृत्वा पितृ निर्बय पितुः पित्राडिना माराधन प्रकारः 171 पित्रादी (पितुग पितृसमीपे पश्चिमाभिमुख उपविश्य( प्राचीना वीची) ॐ गन्थद्वारा… श्रियम्, पितुग्ग पितरः अयं वो गन्दः। ॐ अर्चत प्रार्चत… धृष्ट्वर्चत, पितुग पितरः अमी वो अक्षताः ॐ आयनेते प .. गृहणमे, पितृ पितरः इमानि वद्द पुष्पाणि तुलसीदळानि, ॐ दूरसि… हिग् ं सिषम्, पीतुग्ग पितरः आयंवो विश्वा देवा सुदग नं पुष्पाद्येः पितॄन्फ्रागि स्तं गनाद्ये तेकोद्दिष्ट व त्रेतं विश्वदेविप द्विदु मभ्यर्च्येत अर्चनायां मस्त्राणां विनियोग स्पद्वत्र समान वीव { गन्दद्रव्याणि चन्दनागरु कर्पू) कुट्का मानी प्रधान ये दिति! 4 तुलसीदळै 8 पित्रर्चनायां विशेषः तुलसीगन्जमात्रेण सीतर स्तुषि माप्नुयुः प्रयान्ति गरुडारूढा स्तत्पदं चक्रपाणिनः तुलसीं श्राद्धकालेतु दत्वा शिरसि धारिते दाता भोक्ता पिता तस्य विष्णुलोके महीयते पितृ पिज्जार्चनं श्राद्धे यैः कृतं तुलसीदळै ? ब्रीणिताः पितं पैन यावच्चस्ट्रार्क मेदिनी, आ ग्राह्य पुष्पाणि जाती चम्पक लोभ्राश्च मल्लि का बाणबर्बरी चूता शोकाट रूपञ्च तुलसि शतवत कम् कुब्जकं तगरञ्चैव भृङ्ग मारण्य वेतकी यूधिकामति मु क्तञ्च श्राद्धेयोग्यानि भोद्विजाः कमलं कुमुदं पद्मं पुण्डरीकञ्च यत्नतः इस्दावरं कोकनदं कॊल्लारञ्च निवेदयेत्. श्रार्धेजात्यः प्रशसान्य्युर्मल्लिका श्वेतयूरिका जलोद्भवानि सर्वाणि कुसुमानिच चम्पकम् आग स्त्यं भृङ्गराजञ्च तुलसी शतपत्रिका चम्पकं तिलपुष्पञ्च षडेते पितृपल्लञ, इति 172 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः धूः। ॐ उद्दीप्य…. दिशोदिश, पितुग पितरः अयं वो दीपः, ॐ युवा… य नः ॐ सोमस्यतमारसि . तसूराविश, पितुग पितरः धारणाध मिदं वो वस्त्रद्वयम्, ॐ ऋतुभिरि… वदसि, ॐ इयमो … वर्णनीय पुष्पाणि उग्रगस्ध न्यगट्टीनि चैत्य वृकोद्भवानि च पुष्पाणि वर्णनीयानि रक्तवर्णानियानिद, इति धूपद्रह्यणि घृत मधु युक्तं गुग्गुलां श्री थिण देवदारु सरळाधीनि प्राण्यङ्गळा धूसा हस्तवाका हताश्च ये नते श्राद्दे नियोक्तव्या येच केचो दीपद्रव्यम् ग्रगस्धयः. इति घृतेन दीपो दात्प्य सिलतै लेन वा पुनः वसा मेदोद्भवं दीपं प्रयत्नेन विनयेत्. श्राद्धे वस्त्रदाना आवश्यकम्, तत्फलञ्च वा ऒपि सर्व दैवत्यं सर्वदेवै रभिष्टुतम् वस्त्राधावे क्रिया नस्या ध्यब्दिदानाधिकार क्वचित् तस्मा द्वस्त्राणि देयानि श्राद्धकाले विश्वेतः आच्छादनं तु यो दद्या दहतं श्राद्धकर्मण् आयु श्रीकान मैश्वर्यं रूपञ्च लभते ध्रुवमे कौशेयं क्षेम कार्भासं दुकूलमहत स्तथा श्राद्धे ष्वेकानि यो दद्या त्कामा नाप्नोति पुष्कला, नीति आहतलक्षणम् ईषद्धातं सवं श्वेतं सदशं यन्नधारितम् आहतन्तु विजानीया त्सर्वकर्मसु पावनम् स्वयं गौतञ्च देयं स्या त्सवणैः क्षाळितन्द यत् प्रदेयं पितृकार्येषु कारुडौतं नजातु चित्, इदि श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः 173 करोतु, पितुग्गपितरः इदं वल्ल कुण्डलयुग्मम्, ॐ इदं ब्रह्म पुनीमा- हे, पितुग्गपितरः इदं वो ऒजुळीयकम् : ग् A पितुःपितॄका मघ्य्यपॊत्रासादनम् तडग्रेदक्षिणाग्र दर्भोपर्यघ्यक्षापात्रमासाद्य तस्मिन्तिलि दर्भ पवित्रं निक्षिप्य, पितृतीर्देन शन्नोदेवी रिक्यद्भिरापूर्य, ॐ शनो….वस्तुनः तिलोसीति गन्द पुष्प तुलसी दर्भतिलान्निक्षिस्य, ॐ तिलोसि सोमदेवत्यो गोसवे देवनिर्मितः प्रत्नवद्भिः प्रत्न स्वध एहि, पितुग पितॄ सीमान्लो सणयाहि नस्स्वधानमु वस्त्रदाना भावे प्रत्यनायः वासांसि वाससी वासो यो नदद्या न्मृते ऒहनि सप्तजन्मनु सग्न स्स्या द्दरिदश्च प्रजायते यथाविभव सारेण वस्त्रं दद्यात्तु पितृके उत्तरीय मभावेतु शोभनं दर्भनिर्मित, मिति वस्त्रदानाऒशक्ति विधिः यज्ञोवनीतं चातन्यं वस्त्राभावे विजानता पितॄणां न स्त्रदानस्य फलं तेना ऒप्यते खिल, मिति निमन्तितेभ्यो यज्ञोपवीतदान प्राशस्त्यम् यज्ञोपवीतं यो दद्या प्र्राद्धकालेषु धर्मवित् पावनं सर्वविप्राणां ब्रह्मदानस्य तत्फलम् यज्ञोपवीत दानेन विना श्राद्धं तु निष्फलम् तस्मा द्यज्ञोपवीतस्य दान मावश्यकं स्मृतम्, इति भूषण छत्र व्यजनादि दानाऒ वश्यकम् तत्फलञ्च अलङ्काराः प्रदातव्या यथाश क्ति हिरण्मयाः केयूर हारकटक मुद्रिका कुण्डलादयः चामरं ताळवृस्तञ्च श्वेतछत्रं च दर्पणम् चत्वा पितॄणा मेतानि भूमिपालो भवे ऊह उपान च्छत्र वस्त्राज् भुक्तिपात्रं कमण्डलुम् शयनासन चूनानि दर्पण स्यजनानि च पितृभ्यो यः प्रयच्चेत्तु विष्णुलोकं सगच्छती, ति لب 174 श्री पै खानस पैतृमेधिक प्रयोगः पितुःपितॄता मावाहनम् गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या मद्य द्वादशेऒहनि पपिष्ठीकरणा ख्यान्न श्राद्धे पितुर्लपितॄज भवत्सु
- आवाहयिष्ये ।{प्र) अवाहय (ततः कर्ता करकोदकं कूर्चे नादाय शिरसि किष्चोण्बो त्संस्रावय न्ना वाहयेत्) ॐ उश शस्त्वा हवामह उश न स्समिधीषाहि, उशन्नु शतआवह पितॄन् हविषे अत्तवे स्वधानमः, गोत्रस्य शर्मणः पितुः…. श्राद्धे पृधिवीगता वसुरूपाक्षाु पितुःपितॄज् (ध्यायामि) आवाहयामि (इति तिलाक्षत दर्भपुष्पं तच्छिर सिधाय)
- पितुगपितामह प्रपितामहा ऒ ऒओ आवाहना विज्ञा नम् पितुग पितामहागा भवत्सु अवाहयिष्ये, पिडुग प्रपितामहाज भवत्सु आवाहयिष्ये, इति, तदा वाहन काले मस्त्रन्तो आनरिक्षगणा रुद्ररूपाणे पिडुग पितामहाशा (व्या सूमि । आवाहयामि, दीविगताञ आधित्यरूपाक्षा” पिकुग प्रसितामहान् (ध्यायामि) आवाहयामी तिच क्रमेणा ऒऒवाहसं कार्यम्. पितुग सितृपत्न्यादीना मावाहनप्रकारः गोत्रायाः नाम्न्याः नूतः प्रेतायाः मरण श्राद्धे पितुः पित पितामू प्रपितामह सत्नी. भवत्सु आवाहयिष्ये [व] आवाहय, ॐ उश स्त…… आ तवे स्वधानमः, गौत्रायाः श्राद्धे वृथिवीगताः वसुवत्नी रूपाः पीतुः पितृपत्नीः (ध्यायामि) आवाहयामि (इति तिलाक्षत दर्भपुष्पं तच्चिरसि निछाय ॐ उश सस्वा… नमः आ नरिक्षगताः रुद्रपत्नी रूपाः पितुः सितामहचत्नीः (ध्यायामि) आवाहयामि। इति विदाय) ॐ उश नस्ता…… नमः । दिविगताः आदित्यपत्नि रूपाः पितुः प्रपितामहसत्नीः (ध्यायामि) आवाहयामि (इति….. निधाय) पितुः पितृसत्न्यादीना मघ्यप्रदानम् ॐ यादिव्या………भवन्तुगोत्रायाः 如 श्राद्दे वृथिवीगताः वसु पत्नीरूपाः पितुः पितृपत्न्यः प्रियं स्वधा अर्घ्यन्नमः। ॐ यादिव्या भवस्तु, गोत्रायाः अस्तरिक्षगताः रुद्रपत्नी रूपाः पित्यु पितामहपत्न्यः प्रियन्तां. स्वदा आर्घ्यन्नमः ॐ यागिव्या… भवनु ‘त्रायाः….. श्राद्दे दिविगताः आदित्यसत्वीरूपाग पितुग प्रपितामहपत्यग प्रियप्तां स्वधा अर्घ्यं नमः॥ इत्यर्यं क्रमेण द्यूत्, श्री वैखासन पैतृमेधिक प्रयोगः श्री सितःपितॄणा मघ्यण् प्रदानम् www. 175 यादिव्याआप इति मन्ता ने पितु पितरग प्रियन्तां स्वधा आघ्य९ं नम इति तद्धक्षिणह स्ते पात्रस्थ पवित्रं निक्षिप्य तिलोदक मुद्धरिण्या गृहीत्वा दद्यात्! ॐ यादिव्या…..भवन्तु गोत्रस्य शर्मणः पितुः प्रेतन्य मरणदि नादारख्याऒद्य द्वादशेहनि सपिणीकरण श्राद्धे • पृथिवीग ताः नसुरूपाः शर्माणः पितुग्गपितरः पीयन्तांस्वधाआघ्य नमः ; प्र] अस्तुस्वधाऒघ्यजम् । पुनश्शुद्धोदकन्दत्वा पवित्रमा दायतेसदर्भादिभिश्चार्घ्यपात्रं प्रच्छाद्य॥ शन्नो देवीरित्याच मनँदत्वाः ॐ शन्नो…. सः पृथिवीगताः…. पितुग्ग पितरः इदमा मचनीयम्, सकलाराधनै स्स्वर्चितम् [प्र] अ स्त्वर्चितम्। एवम्पितुग पितामह प्रपितामहा2. 2. राधनं कुर्यात् !!
L प्रेताराधन प्रकारः । अ (निमित्तसमीपे उ त्तराभिमुख उपविश्य) ॐ गन्जद्वारां …. श्रियम् गोत्र शर्मणा पितः प्रेत अय क्तेगन्दः, ॐ अर्बत ….प्रार्चत, गोत्र…. प्रेत आमी ते अक्षताः, ॐ आयनेते…. इमे, गोत्र…. प्रेत इमानि ते पुष्पाणि तुलसीदळानि, ॐ धूरसि… सिषम्, गोत्र,… प्रेत अय ने धूपः, ॐ उद्दीप्य…. …. दिश, गोत्र….. प्रेत अय ने दीपः, ॐ युवासुवासाः,… देव यस्तः, ॐ सोम… विश गोत्र…. प्रेत धारणार्थ मिदं ते वस्त्रद्वयम्, ॐ ऋतु… वदसि, ॐ इय…. करोतु, गोत्र * पितुः पितामह प्रपितामहाऒघ्य प्रदान काले क्रमेण मस्त्रास्ते आ नरिक्षगताः रुद्ररूपाः पितुः पितामहाः प्रयस्तं स्वदा आघ्य्यं नम इति दीविगताः आदित्यरूपाः पितुग प्रपितामहाः प्रियनां स्वथा आघ्य्यं नम इति व क्तव्यम्! * गोत्रे - नाम्नि - मातः - वेळ्लिते (इतिमातृविषये) . 176 वैधानस सैतृमेधिक प्रयोगः ….प्रेत इदं ते कुलयग्मम्, ॐ इदं ब्रह्म वुनीम हे गोत्र…. प्रेत इदं ते 2. जुळीयकम् ॥ प्रेताघ्यर्घ्य पाक्रासॊदनम् दक्षिणाग्र दर्भोपर्यर्घ्य पात्र मासाद्य तस्मि न्नेकदर्भ पवित्रं निक्षिप्य शन्नोदेवी रिजर्बि रापूर्य ॐ शन्नोदेवी..वस्तु नः. तिलोसीति गर्धस्ध पुष्प तिलाक्षत दर्भा न्निक्षिप्य, ॐ तिलो…. नमः ॥ प्रेताऒऒ.वाहनम्
- गोत्रस्य प्रेतस्य मरण श्राद्दे गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं भवत्सु- आवाहयिष्ये [प्र] आवाहय करकोदकं कूर्चेनादाय शिरसि कीळ्ळोत्किळ्चो त्संसालिवय न्ना ऒ वाह येत्, ॐ उश न्तस्त्वाहवा…स्वधानमः, गोत्रस्य .. प्रेतस्य मरण….श्राद्धे गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेतं ध्यायामि आवा हयामि (इति तिलाक्षत दर्भपुष्पं तच्चरसि निधाय) प्रेकाघ्यर्घ ्य स्त्रदानम् चे यादिव्याआप इति मन्ता प्रेतअर्ह्यं स्वधिति तद्दक्षिण ह स्ते पात्रस्ध पवित्रं निक्षिप्य तिलोदक मुद्दरिण्या गृहीत्वा दद्यात्,ॐयादिव्या … भनस्तुःगोत्रस्य…. प्रेतस्यमरण… श्राद्धे गोत्र….. प्रेत अर्घ्यं स्वधानमः [प] अस्तु स्वधार्यम्, पुनश्शुद्धोदकं दत्वापवित्र मादाय तेन दर्भादिभि श्चार्घ्य पात्रं प्रच्छाद्य, शन्नोदेवी रीत्याचमनीयम्, ॐ शन्नो..
- (मातृविषये) अवाहना सुज्ञां। गोतायाःः नाम्न्याः मातुः प्रेतायाः मरण…….श्राद्धे गोत्रां नाम्नीं मातरं प्रेतां भवत्सु आवाहयि ष्ये इति आवाहनेतु, गोत्रां नाम्नीं मातरं तां ध्यायामि, आवाह यामीति नक्तव्यम्,वैधानस पैकृमेधिक प्रयोगः 177 पस्तुनःः गोत्र….व्रत इद नूचमनीयम् सकलाराधनै स्स्वर्चितम् [प] अस्वर्चितम् (उप_अप) विष्ण्वाराधन प्रकारः (श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णु समीपे दक्षिणा 2 भीमुख उपविश्य) ॐ आयने…गृहाणमे। श्रीमपोविष्णो इमानि ते पुष्पाणि तुलसीदळानि। ॐ अर्बतपां..र्बतः श्रीमहाविष्णो अमी ते अक्षताःः ॐ गन्दद्वा…शिलियम्, श्रीमहाविष्ण अयं ते गस्धःः ॐ धूरसि…. सिषम्, श्रीमहाविष्णो अयं ते धूपः। ॐ उ^…. दिशः श्रीमहाविष्णो अयं ते दीपः। ॐ युवा देवयन्तःः ॐ सोम विश, श्री महा विष्णो दारणार्ध मिदं ते वस्त्रद्वयम्, वदसि, ॐ’ इय…करोतु, श्री महाविष्णा इदं ते कुण्णल युग्मम्, ॐ इदं ब्रह्म पुनीमहे, श्री महाविष्णो इदं ते ६ङ्गळीयकम्. विष्ण्वर्घ्य पारासादनम् ऋतु तदग्रे प्राग ग्र दर्भोपर्यर्घ्य पात्रं मासाद्य तस्मिन् द्विदर्भपवित्रं निक्षिप्य शन्नोदेवीरिति देवतीर्देनोदक मापूर्य, ॐ शन्नो…. वस्तुनः ॥ यवोसि त्यक्षत पुष्प तुलसी दर्भगन यवात्प्रक्षेप्यः ॐ यवोसि स्स्मृतम्. विष्ण्वाओऒवाहनम् (प्राचीनावीती) गोत्रस्य… प्रेतस्य मरणदिना दारख्या ऒद्य द्वाशशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान नपिणी करण श्राद्धे (उप_अप) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णुं शब्धचक्र गदाधरं भवत्स्वावाहयिष्ये [प] आवाहय, करकोदकं कूर्चेनादाय शिरसि किण्बीत्किळ्चे त्संस्रावय न्ना वाहयेत्, 178 श्री वैखासन पैत्यमेधिक प्रयोगः श्लो॥ अत्रागच्छ विभोविष्णो श्राद्धरक्षण कारण देवदेव जगन्नाध शब्धचक्रगदाधर ॥ ॐ इदंविष्णुर्वि….नुरे॥ शाद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णुं ध्यायामि।आवाहयामि (इत्यक्षत धर्भपुष्पन्तच्छिरसिनिधाय) विष्ण्वर्ध ्यप्रदानम् ने यादिव्याआप इति मन्ता श्रद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो प्रियन्तां स्वाहा अर्घ्यं नमइति श्रद्धक्षिणह स्ते पात्र स्त पवि त्रं निक्षिप्य यवोदक मुद्धरिण्या गृहीत्वा दद्यात्। ॐ यादि व्या….भवन्तुः श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो प्रियन्तां स्वाहा आ र्घ्यनमः [प्र] आस्तुस्वाहा ऒर्ह्यम्, पुनश्शुद्दोदकं दत्वा सापिण्यै निष्ट्वर्चनायागी प्राधान्यम् सपिणीकरणे ऒवश्यं विष्णु मभ्य र्बयेद्विजः सप्तकस्तु तदाख्यातं विना विष्णुं कधं तथा, विष्णुवरणा ऒथाने स प्तक त्त्वख्याति रृज्येतेत्यर्धः इतिपै देवलः प्राह शाण्णिल्यश्च महामुनिः यत्कि इ्चत्पार्वणश्राद्धं तत्र सर्वत्र वै द्विजः पूजये द्विष्णु मित्येवं श्राद्धं सिद्ध्यति नान्यधा, आतिस्मृतेः एवमिति, विष्णुवरणे श्राद्धं सिद्ध्यति. विष्णुवरणा भावे श्राद्धन्नसीध्यति, आतस्सापिण्यै विष्णुवरण मनश्यं कर्तव्य मित्यर्धः आदौ सम्पूजये देवान् कालकामक सम्ब्लिकान् विष्णुं सम्पूजये दन्डे सप्तकत्व प्रसिद्धये हरिपूजा रतानाञ्च हरिनाम रतात्मनाम् न्यूनातिरिक्तता नास्ति सर्वकर्मनु पण्णिता, इति विष्ण्वर्चनेनै न पार्वणश्राद्धफलसिद्दिः 2 यच्छाद्धं पार्वणं स्ट्रोक्तं श्राद्धं वैष्णवं विना कृतं दूष्यति कॊ श्रेय सतितेनेक्षितं यधे, ति अब्देमहाअये श्राद्धे सपिणी करणे तथा व्यर्धं भवति तचार्धं वासुदेवं विनाळृत, मितिच 27] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 179 पवित्र मादाय तेन दर्भादिभि श्चार्घ्य पात्रं प्रच्छाद्य शन्नोदेवी रीत्याचमनं दत्वा । ॐ शन्नो वस्तुनः। श्रद्ध संरक्षक श्री महाविष्णो इद माचमनी यम्। सकलाराधनै स्स्वर्चि तम् । प्र] अ स्वर्चितम्. (अर्जीलिंविधाय) सर्वेस्वामिनः आग्नौ होमङ्करिष्यामि [प्र] कुरुष्व, (इति तै रनुज्ञातन प्राणा नायम्य) वैश्वदेवाऒज्यचरुहोमः एवङ्गुण…तिधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य… श्राद्धे वैश्व देवा ऒग्नौ वैश्वदेवा ऒ ऒज्य चरुहोमं होष्ये (उप अप) अग्निं परिषीच्य अदितेऒ नु मन्यस्व… प्रसुव (आज्येन) ॐ विश्वे देवस्यनेतु र्मर्तोवृणीत सख्यम् विश्वेराय इषुध्यसि द्युम्नं नृणीत पुष्यसेस्वाहाः ॐ विश्वेअद्य मरुतो विश्व ऊती विश्वभव स्वग्नय सृमिद्धाः विश्वेनोदेवा अवसागमस्तुविश्वमस्तु द्रविणं वाजो अन्मेस्वाहा! ॐ भूस्वाहा … ॐ भूर्भुवस्सुवस्स्वाहा॥ हव्य मभिघार यामीति वैश्वदेवं चरु नखिघार्य ॐ हव्य मभिघारयामि, हव्यङ्गृष्णमीति गृहीत्वा. ॐ हव्यङ्गृष्णामि। गुडापूवमि श्रेण चरुणा प्रतिमस्त्र मभिघार्य जुहू मुप स्तीर्य दर्व्या चरु मपदाय अभिमार्य जुह्वा जुहोति, पूर्वव द्विश्वेदेवस्य विश्वेअद्येति द्वाभ्यां हुत्वा व्याहृती शृ जुहुयात्, ॐ विश्वेदे - पुष्यसे स्वाहा, ॐ विश्वेअद्य - अस्मे स्वाहा, (अज्येन) ॐ भूस्स्वाहा – वस्सु वह्स्वहा॥ अदितेऒन्वमĀंस्था॥ प्रासावी ॥
L देवस्यत्वेति, तच्चरं वैश्वदेशं सैतृशिमिति, मनसैन, द्विधा विभज्य, स्थाल्याः प्रत्येकं पात्रद्वये निक्षिप्य, अग्ने रुत्तरे, वैश्वदेवं, दक्षिणे, ‘पैतृकं विद्यन्य, वैश्वदेवं, विश्वदेवहोमार्थं, भोजनार्धं, द्विधा, पैतृकं पित्रादीनां होमार्थं, पिज्ञार्थं, भोजनार्धञ्च, त्रिधा, विहृत्या ऒभिधर्म, कमेण जुहुयात्, L श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 180 ततग्ग प्राणानायम्य, एवङ्गुण …तिधौ (प्राची) गोत्रस्य ….. प्रेतस्य मरण…. श्राद्धे पैतृकं कर्म करिष्ये (उप-अप- प्राचीनावीती) वीतिहोत्र मित्यग्ने नैर्त्या मौदुम्बुरीं समिधं पैतृकेण तीर्थेन निधाय, दद्द्वो ॐ वीतिहो…. युषेत्वा!! प्रणिध्यां पितुःपित्रादीना मावाहनम् (दक्षिणप्रणिधौ) पितृभ्यस्स्वधेति सतिलं जल मास्राव्य. ॐ पितृभ्य स्प्वधानमः, पृधिवीगता नित्यादिभिर्ल पितुर्लपि त्रादी नाहवयेत्, ॐ पृथिवीगताजा वसुरूपाक्षाु पितु पितृनावा हयामि, ॐ आ स्तरिक्षगता रुद्ररूपा पितुग्गपितामहा आ मातृ सपिणीकरणे प्रणिध्यावाहनादिकम् (दक्षिणप्रणिधौ) पितुग पितृपत्नीभ्यस्स्वति सतिलं जब मास्राव्य. पितुग पितृपत्नीभ्यगस्स्वधानमःः सृथिवीगताः वसुवत्नीरूपाः पितुग पितृपत्नी रावाहयामि। अ स्तरीक्षगताः रुद्रपत्नि रूपॊग पितुगबितामहपत्नी रावाह यामि, दीनिगताः आदित्यसत्नि रूपाणि पिडुग प्रपितामहपत्नी रावाहयामिति पितुगपितृपत्न्यारीना मावाहनम्; तत्पश्पि मेऒन्यस्मि स्पत्रे) गोत्रां- नाम्नीं मातरं प्रेता मावाहयामि, (इत्यावाह्य) पूर्वस्मि न्ना ऒज्य पात्रे पृथिवीगताढ्यः नसुपत्नीरूपाभ्यःपितुगसितृनन्नीभ्यो जुष्टं निर्वपामि, अन्तरिक्षगताभ्यः रुद्रपत्नीरूपाभ्यः पिडुग पितामहपत्निभ्यो जुष्टं निर्व पामि, दिविगताभ्यः आदित्यसत्नी रूपाभ्यः पितुग प्रपितामहसत्नीध्यो जुष्टं निर्वसामी त्याज्यनिर्वाहः तत्पश्चिमे ऒन्यस्मि न्पात्रे) गोत्रायै नाम्न्यै मात्रे प्रेतायै जुष्टं निर्वपामि। (इतिनिर्वाव्य) एते यज्ञहपितर सोनोददात्विति मस्त्रैः वृथिवीगताभ्यः वसुपत्नी रूपाभ्यः…पिडुग पितृसत्नीभ्य स्स्वधानमस्स्वा हे त्यादिखिश्च (जुष्टाकारव श्स्वाहाकारै 8) अज्यचरुभ्यां क्रमेण हुत्वा; प्रेतायै पूर्वनिर्वापिता ६.ऒज्येनचरुणाच, गोत्रायै नाम्न्यैमात्रे प्रेतायै स्वाहेति क्रमेण जुहु यात् * 181 श्री वैथानन पैत्यमेधिक प्रयोगः नावाहयामि. ॐ दिविगताजु आदित्यरूपाजा पितुग प्रपिता महा नानाहयामि, (इति नामभिर्विना पितु पित्रादीनावाहसं ( पैतृकेसरीर्धेन कृत्वा)(तत्पश्चिमेसजलपवित्रेऒन्यस्मिन्पा त्रे) गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेत मावाहयामि (इत्यावाह्य) (पूर्वस्मि न्ना ऒ.ऒज्यपात्रे पृधिवीगतेभ्य इत्यादिभि राज्यं निर्वाप्य पृथिवीगतेभ्यः वसुरूपेभ्यःपितुः पितृभ्यो जुष्टन्निर्व पामि, आ स्तरिक्षगतेभ्यः रुत्ररूपेभ्यः पिडुग पितामहेख्यो जुष्टन्निर्वपामि, दिविगतेभ्यः आदित्यरूपेभ्यग पितुग प्रपिता म हेभ्योजुष्टन्निर्वपामि(तत्पश्चिमे ऒन्यस्मिन्पा त्रे) गोल्राय. शर्मणे-सित्रे- प्रीताय जुष्टं निर्वपामि!इति प्रेतिया 22ज्यं { निर्वाप्यः तृप्यधिद्वयेना ऒग्ने रुत्तर दक्षिणयोः प्रत्येक माज्य मधिश्रित्योद्वास्य“ॐ तृप्यधिश्रयामि” अग्नेर्ज्योति रसीति द्वयेन समिदुल्केन आज्यं दग्गा “ॐ आग्ने र्ज्योतिरसि ॐ अग्नेर्ण्योतिरसि"तां समिधं समिदसीति हुत्वा “ॐ नमिदसिस्वाहा” अमृतमसीत्यनुत्तानम् “ॐ अमृतमनि वारुणमसि” अस्तरित मित्युत्तानम् “ॐ अस्त रितग्ंरक्षो 2 स्तरिता अरातयः” प्रत्युष्ट मित्यनुत्तानम् “ॐ प्रत्युष्टगं रक्षः प्रत्युष्टा अरातयः” पैतृक पूज्यमप्रद क्षिण मभिम स्त्र्य सृवेणोत्तान माज्यं गृहीत्वा स्वस्योत्त रस्यां प्रणीतायां दक्षिणस्यां प्रणिध्याञ्च सन्धार्य चित्पति स्वादिखि रेव मग्नौ संवपति “ॐ चित्पतिस्त्वा पुनातु अच्छिद्रेण पवित्रेण वसो स्सूर्यस्यरस्मिभिः” “ॐवाक्पतिस्त्वापुनातु आच्चि द्रेण पवित्रेण वसो स्सूर्यस्य रश्मितिः” “ॐ देवस्त्वा सविता पुनातु अच्छिद्रेण पवित्रेण वसो स्सूर्यस्य रश्मिभिः” औदुम्बरी होमः C तत्सवितु रिद्यौदुष्बुरी स्तिसस्समिधग्ग पोक्ष्य गृहीत्वा इमामे अग्न इति सतिलाक्ष ऒता ज्यचरुभिः प्रत्येक मप्रदक्षिण 182 वैखानस सैतृमेधिक प्रयोगः मग्र मध्य मूलानि स्पशर्शं स्पशर्श मधोनीत्वा मध्येच सं दधाति. “ॐ इमामे अग्नि इष्टका धेनवस्स स्त्वकाच शतञ्च सहस्रं चायुतञ्च नियुतञ्च प्रयुतं चार्भुदञ्च न्यर्बु दञ्च समुद्रश्च मद्यं चान्तश्च परार्ध श्चिमामे अग्न इष्ट काधेनवस्सस्तु” इत्येव मर्चयित्वाः अदिते ऒनु मन्य ‘स्वेत्यादि भिः पश्चिमा स्त्रं दक्षिणान्तं पैतृ केस तीर्थेनपरिषिच्य!! “ॐ अदिते 2 नुमस्य स्व। ॐ अनुमते 2 नु मन्यस्व, ॐसरस्वते ऒनु मन्य स्व॥ ॐ देवसवितः प्रसुव” षष्ठिशते ती ध्मान्य भिमस्त्र्यं “ॐ षष्ठीशतसहस्राण्ययुत मक्षयमर्बुद मासय” अग्नये कव्यवाहनाय स्वधानम स्स्वाहे त्येकां समिध मग्ने रुत्त रस्यां हुत्वा ‘ॐ अग्नये कव्यवाहनायस्वधानमुस्स्वाहा’ सोमाय पितृमते स्वधानम स्स्वाहे त्यग्ने दशाक्षिणस्या मेकां हुत्वा “ॐ सोमाय पितृमते स्वथानम स्स्वाहा” यमाय चाब्धिरस्पतये स्वधानमस्स्वा हेति तयो र्मध्ये चै कां समिधं हुत्वा। “ॐ यमाय चाजिरस्पतये स्वधा नम स्स्वाहा” (उत्तर दक्षिणयो राहुती चक्षुषी मध्याहुति रग्ने रास्यमिति बुद्ध्वा तिस्र स्समिधो जुहोति मध्येहोमः कर्तव्यः) पैतृकाज्य चरु होमण एते यइहपितर उश न्तस्त्वा सानोददा त्वितिपितृदै वत्याः ॐ पृथिवीगतेभ्यग पितुँ पितृभ्यो अ न्तरिक्षग तेभ्य पितुर्ल पिता महेभ्यो दिविगतेभ्यगपितुग प्रपितामहेभ्य स्स्वधानम स्स्वा हेति व्याहृतीश्चा 22ज्यचरुभ्यां क्रमेण जुहुयात्! “ॐ एते यइहपितर _स्तेदेवाश्च विद्मयान्, पितृयज्ञगं सुहुतग्ं सुस्टुतग्ं सुवेदसो हविर्ये वहन्त्स्वधानमस्स्वाहा! ॐ उशन्त स्वाहवामः उश न स्समिधीमहिः उशन्नु शतआवह प्ति तृनाहविषे आ तवे स्वधानम स्प्वाहा” ॐ सानोददातु पै खानन सैतृमेधिक प्रयोगः 183 श्रवणं पितृणां तस्यास्ते देविहविषा विधेमस्वाहा, पृथिविग तेभ्यः वसुरू पेभ्यःपितुङ्गपितृभ्य स्स्वधानम स्स्वाहा!अ न्तरिक्ष गणेभ्यःरुद्ररूपेभ्यः पिकु पितामहेभ्य स्स्वधानमस्स्वाहा! दिविगतेभ्यः आदित्यरू पेभ्यः पितुः प्रपितामहेभ्यन्स्वधानम स्स्वाहा (उपवीती) व्याहृती श्चाज्येन हुत्वा,’ भूस्स्वाहा — वस्सुवस्स्वाहाः( प्राचीनावीती) कव्यमभिमारयामि कव्यङ्गृण्णमि इति गृहीतेन माषापूप मि श्रेण चरुणाच तथा जुहुयात् L ततग्ग प्रेताय निर्वापिता 2ज्येनगोत्राय शर्मणे पित्रे प्रेतायस्स्वाहा(चरुणाच)गोत्राय - प्रेतायस्स्वाहा (इति हुत्वा अदितेऒन्व मĀंस्थाः प्रासावीः। इत्यपसव्यं परिषेच नं कुर्यात् सपिणीकरणे पिऱ्ऱस्त्रदानम् MARAN प्राणानायम्य, एवङ्गुण तिधौ (प्राचीनावीती)गो त्रस्य -प्रेतस्य मरणदिना दारख्याऒद्य द्वादशे ऒहनि पार्वणैको र्दिष्ट समुच्बयविधान सपिणीकरण श्राद्देसपिज्जीकर णाङ्ग पिऱ्ऱ प्रदानं करिष्ये (उप अप) पिण्णप्रदानकाले तिथि – हिरण्यदानं करिष्ये (उपउपस्पृश्य) (प्राची) हिरण्य–स्सम्प्रददी इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम् (पिण्णप्रदानं कुरुष्वेति तै रनुज्ञातः) • दक्षिणामुखः पूर्ववदग्ने नैर्नर् ऋत्यां सापसव्यं वाचंयत स्पिकताभि सपिणी करणे पिण्णबलिस्थान लक्षणम् अथा ग्ने र्नेड् ऋत्यां पिऱ्ऱबलिस्थानं सिकताभिः प्राकृत्य गुत्तरेषु प्रत्येकं चतुर्विंश त्यङ्ञुळायतं दक्षिणे द्वादशाङ्गळ विस्तारं चतुरङ्गुको न्नतं स्थान मस्य विहितं सज्कल्प्य, दक्षिणॆ पाद्या चमन पानीया मुृव्रक्षेपणार्धं व्वादशाङ्गुश विस्तारावगाढं श्वभ्रं कृत्वा ऒथना चषकादि पात्रं निदधीत तज्ञाना दु त्तरपश्चिमे प्रेतस्य चैवं बलिस्थानं कल्पये, दिति 184 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः रुदक् प्रा गपर मरत्निमात्रं वितस्त्या दक्षिणतो थागोन्नतं स्थन्डिलं कल्पयेत्, उद्धन्यमान मिति पिडुग पित्रा दीर्घांस्थाने त्रिवि रभैजु रपसव्येन दक्षिणान्तं सकृ दुल्लिख्य॥ ॐ उद्दन्यमान मस्या अमेध्यमप पाप्मानं यजमानस्य हन्तु शिवान स्पन्तु प्रदिशशृतस्र श्शन्नो मातापृथिवी, तोकसाता॥ निहन्मि सर्व मिति तिलौ दुम्बर पत्र दर्भा नयुग्मा न्दक्षणाग्र मास्तीर्य “ॐ निहन्मिसर्वं यदमेद्यतो भवेद्दताश्च सर्वा सुरदानवा मया, रक्षांसि यक्षा स्सपिशाच सज्जा हता मया याकु धानाश्च सर्वे” स्थणील पूर्वभागे पितुग पितृभ्यस्स, धानमु इत्यादिभि र्जलपूर्णानि तिला ऒक्षत कूर्चयुतानि दक्षिणास्त्रं श्री०णिपाताणि निधाय,ओँपितुग पितृभ्य स्स्वधाननुः।ॐपितुग्ग पिताम हेभ्य स्स्वथानमः, ॐ पितुग पपितामहेभ्य स्प्यधा नमःः आवाहनार्थ मुत्तरे सतिल पवित्राक्षत पात्रं निधाय पोषायत्वे त्यद्भि रापूर्य ॐ पोषयत्वा, पितुग पितरोमे प्रसीदनु, ॐ पोषयत्वा, पीतुग पितामहामे प्रसीदस्तु *पितुः पितृपत्नीभ्य स्स्वधानमः सीतुः पितामहपत्नीभ्य सस्वधानमः॥ पित्यु प्रपितामह पत्नीभ्यस्स्वधानमः । पूर्वव क्वात्रासादनं कृत्वा॥ पोषायत्वे त्यद्भिरापूर्व पीतुः पितृपत्न्योमे प्रसीदनु, पितुः पितामहपत्न्यो मेप्रसी दन्तु, पितुः प्रपितामहसत्न्योमे प्रसीदनु, इति प्रणम्य, आमॆ आगच्छनु पितुः पितृवत्न्यो देवयाना नित्यादिभिरावाह्य, आमॆ आगच्चन्तु पितुग पितृपतोलि देवयाना स्समुद्रा…. मिमा- गोत्रायाः प्रेतायाः पार्वणो कोद्दिष्ट समुच्चयविधान सपिणीकरण शाद्धे, वृथिवीगताः वसुसत्नी रूपाः पितुः पितृ सत्नी रावाहयामि, आम आगच्छन्तु पितुः पितामहसत्न्यो देवयाना…. मिमाः गोतायाः श्राद्धआन्तरिक्षगताः रुद्रपत्नि रूपाः पीतुः पितामहसत्नी रावाहयामि। आम आगच्छन्तु पितुः स्रपितामहपत्न्यो देवयाना….. मिमाःः गोकायाः … श्राद्ध दीविगताः आदित्यसत्निरूपाग पिडुग प्रपितामह पत्नी रावाहयामि! (इति मातृविषये) श्री वैखानस वैद्यमेधिक प्रयोगः 185 ॐ पोषायत्वा. पितुग्ग पम्पितामहामे प्रसीदत्तु, इतिपणम्म ? तत्प्रणीधिजलं कूर्चेनादाय ॐ आमआगच्छस्तुपितुःपितरो देव यानानीत्येवं पितुग्गपितामहाग पितुग प्रपितामहाइति मस्त्रं मूहयित्वानामथि र्विना पृथिवीगता नित्याधुः पूर्वसादित पात्रेषु क्रमेणा वाह्य ॐ आमआगच्चस्तु सितुग पितरोदेव ऒ ऒ याना न्समुद्रा न्सलिला न्सवर्णान् अस्मिन्यज्ञे सर्व कामाल भ र्तेऒक्षीयमाणा नु दुह्यन्ता मिमाः, गोत्रस्यशर्मणः पितुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या ऒड्य द्वादशे ऒहनि पार्वक्षै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिणीकरणश्राद्धे पृथॆवीगताजा पसुरूपा पितुर्ल पितॄ नावाहयामि,ॐ आपआगच्छन्तु….मिमाः, गोत्रस्य …. श्राद्धे अ स्तरीक्षगता रुद्ररूपाक्षा सिरुग्ग पितामहानावा हयामि, ओc आमआगच्छन्तु….मिमाः,गोत्रस्य ….. श्राद्धे दिवि गताज आदित्यरूपाणा पितुग प्रपितामहानावाहयामि गना द्यैग पिकुः पित्रादी सर्बयिल्वा PRESTATIE. ? एणस्थाने पतुलत्रागीना मावाहनम् दक्षिणा ऒभिमणुलो ध्याय, आमआगच्छव्विति प्रणिधिष्ट जलं कूर्चेनावाय स्टट्टीले पितुः पितादी सुत्तरादि दक्षिणान्तं प्रत्यज्मुखा नावॊह येत्, एतुः पितामह पितुः प्रपितामह ऒऒवाहने आमॆ अगच्चनु पिक्यु पितामहा देवयाना निृतुः प्रपितामहा देवयाना नित्यूहनीय, इति पिण्णस्थानगत सीतुः पिता रीना मुपचारकमः आसन साद्य चमन तैलाज्ङान स्नान वस्त्रोत्तरीयाभरण यज्ञोप नीता ऒचमस गज्जा लक्षित पुष्प धूप दीप शिलांश्च दद्या, शिति चित्रकृनायां ग्राह्यपुष्पाणि शुक्ला स्सुमनस श्रेष्ट्ला स्तथा तद्मोत्सलानि च गन्दरूपोपपन्नानि यानि दान्यानि कृत्स्नशः पारन्तीं शतपत्रञ्च भृङ्गराजञ्च केतकीम् यूरिका मरियु क्तञ्च दद्या त्पुष्पाण्यमूनि चेति तत्र मुख्यतमानि तुलसी शतपत्रञ्च कृङ्गराणं तथैवच मणिकं मल्लिका चैव पितॄणा मक्षयं भवेत्, इति चे 186 श्री वै खानन पैतृमेधिक प्रयोगः तस्मा त्साना त्पश्चिमस्यां प्रेतस्यचस्थानंयधै कोद्दिषे तधैव कृत्वा तत्रादुम्बरीं शाखां दक्षिणाग्रं निधाय पूर्वन दर्भेण सापसव्यं कृत्वा खननं तिलाना मुक्षण पित्रर्चनाया मग्राह्यपुष्पाणि उग्रगस्ध व्यगर्दीनि चैत्य वृणोद्भवानि च पुष्पाणि वर्णनीयानि र कवर्णानि यानिच जलोद्भवानि देयानि रक्तान्यपि विशेषत, इति जपादि कुसुमं भण्डी रूपिका सकुरण्टका पुष्पाणि वर्णनीयानि श्राद्दकर्मणि नित्यश, इतिच आदिग्रहणेन जपाकुसुम सद्रकान्तां रक्तकरवीरादि कुसुमाना वर्णत्व मुक्तम्, भण्डीत्यत्र, मळ्ली षेत्यर्थः आनुलेवनद्रव्याणि कर्पूरग कुज्कु मोपेत मृगन्धिसितचन्दनम् दैविकेप्यधवा पित्र्ये गन्ददाने प्रशस्यत, इति पितॄणामनुलेवसद्रव्यदानादश्व मेधफलाना प्तिः चन्दनागरु कर्पूर कुब्कुमानि प्रदापयेत् अश्वमेध मवाप्नोति पितॄणा मनुलेवना, दिति अनुलेपनाधः” मग्राह्यद्रव्याणि श्राद्धेषु विनियोक्तव्या नगर्दा देवदारु जाः कल्की भावं समासाद्य नच पर्युपिताग क्वचित् नविगन्धश्च दातव्या भु क्ति शेषा ऒवशेषिताः पूतिञ्च मृगनाभिञ्च रोचनं र क्तचन्दनम् कालेयं जाङ्गकं चैव तुरुष्कं चापि वर्णये, दिति पूतिः तृणवि शेषः मृगनाभिः - कस्तूरी, रोचनं-गोरोचनम्)
ग्राह्य धूपद्रव्याणि धूपो गुग्गुलुजो चेय स्तथा चन्दन सारजः अगरुश्च सकर्पूर सुष्क स्वक्तधैव च, च इति तुरुष्क ः- सल्लकीवृक्षः; त्वक्-अवङ्गम् आग्राह्य धूपद्रव्याणि वाः जीवजं च सर्वं सर्वं न भूपा, इति, (जीवजम्-कस्तूर्याडि)28] श्री पै धानस पैतृमेधिक प्रयोगः 387 मयुग्मानां दक्षिणाग्रं बहीजाषामौदुम्बर प णाण्बा स्त रणं कृत्वा तत्र सतिलाक्षतं पुष्प मेकं निभाय सतिलाक्षत पवित्र पूवाहन पात्र मुत्तरे निक्षिप्य पोषायत्वे त्यद्भि रापूर्य, ॐ पोषायत्वा, प्रेतो मे प्रसीदत्विति प्रणम्य ॐ प्रेतो मे प्रसीदतु आम आगच्छत्विति प्रेत मावाह्य, ॐ आमआगच्छकु प्रेतोदेव…. मिमाः! पेतोदेव….मिमाः! गोत्रस्य…. श्राद्धे गोत्रं शर्माणं पितरं प्रेत मावाहयामि, इत्यावाह्य गोत्रनाम्ना गन्दाद्यै रभ्यर्चयति। आमावाज स्येति आ पिऱ्ऱ पॊत्रं प्रक्षाळ्य, “ॐ आमावाजस्य प्रसवो जगम्या दाद्यावा पृथिवी विश्वशम्बू अमागन्तां पितरा मातराचा. मासोमो अमृतत्वाय गम्यात्” तत्पात्रे अग्निरिन्देति तिलौदनं निक्षिप्य, “ॐ अग्निरिद्दां वरुणा वुहसस्ध्याच त्वमेव वरुणमसिन्द मिसि। उर्वालोको ऒसि त्वञ्च वालोकोऒसि प्राणोऒस्यग्निरसि मधुमा नुदरे प्रद्योतो ऒस्यः म्भोऒसि सत्याय नान्गोसि सर्वमसि सर्वधा असि हृच्छोकं मे निर्दह पाप्मान मुपद्द्वं सदुरुक्त मुपद्ध्वं ससूर्यः त्वन्तो अग्नेग प्रणीतानामग्रे प्रणितानां भूपते भुवनपते ब्रह्मणस्पते बृहन्ति धुङ्क्ष्व” तस्मिं स्तिला नवकीर्य! अज्येना 2 भिघार्य सतिलं समृत मन्नं दर्भेण चतुधा = कृत्वा प्र दीपद्रव्यम् मृता द्वा तिलतै ला द्वा नान्यद्रव्यात्तु दीपकम्, इति, अत्र चाऒन्यद्रव्य निषेधो वसा मेदो रूप द्रव्यविषयो नवुनःकोसुं खादि तै ल विषयः, यतः घृतेन दीपो दातव्य स्वथवा प्यौषधी रस्यै वसा ‘मेदोद्भवं दीपं प्रयत्नेन विवर्ज्ययेत्, इति
- कनक रजत कांस्यादि स्व्यन्यतम मभावे कदळ्यादि पत्रंवा प्रक्षाळ्य तस्मि न्नग्निरिने त्यादुम्बर दर्व्या चडं निक्षि प्येति 188 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः यथाभागं (अष्टकाव न्मयूराण प्रमाणत स्त्रीन्पिज्ञानेको र्दिष्टव दङ्गुष्ठ मात्रमेकं पिळ्ळै करोति) अष्टका वत्प्रत्येकं पिण्णं गृहित्वा अयमोदन इतिमा न्फ्रास्ते नामभि र्विना पृथिव्य स्तरिक्ष दिविगतेभ्यो वसु रुद्रादित्य रूपेभ्य इति क्रमेण पितुग पितृभ्यगपितुग पिताम हेभ्यग पित्तुग प्रपिताम हेभ्यः एतत्पिण्णं ददामीति दक्षिणास्त्रं त्रीन्पिण्णान्निर्व पति, “ॐ अयमोदनः कामदु घो 2 स्त्वन स्थोऒक्षीयमाण स्सुरळि सृत्वकामी, सत्येवतिष्ठत्व जरार्थभूत स्प्वधादेवाना ममृतन्तपजुयन्तु मे”गोत्रस्य शर्मणः_पितुः - प्रेतस्यमरण दिना दारख्याऒद्य द्वादशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिज्जीकरण श्राद्धे पृथिवीगतेभ्यः वसुरूपेभ्यः, पितुग पितृभ्यग, पिण्णं ददामि ॐ अय…. यन्तुमे, गोत्रस्य…. श्रद्ध अन्तरिक्षगतेभ्यः रुद्ररूपेभ्यः पितुग पिताम हेथ्यग पिण्णं ददामि. ॐ अय…स्तुमे, गोत्रस्य…. श्राद्धे दिविग तेभ्यः मातृनपिणीकरणे सिण्णप्रदानम् ‘ॐअयमो….न्तुमे, गोत्रायाः…. प्रेतायाः मरण श्राद्धे वृथिवी गनाभ्यः वसुसश्नी रूपाभ्यः पितुः पितृपती ध्यः पिण्णं ददामि – एवं सितुः पितामहपक्न्याः पितुग प्रपितामहव्यूश्च सिज्ञाप्रदानम् कृक्वारिय मोदन इति मन्ता गोत्रायाः श्राद्धे गोत्रायै नास्य्नै मात्रे - - - . प्रेतायै एष सिद्धि उपशिष्ठत्विति प्रेतायाः विज्ञुप्रदानं कुर्यात् ’ स्त्री सापिण्यै पिऱ्ऱनिर्वापणक्रमः 2 स्धज्ञिले पूर्वभागे पित्रादीं स्तत्पश्चिमभागे सितृवन्न्यादी नुत्तरादि दक्षिणा न्त मावाह्य स्त्रिका मुपवीतं विना सर्वोपचारैः पित्रादिभि स्सहज भ्यर्च्य एकस्मि नात्रे ऒन्न मादाय दरैृ स्पस्तधाकृत्वा सिड्डा व्विभाय पित्रादिख्यि स्तिकं पितृनत्न्यादिभ्य स्त्रिकं प्रेतार्धं मेकङ्क्रमेण निर्वसेत्- पिज्ञानंयोजने त त्त्रिधाकृत्य पितृपक्ष्यादीनां त्रिषु सिश्लेषु योजये दिति श्री पै व्यास पैतृमेधिक त्रयोगः Q 189 आदित्यरू 1भ्यः, पितुग प्रपितामहेभ्यग पिण्णं चदामि (प्रेत पिऱ्ऱस्थाने) ॐ अयमो….मे, गोत्रस्य…श्राद्धे, नि. त्राय शर्मणे-पित्रे प्रेताय एष पि उपतिष्ठतु, इति यधै कोद्दिष्टे तथैन पिऱ्ऱ मेकं निरूप्य पूर्वव द्दध्यादि नशिस्वादी सुभ यत्र दत्वा, प्रत्येकं पूर्व वदुदकुम्बं पिण्णपार्श्वे निधाय, ऊर्जंवहन्ति रिति सतिल मुदक मज्जलिना गृहीत्वा सिज्ञानां परितः क्वचित्क्वचि त्संस्रावय न्न वशिष्टोदकं दक्षि णत श्श्वब्रे त्रिस्दद्यात्, “ॐ ऊर्जंवह स्ती सस्वधया वन्द माना स्र्ती स्र्ती स्रवन्डी स्स्योनाः ऊर्जंवहन्ति स्वधा माक्षीय तोदकाः क्षीरमुदकं घृतं मधुपय्य कीलालं परिसृतम्” प्रत्येकं शूर्पेणाच्छाद्य उपरि पुष्पतिला ऒक्षत दर्भा न्निधाय ततग्गि पिज्ञाभाजनं प्रक्षाळ्य तदुदकेना ऒमूर्तीना मित्यपसव्य मवटं पूरयति, “ॐ अमूर्तीनां समू र्तीनां पितॄणां दी प्रतेजसाम्। नमस्यामि सदातेषां ज्ञानिनां योग चक्षुषाम्” (गये गये अवटं पूरयति) पितुग पितृभ्यग पानीयं ददामि। पितुः पितामहेभ्य पानीयं ददामि, पितुः प्रपितामहेभ्यः पानीयन्ददामि, प्रेताय पानीय न्ददामि मुखवासं ताम्बूलञ्ब ददामि, इति दत्वा L पिज्जाऒडिनेवता ऒभिवादः नमोव पितर इति पीतुगपितॄन् प्रेतञ्च प्रणम्य, “ॐ नमो वग्गि पितरो रसाय नमोवग पितरश्बुष्माय, नमोनग मातृनपिणीकरणे पिज्जाऒधिदेवता ऒ एवाधः. ॐ नमोवोमातरो रसाय नमोवो नूतर कृष्माय नमोवोमा तरो जीवाय नमोवोमातर स्वधायै नमोनोमातरो मन्यवे नमोवो मातरो ‘घोराय मातरो नमोनः पितामही प्रपितामही वृद्धश्रपिता महेभ्यो नमः, प्रेतायै नमः इति समस्कृत्य, स्त्रीलिज्गन सर्वत्रैव मूहयेत्, 190 श्री वै खानन वैतृमेधिक प्रयोगः पितरो जीवाय नमोन पितर स्स्वधायै नमोवग पितरो मन्यवे नमोवर्गपितरो घोराय पितरो नमोनः’ पितुग पितृ पितामह प्रपितामहेभ्यो समः त्रेताय नमः इति नमस्कृत्य पादौ प्रक्षाळ्याऒचमनं कुर्यात् ! स्वल्पपात्रेषु सूप शाकादि निक्षेपणम् श्लो॥ गुणांश्च सूप शाकाध्याक्षा पयोदधि घृतं मधु विन्यने त्प्र्पयत स्सम्य ग्भूमीवेव समाहित, इति “गुणाजु”-अन्नानुग्राहकतया गुणभूता - सूपादी#”- भूमौ निहितेषु स्वल्पभाजनेषु प्रक्षित्, न प्रधानान्नाधजा महाभाजने निहिते ष्वित्यर्धः श्लो॥ भोज्यपात्रे नाज्यपात्र मुपपात्रेतु निक्षिपेत् भोज्ये निक्षिप्य चेद्भुक्ती सुरापान समं हि तत् अन्नेच पायसेचैव सूपेच स्थापितं घृतम् मोहा द्यदिच भुज्जेत सुरापायि नमो भवेत् सूपञ्च पायसं चाऒ. ज्यं दद्या द्भोक्तुश्च दक्षिणे तै लपक्वं तथा वामे शेषेष्वनियम स्मृतः, ॥ अन्नं चपायसं भक्ष्यं व्यज्ञानानि यथा क्रमम् सूप नु स्र्ती प्रदातव्यं विपरीतेतु निष्पलम्. इदि होमशेषाऒऒज्यं नाभिघारयोग्यम् अग्नौ करण शेषेण यदन्न मभिघारितम् निरङ्गु पञ्च यद्धत्तं नत तीणाति पै पितॄ, निति L परिवेषण विधिः श्लो॥ “फलस्या न स्तता प्रोक्ता स्वयस्तु परिवेषण” इतिवचना त्स्वयं परिवेषणं मुख्यम् तदश क्तविषये श्लो॥ परिवेषणं प्रशस्तं भार्यया पितृतृप्तये पितृदेव मनुष्याणां स्त्रीसहाया यतस्मृता,इति श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 191 उबाभ्या मपी हस्ताख्यामाहृत्य परिवेषये, दिति स्मर णात् ह स्तद्वयेनापि नसाक्षा देयम्, क्रीस्तु दर्व्यादिद्वारा, अतएव श्लो॥ ह स्तदत्तास्तु येऒ स्नेहा लवण व्यज्जनादयः दातारं नोपतिष्ठन्ति भोक्ता भुज्जित किल्बिषम् नापवित्रेण ह स्तेन नै केन सविना कुशम् नायसे नायसे नैव श्राद्देतु परिवेषये, दिति जयसे L अयोमये पात्रे नैव परिवेषये दित दित्यर्थः प्रश स्तवरिवेषण पात्राणि “घृतादिदाने तैजसानि पात्राणि, फल्गुपात्राणि वा प्रशस्तानी, ति श्लो॥ सौवर्ण राजताभ्यां च खड्गेनादुम्ब रेण वा चखा दत्त पक्षयतां या न्ति फल्गुपात्रेण वा पुनः” इति (खाड्गेन खड्गमृग शृङ्ग कृत दर्व्यादिना- फल्गुपॊतेण_काकोदु म्बरिकाख्य दारुकृत दर्व्यादिना) प्रसिद्धदर्व्यसम्ब वे श्लो॥ कृत्वा वा स्तरितं देयं पर्णेनाथ तृणेन, वेति “ह स्तेनाहृत्य दानस्य निषिद्धत्वा त्पर्णादिना न्तिरीतं भोजनपात्र निर्णयः कृत्वा, देय मित्यर्थःa श्लो॥ नमृण्मयानि पात्राणि भोजने देवपित्ययोः पलाशेभ्यो विना नस्युगि पर्णपातारिणि भोजने, इति पलाश पत्र पाश स्त्यपरम्, अतनि विशेषःः श्लो॥ पलाश पद्म कदळी पतारिणि व्युतमा त्यजेत् गर्भच्छत्र लताख्यानि शाद्धे सर्व प्रयत्नत 192 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः निमन्तिताना मन दान प्रकाशः पा विश्वेषां देवानां सौवर्ण पात्रेषु, पितुग पित्रादीनां राजतपात्रेषुतदलाबे कदळ्या द्यनिन्दित पात्रेषू प स्तीर्य यधा क्रमं चरुशेषसहित मन्ना ऒपूपादिकं सर्वं क्रमेण विश्वे ब्योदेवेभ्यो द्विर्द्वित्वा, पितुर्लपित्रादिभ्यः प्रेतायचसकृत्यकृ द्दत्वा विश्वदेव वद्विष्णोश्चा ऒ न्नादिपरिवेषणं कुर्यात् ; सर्वत्रा ऒभिघार्य तुलसीं विन्यस्य, सपिणीकरणे विश्वदेव पात्राभिम स्त्रणाधिकम् (कर्ता) भूर्भुवस्सुव रित्यन्नाकं प्रोक्ष्य ॐ भूर्भुव स्सुवःसत्यन्त्व र्तेनपरिषिञ्चमीति, शुद्धान्नं परिषित्य, ॐ सत्यं शिष्टानि तानि सर्वत श्राद्धयोग्यानि दापयेत् यथा सुवर्णपात्राणि तधै वैतानि निर्णयः अतः पलाश पद्म कदळीपत्राणि श्राद्धे प्रशस्तान्ये, वेति कदशीपत्रदण्णकृनने पितॄणा माळाभङ्ग कधनम् श्लो॥ श्राद्धियेऒहनि सम्प्राप्ते रम्भापृष्ठं नकृन्तयेत् कृन्तये द्यदि मूढत्मा निराशाग पितरो गता, इति भोजनपात्र क्षाळन प्रकारः श्लो॥ प्रक्षाळ्य हस्तपात्रादि पश्चा दद्भिर्विधानवित् प्रक्षाळन जलं दर्भां स्त्रीलै रिश्रङ्क्षिपे च्छुचा, विति “ह सनिर्मृष्ण पात्रादीति मध्यमपदलो पीसमासः, प्रथम मपो निनीय हस्तेन विमृज्यानस्तरं जलेनैव प्रकाशये दित्यर्धं- Le पितृपात्रसरिवेषणे अपसन्यवाद निराकरणम् ॥ अपसव्येन कर्तव्यं पित्र्यं कर्मविशेषतः अन्नदाना दृते सर्व मेनं माताम हेष्वपि अपसव्येन यस्त्वन्नं ब्राह्मणेभ्यः प्रयच्छति विष्णामश्न न्ति पीतरो दाताच नरकं व्रजे, दिति श्री वैधानस वैतृमेधिक प्रयोगः 193 त्वर्तेन परिषिञ्चमि,अमृतमस्तु अमृतोपस्तरणमसि, पृदीविले पात्र मिति (कालसञ्ज्ञिक विश्वदेवस्य} पात्रंस्पृशजपति, “ॐ पृदिवीतेपात्रं द्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वामुले जुहोमि ब्राह्म णानां त्वा प्राणापानयो र्जुहो म्यक्षितमनिमैषां क्षेषा अमुत्रामुषी न्लो के” कद्दक्षिणपाणे • रङ्गुष्ठमूलं गृहीत्वा इदंवि रिति मन्त्या स्ते श्री विष्णोहव्यं रक्ष स्वेति तदन्नं स्पर्श यित्वा ॐ इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा निदधे पदम् समू डमस्य पाग ंसुरे, श्रीविष्णो हव्यं रक्षस्व (प्राचीनावीती) गो त्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतस्य मरणदिनादारख्या ऒद्य द्वादशे ६ हनि पार्वकै कोद्दिष्ट समुच्बय विधान सपिणीकरण श्राद्धे (उप वीती) कालसंर्थिक विश्वेभ्यो देवेभ्यः इदमन्नन्नवरिकरं सापूप व्यज्ञानादिकं सोदकुम्भं सदक्षिणाक मुपतिष्ठतु, इदि सदर्भ यव मुदकं तद्दक्षिणह स्ते दद्यात्. कृत्वा) L 2 (एवं कामक सञ्ज्ञिक विश्वदेवस्यापि पात्राभिमन्ह णादिकं पितुः पितॄणाम्पात्राभिमन्तणादिकम् 4 (प्राचीनावीती) पूर्व व त्रोण्य 2 प्रदक्षिणं परिषिच्य, तदै व पात्रं स्पृशज जप्त्वा ऒङ्गुष्ठमूलङ्गृहीत्वा ऒपसव्य मिदं विष्णुरिति मन्रोन्डे श्रीविष्लो कव्यं रक्षस्वेति तदङ्गुष्ठागेणा न्नं स्पग्शयित्वा, गोत्रस्य … श्राद्धे पृदिवीग तेभ्यः वसुरू *धोक्तॄणा मन्नदाने अज्ञ ग्रहण कारणम् आङ्गुष्टमार्रो भगवा न्विष्टुः ऎक्यटते महीम् राक्षसानां वधार्दाय दोव वाहरिष्यति तस्मा व्छाद्देषु सर्वेषु ह्य बिष् ग्रहणं स्मृतम् विष्णो हव्यञ्च कन्यञ्च बूया द्रक्षेतिच श्रीमा, दीति अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो ङ्गुष्टञ्च समाश्रितः, ईश स्सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीजाति विश्वथुक्, इतिप्रतिः 194 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः पेभ्यः गोत्रेभ्यः पितुग्गपितृभ्यः इद मन्नं सपरिकरं सापूप व्वज्जनादिकं सतिला भिधानोदकुम्भं सदक्षिणाक मुपतिष्ठतु; इति सदर्भतिल मुदकं तद्दक्षिणहस्ते दत्वा पितुग्गपितामहानां, पितु, प्रपितामहानां, प्रेतस्या प्येवमेव कृत्वा विश्वदेव वच्छाद्ध संरक्षक श्री महाविष्णोः पात्रा 2 भिमन णादिकं सर्वं कुर्यात्॥ श्लो॥ देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एवच नम स्स्वधायै स्वाहायै नित्यमेव नमोनमः गयायां धर्मिपृष्टेषु सदसि ब्रह्मणस्पतेः गयाशीरे नटे चैव पितॄणां द त्तमक्षयम् सप्तव्याधा दशार्णेषु मृगाः कालार्जने गिरौ मातृसपिणीकरणे त्यक्तविधिः प्रोक्षणा द्यङ्गुष्टाश्रेणा न्नस्पर्शास्त्रं पूर्व वत्कृत्वा गोत्रायाः नाम्न्याः मातुः प्रेतायाः मरणदिना दारख्या ऒद्यद्वादशे ऒहनि पार्व डैकोद्दिष्ट समुच्चयविधान सपिणीकरण श्राद्धे वृथिव्यस्तरिक्षदिवि गताख्याः, वसु रुद्रादित्यवत्नी रूपाभ्यः गोत्राभ्यः (पिरुः पितृपत्नीभ्यः सितुः पितामह सत्नीभ्यः पितुः प्रपितामहपत्नीभ्यः (इतिक्रमेण) इदमन्नं सपरिकर मिता शि णिकं सर्वं पितृश्राद्ध इव बू यात्. सुवासिनी भोजनम् सुवासिन्या मृताया स्तु ब्राह्मणै स्सह भोजयेत् सुवासिनीं ततः पश्चा दम स्त्रक मधारयेत् माता मङ्गळसूत्रेण मृता यडिच तद्दने उद्देश्य द्विजप तां भोजये त्सधवां स्त्रीय, मिति “किञ्च याव जीवति तद्भर्ता तावदेव सुवासिनी मभ्यर्चयेदिति माध्वात् भिन्न सत्त्का भिन्नपाकेन सुवासिन्या भोजनवानं केषाञ्चि दादार, केचिल्ड्र विडाः भोक्तृ भोजनान स्तरं सुवासिनी मनुस्त्रक मभ्यर्च्य नृथक्पा केन भोजयित्वा ततःपरण कर्तादयो भुज्जुनि " ब्राह्मणस्य स्त्रिया सह वक्ति भोजन निषेधा दिति शेषा मभिप्रायः, सुवासिन्युद्देश्यक श्राद्धे स्त्री पक्ति भोजन दोषो ना स्तिति केषाञ्चि न्मतम् । आचारः प्रथमोधर्म इति न्याय्या दत्र यधाचारं व्यवस्था 29] श्री वैधानन पैतृमेधिक प्रयोगः चक्रवाका श्शरद्वीपे हंसा स्परपिमानसे येस्मजाता कुरुक्षेत्र ब्राह्मणा वेदपारगाः प्रस्थितादे रमध्वानं तेभ्योवसीदत 195 अमूर्तानाञ्च मूर्तानां पितॄणां दि प्रतेजसाम् नमस्यामि सदातेषां ध्यायिनां योगचक्षुषाम् चतुर्भिश्च चतुर्भिश्च द्वाख्यां पञ्चभिरेवच हूयतेच पुनर्द्वाख्यां समे विष्णुः प्रसीदतु ब्रह्मार्पणं ब्रह्माहविरह्माग्नौ ब्रह्मणाहुतम् ब्रह्मैव तेन गन्तव्यं ब्रह्मकर्म समाधिना यज्ञेश्वरो हव्यसम स्तकव्यभो काव्ययात्मा हरिरीश्वरो त्र तत्सन्निधाना दपयान्ति सद्योरक्षांस्यशेषाण्य सुराश्च सर्वे त्वां योगिन श्चिन्तयन्ति त्वां यजन्तिच यज्वनः हव्यकव्य भुगेक स्त्वं पितृदेव स्वरूपधृत् कर्ता क्रियाणांससइज्यतेक्रतुस्स एवतत्कर्मफलञ्चदद्यात् सृगादिय त्साधन मप्यशेषं हरे र्नकिण्चोद्व्यतिरिक्तम स्ति इति श्रीमन्तं भगवन्तं नारायणं ध्यात्वा॥ आसत्येनेति ता न्न मस्कृत्य, “ॐ आसत्येनरजसा वर्त मानो निवेशय न्नमृतं मर्त्यञ्चः हिरण्ययेन सवितार थेना देवोयाति भुवनाविपश्यन्न् ॥ एकोविष्णु र्महद्भूतं पृथ ग्भूता न्यनेकशः श्री श्लोका स्व्याप्य भूतात्मा भुक्ते विश्वभु गव्ययः अनेन सपिणीकरण श्राद्धेन भगवाजा सर्वात्मकः (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुग्ग वेतस्या ऒद्य द्वादशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिणीकरण श्राद्धे (उप) काल कामक सञ्ज्ञिक विश्वदेव स्वरूपी (प्राची) वसुरुद्रादित्य स्वरूपाणाम् पितुग्गपितृपितामह प्रपितामहानांस्वरूपीनिमि तस्वरूपी(उप 196 श्री वैखानस सैतृमेधिक प्रयोगः श्राद्धसंरक्षक श्रीसुहाविष्णु स्वरूपी सर्वान्तर्यामि जनार्दनः प्रियताम् (इति तिलकुल दर्भासजलाक्षा भूमौ निक्षिप्य) प्रणामा न्कृत्वा तत स्तिलोदकं हस्ते गृहीत्वा गयायां धर्मिसृष्टेषु सदसि ब्रह्मणस्पतेः गयाशीर् षे वटे चैव पितॄणां द त्तमक्षयम् Q यज्ञेश्वरो हव्य समस्तकव्य त्ताव्ययात्मा हरिरीश्वरो त्रः तत्सन्निधाना दपया न्ति सद्यो रक्षांस्यशेषा ण्य सुराश्च सर्वे॥ इत्युत्तरतः क्षपति॥ विश्वदेवादय सृत्य स्त्वर्तेन परिषिण्बोमिति स्वयम्परि षीच्य, (अन्नसू क्ले नाभिमृश्य) ततग्गकर्ता भगवत्पाद्योदकं गृहीत्वा गुरुपरम्परा मनुसनाय विश्वेदेवा अमृतं भव त्वित्यादिना भगवत्पाद्योदकं दद्यात्॥ श्लो॥ श्रीलक्ष्मी वल्लभारम्भां विखनो मुनिमध्यमाम् अस्मदाचार्य पर्यन्तां वन्डे गुरुपरम्प राम् L कालसञ्ज्ञिक विश्वदेवाः अमृतं भवतु, कामकसञ्ज्ञिक विश्वदेवाः अमृतं भवतु. (प्राची) आ पितुर्ल पितरः अमृतं भवतु पितुग्ग पितामहाः अमृतं भवतु, पितुग प्रपिता महाः अमृतं भवतु, प्रेत अमृतम्भवतु (उप) (अप) श्रद्द संरक्षक श्री महाविष्णो अमृतम्भवतु (इति दत्वा) ऊर्जस्करमिति विश्वेदेवादयः अपग पीत्वा ॐ ऊर्जस्करं बलकरग्ं सोमाद्य मन्न ममृतायस्वाहा (वामहस्तानामिका ङ्गुष मध्यमैन पात्रं स्पृशन्स् प्राणाय * आपोकने भगवत्पादतीर्ध विनियोगु विष्णु पाद्योदकेनैव कुर्या चापोशि सद्वयम्। अस्यतीर्देन यः कुर्या च्चुनो मूत्रसमं भवेत्, इति *पितुग पितृ वत्न्यः अमृतं भवतु, पितुग पितामहवत्न्यः अमृतं भवतु, पिरुग प्रपितामहपक्न्यः आमृतं भवतु, इति मातृविषयेश्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 197 स्वाहेत्यादिखिग पूर्वदक्षिण पश्चिमोत्तर मध्यमेषु अक्ष मात्र मन्नन्दक्षिण हस्तेनाङ्गुष्ठानामिका मध्यमै रादाय दन्ता नस्पृश हुत्वा) ॐ प्राणायस्वाहा, ॐ अपानाय स्वाहा, ॐ व्यानायस्वाहा, ॐ उदानायस्वाहा, ॐ समा नायस्वाहा (इति प्रत्येकं हृदयङ्गमं कारयित्वा) ब्रह्मणिम इति प्रत्येकं वामहस्तं प्रक्षाळयित्वा ॐ ब्रह्मणिम आत्मा ऒमृतत्वाय पुनरूज –स्करमितितथै वा 2 धानं पाययेत्। ततः प्राग्जोलिस्सक्षा स्वामिनः पैतृकाजु रक्षोघ्नाजु वैष्णवा ननुवाकाका नर्मेतिहास पुराणानिच याव च्छक्यं (ऋत्विग्भिः) अभिश्रापयिष्ये (प्र) अभि श्रावयः स्वामिनः अस्मि श्राद्धे श्राद्धार्थेषुपक्वेषु पदार्थेषु भगवन्नि वेदितेष्व पेक्षित मानाय्यभुज्जन्ताम् / इति तान्फ्रार्ध्य यथेष्टं भोजयित्वा तेषु तृप्तेषु श्राद्धोपक्रमान स्तरं निम निवासं ना शोचम् श्लो॥ निम न्तितेषु विप्रेषु प्रारब्दे श्राद्धकर्मणि देहे पितृषु तिष्ठत्सु ना शौचं विद्यते क्वचि, दिति धोक्याणामन्योस्यस्पर्श प्रायश्चित्तम् श्लो॥ श्राद्धपत्तातु भुज्जानो ब्राह्मणो ब्राह्मणं स्पृशेत् तदन्न मत्यज भुक्त्वा गायत्र्याष्टशतञ्जपेत् उच्चिष्टलेपन स्पर्श प्रायश्चित्तम् श्लो॥ उच्छिष्टलेपनस्पर्शें प्रकाश्यान्येन वारिणा भोजना स्ते द्विज स्स्नात्वा गायत्री तिशतं जपेत्॥ स्वपात्रेऒन्योच्छिष्टनतन प्रायश्चित्तम् श्लो॥ उच्छिष्णस्पर्शनं ज्ञात्वा तत्पात्रं परिहृत्यच अस्पृष्ट्वा पाणिना पौत्रं भूमिं समनुलिप्यच अन्यत्पात्रं निधायात्र सर्वान्नं परिवेषयेत् परिषिच्य ततग्ग पश्चा द्भोजयेच्च सदोषकृ, दिति 198 श्री वैभानस पैतृमेधिक प्रयोगः श्लो॥ उच्छिष्टोच्छिष्ट संस्पर्शे स्पृष्टपात्रं विसृज्यच सर्वान्नं पूर्वपद्दत्वा भोजयेत्तु द्विजोत्तम, मीति उच्छिष्टस्पर्शे पात्रद्वयं परित्यज्य, पात्रान्तरयो र्द्वावपी भोजयेदित्यर्धः, अत्र भोक्तु रुच्छिष्टस्पर्शा भावे उच्छिष्ट पौत्रं परित्यज्य पात्रान्तरे भोजयेत्, तत्स्पर्शेतु श्लोII भोजना स्ते द्विजस्स्नात्वा गायत्री त्रिशतं जपे,दित्युक्तं प्रायश्चि त्तमपि कुर्यात् । भोक्तु र्विण्मूतोत्सर्जनं प्रतिगमने श्राद्धपड्तातु भुजौनो विण्मू त्रोत्सर्जनं प्रति प्रजे द्यदिह मूढात्मा श्राद्धभूती भवे ध्रुवम् उपोष्य तद्दिने कर्ता परेद्यु श्राद्धमाचरेत्, पितृव्यतिरिक्त ब्राह्मणवमने ॥ एक एव यदा विप्रो बोजने छर्दितो भवेत् तथै वाग्निं समाधाय होमं कुर्या द्यधाविधि तल्सिन नाम गोत्रेण ह्यासनादिभि रर्चयेत् अन्न त्यागं प्रकुर्वीत ततो ऒग्नौ जुहुया च्बरुम् प्राणादिपञ्चभि र्म स्त्रैः कुर्या द्वात्रिंश दाहुतीः होमशेषं समाप्याध श्राद्धशेषं समापये, दिति “हुतशेषं चरुं प्राणादिपञ्चभि र्मस्त्र षडावृत्तैः पुन रुदान समानाभ्याञ्च हुत्वा श्राद्धशेषं समापये, दिति# पितृस्थानीय ब्राह्मणवमने सर्वेषां वमनेच श्लो॥ पितॄणां तत्र सर्वेषां पितुर्वा वमनं यदि तद्दिने चोपवासश्च पुन श्र्शाद्धं परेऒहनी, तिः दातृभो क्तृनियमाः श्लो॥ अपेक्षितं यो नदद्या चाद्धार्थ मुपकल्पितम् कृपणो मन्दबुद्धिस्तु नच श्राद्धफलं लभेत्, अपेक्षितं याचितव्यं श्राद्धार्धमुपकल्पितम् श्री वैखानन पैत्यमेधिक प्रयोगः तृ प्तिप्रश्नः 199 यजमान स्तीर्ण मन्नं गृहीत्वा ? काल कामुक सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः इदं तीर्ध मन्नम् [प्र] सकलं सम्पूर्णम्, तृप्तिस्थ [प्र] तृप्तास्प्मः,(प्राची) अस्म त्पितु पितृ पितामह प्रपिता नयाचते द्विजो मूढ स्पभवे त्पितृघातुक, इति अपेक्षितं द्विजोमोहाद्भुज्जानो यो नयाचते अपेक्षितं योनदद्यात्तावु भौपितृघातुका वितिच अकल्पितवस्तु याज्ञादोषः श्लो॥ याचलेय दातारं ब्राह्मणो ऒज्ञान दुर्बलः पितर सस्य कुप्यन्ति दातु र्भोक्तु र्नसंशयः; वाचा ह्यन पेक्षित निवारणे दोषः श्लो॥ नान्न पानादिकं श्राद्धे वारिये न्मुखतः क्वचित् अनिष्टत्वा दृहुत्वाच्छ वारणं हस्तसञ्ज्ञया याचनं प्रतिषेधश्च कर्तव्यं हस्तसञ्ज्ञये, त्युक्तत्वात्। वृच्छादोषः श्लो॥ श्राद्धे नियुक्ता नुज्ङाना न्नपृच्छे ल्लवडादिषु उच्छिष्टाः या न्ति ग पितरो या न्ति पृच्छतो नात्र संशयः बाहुग्ग पतति दातुर्वै जिह्वा भोक्तुस्तु भिद्यत, इति केवलदातृ नियमः श्लो॥ ताम्बूलं द न्तधावञ्च तैलाभ्यङ्गं क्षुर क्रियाम् रत्यौषध परान्नानि श्राद्धकृ त्सप्त वजजुयेत् केवललो क्तृ नियमः श्लो॥ पुन र्भोजन मध्वानं खाराध्ययन मैधुनम् दानं प्रतिग्रहं होमं श्राद्धभो त्ताष्ट सजजुयेत् ? कालसञ्ज्ञिक विश्वेदेव्याः कामकसञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः, पितुग पितरग पितुग पितुमहाःः पितुग प्रपितामहाः इदं तीर्थ मन्न मिति पृथक्पृथग्वा तृप्ति प्रश्नं कुर्यात् II 200 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः महाः, इदं तीर्थ मन्नम् प्र] सकलं सम्पूर्णम्, तृप्तास्थ [प्र] तृप्तास्स्मः, निमि त्त इदं तीर्थ मन्नम् [प्र] सकलंसम्पू र्णम्, तृप्तोऒसि [प्र] तृप्तोस्मि (उप श्रद्धसंरक्षक श्री महाविष्णो इदं तीर्थ मन्नम् [प] सकलं सम्पूर्णम्, तृप्तो ऒसि [प्र] तृप्तो ऒस्मि ॥ इति तेभ्यग क्रमेण तृप्तिं शृत्वा उतेषा मुत्थापना त्पूर्वमे वोच्छिष्ट मपोद्धृत्य बहिर्दक्षिणस्या मवटे प्रक्षिप्य पिथाय भोजनस्थानं गोमये नोपलिप्य तत्राऒन्नं *विकिरेत् ॥ “आस्म तिरुग पितृवत्न्यः, पितुग पितामहसत्न्यग पितुग प्रपितामह पत्न्यः, इदं तीर्थ मन्नम् (व) सकलं सम्पूर्णम्, तृप्तान (स) तृप्तास्प्मः’ इति मातृविषये
- आचमनोच्छिष्ट शोधनोत्थापन विनर्जना दन्य द्वि श्वेदेव पूर्वं कारयेत्, अन्यधा रक्षां स्यसहरेयु, रीतिः.
- उच्छिष्टपॊत्रोद्धरण प्रकारः पात्राणि चालयॆ प्र्राद्धे स्वयं शिष्यो ऒथवा सुतः सस्त्रियो नच बालाळ्ळ नच दास्यः कदाचन भुक्तिपात्रं समुद्धृत्य निखनेत्तु प्रयत्न ई आलब्ध प्रेतकार्येतु तस्यत्यागो विधीयते, इतिस्मरणात् ‘प्रयत्नत, इति यथा श्व कुक्कुट मार्जाराडि स्पर्शनाभाव सथा निखिनेदित्यर्धः” श्राद्ध उच्छिष्ट पात्राणि गर्ते निक्षिप्य गोपयेत् मृड्फि राच्छादये च्छ्वादि र्यथा सस्सृशते, तथेति! विकिरान्न भागिनः ये चापमृत्युना केचि स्मृत्युं प्रास्ता स्स्ववंशजाः विकिरेण प्रदत्तैन तृप्तिं या न्तिच तेऒखिलाः ये चादस्ताः कुलेबालाः क्रियायोगा ह्यसंस्कृृताः पपिज्ञास्तेस्तु विकिर सम्मार्जन जलाशिन, इति। श्री वै थानस पैतृमेधिक प्रयोगः अन्न विकिरणविधिः विश्वेषां देवानां पुरतःक्र मेण आसोमिपाश्च येदेवा यज्ञभाग विवर्णताः 201 तेषा मन्नं प्रादास्यामि विकिरं वैश्वदै विकम् उत्तरा स्त्रं अन्नै स्पव्यं विकिर्य तदुपरि सयवं जल मासिञ्ब्य- (प्राची) पितुग पित्रादीनां पुरतग्गि क्रमेण असंस्कृत प्रमीताये त्यागिन्यो यागकुलस्त्रीयः दास्वामि तेभ्यो विकिर मन्नं ताभ्यश्च पैतृकम् Cate इत्यन्न मपसन्यं दक्षिणास्त्रं विकीर्य तदुपरि सतिलं जल मासिञ्ब्य,निमि त्तस्यपुरतःकिळ्पैदन्नन्दक्षिणास्त्रं तूष्ठी०विसृज्य तधै वोपरि सतिलोदक मुत्सृज्य, (उपवीती) (अपउपस्पृश्य) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्ण्व ग्रे असंशयो भवे द्विष्णु र्मोक्षसाधन मव्ययम् पितॄणाञ्च वरंश्रेष्ठं विकिरान्नञ्च वैष्णवम्. उत्तरा स्तं सव्येन विकीर्य तदुपरि सयवं जल मासिञ्च्य वायस पिण्णनिर्वासः प्राणानायम्य एवङ्गुण … तिधौ प्राची)गो त्रस्य…. प्रेतस्य सपिणीकरण श्राद्ध विकिर शेषौ ऒन्नेन वायस पिऱ्ऱ प्रदानङ्करिष्ये’ (उप_अप) (प्राची) पितॄणा मखमुखं दक्षिणा ग्रेषु दर्भेषु तिलोदक मुत्सृज्य विकिर शेषा 2 न्नेन ये अग्नि दग्धइति सतिलं पिण्णं दद्यात्. येअग्नि दग्धये ऒनग्नि दग्ध देवाजाता कुलेमम भूमौ द त्तेन पिज्जेन तृप्तायास्तु पराङ्गतिम् अग्निदर्थेभ्यःअनग्निदद्धेभ्यः अस्मत्कुल प्रसूत मृतेभ्यः अयं पिण्ड स्व्वधानमः एतं पिऱ्ऱ मुपतिष्ठध्वम्, सतिलं जलं 202 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः परीत साव्य दर्भेण पिधाय पादौ प्रक्षाळ्याचम्य तत्पिण्डं • नायसेभ्यो दत्वा॥ पितृपूर्वं पिष्ण्वन्त ? मपो निनीया * मृतापिधानमसी त्युत्तरापोशनं दत्वा “अमृतापिधानमसि”
- ऐलिं बलिभुजो यत्र प्रदत्तं नैव भुज्जते नैव तृप्तगिव्रयास्य नि पितर स्तस्य सानुगा, इति एतत्पिण्णं काकै स्स्वीकारे यत्नं कुर्वन्ति वायुनपिण्णस्यान्य जन्तुस्पशने पुनश्राद्धकरणम् वायसा ऒस्वीकृते पिणे कुना शूद्रेण दूषिते तद्दिनं नोपवासश्च पुनश्शाद्धं वरे ऒहनी, ति ? निकिदानान्डर माचमना वश्यकत्वम् तदन्वाचमनाथाय दद्या च्चाप स्सकृत्सकृत्, इति (अनन्तरं ब्राह्मणहस्ते गण्डूषाधं सकृत्पकृ दपो दद्यादित्यथं) तृप्तेषु तेषु नीकिरे दन्नं विप्रेषु भूतले दद्या दाचमनाधाशाय तेषां वारि स्पकृत्सकृत्, इति विकिरदाना नगं कर्तु राचम नावश्यकत्वम् श्राद्धेषु विकीरं दत्वा नाचामे न्मतिविभ्रमात् पितर स्तस्य षण्मासं भव न्युच्छिष्ट भोजनाः, इति हस्तप्रक्षाळनान न्तर मुत्तरापोशन निषेधः हस्तं प्रक्षाळ्यं गणूषं यःपिडे दविचक्षणः आसुरं तद्भवे चाद्धं पितॄणां नोवतिष्ठत. इति गण्डूषं यःपिदेत् भोजनान्तो अमृतापिधानमसीति मस्त्रेणापो यगपिटे दित्यर्धः। उ त्तरापोशना त्पूर्वं. हस्तलेप माजकॊसक्षाळनोत्थानानि सका र्याणि, तथै न प्रागणूष जला द्भुक्त्वा सहस्तं निर्मृजे द्बुधः प्रक्षाळयेच्छ नोत्तिने त्पीठा द्वीप स्पदै वहि यो भुक्त्वोत्थाया चा मतिपीठा द्विपस्तदा ऒ कुचिं स्नात्वा शुचि रृ वेचार्धे श्राद्धहाच नराधम इति गणूषपान त्रकारः आथणं पिबति गणूष मथजुं त्यजति भूतले प्रीण न्ति पितर स्सर्वे येचाव्ये भूमिदेवता इति 30] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 203 आचा नेभ्यो ब्राह्मणेभ्यग करशुद्धिं कारयित्वा पितृपूर्व मुत्थाप्य ? पाणिपॊदावा मणिबद्ध जानुतो दक्षिणादि प्रत्येकं भोक्तॄ त्प्रक्षाळयित्वा स्थलं पुन स्संशोध्य स्वयं पादौ ्वचम्य ततग्ग पित्रादी द्विराचारयित्वा पूर्वोक्तास नेषु पूर्ववदासयित्वा तै रनुज्ञातो वैतरणी गोदानं कुर्यात्
- वैतरणीगोवानम् प्राणानायम्य एवङ्गुण …तिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्म णग पितु॥ प्रेतस्य मरणदिना दरख्याऒद्य द्वादशे ऒहनि पौर्वबै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिणीकरण श्राद्धे प्रेतरूपस्या स्मृत्पितुः सुखेन वैतरणी नद्युत्तरणाथजुं श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थं पै तरणी सञ्ज्ञिक गोदानं करिण्यमाण सदङ्गत्वेना 2. ऒदौगोपूजां करिष्ये (उप- अप उपस्पृश्य) सुलक्षण लक्षितां सवत्सां गामेका मानाय्य गन्धपुष्पाक्षतै स्तवत्सानानि सम्पूज्य. ? भोक्तॄणां ह स्तवक्षाळने विशेषः विश्वदेव निविष्टानां चरमं ह सदावनम् विसर्जनञ्च निर्दिष्टं तेषु रक्षायत स्थिता दैवपूर्वन्तु योगद्या र्धन्त प्रक्षाळ नोदकम् निराशाः पितरो यान्ति देवरक्षा विवर्जता, इति
- गोदानञ्चिना वैतरणीं नो त्तरति प्रेतलोका त्पितृलोक गमनार्धञ्च वैततः नदीं वैतरणीं चैव तरणार्थं प्रदापयेत् एतस्मिन्नेन कालेकु गां डद्या ब्राह्मणाय च दत्ता गौर्येस सापिण्ये सतां तन्ति नेतरः आकृते तत्रवच्य स्ते प्रायश्चित्तेतु पापिन इति वैतरणीलक्षणम् नदीवैतरणी नाम दुर्गन्ध रुधि राव कृष्णतोया महवेगिन्य सिकेळ तरङ्गणी इति 204 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः गोपूजा गोः अग्रपादाभ्यां नमः, गोः शृगाभ्यां नमः गोः स्कन्दाभ्यां नमः, गोः जघन्यपादाभ्यां नमः, गोः पुच्छाय नमः, गोः सर्वान्गेभ्यो नमः॥ नन्दिन्यै नमः गोर्ल पादौ पूज यामि, जगदुत्पत्ति कारणायै नमः गोः जानुनी पूजयामि, जगद्रक्षणायै नमः गोग्ग कटिं पूजयामि, श्रीमत्यै नमः गोग्गिपृष्ठं पूजयामि, पवित्रायै नमःगोग कतं पूजयामि, सुशीलायै नमः गोश्शृड्ले पूजयामि, यज्ञसाधनायै नमः गोः मुखं पूजयामि. विश्वस्या 2 घप्रणाशिन्यै नमः गो शिरः पूजयामि, इति सम्पूज्य ततन्मस्त्र र्गस्ध पुष्पाक्षत धूपदीप वस्त्रा६लज्कौर नैवेद्य पानीयाचमन ताम्बूल नीराजनादि सर्वोपचारा समर्प्य गोसूक्तेना 2भिमृश्य. “शुद्धाखमे पशवो येषां शृत्गा विना विष्णू ब्रह्मा शिरः पृष्टोरुद्र ऋषयो रोमा ण्युरो गुह स्तीर्था लम्। कुक्षि मे दिनी चक्षुषी चक्रादित्या वाला विद्याधराः, ऊध स्सागरा स्तना नद्यो गात्रं भूधराःः अस्थिनि पर्वता रुधिरं मित्रावरुणॆ मांस मग्नि जार्हृनी मूत्रम् खुर उरगा ज्येष्ठा नासिका दन्ता मरुतः॥ जिह्वा सरस्वती कण्णः कवीन्द्र शृकृ त्पुण्यदेशम्। एतास्सवत्सा गाप स्सवृषाः यथासुखं चरन्तु कामञ्चरन्ताम्। यधासुखं प्रजन्तु कामंवजन्ताम् । यथा सुखं मुद न्तु कामं मुदत्ताम् ॥ नमो गोभ्य इति तां नम स्कुर्यात् । श्लो॥ नमो गोभ्य श्रीमतीभ्य स्पौरभेयीभ्य एवच नमो बह्मसुताभ्यश्च पविताभ्यो नमोनमः . इति गोपूजां कृत्वा प्राणानायम्य एवङ्गुण…. तिधौ (प्राची)गोतस्य….शाद्धे प्रेतरूप स्यास्मत्पितुस्सुखेनवै तरणी नद्यु त्तरणार्थं श्रीमन्नारायण प्रीत्यर्थं पैतरणी सञ्ज्ञक श्री वैखानस पितृमेधिक प्रयोगः 205 गोदानं करिष्ये (उप-अप) सुशीलं ब्राह्मणं वृत्वा श्रीमहा विष्णुस्वरूपस्य ब्राह्मणस्य इदमासनम्. इदं पाद्यं, पत्न्या स्रावित पात्रान्तर तीर्थन पादौ प्रक्षाळ्य ॥ नमो स्त्वनन्ताय सहस्रमूर्तये सहस्र पादाक्षि शिरोरुबाहुवे सहस्रनाम्ने पुरुषाय शाश्वते सहस्रकोटि युगधारिणे नमः आचमनं दत्वा पुष्पगन्द धूपदीपाद्यै रभ्यर्च्य- सदर्भ तिल जलं सदक्षिणाकं गोपुच्छं हस्ते गृहीत्वा श्लो॥ यमद्वारे महाघोरे तप्ता पै तरणि नदी तान्तारयितु मिच्छामि कृष्णां गां प्रददास्यहं. गोत्रस्य-शर्मणः-पीतुः- प्रेतस्यसुखेन वै तरणी नद्यु त्तर णार्धं श्रीमहाविष्णुप्रीतिं कामयमान स्पदक्षिणां सवत्सा मिमां गां श्रीमहाविष्णुस्वरूपाय यजुश्ळा खाध्यायिने गोताय शर्मणे- प्रतिग्रहीते तुभ्य महं संस०ददे इदं नममश्रीकृष्णार्पितम्॥देवस्य त्वेति प्रतिगृह्य, ॐदेव….ख्यां प्र्रतिगृष्णमि, सदक्षिणाकं गोपुच्छं ब्राह्मणेन गा हयित्वा श्लो॥ विष्णुरूप द्विजश्रेष्ठ वक्ति पावन भूसुर Баланом सदक्षिणा मया तुभ्यं दत्ता पैतरणीतु गौः इत्युक्ता दण्णव त्प्रणम्य - पिण्णसंयोजनं कुर्यात्. पिण्डसंयोजना ऒसुज्ञा पिण्णस्थानं गत्वा, यथाशक्ति दक्षिणां गृहीत्वा भोस्स्वा मिनः भवत्पाद….स्वीकृत्य (पाञ्ची) गोत्रस्य शर्मणःपितुः पेत स्य मरणदिना दारथ्याऒद्य द्वादशे ऒहनि पार्वणै कोद्दिष्ट समुच्चयविधान सपिणीकरणशास्त्रिद्धे पिण्णसंयोजनं कर्तुं मम योग्यता सिद्धि रस्त्विति भवन्तो ऒनुगृहस्तु [प] योग्यता सिद्धि रस्तु# 206 श्री वैखानस पॆतृमेधिक प्रयोगः प्राणानायम्य एवङ्गुण…. तिधौ (प्राची) गोत्रस्य…. श्राद्धे पिऱ्ऱसंयोजनकाले तिथि वारादि र्योदोष स्पमजनितद्धो परिहारार्थं यत्किळ्ळ द्धिरण्य दानं करिष्ये (उप-अप-प्राची) श्लो॥ हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः, अन न्त पुण्यफलद मतश्शास्त्रं प्रयच्छमे गोत्रस्य-शर्मणः-पितुः प्रेतस्यमरणदिना दार ब्याऒद्यद्वा दशेऒहनि पॊर्वकै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिणीकरणश्राद्धे पिऱ्ऱ संयोजनकाले तिथि वारादि र्योदोषस्समजनि तदोष परिहा रार्थं यत्किण्बिद्धिरण्यं श्रीमहाविष्णु प्रीतिं कामयमान स्तुभ्य महं सम्प्रददे इदं नमम श्रीकृष्णार्पितम्॥ L (पिण्ण संयोजनकाले, दशदानं, श्रीमूर्तिदानं, श्रीकोश दानं, षोडशमहादानानि यधाशक्ति विशेषदानानि च कुर्यात् ) पिण्ण संयोजन क्रमः L L प्राणानायम्म एवङ्गुण…….तिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पीतुः प्रेतस्य मरणदिना दारख्या ऒद्य द्वादशे ऒहनी पार्वडै कोद्दिष्ट समुच्चय विधान सपिणीकरण श्राद्धे प्रेतरूप स्यास्म त्पितुः तत्पितृ पितामह प्रपितामहैः गोल्डै र्वसु रुद्रादित्य स्वरूपै स्सह समानोदक पापि सिद्द्यर्थं प्रेतत्व विमु क्तिद्वारा वस्वादि पितृलोकावाप्त्यर्थं परिमपद प्रा प्राप्त्य र्धञ्च गोत्रस्य शर्मणः पितुग पेतस्य पिऱ्ऱं तत्पितृ पितामह प्रपितामहानां गोत्राणां वसुरुदा 2 दित्य स्वरूपाणां पिद्दॆस्सह संयोजनं करिष्ये (उप अप-प्राचीनावीती) शूर्पा वपोह्य प्रेतस्य पिण्णं दर्भेण त्रिधा विभज्य पितृस्थानगतायेति तत्प्रथम भागमादाय, “ॐ पितृस्थानगताय” गो, तशर्मजु, पीतः प्रेत त्वत्पिण्ड प्रथमभागं सङ्गच्छध्वं समानो मन इति द्वाभ्यान्त्वत्पितृ पील्डेनसह संयोजयिष्ये[ प्र संयोजय Q Lश्री वैखानस पैतृमेधि प्रयोगः 207 “ॐ सङ्गच्छध्वग्ं संववदद्यम्, संवो मनाग्ं सि जानताम्, देवाभागं यथापूर्वे सञ्जानाना उपासत” “ॐ समानो मन सृमिति सृमानी, समानं मनस्सह चित्तमेषाम्, समानं केतोअभिसग्ं रथध्वम्, सञ्ज्ञाने नवो हविषाय जामः” तत्पितृपिणोपरि निछाय सुदृढं संयोजयेत्) पितामह मातृसपिणीकरण श्राद्दे पिऱ्ऱन योजनविधिः 2 इति प्राणानायम्य एवङ्गुण…. तिथि (प्राची) गोत्रायाः नाम्न्याः… श्राद्धे प्रेतरूपायाः अस्म न्मातुः तद्भर्तृ मातृ पितामही प्रपितामहीभि गोत्राभि र्वसु ईद्रा ऒडित्य पत्नीस्वरूपाभि स्सह समानोदक सापिण्डसिध्य र्थं प्रेतत्व विमुक्तिद्वारा वस्वादि पित्यलोका ऒवाप्त्यर्थं परमवद प्राप्त्यर्थञ्च गोत्रायाः नाम्न्याश्री मातुः प्रेतयाः सिद्दां तद्भक्ति) मातृ पितानुही प्रपितामहीनां वनु रुद्रा ऒडित्य पत्नी स्वरूपाणां पिड्डॆस्सह संयोजनं करिष्ये (इतिसङ्कल्प्य) सावसव्यं कूर्पा पोह्य प्रेतायाः पिण्णं दर्भेण त्रिधा विभज्य, भर्तृ मातृ स्थानगतायै इति तत्प्रधम भागं गृहीत्वा गोत्रे सोम्नि मातः प्रेते त्वत्पण्ण प्रधमभागं सङ्गच्छध्वं समानोम स्त्र इति द्वाभ्यां त्वद्भर्तृ मातृपिऱ्ऱन सह संयोजयि ष्यॆ [प] संयोजय ॐ सङ्गच्छ…. पासत, ॐ समानोम…. यजामः इति तप्पर्तृ मात्मषिणोवरि निधाय सुदृढं संयोजयेत् भर्तृ पितामही स्थानगता यै इति तद्द्वितीयभागं गृहीत्वा, गोत्रे प्रेते, त्वत्पण्ण द्विदीयभागं सङ्गच्छध्वं समानोमक्त्र इति द्वाख्यां त्वद्भर्तृ पितामही सिज्ञान सह संयोजयि ष्ये (प्र) संयोजय ॐ सङ्गं ….मः॥ इति तद्भरृ पिता मही सिज्ञोनरि निछाय सुदृढं संयोजयेत्, भर्तृप्रपितामही स्थानगकायै इति ततृतीय भागं गृहीत्वा गोत्रे प्रेते त्वत्पण तृतीयभागं सङ्गच्छध्वं समानोमस्त्र इति द्वाभ्यां त्वदृर्तृ प्रपितामहि पिज्जेनसह संयोजयिष्ये (प्र) संयो जय. ॐसङ्ग… मः इति तदृर्तृ प्रपितामही पिजोवरि निधाय सुदृ ढं संयोजयेत्. विधवायाः पिण्डसंयोजनम् आपुत्रायाः पत्न्याः सिण्णं भर्तृपिणेन संयोजयेत् पुत्रवत्याः पितामह्मादीनां पिच्ड् संयोजये, दिति, 208 श्री वै खानस पैत्यमेधिक प्रयोगः स्थानगतायेति तद्द्वितीय भाग मादाय, “ॐ पितामहस्थान गताय,” गोत्र … प्रेत त्वत्त्पिण्डद्वितीय भागं सङ्गच्छध्वं समानो मस्त्रञति द्वाभ्यां त्वत्त्पितामहपिज्ञेन सह संयोज यिष्ये [व] संयोजय, ॐ सङ्गच्छध्वं….उपासत, ॐ समानो… यजामः (इति तत्पितामह पिणोपरि निधाय सुदृ धं संयोजयेत्) प्रपितामह स्थानगतायेति त तृतीय भाग मादाय “ॐ प्रपितामह स्थानगताय” गोत्र त्वत्पिण्ण तृतीयभागं सङ्गच्छध्वं समानोम स्त्रइतिध्वाख्यां त्वत्प्रपितामह पिज्जेन सह संयोजयिष्ये [प्र] संयोजय ॐ सङ्गच्छ….उपासत, ॐसमानो…. यजामः ॥ इति तत्प्रपिता मह पीणोपरि निधाय सुदृढं संयोजयेत्) L अवाहनोदक संयोजनम् प्रेत L प्राणानायम्य, एवङ्गुण….तिधौ (प्राची) गो तशर्मज पितः प्रेतत्व दावाहन पौत्रोदकं त्वत्त्पितृ पितामह प्रपिता महाना मावाहन पौत्रोदकै स्सह क्रमेण संयोजयिष्ये [प्र] संयोजय (इति तेना नुज्ञातः) तधैव आज्य संयो जनं, आर्घ्य संयोजनं कारयेत् प्रेता22 वाहन पात्रोदकं मनसैन त्रिधा विभज्यण्णि पितृस्थान गतायेति तत्प्रथम भाग मुद्दरिण्या गृहीत्वा “ॐ पितृस्थानगताय” समानीव सञ्ज्ञानमिति द्वाभ्यां तत्पितृ पात्राऒऒवाहनोदकै स्सह संयोज्य “ॐ समानीव आकू तिः, समाना हृदया निवः समान मस्तुवो मनः, यथाव स्सु सहासति”ॐ सञ्ज्ञानं नस्स्वैः सञ्ज्ञानमरणैःसञ्ज्ञानमश्वि नायुवम्,इहास्मा सुनियच्छतम्”गोत्र-शर्मजु-पितुः प्रेतत पूर्वपत्प्रलिज्जेनोहां कृता पितामही प्रपितामही वृद्धस्रपिता महीना मावाहनोदकै र्मातु रावाहनोदकं क्रमश स्पंयोजये न्मातृ सपिणीकरणे. श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 209 त्वदावाहन पात्रोदक प्रथमभागं त्वत्पतुः गोत्रस्य शर्म णः वसुरूपस्य पात्रोदकेन सह संयोजयामि पितामहस्थानगतायेति तद्वितीयभाग मुद्दरिण्या गृहीत्वा “ॐ पितामहस्थानगताय” ॐ समानी सहसति ॐ सञ्ज्ञानं … यच्छतम्। गोत्र शर्म पितः प्रेत त्वदा वाहन पात्रोदक द्वितीयभागं त्वत्त्पितामहस्य गोत्रस्य शर्मणः रुद्ररूपस्य पात्रोद केन सह संयोजयामि, प्रपितामहस्थानगतायेति तत्तृतीयभाग मुद्धरिण्यागृहीत्वा॥ “ॐ प्रपितामहस्थानगताय, ॐ समानी सहासती, ॐ सञ्ज्ञानं … यच्छतम्” गोत्र शर्मजु पीतः प्रेत त्वदा वाहन पौत्रोदक तृतीयभागं त्वत्प्रपितमहस्य गोत्रस्य शर्मणः आदित्यरूपस्य पात्रोद केवसह संयोजयामि. समानीव, सञ्ज्ञानमिति द्वाभ्यामग्नि समीपस्थित प्रेतावा हन पात्रोदकं ब्रह्म प्रणीतायांसंयोज्य, ॐ समानी… सहासति, ॐ सञ्ज्ञानं …. यच्छतम्. L स्थानसंयोजनम् प्राणानायम्म, एवङ्गुण…. तिथा गोत्र शर्म प्रेत त्वत्थानं त्वत्पतृ पितामह प्रपितामह स्थानेनसह संयो जयिष्ये [प्र; संयोजय ॐ पितृस्थानगताय, ॐ समानी ….सति ॐ सञ्ज्ञानं….यच्छतम्, गोत्रस्य शर्मणःपितुः प्रेतस्य स्थानं तत्पितृ पितामह प्रपितामह स्थानेनसह संयोज यामि। (इति स्थानसंयोजनङ्कृत्वा) पितामहाडि प्रार्थनम् येसमाना, येसजाता इति द्वाभ्यां मन्ताख्यां पिज्जा नुपतिष्टेत, “ॐ येसमाना स्पमनसः पितरोयमराज्ये तेषां 210 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः लोक स्प्वधानमो यज्ञो देवेषु कल्पताम्” “ॐ येसजाता स्समनसो जीवाजीवेषु मामकाः तेषाग्ं श्रीमजायि कल्पता मस्मिन्लो शतग्ं समाः” (इतः परम्प्रेतशद्दो ना स्त्री) श्लो॥ ? एषवोनुगतः प्रेतः पितृसामान्य वाप्तवाजा” शिवं भवतु शेषाणां जायन्तां स्थिरजीविनः इत्युक्त्वा पितामहाद्यभिवाद शिृष्टाचारः) नामोच्छारणपौर्वक पिण्णप्रदानम् प्राणानायम्य एवङ्गुण …तिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्म णः पितुः सपिणीकरण श्राद्धे पिऱ्ऱसंयोजनाने नामोच्चारण पूर्वक पिण्णप्रदानं करिष्ये (उप-अप- प्राची) (पिण्णस्धाने कृता 2.2.वाहनोदक पात्रेषु आम आगच्छन्त्विति नामोच्चारण पूर्वकं पितृ पितामह प्रपितामहा नावाह्याभ्यर्च्य. पिं गृहीत्वा पृथिवीगतेभ्यः वसुरूपेभ्यः गोत्रेभ्यः शर्मभ्यः पितृभ्यः पिणं निर्वपामि, इत्येवं नामोच्चारण पूर्वकं पिता म हेभ्यगि प्रपितामहेभ्यश्च पिण्णं निर्वाप्य, अज्जनादी न्दत्वा पिण्णस्थानस्य दक्षिणस्यां दिश्यवटं समवृत्त मायतावनतं षडङ्गुळ मात्रं खनित्वा, पानीयार्थं पूर्वनिक्षिप्त कलशो दकेनोर्जं वहन्तिरिति तदवटमा पूर्व मुखवाहदि दक्षिणां दत्वा शूर्पेण तत्पिड्डा निधाय तदुपारि पुष्पतिलाक्षत दर्भा न्विन्यस्य नमोव/पितर इति पितॄत्प्रणम्यनिमि त्तस्य दक्षिणादिकं ताम्बूलं दत्वा अभिरमता मित्युद्वास्य विसृजेत्, अभिर मताम्!! पितामह्यादि प्रार्थनम् ? एषा वोनु गताप्रेका मातृसामान्य मीयुषी शिवं भवतु शेषाणां णायस्त्रं स्थिरजीविनः, इत्युक्त्वा समस्कु र्यात् 31] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः अलज्कार चन्दनादि प्रदानमी
211 पादौ प्रक्षाळ्याचम्य कालकामक सञ्ज्ञिक विश्वेदेवा स्प्वाहा; अलङ्कारार्थे अमीवो गनाः इमानि पुष्पाणि तुलसी चळानि इदंव स्ताम्बूलं अस्तु ताम्बूलं। इयंवो दक्षिणा [प] • अस्तुदक्षिणा (प्राची) पितृपितामह प्रपितामहा स्प्वधाः अलक्कारार्थे अमीवो गन्दाः अमानि पुष्पाणि तुलसी दळानि, इदंव स्ताम्बूलम् [प्र] अस्तुताम्बूलम्, इयंवो दक्षिणा [प्र] अस्तुदक्षिणा (उपवीती) श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्ण स्वाहाः अमीते गन्दाः इमानि पुष्पाणि तुलसीदळानि, इदन्ते ता म्बूलम् [प्र. अस्तु ताम्बूलम्- इयने दक्षिणा (प्र) अस्तु दक्षिणा(इति दत्वा) अर्जिलिं विधाय स्वामिनः मयाकृत मिदं सपिणीकरणाख्यान्न श्राद्धं यथाशास्त्रानुष्ठितङ्गया श्राद्धफलदं अक्षय तृप्तीकरं भूयादिति भवन्तो महान्तो ऒ नुगृहस्तु (प्र) यधाशास्त्रानुष्ठित मस्तु गयाश्राद्धफलदमस्तु अक्षयतृ प्तिकर मसु. شته त्यर्थ
- दक्षिणादाने ज्ञातव्यांशाः अदत्वा दक्षिणां श्राद्धे श्वो दास्वामीति यावदेत् दीनेदिने भवे स्वृद्धि र्धक्षिणा परिमाणईः तस्मा दवश्यं दातव्य मदाता रौरवं प्रजेत्, इति यत्कि इ्च दक्षिणाकाले स्वस्व श क्यनुसारतः तदक्षयं भवेत्तृप्तिं ददाति स्वपितॄत्प्रति लक्षं अक्षपति रद्या दरिद्रस्तु वराटिकाम् वित्तशाठ्यं सकुर्वीत श्राद्धकाले समाहितः सत्यां समृदि लोभा दृश्राद्धं सकुरुते द्विजः सविज्ञेयो नरवळु र्दारभीं योनि माविशेत् तस्य सज्कौ सभोक्तव्यं भुक्त्वा खान्द्रयणं चरे, दिति एक पद्या पविष्टानां विप्राणां श्राद्धकर्मणि भक्ष्यं भोज्यं समं देयं दक्षिणा त्वनुसारत, इति नीम प्र्रात ब्राह्मण विद्याविनयादि सकलगुणतारतम्येन दक्षिणादातव्ये 312 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः दातार इति तान्फ्रार्थ्य दातारो नोभिवर्णन्तां वेदा स्पस्तति रेवच श्रद्धान नोमान्यपगा दृहुदेयञ्च नोस्तु अन्नञ्च नोबहु भवे दति धींश्च लभेमही *याचितारश्चनस्सन्तु माचयाचिष्म किञ्चन [प्र] दातारो वोवर्दन्तां वेदास्स नति रेववः श्रद्धाच वोमाव्यपगा दृहुदेयञ्च वास्तु अन्नञ्च वोबहुभने दतिथिंश्च लभध्वम् याचितारश्च वस्सन्तु माच याचध्यं किञ्चन अक्षय मुच्यताम् [प्र] अ स्त्वक्षयम् पिद्वासनम् पिण्णस्थानं गत्वा तच्छूर्पं व्यपोह्य पिण्णस्थान गता न्पितॄजु नमोन पितर इत्य भिवन्द्य, “ॐ नमोवः … नमोवः। (प्राची) पिणोद्वासनं करिष्यइति सङ्कल्प्य पितृभ्यग पानीयं ददामि, पितामहेद्यग पानीयं ददामि, प्रपिताम हेभ्यग श्राद्धडिने शूव्रायाऒन्न वान निषेधः श्राद्धं दत्वा य उच्छिष्टं वृषलाय प्रयच्छति सीतर सस्य षण्मासं भवन्तु च्छिष्टभोजिन, इति नशूद्रं भोजये तस्मि नृहे यत्नेन तद्दिने श्राद्धशेषं सूदेध्यो ददाति च खलेष्वपि, इतिच & चि च्छिष्णा श्राद्धदिने वृथत्पाश्री सिद्धं पदार्थं वृषलेभ्यग प्रदाय भोजनार्थं त तद्भहानेन प्रेषिय न्ति अनुवनीकानां भु त्तसॊत्रप्रोच्छिष्टदाननि षेधः स्त्रीशूद्रा ऒनुवनीतानां श्राद्धोच्छिष्टं सदापयेत् यो दद्या द्रागसम्मोह न्नत दच्छति पै सित्य नीति भार्या भृतकदा सेभ्य उच्चिष्टं शेषये द्भुध, इतिनियम श्राद्धव्यति रक्त विषय इत्यर्थःः 213 त्तिष्टत पितर इतिपिण्णस्थान श्री वैखानस पैळ्ळमेधिक प्रयोगः पानीयम् ददामि,इति पानीयं दत्वा,उ त्तिष्ठत पितरञ गताजु पितॄनुद्वास्य “ॐ उत्तिष्ठतपितर पितृशूराय मस्य पन्दा मनुवेता पुराणं, दत्तादस्मासुद्रवीणं यच्च भद्रं प्रणो ब्रूताद्भागधा न्देवतासु, पिज्जास्थानगता न्पितृ पितामह प्रपितामहाज् यथास्थान मुद्वासयामि॥ L स्वर्गपाधेयम् प्राणानायम्म, एवङ्गुण …. तिधौ (प्राची) दिविगतस्य आ त्यरूपास्य गोत्रस्य वृद्धव्रपितामहस्य स्वर्गलोक प्राप्त्यर्थं स्वर्गपाथेय श्राद्धप्रतिनिधित्वेना 2 2 मद्रव्यदानं करिष्ये (उप अप) (इतिसङ्कल्प्य) एकं ब्राह्मण महूय श्रीमहाविष्णु स्वरूपस्य ब्राह्मणस्य इद माससं मित्यादि पाद्याचमन गन्धपुष्प भूपदीपाद्यै रभ्यर्च्य’ L दानयोग्या न्यामद्रव्या ण्यादाय प्रोक्ष्य वस्त्रद्व येन बद्ध्वासदक्षिणाकं ताम्बूलं गृहीत्वा, तङ्ञुला वैश्वदै वत्याः … प्रयच्छ मे।गोत्रस्य शर्मणःआदित्यरूपस्यवृद्ध प्रपि तामहस्य स्वगजुलोक प्राप्त्यर्थं स्वर्गपाधेय श्रद्ध प्रतिनिधि त्वे नेद मामं सपरिकरं सताम्बूलं सदक्षिणाकं सतिलाभिधा नोदकुम्बं यजुश्शाखाध्यायिने गोत्राय शर्मणे प्रतिग्रही त्रे श्रीमहाविष्णु प्रीतिं कामयमानः, तुभ्य महं सम्प्रददे इदं नमम, श्रीकृष्णार्पितम्, ब्राहणाय शुद्धी दध्या ओ 2 ज्यादि परिकर सहित नूमद्रव्यं दद्यात् じ आशीर्वादः सा अस्तुतृप्ति, रामावाज स्येति भुक्तवत स्ता न्नमस्कृत्य ॐ “अस्तु तृप्ति रमेयाहि मधुधाम तिलोदकै : घृत पायस पूपान्न स्रग्वस्त्रा भरणादिकै ः तृप्ता भवन्तु सततं मम वंशविवर्धनाः” 214 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः ॐ आमावाजस्य प्रसवो जगम्या दाद्या ना पृथिवी विश्वशम्भु अमागन्तां पितरा मातराचा मासोमो अमृ तत्वाय गम्यात्. विश्वेभ्यो देवेभ्य स्स्वाहा नमः। पितृभ्य स्स्वधा नमः॥ इति प्रणम्य तत स्वाचार्या दयो यजमा नस्य शिरसि ऋध्यास्महव्यै रित्यक्षतारोपणं कुर्युः! “ॐ ऋद्ध्यास्म…. प्रतितिष्ठति” ॐ स्वस्तिमन्तार्ध स्सत्या स्पफला स्पन्विति भवन्तो ति महान्तो 2 नुगृष्णन्तु {प्र] तथास्तु अनेन पितृयज्ञेन यजमा नस्य पितरः नित्यतृप्ताभूयासुरिति भवन्तो महान्तो 2नुगृहं तु (प्र) तथास्तुः अस्मिजु गृहे महा लक्ष्म्याः स्थैर्यं शोभन परम्परावा प्तिश्च भूया दिति भवन्तो महान्तो ऒनगृहस्तु [प्र] तथास्तु। समस्त सन्मङ्गळानि भवन्तु प्र तथास्तु उत्त रोत्तराभिवृद्धिरस्तु प्र] तथास्तु पित्रादीना मुद्वासन प्रकारः ततो यजमानः (प्राचीनावीती) पितॄ नुत्तिष्ठ तेत्युद्वा स्यः ॐ उत्तिष्ठ …….देवतासु। पितृपितामह प्रपितामहा यथास्थान मुद्वा सयामि, (उपवीती अप उपस्पृश्य) वाजे वाजे इति विश्वान्गेवा स्वर्णञ्च “ॐ वाजे वाजे वतवाजिनो नोधनेषु, विप्रा अमृताऋतज्ञाःः अस्य मध्वग पिबत मादयध्व मे तृप्ता यात पथिभिर्देवयानै ः” कालकामक संस्थीक विश्वान्देवा श्रद्ध संरक्षक श्री महाविष्णुना सह यथास्थान मुद्वासयामि” पठेत पितर इतितात्प्रवासयेत्। “ॐ परेत पितर स्सोम्या गम्भीरै ग पथिभिग पूर्यैः अधा पितॄ स्थविदत्राग्ं अपीत यमेन ये सधमादं मदन्ति इति प्रवासयित्वा पृष्ठत स्त्वासीमा न्तं गत्वाप्रदक्षिणिकृत्य नमस्कुर्यात्, अत्र स्वोत्त रीयं द्वार प्रदेशे विस्तृत्य तेषां गमनार्ह वरं तत्पाद धूळिं शिरसा वहेत् (इति सदाचारः) श्री वैधानस वैतृवेधिक प्रयोगः 215 : (प्राची) ततग्ग पादौ प्रक्षाळ्या 2 2 चम्म, एवङ्गुण…. गो त्रस्यशर्मणःवसुरूप स्यास्मृत्पितु स्सपिणीकरणश्राद्धाङ्गभूत होमावसाने वैश्वदेवा 2 ग्नौ उपरिष्टा त्तस्त्रं करिष्ये (उप_अप-उपस्पृश्य) पितृभुक्तं पितृजीर्ण मित्य सहोमं यथो क्तङ्कृत्वा, अग्नि मरण्यां समिधि वारि ऒ रोप्य उद्वासित पिज्जादिकं सर्वमादाय सद्यादिजले पक्षिप्य स्नात्वा पुण्या हं वाचयित्वा ऊनमासिकं कुर्यात्, ऊनमासिकम् ततः कर्ता पवित्रपाणि प्राणानायम्य एवङ्गुण … तिथा (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुः शाश्वत श्रीविष्णलो कावाप्त्य र्थं त्रिपुरुषोद्देशेन सङ्कल्प विधानेनो नमासिकाख्या 2न्न श्राद्ध मद्यकरिष्ये (उप-अप) (निमन्तित) ब्राह्मणा नाहूय देवताभ्य इति ता न्नमस्कृत्य, L ऊनमासिक कालः एकविंशद्धिने शान्ति स्त्रयोविंशद्धिने शुभम् पञ्चविंशे पितुर्मोक्ष स्पप्तविंशे तथासुखम्ड् एनोनत्रिंशति दिने गया श्राद्धफलं लभेत् ऊनमासिक कालाना मित्येवं मनुरब्रवीत् मास द्विती दिनै काह न्यूने स्या दूनमासिकम् वदन्ति द्वादशे ह्येके तधा ऒन्येतु त्रयोदश, इति त्रैवक्षीकादीनां कालनिर्णयः सप्तविंशदिना दूर्वं त्रियहस्सून मासिकम् चत्वारिंश दीना दूर्थ्वं पत्साहस्सु त्रिपक्षिकम् तथा दशनु षाण्मासं सस्तत्यतिक तात्परम् ऊर्थ्वं पञ्चदशाहस्सु चत्वारिंश च्छतत्रयात् ऊनाब्दिकं प्रकुर्यीत तिथावाब्दिक माचरे, दिति सङ्कल्पश्राद्दे वर्ण्यानि आवाह नाग्नौ करणं स्वथानिनयनं तथा विकिरं सिण्णदानञ्च सङ्कल्पे वञ्चवर्णये, दीति 216 श्री पै खानस पैतृमेधिक प्रयोगः श्लो॥ देवताभ्यगि पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एवच नम स्स्वधायै स्स्वाहायै नित्यमेव नमोनमः प्राणानायम्य वीवङ्गुण….तिधौ (प्राची) गोत्रस्य शर्म णः पितुः शाश्वत श्रीविष्णु लोकावाप्त्यर्थं त्रिपुरुषोद्देशेन सं कल्प विधानेनो समासिकाख्या ऒन्न श्राद्दे ब्राह्मणवरण पाद प्र क्षाळनादिकं शर्म करिष्ये (उपवीतीअप उपस्पृश्य) इति सङ्कल्प्य (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः ऊनमासिका ख्यान्न श्रद्धे (उप) पुरूरवार्द्रव संर्थिक विश्वेषां देवाना मिद मासनम्। पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वदेवादेशा भोक्तुं भवद्भिः क्षणं कर्तव्यः [प] ॐ तथा, प्राप्नु वस्तु भवन्तः (इतिसजल धर्भ यवाणा ब्राह्मणस्य दक्षिणहस्ते दद्यात्) [प्र] प्राप्नु वानि (प्राची) गोत्रस्य शर्मणग पितुः ऊन मासिकाख्याऒन्न श्राद्धे गोत्राणं शर्मणां पृथिव्यस्तरिक्ष दिविगतानां वसुरुदा 22दित्य स्वरूपाणां पितृ पितामह प्रपितामहाना मिद मासनम् पितृ पितामह प्रपितामहाद्दे भोक्तुम्भवद्भिः क्षणं कर्तव्यः, [प्र। ॐ तथा, प्राप्नु वस्तु भवन्तः (इति सजलदर्भ तिलाजु ब्राह्मणस्य दक्षिणहस्ते दत्वा [प] प्राप्नु वानि, गोत्रस्य शर्मणः पितुः ऊनमासिकाख्यान्न श्राद्धे (उप) ऊनमासिक नर्ण्यकालः नन्दायां भार्गवदिने चतुर्दश्यां त्रिपुष्क रे ऊसश्राद्धं सकुर्वीत गृही पुत्रधन क्षयात् भद्रा त्रिपद नक्षत्रं भानु भौमार्कि वासराः त्रिपुष्करा इति ख्याता सत्प्रतूनं सकारयेत् तिपुष्करेच संवासु दर्शे भार्गव वासरे चतुर्दश्यां सकुर्वीत ह्यूनानि श्रेणिवह्नि भे हिह्निभं कृत्तिका नक्षत्रम्, प्रतिप तष्येकादश्यो ननाः आग्नेयमैनं सार्पञ्च तिस्रः पूर्वाश्च नैर् ऋतम् यद्येषूनयं कुर्या ज्येष्ठपुतो विनश्य तीतिश्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 217 श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो रिद मासनम्, श्राद्धसंरक्षक श्रीमहा विष्ण्वर्थेभो क्तुं भवद्भिः क्षणगकर्तव्यः प्र] ॐ तथा, प्राप्नुवस्तु भव न्तः (इति सजलदर्भयवाजा तदक्षिणहस्ते दद्यात्) [प्र] स्वाप्नु वा वानिग ततग्ग कर्ता प्राङ्गणे विश्वेषां देवानां चतुरश मुपवीती तद्धक्षिणे पितॄणां वृत्त मनुपविती गोमये नाभावसीद मिति तालायत विस्तार मण्डले उपलिष्य ॐ अथाव….लिप्ते (उप) चतुरश मण्डले सदर्भयवा (प्राची) वृत्तमण्डले सदर्भ तिलाजु निक्षिप्य, तयो शृषकादि पाठं प्रत्येकं विधाय, पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वा न्देवां शृतुर शश्रमल समीप विष्टरे पारिङ्मुख मासयित्वा तत्पादौ चतुरश मण्डले निधाय, पुरूरवार्धव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः पाद्यस्थाने स्वागतं [प] अस्तु स्वागतम् (पवित्रेविना) इदं वल्ल पाद्यम् [प्र] अस्तु पाद्यम्/इद मर्घ्यं(प्र) अ स्वर्घ्यं।सकलाराध नैस्स्वर्चितम् (प्र) अ स्वर्चितम्। स्वयं सूर्याभिमुख शृन्नो देवीरिति पादौ सव्यादि (पत्न्यास्रावित पात्रास्तर तीर्थेन) पक्षाळयेत्। ॐ शन्नो…………वस्तुनः पवित्रेधृत्वा) आचमनन्तारयित्वा सर्वालङ्करणार्थं सर्वोपचारार्थं चेदं क्षणम् (इति सदर्भ यवान्दत्वा) ( प्र अन्तु क्षणम्! श्रीपाद तीर्थं यधासम्र्पदा यं कुर्यात् (प्राचीनावीती) पितृपिताह प्रपितामहा वृत्त मण्डल समीप विष्टरे उ त्तराभिमुखमासयित्वा तत्पादौ वृत्त मण्डले निधाय पितृ पितामह प्रपितामहाः पाद्यस्थाने स्वाग तम् [प्र] अस्तुस्वागतम् (पनि लेविना) इदं वद्द पाद्यम् [प्र] अस्तुपाद्यम् इदमर्घ्यं [प] अस्वर्घ्यं। सकलाराधनै स्स्व र्चितम् [प्र] अ न्त्वर्चितम् स्वयं सूर्याभिमुख श्शनोदेवीरिति पादौसव्यादि (प्रत्न्यास्रावित पाठान्तर तीर्थन प्रक्षाळयेत् ॐ शन्नो…….. वस्तुनः (पवित्रेधृत्वा) आचमनङ्कारयित्वा 218 श्री वैखासन पैतृमेधिक प्रयोगः सर्वालङ्करणार्धंसर्वोपचारार्धं चेदङ्क्षणम् । इति सतिल दर्भाजु दत्वा [प्र] अस्तुक्षणम् [उपवीति_अपउपस्पृश्य] श्राद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णोर्विश्वदेषव त्सर्वं कुर्यात्, स्वयं पादौ प्रक्षाळ्या 2 2चम्य गृहं प्रविश्य प्राच्या मुप वीती चतुरश्रं विश्वदेवार्धं दक्षिणे प्राचीनावीती नृत्तं पितृ पितामह प्रपितामहार्धं प्रतीच्या मुपवीती चतुरश्रं श्राद्ध संरक्षक श्रीमहाविष्ण्वर्ध मधावनीद मिति वस्त्रावृत्त्या गोम येनोपलिप्य, ॐ अधावनी… लिप्ते विश्वेषां देवाना मस्त्वासन मित्या 22सने सदर्भ यवा न्निछाय, ॐ अस्त्वासन…. पदम्, पुरूर वार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वेषां देवाना मिदमासनष् ॥ (प्राची) पितॄजू मस्त्वासन मित्यासने सदर्भ तिला न्निछाय, ॐ अस्त्वास…. पदम्, पितृ पितामह प्रपितामहाना मिद मासनम् (उपवीती) श्राद्ध संरक्षक श्रीमहाविष्णो रस्त्वासन मित्या2 ऒसने सदर्भ यवा न्निछाय, ॐ अस्त्वास.. पदम् श्राद्ध संरक्षक श्रीमहाविष्णो रिदमासनम्, मुखं विश्वान्देवा नुत्तराभिमुखं पितॄ द त्ते ष्वा 2 ऒसनेष्वा 2. 2. सयित्वा विश्वदेव क्रमेणा भ्यर्बयेत्, अ क्रमेण पश्चिमाभि ङ्मुखं विष्णुञ्च पूर्वकं विष्ण्वन्तं विश्वदेवसमीपे कर्ता दक्षिणा 2 भीमुख उपविश्य, आय नेत इति पुष्पं, ॐ आय…. इमे, पुरूरवार्धव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः इमानि वद्द पुष्पाणि तुलसीदळानि (इति पुष्पै स्तुलसीदळै स्सम्पूज्य)अर्चतप्रार्बत इत्यक्षडम्, ॐ अर्ब …. र्बत (इत्यक्षताळ्चरसिनिक्षिव्य) पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः आशौच द्यस्तरितोनानां नपुनगः रणम् तै पक्षिकोनषाण्मा स्ये ऊनाब्दिक मधाचरेत् एतेषा मेव कालेतु नपुनँ किरणं भवेत् ऊनानां नापकर्षस्स्यात्पुनरप्यवकर्षणे उत्कर्षश्चासि नभवे त्प्रमादान्तरितस्य, द्विति 32] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 219 श्रियम्, अमी वो अक्षताः गन्गद्वारामिति गन्दम्, ॐ गन्ध. पुरूरवार्धव सञ्ज्ञिक विश्वदेवाः अयं वो गन्धः (इति गन्ध मूर्ध्वाग्रं तद्वक्षस्यालिप्य) दूरसीति रूपम् ॐ धूरसि…. सीषम्, पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञकविश्वदेवाः अयं वो धूपः (इति धूप माघ्रापयित्वा) उद्दीप्यस्वेति दीपम्, ॐ उद्दीक्यस्व… दिश, पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः अयं वो दीसः (इति दीपं दशशायित्वा) युवानुवासा स्सोमस्यतसूरनीति वस्त्रद्व यम्, ॐयुवा…य स्तः, ॐ सोम… विश, वुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः धारणार्थ मिदं वो वस्त्रद्वयम् (इति वस्त्रद्वयं दत्वा) ऋतुभिरिष्ट्वा र्तवै रिय मोषधी ओ कुण्डल युग्मम्, ॐऋतु…. वदसि, ॐ इयमोषधि…. करोतु, पुरू रवार्द्रव सुर्थिक विश्वेदेवाः इदं वग कुण्णलयुग्मम् (इति शुण्डलयुग्मं दत्वा) इदं ब्रह्मपुनी मह इत्यङ्गुलीय कम् दद्यात्, ॐ इदं ब्रह्मपुनीमहे । सु-रवार्धन सञ्ज्ञक विश्वेदेवाः इदं वो६ ङ्गुळीयकम् सकलाराधनै किस्स्वर्चितम् प्र अस्तस्वर्चितम्. एवं पुरूर वार्धव सञ्ज्ञिक विश्वदेवाराधनं कृत्वा पी त्रादी सर्पयिती. -(पितृपितामह प्रपितामह समीपे पश्चिमाभिमुख उप विश्य) (प्राची) ॐ गन्धद्वारामिति गन्दम्, ॐ गन्ध श्रियम् पितृ पितामह प्रपितामहाः अयं वो गन्दः, अर्चत प्रार्चत इत्य क्षत मिश्र तिलाज् ॐ अर्च…. प्रार्चत, पितृ पितामह प्रपितामहाः अमी वो अक्षताः, आयनेत इति पुष्पम्, ॐ आय …….गृहाणमे, पितृ पितामह प्रपितामहाः इमानि वग पुष्पाणि तुलसिदळानि, धूरसीति धूपम्, ओc धूर सिद्धू…. सिषम्, पितृ पितृपितामह प्रपितामहाः आयं वो रूपःः उद्दीप्यस्वेति दीपम्,ॐउद्दीप्य… दिश,पितृ पितामह प्रपितामहाःअयंवोदीप, 220 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः युवासुवानि स्पोमस्येति वस्त्रयुग्मम् ॐयुवा… वयन्तःः ॐ सोमस्यतसू… विश, पितृ पितामह प्रपितामहाः धारणार्थ मिदं वो वस्त्रद्वयम्, ऋतुभिरिष्ट्वार्तनै रियमोषधीति कुण्डलयुग्मम्, ॐ ऋतुभिरि … पदसि, ॐ इय.. करोतु, पितृ पितामह प्रपितामहाः इधं वग्ग कण्णलयुग्मम्- इदं ब्रह्म पुनीषह इत्यङ्गुळीयकम्, ॐ इदं ब्रह्मपुनीमहे, पितृपीता मह प्रपितामहाः इदं वो ऒङ्गुळीयकम् । सकलाराधनै स्स्वच्चि तम् [प्र अ स्त्वर्चितम्। (श्राद्धसंरक्षक श्री महाविष्णुसमीपे उत्तराभिमुख उप विश्य) (उपवीती-अपउपस्पृश्य) विश्वदेवव द्विष्णु मभ्यर्च्य सकलाराधनै स्स्वर्चितम् [प्र। अ स्त्वर्चितम्. विश्वेषां देवानां सौवर्णपात्रे पित्रादीनां राजतपात्रे विश्वदेव वच्छाद्धसंरक्षक श्रीमहाविष्णो स्सौवर्णपात्रे तदलाभे कदळ्याद्य निन्दित पात्रे षूप स्तिर्याऒन्नादिकं निक्षिप्य सर्वत्रा ६भिघोर्य तुळसीं विन्यस्य कर्ता विश्वदेव समीपे उपविश्यभूर्भु वस्सुव रित्यन्नादेशं श्री क्ष्य ॐ भूर्भुवस्सुवः सत्यन्त्वर्तेन परिषिञ्चमीति शुद्धान्नं परिषिच्य, ॐ सत्यन्त्वर्तेनपरिषि ञ्बमि अमृतमस्तु अमृतोप स्तरणमसि, पृथिवीते पात्रमिति पाणिभ्यां पात्रं स्पृशता जपतिः ॐ पृथि….लोके, स्वाङ्गुष्ठमूलेन तदक्षिणपाणे रङ्ग√ मूलं गृहीत्वा इदं विष्णुरिति मन्तार्ते श्रीविष्णो हर्यं रक्षस्वेति तदन्नं स्पशजयित्वा, ॐ इदंवि…. सुरे, शीविष्टोहव्यं रक्षस्व (प्राची) गोत्रस्य शर्मणः पितुः वसु रूपस्य ऊनमासिकाख्या 2न्न शाद्दे (उप) पुरूरवार्धव सं र्थिक विश्वेदेवा इदमन्नं सपरिकरं परिविष्टं परिवेक्ष्यमाणं ब्राह्मणस्त्वाहवनीयार्थे गयेयं भूः गदाधरो भोका अन्नञ्च ब्रह्मा अहञ्च ब्रह्मा भोक्तात ब्रह्मा सौवर्ण मिदं पात्र मक्षय वटच्छायेयं विश्वेभ्यो देवेभ्य इद [ श्री वैभावन पैतृमेधिक प्रयोगः पेद 221 मन्नं अमृतस्वरूपं आतृप्ते दक्षात्तं दास्यमानं हव्यं स्वाहा नमः, गयायां श्री विष्णुपादे दत्तं [प्र] गयायां द त्तमस्तु इदमन्नं सव्यज्जनोदकं सापूपादिकं हव्यं विश्वे देवाः भुँजन्ताम् । (इति सयवमुदकं तद्दक्षिणहस्ते दद्यात्) L (प्राची) पितृसमी उपविश्य अससन्यं परिषिच्य भूर्भु वस्सुव रित्यन्ना डिकम्प्रोक्ष्य ॐ भूर्भुवस्सुवः यजमान्य सत्यन्त्वर्तेनपरिषिञ्चामिति वाम मारभ्य अपसव्यं परिषिच्य ॐसत्यन्त्वर्तेन परिषिञ्चामि, अमृतमस्तु अमृतोपस्तरणमसी त्यन्नम्प्रोक्ष्य,ॐअमृतोपस्तरणमसिपृधिवीतेपात्रमिति पाणिभ्यां पात्रं स्पृष्ट्वाजपति, ॐ पृथिवी….श्लोके, इदंविष्णुरिति स्वाङ्गुष मूलेन तडङ्गुष्ठङ्गृहीत्वाअन्नादिकं स्पर्शयित्वा ॐ इदं…. सुरे, श्रीविष्णोकव्यं रक्षस्वः गोत्रस्य शर्मणः पितुः वसुरूपस्य ऊनमासिकाख्या ऒन्न श्रद्धे पृथिव्य न्तरिक्षदि विगताः वसुरुद्रा दित्यरूपाः गोत्राः शर्माणः पितृ पितामह प्रपितामिहाः इद वन्नं सपरिकरं परिविष्टं परिवेक्ष्यमाणं ब्राह्मण स्वाहव नीयारे गयेयं भूः गदाधरो भोक्ता अन्नञ्च ब्रह्मा अहं ब्रह्मा भोक्ताच ब्रह्मा राजित मिदं पात्र मक्षय वटच्छायेयं पितृ पितामह प्रपितामहेभ्यः इदमन्नं अमृतस्वरूपं आतृप्तेर्धत्तं दास्यमानं कव्यंस्वधानमः गयायां श्रीविष्णुपादे दत्तं [प्र] गयायां दत्तं मस्तु, इदमन्न सव्यज्ज’नोदकं सापूपादिकङ्कव्यम्भुञ्जन्ताम् (इति सति लमुदकं तद्दक्षिणहस्ते दद्यात्) (उप- अप) विश्वदेव वच्चार्थसंरक्षक श्रीमहाविष्णोः पात्राम् स्त्र णादिकं सर्वं कुर्यात् । आसत्येनेति ता न्नमस्कृत्य ॐ असत्येन…. पश्यक्षा एको विष्णु र्महद्भूतं पृथग्भूता न्यनेकशः श्री श्लोका स्व्याप्य भूतात्मा भुक्ते विश्यभु गव्ययः 222 वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः (प्राची) गोत्रं शर्माणं वसुरूपं पितर मुद्दिश्यमया कृते नानेनोन मासिकाख्याऒन्न श्रद्धेन भगवाणा सर्वात्मकः अस्मिजु श्राद्धे (उप) पुणारवार्धव सञ्ज्ञिक विश्वेदेव स्वरूपी (प्राची) पितृ पितामह प्रपितामह स्वरूपी (उप श्राद्धसंर क्षक श्रीमहाविष्णु स्वरूपी सर्वान्तर्यामि श्रीजनार्धनः प्रिय ताम्- तत्स ब्रह्मार्पणमस्तु प्रतथास्तु, इतितिलतज्ञुल दर्भान्स्ल जलाजौ भूमौ निक्षिप्य) प्रणामा न्कृत्वा तत स्त्रीलोडकं ह स्तेगृहीत्वा गयायां…….. मक्षयम् यज्ञेश्वरो. श्चसर्वे D इति तिलोदकेनै प सर्वतो विकीर्य प्रणम्यः अथ विश्वेदेवादय स्सत्यन्त्वर्तेन परिषिञ्च मीति स्वयम्परिषित्य (अन्नसूक्ते नाभिमृश्य) ततः कर्ता गुरु परम्परानु सन्धान पूर्वकं भग वत्पाद्योदकं दद्यात् । श्लो॥ श्रीलक्ष्मी वल्लभारम्यां विखनो मुनिमध्यमाम् अस्मदाचार्य पर्यान्ताम् वन्डे गुरुपरम्पराम् पुरूरवार्धन सज्जिक विश्वेदेवाः अमृतम्भवतु (प्राची) पितृ पितामह प्रपितामहाः अमृतं भवतु (उप) श्राद्ध सं रक्षक श्री महाविष्णो अमृतम्भवतु ऊर्जस्करं प्राणास्वा हेत्यादिभिः पळ्चॆहुतीग कारयित्वा ब्रह्मणिम इति प्रत्येकं वामहस्तं प्रक्षाळयित्वा वुनश्बाधानम्पाययेत्, स्वामिनः अस्मि९ श्राद्धे श्रद्धा रेषु पर्वेषु पदार्थेषु भगवन्नि वेदिते ष्वपेक्षित मानाय्य भुञ्जन्ताम्. इदि तान्पार्थ्य यधेष्टं भोजयित्वा. पितृपूर्वंविष्ण्व स्त ममृतापिधानमनी त्युत्तरा पोशनन्दत्वाकरशुद्धिं कारयित्वा स्वयम्पादौ प्रक्षाळ्याचम्य॥ पुकूरवार्द्रव सञ्ज्ञिक विश्वेदेवाः इदंव स्ताम्बूलम् (प्र) अस्तुताम्बूलम्, इयं वो दक्षिणा [प] अस्तु दक्षिणाः (प्राची) श्री वैखानस वैतृमेधिक प्रयोगः 223 पितृ पितामह प्रपितामहाः इदंव स्ताम्बूलम् [प्र] अस्तु L तॊम्बूलम्- इयंवो दक्षिणा [प] अस्तु दक्षिणा। (उप) श्राद्ध संरक्षक श्रीमहाविष्णो इदन्ते ताम्बूलम् [प्र] अस्तु ताम्बू लम्! इयन्ते दक्षिणा [प्र] अस्तु दक्षिणा॥ प्राणानायम्य एवङ्गुण… तिथास्वामिनः (प्राची) गोत्रं शर्माणम्पितरमुद्दिश्यसङ्कल्प विधानेन कृता2 सुमासिकाख्या 2न्न श्राद्धं यथाशास्त्रानुष्ठितं गयाश्राद्ध फलदम स्त्विति भवन्तो ऒनुगृष्णन्तु [प्र] यथाशास्त्रानुष्ठितं गया श्रद्ध फलद मस्तु अन्न शेषै / किं क्रियताम् प्र] अप्लैस्सह भुज्यताम्, दातारो नो….कञ्चन, [प] दातारोवो… कञ्चन, अस्तु तृप्ति रामावाज स्येति भुक्तवत स्तान्न मस्कृत्य॥ अस्तुतृप्ति….. विव र्थनाः, ॐ अमावाज …गव्यूत् यजमानस्य शिरसि ऋद्ध्यास्म हव्यै रित्यक्षतारोपणं कारयेयुः ॐ ऋद्ध्यान्म…. ति ष्ठति, (प्राचीनावीती) उत्तिष्ठतइति पितॄ नुद्वास्यः ॐ उत्तिष्ठ…. देवतासु। पितृ पितामह प०पितामहाज् यधास्थान मुद्वास यामि (उप_अप) वाजेवाजे…. यानैः। पुरूरवार्द्रव सञ्ज्ञक विश्वा स्दावाजु” शाद्धसंरक्षक’ श्री महाविष्णुना सह यथास्थान मुद्वासयामि. परेतपितर इतिता त्प्रवासयति ॐ परेत…. मदन्ति, इति तात्प्रवासयित्वा पृष्ठतो आसीमा न्तङ्गत्वा प्रद क्षिणीकृत्य नमस्कृत्वा पादौ वक्षाळ्या 2 2 दम्य पञ्चमहा यज्ञान् कृत्वा बाह्मणाना मन्येषा मिष्टानां चान्न दानं कृत्वा ततो ज्ञातिभिस्सह स्वयं भुट्टोत. Qo इति श्री वै खान से पैतृमेथिक प्रयोगे द्वादशदिन संस्कारकमः सपिणीकरणदिनाद्वितीयेतृतीयेवा ऒह्नि प्रयत्नेनाष्टकाश्राद्धङ्कुर्यात् 224 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः त्रयोदशदिनकृत्यम् (अध्ययनोत्सवविधिः) सपिणीकरण परदिने कर्ता प्रातगठाले नाद्यादिषुस्ना त्वा, धृताहत वस्त्रोत्तरीयो, बद्धशिखः द्वादशोर्ध्व पुण्णधरो भय पवित्रपाणिः, सन्यावन्दन ब्रह्मयज्ञो पासनादि नित्यकर्माणिच कृ त्वा, भागवतोत्तमा व्यान्दना सृमाहूय, श्रीमन्नारा यणाराधनोपयोगि सम्बारा स्समृृत्य, श्री वैखानस सू त्रो क्तविधानेन यधाशक्ति भगवदाराधनं कृत्वा, सहस्रशीर् षाद्वि र्वैष्णवै रनुवाकै र्भगवन्तंस्तुत्वा, श्रीप्रपदनपूर्वकं श्रीमन्नारायण प्रपदनं कृत्वा. श्री प्रपदनम् सदस्या ननुज्ञाप्य, स्वामिनः भवत्पादमूले .. स्वीकृत्य, मम एतद्देहवसानएव निश्शेषसंसार निवृत्तिपूर्वकयथावस्थित भगवत्प्रपत्तिसिद्ध्यर्थं श्रीप्रपदनपूर्वक श्रीमन्नारायण प्रपदनं कर्तुं योग्यतासिद्धीर स्त्वितिभवन्तो ऒनुगृहन्तु [] योग्यता सिद्धिरस्तुः आचार्यपरम्परा मनुसन्धाय. श्री लक्ष्मी वल्लभारम्भां विखनो मुनि मध्यमाम् अस्मदाचार्य पर्यन्तां वन्डे गुरुपरम्पराम् आसनम स्त्रस्य…. यथाबलं प्राणायामङ्कुर्यात्, पू र्वोक्त एवङ्गुण… तिधौ मम एतद्देहावसान एव निश्शेषसंसार निवृत्तिपूर्वक यधावस्थित भगवत्प्रपत्तिसिद्ध्यर्थं मम मातु श्र्शियः पादपद्मयो रङ्गपञ्चकसम्पन्न मातृरक्षा भरसमर्प णं करिष्ये. ॐ भगवतोबलेन……… तद्भगवा ननुमन्यताम्। भगवा नेव स्सद तस्वार्थक र्तृभावेन स्वकीयै श्चोपकरणै स्स्याराधनैक श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 225 योजनाय परमपुरुष स्पर्वशेष श्रियःपति स्स्वश्लेष भूतं मां श्रीप्रपदनं कारयति ॥ इति सात्विक सङ्कल्पङ्कृत्वा (करणमन्हाः) ॐ चन्द्रं प्रभासां यशसा ज्वलन्तीं श्रियं लोके देवजुष्टा मुदाराम् ताम्पद्मिनी मीं शरणमहं प्रपद्ये ऒ लक्ष्मी र्मे नश्यतान्त्वां वृणे॥ ॐ योवाभूते र्भूतिरासी त्सावानन्दम् प्रत्यानन्दं. सञ्जुषन्वृजमि सत्यं सत्याय स्वाहा! ॐ मामात्म गुप्तां सत्यस्य सर्वस्य वितानरूपां सं जूजुष स्त्रीं परमां पवित्राम् सन्तारय स्त्रीं स्वयम प्रमत्तां संयोजयिते वरदाय पित्रे स्वाहा! गोरा ॐ तत्सत्वोवा विष्णुरुद्योग सूर्यो गोवा विष्णुर्विशत् विश्वं विश्वं सस्दधान स्तद्विश्वं विष्णवे विश्वरूपायस्वाहाः नारायण नम स्तेस्तु करुणात्मजु दयानिधे पाहिमां कृपयादेव भ क्तं ते भक्तवत्सल मम कर्मवशा ज्ञातो नानायोनिषु मूढधीः कर्मक्षया दहं प्राप्तस्तव पादाब्ज पर्तनम् अद्य प्रभृति दासोहं देव देव ज्यत्पते जन्म माभू ज्जगन्नाध देवदेव जनार्दन संसारार्णव मग्नस्य त्वत्पादाब्जं विनागतिः नान्यदस्ति समुद्धर्तुं मृत्युसंसार सागरात् मदीय धनदारादि सर्वभार स्समर्पितः आत्मानं शेषभूतं हि रक्षमां शरणागतम् सत्यत्व ज्ञानत्वा सन्तत्वानन्दत्वामलत्व विण्णपत्नीत्वा दिस्वरूप निरूपक धर्मविशिष्ट, हे वात्सल्यस्वामिनि त्वत्सौशील्य सौलभ्य सर्वज्ञत्वादि कल्याणगुण परिपूर्णे, हेश्रीः, मम 226 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः मोक्षार्धं भगवत्प्रपत्तिसिद्धि विरोध्युग्र भगवन्नि ग्रहानुसन्धा नादत्यन्तं निहत श्शोकसागर निमग्नो ऒत्यन्ताकिञ्चन श्चाह मितः परं त्वदानुकूल्यमेव करिष्ये,त्वत्र्पातिकूल्यन्नकरिष्येः मम मोक्षार्थं यथावस्थित भगवत्प्रपत्तिसिद्धा, त्वत्प्र्पपत्तिं विना कल्पकोटिसह सेणापि साधनङ्गा स्ति, त्वमेवोपाया नरस्थाने स्थित्वा, मम मोक्षार्थं भगवत्प्रपत्ति सिद्धिरूप रक्षां त्वमेव कुरुष्व, कर्तृत्व ज्ञातृत्व स्वयम्प्रकाशत्व प्रत्यक्त्वा णुत्व निरवयवत्वा नन्दरूपत्वादिभि र्देहेन्ड्रियादि विलक्षणोहं, मदीयं वस्तु सर्वस्वामिन्यै श्रियै तुभ्यमेव नममः ममवी रोधिनिष्पत्ति पूर्वक यथावस्थितभगवत्प्रपत्तिसिद्धिरूप रक्षाया उत्पादनभरः।अशरण्यशरण्यायैश्रियै तुभ्यमेवनमम। एतद्र क्षणफलमपि प्रथानफलिन्यै श्रियै तुभ्यमेव नमम। इतग्गवरं ममानिष्टनिवर्तने इष्ट प्रदानेव तुभ्यमेव नमम॥ इत्यनुसं छाय. ॐ भगवतो…. भगवानेव स्वीकृतभरतया श्री प्रपदनं कारितवाजु तद्भगवा ननुमन्यताम्, इति सात्विकत्यागं कृत्वा, शरणागत मवलोकयन्त्या श्रियः कटाक्षवीक्षणात्, मद भीष्टयथावस्थित भगवत्प्रपत्ति श्शी घ्रमेव सिध्यतुः तयैन सर्वं सम्पत्स्यते! इति प्रहर्षवश स्सुखमासीत॥ इति श्री प्रपदनम्, मन्नारायण प्रपदनम् पूर्यव दाचार्यानुसन्धानं कृत्वा एवङ्गुण……. शुभतिधौ अर्बिरादिमार्गेण प्रकृतिमण्णल मतीत्य वै कुण्णसीम्नि प्रवहन्तीं विरजाख्यां दिव्यनदीं गत्वा तत्र सूक्ष्मशरीरं विसृज्य तां सङ्कल्पेना तिलङ्घ्य दिव्यलोकं गत्वा शुद्ध सत्व मय परमकळ्याण गुणमय विग्रहं प्राप्य श्री वै कुऱ्ऱ दिव्य33] श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 227 नगरीं प्राप्य पर्यण्के नागभोगे श्रिया समेतं वासुदेवा L ख्यं परम्ब्रह्मोप सम्पद्या पहतपाप्म त्वादि गुणाष्टकविशिष्ट यधावस्थितस्वस्वरूपाविर्भावपूर्वकं सर्वस्वामिनस्सर्व प्रकार निरतिशय भोगस्य श्रीमतो नारायणस्य चरणारविन्दयो स्प्व रूपप्रॊ प्त सर्वदेश सर्वकाल सर्वावस्धा चित सर्वविध कैङ्कर्य परिपूर्ण ब्रह्मानुभव सिद्ध्यर्थ मङ्गपञ्चक सम्पन्न मात्मरक्षा भरण समर्पणं करिष्ये भगवानेव स्वशेषभूतं मामिदं स्व प्रपदनं कारयति॥ इत्यनुसन्धाय द्वयम स्त्रं पूर्वोक्त मन्ताजुश्लो कांश्चा मसन्धाय, ॐ श्रीमन्नारायणचरणा शरणं प्रपद्ये श्री श्रीमते नारायणाय नमः ॐ योवा भूते ….सत्ययस्वाहा ॐ मामात्म गुप्तां …… वरदाय पित्रेस्वाहा ॐ तत्सत्वोवा विश्वरूपायस्वाहा नारायण ……. रक्षमां शरणागताम् सत्यत्व ज्ञानत्वाद्यन न कळ्याण गुणगण परिपूर्ण स्वामि स्नेता वन्तं कालं त्वदनभि मताचरणे नाभि मतार्थ मल बवानस्मि इतग्गपरं त्वदानुकूल्य मेव करिष्ये त्वत्र्पातिकू ल्यं नकरिष्ये ज्ञातृत्व कर्तृत्वादि देहेन्ड्रियादि विलक्षणो 2.हं मदीयं वस्तुसर्वस्वामिने सर्वरक्षाकराय श्रीमते नारायणाय तुभ्यमेव नमम। एत द्रक्षणफलमपि प्रधानफलिने श्रीमते नारायणाय तुभ्यमेव नमम॥ अतो निर्भरो निर्भ योस्मीति भगवन्तं स्वीकृतभर मात्मानं विगळितभरं चानु सन्धाय. ॐ भगवतो…. भगवत्प्रपदनाख्यं कर्मकृतवाजु तद्भग वाननुमन्यताम् भगवानेव स्वकीयेनात्मना स्वप्रपदनं स्व यमेव कारितवाज्ञु 228 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः सकृदेव प्रपन्नाय तवास्मीति च याचते अभयं सर्वभूणेभ्यो दाम्येतद्वतं मम सर्वधर्माजा परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज अहं त्वा सर्व पापेभ्यो मोक्षयिष्यामि माशुचः भगवतिभरं समर्प्यसदा भगवद्ध्यानपरो निर्भकोनिर्भयो भवेत्, “इति श्रीमन्नारायण प्रपदनम्” वस्त्रोत्तरीयाभरण स्रग्गनमाल्यादिभि र्भागवतोत्तमा न्याचार्य प्रमुखान्सम्पूज्यतै र्वेदेतिहासपुराण दिव्यस्तो त्र सरनादिकं कारयित्वा । हरिः ओम् ॥ ॐ अग्निमीळे पुरोहितं…. रागमत् हरिः ओम् हरिः ओम् ॐ इषेत्वोर्णेत्वा… पशून्साहि हरिः ओम् हरिः ओम् ॐ अग्न आयाहि… .. बर्हिषि हरिः ओम् हरिः ओम् ॐ शनो देवीर……..वन्तुनःहरिः ऒम् हरिः ओम् ॐ विष्णुस्सर्वेषा मधिपतिः U ॐ तपस्स्वाध्याय निरतं तपस्वी वाग्विदां वरम् नारदं परिपप्रच्छ वाल्मीकि र्मु निपुङ्गवम्॥ ॐ नारायणं नमस्कृत्य नरञ्चैव नरोत्तमम् देवीं सरस्वतीं व्यासं ततोजयमुदीरयेत् ॐ जन्माद्यस्ययतो न्वयादितरत शा श्चार्थेष्वभिज्ञस्स्वरा ब्लेने ब्रह्महृदय आदिकवये मुह्यन्तियत्सूरयः तेजोवारिमृदां यथा विनिमयो यत्रत्रिसर्गोमृषा धान्न स्वेन सदा निर स्तकुहकं सत्यं परं धीमहि# कर्पूरनीराजनं समर्प्य पुनः पुनःप्रणम्य भक्तिविन मः कर्तातदर्भाबिम्ब माचार्यानुज्ञया विष्णोनु जुकमिति हस्ता भ्यां गृहीत्वा ॐ विष्णोन्ु विष्णवेत्वा सङ्घीभूतै वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 229 लेक्षुकाण्डधरै स्पर्वै र्भागवतोत्तमै स्पह ग्रामोत्स वार्थं गच्छेत् वृ अग्रे वीणा वेणु मृदङ्ग शज्ञ भेरी काहळादि वाद्यवादक जनास्तुृतिपाठकाश्च, पार्श्वयो श्वेतच्छत्र वालव्यजन ताल न वैजय स्ती करदीपिकाधराः पश्चा चतुर्वेद पारायण परा अनुप्रजेयुः एवं महावैभवेन सर्ववीधिषु चरतस्तं स्तत्तद्गृहनिवासिन स्सर्वे वैष्णवानि प्रत्येकं समाहूयपाद प्रक्षाळनं कृत्वा पुष्पगस्थमाल्यादिभिरलङ्कृत्य फलोवहारादि कं भगवते निवेद्य कर्पूरनीराजनं कृत्वा क्षमामच्चा रण पूर्वकं विसर्जयन्ति प्रार्धये देव देवतां प्रसीद भगवन्मयि प्रसीदतु रमा मह्यं तव वक्षस्थलालया ईशाना जगतो देवी माता नित्यानपायिनी प्रसीदनु सुरास्सर्वे प्रसादाद्युवयोर्मयि स्वस्त्यस्तु कृवया ऒस्माकं युवयो सुप्रसन्न योः उपचारापदेशीन कृता नुरहर्मया अपचारा निमातो त्सर्वा क्षमस्व पुरुषो त्तम एनं ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा स्वगृहं प्रविश्य पूर्व वत्पीठे देवेशं विनिवेश्य, पाद्यार्थ्या 2 ऒचमनीय पुष्पगन्दधूप दीप हाविङ्गपानीय मुखवासा न्गै रुवचारै रभ्यच्य पञ्च प्रणा मा नपराधक्षमापणञ्च कुर्यात् तत श्रीपादोडकादि दानै र्भागवतो तन सृन्तुष्टानरत्गा न्कृत्वा तैस्साकं स्वयं भुज्जित. L शुभस्वीकारं ततो यजमानः ब्राह्मणान्स्वदान्दवां श्बानीय पुष्प गन्ध वस्त्राभरणाद्यै राचार्यं सम्पूज्यसोपिश्वशुरानीति नूतन 230 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः वस्त्र पुष्पगन्द माल्याद्यैरलङ्कृतः प्राङ्मुखउपनिशति, आचार्या दय स्सर्वे शन्नोमित्र इत्यादि शान्तिपठनं कृत्वा. ॐ शन्नो मित्रश्शं वरुणःशन्नो भवत्वर्यमा! शन्नइन्द्र बृहस्पतिःशन्नोविष्णुरुरु क्रमः। नमो ब्रह्मणे। नम स्ते वायो। त्वमेव प्रत्यक्षं ब्रह्मासि त्वामेव प्रत्यक्षं ब्रह्म वदिष्यामि’ ऋतंवदिष्यामि।सत्यंवदिष्यामि।तन्मामवतु।तद्वक्तार मवतु अवतुमाम्। अवतु वक्तारम्। ॐ शास्त्रि श्शान्ति श्शान्तिः. ॐ पृथिवीशान्ता साग्नि नाशान्ता सामे शान्ता शुचĀं शमयतुः अ न्तरिक्षणं शास्त्रं तद्वा युना शान्तं तन्मे शा नग्ं शुचग्ं शमयतु। द्यौश्शान्ता 22 दित्वेन शान्ता सामेशान्ता शुचग्ं शमयतु। पृथिवी द्यौश्शान्ति र्दिशश्शान्ति रवास्तर दिशाश्शान्ति शान्ति रन्तरिक्षणं शास्त्रि रग्निश्वान्ति र्वायु श्शान्ति रादित्य श्शान्ति श्चन्द्रमाश्शान्ति र्नक्षत्राणि शास्त्रि राप श्शान्ति रोषधयश्शान्ति र्वनस्पतयश्शान्ति गौश्शान्ति रजाश्शान्ति रश्श्वशान्तिः पुरुषश्शान्ति र्भह्मशान्ति र्भाह्मणश्शान्ति श्शान्ति रेव श्शान्ति श्शान्ति र्मे अस्तु शान्तिःः तया ऒहग्ं शान्त्या सर्वशान्त्या मह्यं द्विपदे चतुष्पदे च शास्त्रं करोमि शा निर्मे अस्तुशा न्तिः। एह श्रीश्च ह्रीश्च दृतिश्च तपो मेधा प्रतिष्ठा श्रद्धासत्यं धर्मश्बैतानि मोत्तिष्ठन्ति मनू त्तिष्ठन्तु मामाग्ं श्रीशृ ह्री शृ धृतिश्च तपो मेधा प्रतिष्ठा श्रद्धा सत्यं धर्मश्चैतानि मामाहासिष्णुः उदायुषा स्वायुषो दोषधीनाग्ं रसे नोत्पर्जन्यस्य शुष्मेणोदस्था ममृताग्ं अनु। तच्चकु देव हितं पुरस्तॊच्चुक॰मुच्चरत्, पश्येम शरदश्शतं जीवेम शरदश्शतं नन्दाम शरदश्शतं मोदाम शरदश्शतं भवाम शर दश्शतग्ं शृणवाम शरदश्शतं प्रब्रवाम शरदश्शत मजीतास्प्या श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 231 मशरदश्शतं ज्योक्ब सूर्यं दृशे य उदगान्महतो 2र्ण वाद्विभ्राजमान स्सरिरस्य मध्या थृमा पृषभोलोहिताक्ष स्सूर्यो विपश्चि न्मनसा पुनातु ब्रह्मण शोृतन्यसि ब्रह्मण आणीस्थो ब्रह्मण आवपनमसि धारितेयं वृधिवी ब्रह्मणा मही धारित मेनेन महद स्तरिक्षं दिवं दधार पृथिवीग्ं सदेवां यदहं वेदतदहं धारया णि मामद्वेदो ऒधिविस्त्रसत् : मेधामनीषेमाविशताग्ं समीची भूतस्य भव्यस्या वरुद्धिलो सर्वमायुर याणिसर्वमायुर याणि अभिर्गर्भिर्यदतोन उन माप्याययहरिवो वर्थमानः यदास्तोतुभ्यो महिगो तारु जासिभूयिष्ठभाजो अथतेस्याम ब्रह्म प्रावादिष्म तन्नो माहा सीत्। ॐ शान्तिशा शास्त ततःआसिष प्रयुन्ज्यि यजमानस्य शिरस्यक्षतान्नि क्षिपेयुः ॐ योवै तां ब्रह्मणोवेद……..दीर्घमायुः L ततः परिषदभिवादनं कृत्वा यजमान श्शुभपरम्परा मवाप्नोती त्याचार्याः इति श्री वै खानस पैतृमेधिक प्रयोगे त्रयोदशदिन कृत्य क्रमः हरिःओम् श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः श्रीचूर्ण परिपालन विधिः • अङ्गण स्योदक्पार्श्वे प्रस्दद्वयपरिमित धान्यपीठोपरि नववस्त्रं प्रसार्य तस्मि नागग्रदर्भोपरि मध्य पूर्वदक्षिण पश्चिमोत्तरेषु पञ्चकलशाणा, तत्पश्चिमे उत्तरादि दक्षिणान्तं द्वादश कलशाज्, यथाक्रमेण निधायः उभयपनित्रपाणि, प्राणानायम्य,एवङ्गुण….तिधौ (प्रॊ चीनावीती)गोत्रस्य शर्मणःपीतुः (उपती) समस्तपापक्षयद्वारा श्रीवै कुऱ्ऱ लो काव्या प्त्यर्धं श्रीवैखानस भगवच्चास्त्रोक्त प्रका रेण श्रीचूर्ण परिपालनं कर्तुं ममयोग्यता सिद्दिर स्वैति भव न्तो महान्तो ऒनुगृहस्तु प्र] योग्यतासिद्धिरस्तु.
पुनराचम्यः प्राणानायम्यः पूर्वोक्त…. तिधौ (प्राचीना वीती) गोत्रस्य शर्मणः पितुः (उपवीती) समस्त…. प्रकारेण श्री चूर्णपरिपालनाख्यङ्कर्म करिष्ये (ऐलिसङ्कल्प्य) (अपउपस्पृश्य) कलशाऱु सम्यक्रक्षाळ्य धारासुसप्तइति तान्कलशान्र मेण शुद्धोदकैः पूरयित्वा “ॐ धारासु सप्तसु च माननेषु सरस्परित्सु परिपूरितेषु अपोभिगृह न्र्पतिपादयिष्येगृणोमि दत्ताग्ं सुचिरग्ं सुशर्म” इदमापश्शिवा इत्यपो भीमस्त “ॐ इदमापश्शिव….रश्मिभिःज शेषु कूर्चाग्रणति कूर्बं ॐ कूर्चाग्र राक्षसाजु छिन्दि एतत्कर्म विघातिनःत्वामर्पयामि कुम्बेस्मिजु साफल्यं कुरु कर्मसु वृक्षराजु इत्याम्राश्वत्थ पल्लवाजु, ॐ वृक्षराज समुद्भूत शाखाया पल्लवत्वचः युष्मान्कु म्भे ह्यर्पयामिसर्वदोषापनु त्तये॥सहिरत्ना नीति रत्नं सुवर्णं वा॥ ॐ सहिरत्नानि दाशुषे सुवाति सविता भगः तं भागं चित्रमीमहे” नाळिकेर इति नारिकेळं श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 233 ॐ नाकेर समुद्भूत त्रिनेत्र वारसम्मितः शिखया दुरितं सर्वं पापं पीडाञ्च मेनुद॥ क्रमेण निक्षिव्यसृधक्पृध ङ्नव व स्तॆ कलशा न्वेष्टयित्वा मध्येविष्णुम् ॐ सुसूक्ष्म स्पार्व स्सर्वेषाम स्तरात्मा तस्थुस्तस्थुषां जङ्गमो जङ्गमानाम् विभुर्विभूणां विभवोद्भवाय स्वाहा” ॐ भूः विष्णुमावाहयामि। ॐ भुवः महाविष्णु मावाहयामि। ओग्ं सुवः सदाविष्णु मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः व्यापिनारायण मावाहयामिकि प्राच्यां पुरुषम् “योवा आयुगसरसूत्मानं मीडु षः पारम्पर्यात्परग्ग परायणः परोलोकानां परमादधानग परतः परायस्वाहा” ॐ भूः पुरुषमावाहयामि। ॐ भुवः परमपुरुष मावाहयामि। ओग्ं सुवः पुरुषात्मक मावा हयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः धर्ममय मावाहयामि॥ दक्षिणे सत्यम् “ॐ योवा तेजस्तेजसां तेजस्तेज अद धानः।सत्य स्तेजस्तेजसां लेज त्तेज त्तेजसेस्वाहा” ॐ भूःसत्यमा वाहयामि। ॐ भुवः सत्यात्मक मावाहयामि। ओग्ं सुवः ज्ञानमय मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः सर्वसंहार मावाहयामि। पश्चिमे ऒच्युतम् “ॐ सहसम्पाया स्वमा शिषमाशीर्भूता भूतमाशिषमाशी राशी राशि रनुभूमिस्वाहा” ॐभूः अच्युतमावाहयामि। ॐ भुवः अपरिमित मावाह यामि॥ ओग्ं सुवः ऐश्वर्य मावाहयामि॥ॐ भूर्भुवस्सुवः श्रीपति मावाहयामि! उत्तरेऒ निरुद्धम् ÖLC योवास्सं योग स्पञ्जुषमाण स्पन्दु स्पन्धु क्षणानाम्। संयोगं सन्दधानः पुण्यग पुण्यानां पुण्यायस्वाहा” ॐ भूः अनिरुद्द नूवाहयामि॥ ॐ भुवः महा नमावाहयामि। ओग् ंस्सुवः वैराग्यमावाहयामि। 234 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः ॐ भूर्भुवस्सुवः सर्वतेजोमय मावाहयामि, अष्टोपचारै रभ्यर्प्य, उत्तरादि दक्षिणा नु कलशेषु केशवादि स्वादश देवानावाह्यः “ॐ विष्णोनुकाकं…. विष्णवेत्वा” ॐ भूः केशवमावा हयामि, ॐ भुवः क्लेशसंहार मावाहयामि। ओग्ं सुवः विष्णुमावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः परात्पर मावाह या “ॐ तदस्यप्रि… उथ्सः”ॐ भूः नारायण मावाह यामि। ॐभुवः नरमावाहयामि, ओग्ं सुवः विष्णुमावाह यामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः नरकान्तक मावाहयामि॥ 8 “ॐ प्रतद्विष्णु……. विश्वा” ॐ भूः माधवमावाह यामि। ॐ भुवः पुण्डरीकाक्ष मावाहयामि। ओग्ं सुवः विष्णु मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः सर्वात्मकमावाहयामि॥ “ॐ परोमात्र……. विथ्से” ॐ भूः गोविन्द मावाह यामि। ॐ भुवग्ग परमानन्द मावाहयामि। ओग्ं सुवः विष्णु मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुव, सनातन मावाहयामि॥ “ॐ विचक्रमे … चकार” ॐ भूः विष्णुमावाहयामि। ॐ भुवः व्यापिन मावाहयामि।ओग्ं सुवः ईशान मावाह यामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः सर्वलोकाधिप मावाहयामि । “ॐत्रिर्देवः….नाम’ॐ भूः मधुसूदनमावाहयामि। ॐ भुवः उद्योग मावाहयामि। ओग्ं सुवः महा समावा हयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः विष्णुमावाहयामि॥ “ॐ अतोदेवा….मभिः” ॐ भूः त्रिविक्रम मावाहया मी। ॐ भुवः त्रिलोकेश मावाहयामि। ओग्ं सुवः लोकाधार मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः सनातनमावाहयामि। 34] श्री वैखानस चैतृमेधिक प्रयोगः 235 “ॐ इदं विष्णु… सुरे” ॐ भूः वाडुन मावाहयामि। ॐ भुवः वरद मावाहयामि, ओग्ं सुवः काश्यप मावाहया मि। ॐ भूर्भुवस्सुवः अदितिप्रिय मावाहयामि॥ “ॐ त्रीणिपदा… धारयन्"ॐ भूः श्रीधरमावाहया मि, ॐ भुवः पुरुष मावाहयामि ओग्ं सुवः विस्तुमावाह यामिःॐ भूर्भुवस्सुवः श्रीवत्सवक्षस सूवाहयामि॥ “ॐ विष्णोगकर्मा.. स्सखा ”ॐ भूः हृषीकेश मावाह यामि। ॐ भुवःजगन्नाध मावाहयामि, ओग्ं सुवः विष्णुमा नायामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः विश्वमय मावाहयामि। “ॐ तद्विष्णोगिप… ततम्” ॐ भूः पद्मनाभ मावाह यामि।ॐ भुवः सुरेश मावाहयामि, ओग् ं सुवः विष्णु मा वाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः जगत्पति मावाहयामि। “ॐ तद्विपालिसो… पदम्। ॐ भूः दामोदर मावाह यामि।डु भुवः सदाधार मावाहयामि- ओग्ं सुवः विष्णु मावाहयामि। ॐभूर्भुवस्सुवः प्रणवरूपिणमावाहयामि। अष्टोपचारै रभ्यर्च्य उलूखलमुनलशूर्पानादायगायत्र्यो प्रोक्ष्यः ॐ तत्सवि…. चोदयात्; उलूखलेॐ ब्रह्म जज्ञानं ….विवः”ॐ भूः ब्रह्माणमावाहयामि।ॐ भुवः प्रजापति मावाहयामि ओग्ं सुवः पिताकुह मावाहयामि। ॐ भूर्भु वस्सुवः हिरण्यगर्भ मावाहयामि॥ मुसले “ॐ रुद्रमन्यम्ब….वीतये ॐभूः रुद्रमाना हयामि।ॐ भुवः गङ्गाधरु मावाहयामि। ओग्ं सुवः अष्ट मूर्ति मावाहयामि।ॐ भूर्भुवस्सुवः उमापति मावाह यामि शूर्पे “ॐ मरुतग्ग परमात्मा…. वायवे” ॐभूः वायु मावाहयामि ॐभुवः जवन मावाहयामि। ओग्ं 238 वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः सुवः भूतात्मक मावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवः उदान मावाहयामि# आसन पाद्याचमन पुष्प गन्द पदीपाघ्ये= स्सम्पूज्य उशीर तणुल युतां हरिद्रा मष्टाक्षरेण उलूखले निक्षिप्य “ॐ नमोनारायणाय” श्रीसू क्तेन पत्न्यात दरिद्रां मुस लेनसम्यक्चूर्णीकृत्य1 ‘ॐ हिरण्यवर्णां… विन्देयं पुरुषानह म्”द्वादशाक्षरेण तच्चूर्णं शूर्पे निक्षिप्य “ॐनमो भगवते वासुदेवाय” प्रोक्षणै प्रोक्ष्य ॐ आपोहिष्ठाम योभुवः “ॐहिरण्यवर्णा श्शुचयःपावकाः, ॐ पवमान स्सुवर्जनः” द्वयम स्त्रेण तच्चूर्णं शवविग्रहस्य सर्वाश्लेषु विकीर्य ॐ श्रीमन्नारायण चरणेशरणं प्रपद्ये श्रीमते नारायणाय नमः" पूर्वावाहित कलशोदकैग पुरुषसू केन शवं सं स्नाप्य “ॐसह स्रशीर्षापुरुषः….. साध्यास्प न्ति देवाः"त ची चूर्णशेषं शवविग्रहस्य ललाबादि द्वादशस्थानेषु धारयित्वा भगवदर्पित तुलसि पुष्प गन्दमाल्यादिभि रलङ्कृत्य प्रमीशं L ब्रह्म मेध विधिना पैतृमेधविधिनावा संस्कुर्या इति वैखानस पैतृ मेधिक प्रयोगे श्री चूर्ण परिपालन विधिः to E दान मस्त्रः साळ ग्रामा चलोद्भूतांशिलां पाप प्रणाशनीम् सुवर्णकुसुमोपेतां गृहाण त्वन्द्विजोत्तम सालग्रामशिलाचक्रे भुवनानि चतुर्दश दानेसालग्राम - तस्मादस्यप्रदानेन प्रीतोभवतु केशवः L सर्वविद्यास्पदं ज्ञानकारणं विमलाक्षरम् पुस्तकदाने पुस्तकं सम्प्रयच्छामि प्रीताभवतु भारतीश्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 237 वर्षवातातपत्राण मातपत्रं यशस्करम् छत्रदाने अस्यप्रदानाद्भूतानि सुखंयच्छतु मे नदा ताम्रं शुद्धिकरं सर्वदेवप्रियकरं शुभम् ताम्रपात्रदाने सर्वरक्षाकरं दिव्य मतश्शास्त्रं प्रयच्छमे शो शुद्धङ्कांस्यमिहामु त्रपात्रयोग्यम्मनोहरं कांस्यपात्रदाने निर्मितं पापशमन मतश्चान्तिं प्रयच्छमे नारायण जगन्नाध शब्दचक्र गदाधर भगवद्बिम्बदाने नाशयाशु महारोगं दानेनानेन केशव कण्टकोच्चिष्टपाषाण वृश्चिकादि निवारणे पादुकदाने पादुके सम्प्रयच्छामिगृहाणत्वन्द्विजोत्तम वेणुदण्ण श्शुभकरो दशावस्थासु रक्षकः चण्णदाने वेणु दण्णस्यदानेन तृ प्तिरणधरस्य वै यज्ञोपवीतं परमम्पवित्रं कर्म साधनम् उपवीतदाने यज्ञोपवीतदानेन तुष्टास्सर्वा मरा स्सदा मलयावास मन्दार सखि बृन्दारकार्चित . चन्दन दाने चन्दन त्वत्प्रसादान्मे सार्धानन्दं प्रवर्थय यथा नकृष्णशयनं शून्यं सागरजातया शय्यादाने शय्याममाप्य शून्यास्तुतथाजन्मनि जन्मनि फलं मनोरथफलं प्रददाति सदानृणाम् पुत्रपौत्राभिवृध्यर्थमतशास्त्रं प्रयच्छमे जीवनं सर्वभूतानां बल पुष्टि विवर्धनम् फलदाने धान्यदाने धिनोतीतिच यद्धान्य मतश्शास्त्रं प्रयच्छम् व्यजनं वायुदै पत्यं सर्वकाल सुखप्रदम् व्यजनदाने अस्यदाननपै शान्ति स्सर्वदास्तु गृहेमम श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः ब्रह्म मेध विधिः प्राणावायम्य एवङ्गुण….तिधौ ( प्राचीनावीती) गोत्रं शर्माणं पितरं इमं प्रेतं ब्रह्म मेधविधानेन संस्करिष्ये (इति सङ्कल्प्य) आयुषः प्राणं ब्रह्मविदाप्नोतीति दक्षिणकणेज सञ्ज्ञानं भृगु र्वैवारुणि रिति वामेच जपति आयुष्क प्रा… सन्तनु ॐ सहनाववतु सहनौ भुनक्तु सहवीर्यं करवावहै तेजस्वि नावधीत मस्तु माविद्वि पानपै ॐश्शान्ति श्शान्ति [_0 ॐ ब्रह्मविदा स्नो तिपरम्, तदेषा2 भ्युक्ता, सत्यञ्ज्ञान मनन्तं ब्रह्म! योवेद निहितं गुहायां परमे व्योमन्न् । सोऒश्नुते सर्वा न्कामानस्सह ब्रह्म णाविपश्चितेति तस्माद्वा एतस्मा दात्मन आकाश स्पम्भूतः, आकाशाद्वायुःवायोरग्निः अग्ने रापः अद्भ्यगपृथिवी पृधिव्या ओषधय्य ओषधीभ्योन्नम् अन्नात्पुरुषः।सनाचीन पुरुषो ऒन्न रसमयः तस्येडमेवशिरः अयं दक्षिणग्गपक्षः अय मुत्तरग पक्षः अयमात्मा इदं पुच्चं प्रतिष्ठा कदप्येष श्लोकोभवति॥ अन्नाद्वै प्रजाप्रजाय ॥ यार्गकाश्चपृधिवीगं श्रिताः अधो अन्नेनै व जीव न्ति।अथै नदपिय न्त्यन्ततः॥ अन्न ग्रहिभूता नां ज्येष्ठम्/तस्माधृवौजु षधमुच्यते सर्वं वैते ऒन्न माप्नु वन्ति येऒन्नं ब्रह्मोपासते! अन्न ग्रंहि भूतानां ज्येष्ठ म्। तस्मात्सर्वौषधमुच्यते अन्ना द्भूतानि जाय स्ते! श्री वै खानस पैतृषेधिः प्रयोगः 239 जाता न्यन्नेष वर्धने अद्यते ऒत्तिच भूतानि- तस्माद न्नं तदुच्यत इति। तस्माद्वा एतस्मा दन्न रसमयात्, अन्यो 2 न्तरआत्मा!प्राणमयः तेनैष पूर्णः। सवाएष पुरुष विध एव, तस्य पुरुष विधताम्, अन्वयं पुरुष विधः। तस्य प्राणवीव शिरः। व्यानो दक्षिणं पक्षः। अपान उत्तरगपक्षः आकाश आत्मा! पृधिवी पुच्छं प्रतिष्ठाः तदप्येष श्लोकोभवति. प्राणन्देवा अनु प्राणन्ति। मनुष्या पशवश्चये प्राणो हिभूताना मायुःः तस्माध्सर्वायुष मुच्यते, सर्वमेवत आयुर्यन्ति येप्राणं ब्रह्मोपासतेः प्राणोहिभूताना मा मा युः।तन्माध्सर्वायुष मुच्यत इति तस्यैष एवशारीर अत्मा, यः पूर्वस्यः तस्माद्वा एतस्मा त्पाणमयात् अन्योऒ स्तर अत्मा मनोमयःः तेनैष पूर्णः सवाएष पुरुषविधएव तस्य पुरुषविधताम्/अन्वयं पुरुष विधःः तस्य यजुरेव शिरः रग्ग क्षिण्य पक्षःःसामोत्तर/तक्षणं आदेश आत्माः अथर्वाग्गीरसःपुच्छं प्रतिष्ठाः तदप्येष श्लोकोभवतिः यतोवाचो निवर्तस्ते अप्राप्य मनसासहः आनन्दं ब्र ह्मणो विद्वाज नबीभेति कदाचनेति। तस्यैष विवशरीर आत्मा यः पूर्वस्य तस्माद्वा एतस्मान्मनो मयात् । अन्योऒ न्तर आत्मा विज्ञानमयः तेनैष पूर्णः सवा- एष पुरुषविध एपःतस्य, पुरुष विधताम्! अन्वयं पुरुष विधः तस्य श्रध्धवशिरः, ऋतं दक्षिणर्ल पक्षः! सत्यमु त्तर पक्षः योग आत्मा महः पुच्छं प्रतिष्ठाः तदप्येष श्लोको भवति। 240 श्री वैखानस वैतृमेधिक प्रयोगः विज्ञानं यज्ञं तनुते कर्माणि तनुते2पिच विज्ञानं देवा स्सर्वे ब्रह्म ज्येष्ठमुपासते विज्ञानं ब्रह्मचेद्वेद तस्मा च्चेन्न प्रमाद्यति।शरीरेपाप्मनोहित्वा सर्वान्कामानमश्नुत इति तस्यैषएवशारीर आत्मा! यःपूर्वस्य तस्माद्वा एतस्माद्यिज्ञान मयात्,अन्योऒ न्दरआत्मा 2. 2. नन्दमयः । तेनै षपूर्णः । सवाएष पुरुष विधवीव। तस्य पुरुष विधताम्- अन्वयं पुरुष विधः। तस्य प्रियमेव शिरः।मोदो दक्षिणःपक्षःः प्रमोद उत्तरग पक्षः। आनन्द आत्मा, ब्रह्म, पुच्छं प्रतिष्ठा॥ तदप्येष श्लोको भवति । असन्नेव सभवतिअस ड्रह्मेति वेदचेत् अस्ति ब्रह्मेति चेद्वेद!स स्तमेनं ततोविदु रितिकि तस्यैषएव शारीर आत्मा!यग पूर्वस्य अथातो ऒनुप्रश्ना : उताविद्वा नमुं लोकं प्रेत्य कश्चन गच्छतीलिआहो विद्वानमुं लोकं प्रेत्यकश्चि धनमश्नु ता लि उसो कामयत बहुस्यां प्रजा येयेति।सतपो तप्यत सतप सप्त्वा ! इदग् ं सर्व मसृजत यदिदङ्किञ्च तथ्सृष्ट्वा तदे वानु प्राविशत् तदनु प्रविश्य!सच्च त्यच्चा भवत् निरुक्तञ्चा निरु कञ्चनिलयनञ्चानिलयनञ्च विज्ञानञ्चा विज्ञानं सत्यं चा नृतञ्च सत्त्य मभवत् यदिदङ्किञ्चlतथ्सत्य मित्याचक्षते! तदप्येष श्लोको भवति] असद्वा इदमग्र आसीत्. 1 ततोवै सदजायत तदात्मान ग्ड्ंस्वयम कुरुतlतस्मा तथ्पुकृतमुच्यत इति यद्वै तथ्सु कृतम् रसो वै सःरसग्ं ह्येवायंलब्ध्वा 2 2 नन्द भवति1 को ह्ये वान्या त्कगप्राण्यात् 1 यदेष आकाश आनन्डो नस्यात् 1 एष ह्येवा नन्दया तिकियदा ह्येवैष एतस्मि न्नदृश्य जन्मा 2 नीरु क्ले ओनिलयने भयं प्रतिष्ठां विन्दते अथ स्कोभयं गतोभवति! यदा ह्येवैष एतस्मि न्नुदर मन्तरं कुरुते अथ तस्य भयं भवति तत्वेवभयं विदुषो मन्वानस्य 1 तदप्येष श्लोको भवतिकि श्री पैथानस पैतृवेधिक प्रयोगः 241 भीषा 2 स्मा द्वात पवते! भीषोदेति सूर्यःक्टिफीषा ऒस्मा दग्नि श्चेन्द्रश्च/मृत्युद्धावतिपञ्चमइति! पै षा 2. 2. नन्दस्यमीमाग् सा भवति,युवास्याध्साधुयुवाऒ ध्यायिकः आशिष्टोदृढीपोबलिष्ठः l तस्येयं पृथिवी सर्वा वित्तस्य पूर्णा स्यात्, स एकोमानुष आनन्दः 1 श्रोत्रियस्य चातामहतस्य तेयेशतं मानुषाआनन्दाः! सएको मनुष्यगन्धर्वाणा मानन्दः श्रोत्रियस्य चातामहतस्य तेयेशतं मनुष्यगन्धर्वाणामानन्दाः! सएको देवगन्दर्वाणा मानन्दः1 श्रोत्रियस्य चाकानुहतस्य तेयेशतं देवगन्दर्वाणा मानन्दाः1 सएकर्ल पितृणां चिरलोकलो कानामानन्दः श्रोत्रियस्य चातामहतस्य! तेयेशतं पितृणां चिरलोकलो राना मानन्दाःब् सएक आजानजानां देवानामानन्दः श्रोत्रियस्य चालामहतस्य! तेयेशतमाजानजुनां देवानामानन्दाः सएकः कर्मदेवानां देवानामानन्दःः येकर्मणा देवानपि यन्ति श्रोत्रियस्य चाका महतस्य! तेयेशतं कर्मदेवानां देवानामानन्दाः। सएको देवानामानन्दः, श्रोत्रियस्य चाकामहतस्य॥ तेयेशतं देवा नामानन्दाःः सपिक इन्द्रस्यानन्दः। श्रोत्रियस्य चातामहतस्य, तेयेशतमिन्दस्यानन्दाः। सऎको बृहस्पतेरानन्दःः श्रोत्रियस्य चाकामहतस्यः तेयेशतं बृहस्पते रानन्दाः। स्पकर्ल प्रजापते रानन्दः। श्रोत्रियस्य चाकामहतस्य तेयेशतं प्रजापते रान नाः। ससिको ब्रह्मण आनन्दः श्रोत्रियस्य चाकामहतस्यः सयश्बायं पुरुषे॥ यश्चासावादित्ये! सृकः सय वञ्चित्’ अस्माल्लोका त्रेत्य ऎतमन्नमय मात्मान मुससङ्क्रामति, एतं प्राणमय मात्मान मुपसङ्क्रामति । एतं मनोमय मात्मान मुपसङ्क्रामति। एतं विज्ञानमय मात्मान मुप सङ्क्रामतिः एतमानन्दमय मात्मान मुपसङ्क्रामति तद स्येष श्लोकोभवति ॥ 242 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः यतो वाचो निवर्तन्हे! अप्राप्य मनसा सह! आनन्दं ब्रह्मणो विद्वाज नभिभेति कुतश्चनेतिकि एतग्ं हवावन तपती कीमहĀं पॊधुना करवम् ! किमहं पापमकरवमिति सयएवं विद्वानेते आत्मानग्ं स्पृणुते1 उभेह्ये वैषवीते आत्मानग्ं स्पृणुते] यएवं वेदĪइत्युपनिषत् ॥ Orients ॐ सहनाववतु सहनौ भुनक्तु। सहवीर्यं करवावहै तेजस्विनाधीतमस्तु माविद्विषावहै॥ ॐ शान्तिश्शा न्तिश्शा न्तिः ॐ सञ्ज्ञानंविज्ञानं………पूर्णा पौर्णमासी!! हरिःओम्। बृगुर्वैवारुणि वरुणं पितर मुपससार अधीहि भगवो ब्रह्मेति! तस्मा एतत्रोवाच! अन्नं प्राणं प्र चक्षु श्रोत्रं मनोवाचमिति ! L तग्ं होवाच] यतोवा इमानि भूतानि जाय _ने येन जातानि जीवन्ति 1 यत्प्र्पयन्त्य भिसंविशन्ति1 तद्विजिज्ञासस्व! तद्भह्मेति सतपोतप्यत सती अन्नं ब्रह्मेति व्यजानात्! अन्नाद्ध्येव खल्विमानि भूतानि जाय ने अन्नेन जातानि जीवन्ति! अन्नं प्रयस्त्यभि संविश नीतिकि तद्विज्ञाय पुनरेव वरणं पितर मुपससार अदीहि भगवो ब्रह्मेतिÍ तग्ं होवाच! तपसा ब्रह्म विजी ज्ञासस्व! तपो ब्रह्मेति! सतपोतप्यतः सतप सप्त्वा । L L L L प्राणो ब्रह्मेति व्यजानात् ! प्राणाद्ध्येव खल्विमानी भूतानि जाय स्ते प्राणेन जातानि जीव न्तिकि प्राणं प्रयन्त्यभि संविश स्त्रीतिकि तद्विज्ञाय! वुनरेव वरुणं पितरमुपससार अधीहि भगवो ब्रह्मेति! तग्ं होवाच! तपसा ब्रह्म विजिज्ञासस्व! तपो ब्रह्मेति सतपो तप्यत सतपस्तप्त्वा मनो ब्रह्मेति व्यजानात् ! मनसो ह्येव खल्विमानि भू तानि जाय नेमनसा जातानि जीवन्ति 1 मनग प्रय व्यभिसंविश नीतितद्विज्ञाय पुनरेव वरुणं पितरमुपससारी ! अधीहिभगवो 35] श्री वैधानस पितृवेधिक प्रयोगः 243 ब्रह्मेति तग्ं होवाच।तपसा ब्रह्म विजिज्ञासस्वर जु ब्राह्मेति सतपो तप्यत सतप सप्त्वा विज्ञानं ब्रह्मेति व्यजानात्। विज्ञानाद्येव खल्वीमानि भूतानि जाय स्त्री विज्ञानेन जातानि जीनन्ति, विज्ञानं प्रय स्त्यभि संविश नीतिः तद्विज्ञाय, पुनरोव वरुणं पितरमुपससारु अधिहि भगवो ब्रह्मेति,तगिंहोवाचःतवसा ब्रह्म विजिज्ञासस्व, तपो ब्र ह्मेति।सतपोतप्यतःसतप सप्त्वा. आनन्डो ब्रह्मेति व्यजानात् ! अनन्दाद्ध्येव खल्वि मानि भू तानिजाय स्ते,अन नेनजातानिजीवन्ति। आनन्दं प्रयस्त्यभिनं विश स्त्रीतिः सै षा भागजाबी वारुणी विद्या परमेव्योनु त्प्रलिष्ठिता। यवीवं वेद प्रतितिष्ठतिः अन्न वानन्नादो भवति महान्भवति प्रजया पशुभि र्भह्मवचसेन महान्कीर्त्या. अन्नं ननिन्द्यात्! तद्र्वतम्। प्राणोवाअन्नम् शरीरमन्ना दम्। प्राणेशरीरं प्रतिष्ठितम् । शरीरे प्राणः प्रतिष्ठितः तदेतदन्न मन्ने प्रतिष्ठितःसयएतदन्न मन्ने प्रतिष्ठितं वेद प्रतितिष्ठति। अन्न वानन्नादो भवति! महान्भवति, प्रजया पशु रह्म वर्चसेन, वाहान्कीर्त्या. अन्नं नपरिचक्षित, तद्रतम् । आपोवा अन्नम्।ज्योतिरन्ना दम्; अप्पु ज्योतिग प्रतिष्ठितम्। ज्योतिष्यापः प्रतिष्ठिताः! तदेत दन्नमन्ने प्रतिष्ठितम् नयएतदन्न मन्ने प्रतिष्ठितं वेद प्रति तिष्ठति अन्नवानन्नादो भवति महान्भवति प्रजया पशुभिर्बह्म वरसेन महान्कीर्त्या. अन्नं बहुकुर्वीत, तद्वतम्। पृथिवीवा अन्नम् ! आकाशो 2 न्ना दः1 पृथिव्यामाकाशग प्रतिष्ठितः आकाशे पृथिवी प्रतिष्ठिता ऒन्ना तदेतदन्न मन्ने प्रतिष्ठितम्। सयचितदन्न मन्ने प्रतिष्ठितं वेद प्रति तिष्ठति,अन्न वानन्ना दो भवति, महान्भवति प्रजया पशुभिर्बह्म वर्चसेन महान्कीर्त्या 244 2 1 वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः न कं च न वसतौ प्रत्याचक्षितः तद्वतम्! तस्माद्यया कयाच विधया बह्वन्नं प्राप्नुयात्, अराध्यस्मा अन्नमी त्याचक्षते।एतद्वै मुखतो ऒन्नग्ं राद्दम् मुखतोस्मा अन्न ग्ं राध्यते! एतद्वै मध्यतो 2न्नग्ं राद्धम् 1 मध्यतोस्मा अन्नग्ं राध्यते! एतद्वा अन्ततो ऒन्न ग् राद्दम्!अ न्ततोस्मा अन्नग्ं राध्यते! यएवं वेद! क्षेम इति वाचि योगक्षेम इति प्राणापानयोः कर्मेति हस्तयोः गतिरिति पादयोः, विमु क्तिरिति पायौ, इति मानुषी स्ससज्ञाः। अथदैवीः तृप्ति रिति वृष्टि, बलमिति विद्युति यशइतिपशुषु1 ज्योतिरितिनक्षत्रेषु। प्रजातिरमिृत मानन्दइत्युपस्ते, सर्वमित्याकाशे, तत्प्रतिष्टेत्यु पासीतः प्रतिष्ठावान्भवतिकि तन्मह इत्युपासीत महान्भवति तन्मन इत्युपासीत मानवान्भवति। तन्नम इत्युपासीत, नमस्ते 2स्मै कामाः! तद्भह्मेत्युपासीत ब्रह्मवास्य वति तद्भह्मणं सरिमर इत्युपासित, पर्येण म्रिय द्विषन्त स्सपत्नाः। परिये प्रिया भ्रातृव्याः सयश्चायं पुरुषे। यश्चासावादित्ये! सनीकः सयएवं वित्1 अस्माल्लो कात्रेत्य, एतमन्न मय मात्मान मुपसङ्क्रम्य, एराल प्राणमय मात्मान मुवसन्त्रम्यकि एतं मनोमय मात्मानमुपसं क्रम्य,एतंविज्ञानमयमात्मा नमुवसं क्रम्य एतमानन्दमय मात्माव मुपसङ्क्रम्य- इमाल्लो कान्का मान्नी कामरूप्यनुसञ्चरन्न् एतथ्सामगायन्ना स्ते! हा ति पुहा 3 वुहा ली वु। अहमन्न महमन्न महामन्न म्, अह मन्नादो ऒअहमन्नादो 2 हमन्ना दःः अहग्ं श्लोककृड हम्द्ं श्लोककृदहĀं श्लोककृत्, अहमस्मि प्रथमजा ऋता शिस्य पूर्वन्देवेभ्यो अमृतस्य ना शिखा इ योमाददाति सण देवनू लीवाः! अहमन्न मन्न मदन्तमा द्मि] अहं विश्वं भुवनमभ्यभवाम्! सुवर्न ज्योतीःः यवीवंवेद, इत्युषनिषत्. ना श्री पै भानस पैतृमेधिक प्रयोगः 245 पर्ववत्स्नानादिसर्वं कृत्वा! सर्वत्र होमकालेचि " स्पृगादि, स्पगृहैर्दश होतादिभि र्जुहुयात् 2 ब्रह्ममेध प्रथान होमः ॐ चित्ति स्रुक्1 चि त्तमाज्यम्! वाग्वेदिः आधीतम्बर्हिः। तोआग्नि 81विज्ञातनुग्नि &,वाक्पतिर् होता॥ मन उपपत्ता, प्राणो हविः, सामा ध्वर्युः! नाचस्पते विधेनामन्न्। विधेमते नाम विधे स्त्वमस्माकन्नाम वाचस्पतिस्सोमम्पिबतु आ ऒस्मा सुनृष्टं धात्स्वाहा. ॐ पृथिवीहोता,द्वौरध्वर्युः, रुद्रो ऒग्नीत्, बृहस्पति रुपव क्ति, वाचस्पतेवाचो वीर्येण, सम्भृतत मेनायक्ष्य से, यज मानायवार्यम्, आसुवस्करस्मै वाचस्पति, स्सोमम्पिबतिँजजन दिन्द मिन्ड्रियायस्वाहा, ॐ अग्निर्होहोता, अश्विना ऒध्वर्यू, त्वष्टा ऒग्नेत्, मित्रउपवत्ता, सोम स्सोमस्यपुरोगाः. शुक्र श्शुक्रस्यपुरोगाः, श्रिता स्त्र इन्द्रसोमाः, वातापेर् हवनश्रुतस्वाहा. Lo ॐ सूर्यं ते चक्षुः, वातं प्राणः, द्यां वृष्ठम्,अ न्त रिक्षमात्मा, अक्षैर्यज्ञम्, पृथिवीग्ं शरीरै ः। वाचस्पते ऒच्छिद्र यावाचा, अच्चिद्र याजुह्वा, दिविदेवा वृधग् ं हो रयस्व स्वाहा, ॐ महाहविर् होता सत्यहविरध्वर्युः! अच्युतपाजा अग्नीत्,अच्युतमनाउपव त्ता अनाधृष्यश्चा प्रतिधृष्यश्च यज्ञ सागर् अयास्य उद्गाता, वाचस्पते हृद्विथेनामन्न्, विधे मते नाम विधे स्त्वमस्माकन्नाम वाचस्पति स्पोमुमपात्, मा दै व्य स्तन्तुश्छेदि मामनुष्यः नमोदिवे नमः पृथिव्यै स्वाहा! ॐवाता, दीक्षापत्नी वातो ऒध्वर्युः। आपो2थिगरःः मनो हविः! तपसिजुहोमि।भूर्भुवस्सुवः। ब्रह्मस्वयमु, ब्रह्मणे स्वयम्भुवे स्वाहाक 246 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः मेरोरंह इत्युद्धरणकाले भर्तासखियमाणा भिवर्ती त्यनुवाकञ्जपतिःॐमेरोरंह प्रसीदतु सइमान्परितो ऒहरत्- ॐ भताजु स यामाणोबिभर्ति एको देवोबहुधा निविष्टः’ यदाभारं तन्दयते सभर्तुम् निधाय भारं पुनरस्तमेति तमेव मृत्युममृतं तमहुःकि तम्भर्तारं तामु गोप्तार माहुः सभृतो ब्रियमातो बिभर्ति॥य विनंवेद। सत्येन भ र्तुम्। सद्योजात मुतजहा त्येष्य उतो जर स्त्रं नजहत्येकम् । उतो बहूनेक महर्जहारं अतनो देव स्पदमेव प्रार्धः। यस्त द्वेदयत आबभूवःसन्दाञ्चयाग्ं सन्दधे ब्रह्मणै षः! रमते तस्मिन्नुत जीर्णेशयानेनै नं जहात्यहस्सपूर्व्येषुत्वामापो अनुसर्वाश्चर नि ङानतीः! वथ्सं पयसा पुनानाः॥त्वमग्निग् हव्यवाहग्ं समिन्दे।त्वम्भर्ता मातरिश्वा प्रजानाम् त्वं यज्ञ स्त्वमुवे वासिसोमः।तवदेवा हवमायन्ति सर्वे।त्वमे कोसि बहूननु प्रविष्टः । समस्ते अस्तु सुहवोम विधिनमोवामस्तु शृणुतग्ं हवम्मे/ प्राणापाना वजिरग्ं सञ्चरनौह्वया मिवां ब्रह्मणा तूर्तमेतम्। योमां द्वेष्टितं जहितं L युवाना! प्राणापानौ संविधानौ जहितं; अमुष्यासुनामा सङ्गसाधाम् तम्मेदेवा ब्रह्मणा संविदानौ प्रधायदत्तं तम हग्ं हनामि।असज्जिजानसत अबभूप, यंयं जजान सउगोपो अस्य,यधाबारं तन्द्रय तेसभ र्तुम्, परास्यधारम्पुनर स्त्रमेति ः तद्वैत्वं प्राणो अभवः, महान्भोगः प्रजापतेः, भुजग करिष्य माणः, यद्देवा स्प्रणयोनव, し रा अनुमरणे, इयन्नारीति सेन्द्रस्येति चपत्नी ळ्चोपनिवास येत्, प्रेतस्य हस्तयो स्सुवर्णं निक्षिप्य सुवर्णं हस्ता दिति, देवस्यत्वा सवितुरितिच सप्तदशेन तस्य प्रेतस्य हृदय, सम्मार्जनं कृत्वा, प्रतिग्रहदोष निरसनं करोति;श्री वैधानन वैतृमेधिक प्रयोगः 247 ॐ सुवर्णग् ं हस्तादा ददाना मृतस्य श्रियै ब्रह्मणे तेजसे बलायः अतैवत्वमिहवयगं सुशेवा विश्वास्स्पृथो अभिमातीर्जयेम ॐदेवस्यत्वा सवितुर्ग प्रसवे अश्विनोर्बाहुभ्याम्, पूर्णो हस्ताभ्यां प्रतिगृष्णमि। राजात्वा वरुणोदयतु देवि दक्षिणे ऒग्नये हिरण्यम् । तेनामृतत्वमश्याम्/ वयोदात्रे मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीते कइदं कस्मा अदात्। कामग कामायः कामो दाता! काम/प्रतिग्र हीताः कामग्ं समु द्रमावीशः कामेनत्वा प्रतिगृहामि। कामैते! एपाते काम दक्षिणा! उत्तानस्त्वा ऒ ऒरसं प्रतिगृहॊतु । ॐदेवस्यत्वा सवितुः प्रसवे अश्विनो बार्हुभ्याम् पूर्णोहस्ताभ्यां प्रतिगृष्णमि। राजाज्वा वरुणोदयतु देवि दक्षिणे सोमायवासः तेनामृतत्वमश्याम् वयोदात्रे…. अङ्गीरसःप्रतिगृह्लातु ॥२॥ ॐदेवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृहामि, राजत्वा वरुणोसयतु देविदक्षिणे रुद्रायगाम्, तेनामृतत्वमश्याम्, वयोदात्रे… आङ्गीरसः प्रतिगृष्णातु RSI ॐदेवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृष्णामि, राजाज्व वरुणोनयतु देवीदक्षिणे वरुणायाश्यम्, तेनामृतत्वम श्याम्, वयोदात्रे….आङ्गीरसः प्रतिगृष्णातु #va ॐदेवस्यत्वासवितुःप्रसवे…. प्रतिगृहमि, राजत्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे प्रजापतये पुरुषम्, तेनामृतत्वम श्याम्, वयोदात्रे….आङ्गीरसः प्रतिगृहतु ।# L ॐदेवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृष्णामि, राजात्वा वरुणोशयतु देविदक्षिणे मनवेतल्पम्, तेनामृतत्वमश्याम्, वयोदात्रे….अङ्गीरसःप्रतिगृष्णातु HEM 248 श्री वैखानन पैतृमेधिक प्रयोगः ॐदेवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृष्णमि, राजाज्व वरुणोनयतु देविदक्षिणेत्वष्टे 2 जाम्, तेनामृतत्वमश्याम्, वयोदात्रे…. आङ्गीरसःप्रतिगृह्लातु ॥ ७॥ ॐ देवस्यत्वासवितु/प्रसवे…… प्रतिगृष्णमि राजा त्वावरुणोनयतु देविदक्षिणे पूर्णे ऒविम् ! तेनामृतत्वमश्या म्l वयोदात्रे …अङ्गीरसं प्रतिगृष्णातुः शिला॥ ॐ देवस्यत्वा सवितुः प्रसवे…. प्रतिगृष्णमि राजत्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे निरऋत्या अश्वतर गर्दभौ तेनामृ तत्वमश्याम्, वयोदा ….. आङ्गीरसं प्रतिगृह्लातु; RE ॐ देवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृष्णामि! राजात्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे हिमवतो हस्तिनम्। तेनामृतत्व मश्याम्! वयोदात्रे…. अङ्गीरसः प्रतिगृह्लातु; क१० ते….अङ्गीरसःप्रतिगृह्लातुः ॐ देवस्यत्वा सवितुः प्रसवे…. प्रतिगृष्णमि राजा त्वावरुणोनयतु देवि दक्षिणे गन्दर्याप्सराभ्यसगलङ्करणे तेनामृतत्वमश्याम्/वयोदात्रे., अङ्गीरसग्ग प्रतिगृष्णातु॥११ ॐ देवस्यत्वासवितुः प्रसवे… प्रतिगृष्णमि’ राजात्वा परुणोनयतु देविदक्षिणे विश्वेभ्यो देवेभ्यो धान्यम् , तेनामृ तत्वमश्याम्! वयोदात्रे..-आङ्गीरसः प्रतिगृह्लातु; H१२॥ ॐ देवस्यत्वासवितुः प्रसवे… प्रतिगृष्णमि, राजत्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे वाचे ऒन्नम् ! तेनामृतत्वमश्याम्, वयोदा त्रे.–आङ्गीरसःप्रतिगृष्णातुः ॥ १३। ॐ देवस्यत्वासवितुः प्रसवे… प्रतिगृष्णमि, राजात्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे ब्रह्मण ओदनम्, तेनामृतत्वम श्याम् वयोदा त्रे…आङ्गीरसं प्रतिगृष्णातु; ॥OYB ॐ देवस्यत्वा सवितुःप्रसवे प्रतिगृष्णमि, राजात्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणे समुद्रायापः, तेनामृतत्यमश्याम् वयोदात्रे… अङ्गीरसःप्रतिगृष्णातु; lish- वैधासन चैत्कव धिक प्रयोगं 249 ॐ देवस्यत्वा सवितुःप्रसवे…. प्रतिगृष्णमि, राजात्वा वरुणोनयतु देविदक्षिणेउत्तानायाङ्गरसायानः, तेनामृतत्व मश्याम्, वयोदात्रे…. अङ्गीरसं प्रतिगृष्णातुः ॥१६॥ ॐ देवस्यत्वा सवितुःप्रसवे… प्रतिगृहमि, राजाज्व वरुणोनयतु देविदक्षिणे वैश्वावराय कथम्, तेनामृतत्व मश्याम्, वयोदात्रे…. आङ्गीरसः प्रतिगृष्णातु; B१७॥ एवं सप्तदशसुवर्णेन स पदशमन्तावर्त्या प्रत्येकं प्रे तस्य हृदयसम्मार्जनं कृत्वा तदाह्मणेभ्यो दद्यात्, हिरण्यनकल प्रधानकाले सुवर्णमास्ये निक्षिप्य सुवर्णङ्घर्म मिति जपेत्ः ॐ आओवह……. रोहिणीं रोपयन्ताम्- L ॐसुवर्णं घर्मं परिवेदवेनम्। इन्द्रस्यात्मानं दशधा चर न्तम् ! अ न्तस्समुद्रे मनसा चर न्तम् । ब्रह्मा स्वविन्ददश होतारमर्जे ! अ न्तः प्रविष्ट श्शास्त्राजनानाम् : एकस्सन्बहुधा । विचारः ! शतग्ं शुक्राणि यत्रै कम्भवन्ति । सर्वे वेदा यतै कम्भवन्ति । सर्वेहोतारो यत्रैकम्भवन्ति समानसिन आत्मा जनानाम् 1 अ न्तः प्रविष्ट श्शास्त्राजनानाग्ं सर्वात्मा! सर्वाग प्रजायतैकं भव न्तिः चतुर् होतारो यत्रसम्पदँ गच्छन्ति देवै : समानसीन आत्माजनानाम् “ब्रह्मेन्द्रमितिमन्तावर्त्यानेत्रयोः” 1 ॐ ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् दिव उत्मानग्ं सवितारं बृहस्पतिम् , चतुरो होतारं प्रदिशो ऒसु प्तम्, चाचो वीर्यं अपसाऒन्वविन्दत् ! अन्तः प्रविष्टं कर्तार मेतम्, त्वष्टारग्ं रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम्, अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुर्होतृणा मात्मानं कवयो निचिक्युःः अन्तग प्रविष्टं कर्तार मेतम्, देवानां बन्धुनिहितं गुहासु, अमृतेनāप्तं यज्ञमेतम्, चतुर् होतृणामात्मानं कवयोनिचिक्युः!! 250 वैधानस पैत्यमेधिक प्रयोगः “शतं नियुतइति कर्णयोः” ॐ शतन्नियुतग्ग परिवेदविश्वा विश्ववारः 1 विश्वमिदं वृणाति ! इन्द्रस्यात्मा निहितग्ग पञ्चहोता 1 अमृतं देवाना मायुग प्रजानाम्!इन्दग्ं राजानग्ं सवितार मेतम्, वायो रात्मानं कवयो नीचिक्युः, गश्मिग्ं रश्मीनां मध्ये तप न्तम्! ऋतस्य पडे कवयो निपान्ति, य आण्णकोशे भुवनं बिभर्ति आन्भिण्ण स्सन्नथलोकाज् विचष्टे, यस्याण्णकोशग्ं शुष्ममाहुर्ग प्राणमुल्बम्, तेनक मृते नाहमस्मि ॥ * ว ‘सुवर्णङ्कोशमिकि दविने नासापुटे, ’ ॐ सुवर्णं कोशग्ं रजसा परीपृतम्, देवानां वसु धानीं विराजम्, अमृतस्य पूर्णां तामुकलां विचक्षते. पादग्ं षड्डा तुर्न किला विविथ्से, येनर्तवग पधोत कप्ताःउतवा षड्डा मनसोत कप्ताः, तग्ं षष्ठातारमृत्युग कल्प A मानम्, ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति. अन्तः प्रविष्टं कर्तार मेतम्, अ न्तश्चन्द्रमसि मनसा चर स्तम्, स हैव सन्तं नविजानन्ति अ देवाः, इन्द्रस्यात्मानग्ं शतधाचर न्हम्. इन्द्रराजेशि वामेच ॐ इन्द्र राजा जगतोय ईशे, सप्तहोता सप्तधा विक्लुप्तः, परेण वस्तुम्परिषच्यमानम्, अन्तरादित्ये मनसा चरन्तम्, देवानाग्ं हृदयं ब्रह्मान विन्दत्. ब्रह्मै तद्भह्मण उज्जभार, अर्कĀं श्चोत नग्ं सरिरस्यमध्ये, आयस्मिन्स्टप्त पेरवः1 मेह न्ति बहुलाग्ं श्रियम्, बह्व श्वामिन्द्रगोमतीम्, अच्युतां बहुलाग्ं श्रियम्, सहरि र्वसुवित्तमः ॥ पेरुरिन्दाय विस्वते, बह्वश्वामिन्द्रगोम तीम्, अच्युताम्बहुलाग्ं श्रियम्, मह्यमिन्दो नियच्छतु, 36] श्री वैधानन सैत्मनेविक प्रयोगः { 251 शतग्ंशता अस्ययुक्ता हरीराम्, अर्वाबौयाकु वसु, रश्मिरि न्दः, प्रमĀंहमाणो बहुलाग्ं श्रियम्, रश्मिरिद्य्ररिजू ता मेनियच्छतु, घृतं तेजो मधुमदिनियम्, मय्यय गिन्नि र्दधातु, हरिग पतङ्गग पटरी सुपर्णः, दिविक्षयो नभसाय एति, सनइन्द्रगकाम वरन्ददातु, पञ्चरञ्चक्रं परिवर्ततेप्पडु हिरण्यज्योति स्सरिरस्यमध्ये, अज सञ्ज्योतिर्नभसा सर्पचेति, सन इन्दगि कामवरन्ददातु, सप्तयुज्ञन्ति रथमेकचक्रम्, एको अश्वो वहतिस पनामा, त्रिनाभिचक्रमजर मनर्वम्, येनेमा विश्वा भुवनानितस्थुः, भद्रम्पश्यन्त उपसेदुरणे, तपोदीक्षा मृषयस्सु वर्विदः, ततग्गक्षत्रं बलमोजशजातम्, तदस्मै देवा अभिसन्नमन्तु, श्वेतग्ंरश्मिं बोभुज्यमानम्, अपां नेतारं भुवनस्यगोपौम्, इन्द्रन्निचिक्युग परमेव्योमन्न्, रोहिणीगपिङ्गला एकरूपाः, क्षर नीग पिजलाएकरूपाः, शतग्ं सहस्राणि प्रयु तानि नाव्यानाम्, अयंयश्श्वेतो रश्मिः, परिसर्वमिदं जगत्, प्रजां पशून्थनानि, अस्माकं ददातु, श्वेतो रश्मिग परिसर्वं बभूव,सुवन्म ह्यं पशूजा विश्वरूपा, पतङ्गमु क्तमनुरस्यः मायया, हृदापश्यन्तिमनसा मनीषिणः, समुद्रे अनग कव योविचक्षते, मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः, पतज्लो वाचं मन जाबिभर्ति. तां गन्दर्वो 2 वदद्गर्भेअन्तः, तान्द्योतमानाग् स्वर्यम्मनीषाम्, ऋतस्यपदी कवयो निसान्ति, येग्राम्याग पशवो विश्वरूपाः, विरूपास्सन्तो बहुधै करूपाः, अग्निस्तान् अग्रे प्रमुमो क्तुदेवः, प्रजापतिः प्रजयासंविदानः, पीतग्गिं स्तुशिस्तुके, युवमस्मानु नियच्छतम्, प्रपयज्ञपतिं तिर, येग्राम्यागिपशवो विश्वरूपाः, विरूपास्सन्तो बहुधै करूपाः तेषागिंसप्तानामिहर न्तिरस्तु, रायस्फोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय यअरण्याग पशवोविश्वरूपाः, विरूपास्पन्तो बहु धैकरूपाः, वायुस्ताग् अग्रे प्रमुमोक्तुदेवः, प्रजापतिग Schno 252 श्री वैखानन पैत्यमेधिक प्रयोगः प्रजया संविदानः, इडायै सृष्तिं मृतवच्चराचरम् देवा अन्वविन्द न्गुहाहितम्, यअरण्याग पशवो विश्वरूपाः, निूपा स्सन्तो बहुधै करूपाः, तेषागं सप्ताना मिहरन्तिरस्तु, राय स्पोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय॥ ब्रह्मणेभ्यश्च यत्किञ्चत्सुवर्णन्दद्यात्, पात्रचयनकाले,अग्निर्यजुरि रित्यनुवाकस्य प्रत्येकमेकै केन वाळ्येन पात्राणि निक्षिप्या2. वशिष्टानां पात्राणां चयनं पुनर्मवावर्ता करोति. ॐदेनु र्वहाणामदि ……..निदध्ये, ॐअग्निर्यजुर्भिः…….अहĀंश्रद्धया स्वाहा दहनकालेज्योतिष्म तीन्त्वासादयामित्यनुवाकेनद हेत् ॐअग्निग्यजुर्भिः…….श्रद्धयास्वाहा. ॐ सेनेन्द्रस्य …… देवानाम्पत्न यस्वाहा ॐज्योतिष्मतीस्त्वा….. जाग्र तीन्त्वा सौदयामि. जागतीन्त्वा उपस्थानकाले सहस्रशीर्षाद्भ्यस्पम्भूत इत्यनुवाकाबॊद् मुपतिष्ठात् स ॐ सुवर्णघर्मो ..नाकसृष्ठं स्वधानमः ॐ सहस्रशीर् षापुरुषन्ल सन्तिदेवाः ॐ अद्भ्यस्सम्भूतः…. सर्वम्मनीषाण ब्राह्मणएक होते ऒ तिहृदयञ्जपेत् ब्राह्मणएकहोता….सर्वञ्चमेभूयात् तरणिर्विश्वदर्शत इत्यादित्यमुपति षेक् ॐ उद्वय न्तमसस्सरि … मनसापुनातु ॐ ॐ तरणिर्विश्वदंशतो ज्योतिष्कुृदसि सूर्य, विश्वमा भासि रोचनम्, उपयामगृहितोसि सूर्यायत्वा भ्राजस्वत एषतेयोनि स्पूर्यायत्वा भ्राजस्वते, श्री वैधानन वैतृमेधिक प्रयोगः 253 ॐ ईयुष्टये पूर्वतरामपश्य न्व्युच्छक्ति महासं मर्त्यासः, अस्माभि रूसु प्रतिचक्ष्या ऒ भूदोते य न्डीये अपरीषु पश्याजा । अन्यत्सर्वं पितृमेधवत्पूर्वं पैतृ मेधिकंसमन्तकं त स्त्रं कृत्वा पश्चादनेनोक्त प्रकारेण ब्रह्म मेधेन विधानेन. ब्रह्मनिष्ठ माहिताग्नि मनाहिताग्निं ब्रह्म चारिणं वा दहेत्; इति श्री वै खानस ब्रह्म मेधविधिः हरिः ओम् तत्सत् नारायण बल्मीप्रकारः प्राणानायम्य, पूर्वोक्त… L { आधौ (प्राचीनावीती) गोत्रस्य शर्मणगपितुग प्रेतस्य प्रेतत्वविमुक्तिद्वारा श्रीविष्णु लोकप्राप्त्यर्थं नारायणबलिं करिष्ये ( उपवीती_अपउपस्पृश्य) द्वादश ब्राह्मणा न्समाहूयो पवेशयित्वा, केशवादि द्वादशनामभि र्भोक्ष्यतामिति सजलयवदर्भैग प्रत्येकं वृ त्वा, केशवप्रीत्यर्थे भोक्ष्यताम्… दामोदर प्रीत्यर्धे भोक्ष्यताम्- स्नानार्थं तान्विसृज्य, स्वयंस्नात्वा धृता हत वस्त्रोत्तरीयः, सोर्ध्वपुण बद्धशिखस्सन्द्यामुपास्य देवादीन द्भिस्तर्पणं ब्रह्मयज्ञं च कृत्वा नित्यहोमा नेविष्ण्वालय पार्श्वे तदसम्भवे नदीतीरे तटाकतीरे गृहेवा प्रसां कल्प यित्वा विष्वक्सेनाराधनपूर्वकं पुण्याहं कृत्वा स्थलं कल्पयित्वा (उपवीति) 監 प्राणानायम्म पूर्वोक्त…तिधौ, (प्राचीनावीती) गोत्र स्यशर्मण पितुग प्रेतत्वविमु क्तिद्वारा शाश्वत श्रीविष्णुलोका 254 श्री वैथानस पितृवेधिक ग्रयोगः वा व्यर्धं नारायणबलिं करिष्य इतिसङ्कल्प्य पित्रो रापास नाग्ना वितरेषां लौकिकाग्ना वाहरङ्करिष्य इतिसङ्कल्प्य (उपवीती अप उपस्पृश्य) पूर्ववदाूरं जुहुयात्; अग्नेर्वायव्यां पूर्वस्याङ्गा तङ्ञुलै स्धलं कृत्वा तदुपरि विष्णरार्धं प्रानग्रान्दर्भाना स्तिर्य निष्कत्रयसुवर्णेन चतुर्भुजं शब्धचक्रगदापद्मधरं नारायणरूपं कारयित्वा पञ्चमृतैस्संस्नाप्य गनोदैरभिषिव्य शुद्दोदकेन संसिद्य प्लोतेन विमृज्यपात्रे निक्षिप्य गुरूपदेशविधिना श्रीमदष्टाक्षर म स्त्रेणाऒङ्गन्यास करन्यासङ्कृत्वा सव्यम्पादं प्रसार्य इति ध्यात्वा- “सव्यं पादं प्रसार्य श्रितदुरितहरं दक्षिणं कुञ्बयित्वा जानुन्याधाय सव्येतर मितरभुजे नागभोगे निधाय पश्चा द्भाहुद्वयेन प्रतिभटशमने धारयणा शज्ञच के देवीभूषाधि जुषो जनयडु जगतां शर्म वैकुण्णनाधः॥ तन्म सुमष्टोत्तरशत मष्टाविंशतिकंवा जप्त्वा “ॐ नमो नारायणाय” नारायणरूपं पूर्वो कसणिले निधाय सहृ स्रशीर्षि पुषएवेदमित्यावाह्य॥ “ॐ सहस्रशीर्षा पुरुषः सहस्राक्ष स्सहस्रपौत् सभूमिं विश्वतो वृत्वा! अत्यतिष्ठ द्दशाङ्गुलम्!! ॐ पुरुषएवेदग्ं सर्वम् यद्भूतं यच्च भव्यम्। उतामृतत्व स्येशानः यदन्ने नातिरोहति ’ ॐ भूग L * पुरुष मावाहयामि। ॐ भुवग पुरुषमावाहयामि ओग् ं सुवर्ण पुरुषमावाहयामि। ॐ भूर्भुवस्सुवर्ल पुरुषमावा हयामि! एवं प्राङ्मखं डेकन्नारायणमावाह्या 2 2 सनपा 2 द्याचमनानि दद्यात् ः - “ॐ एतावानस्य, महिमा, अतो ज्यायाग् ंश्च पूरुषः पादो ऒस्य विश्वा भूतानिकि त्रिपाद स्यामृतं दिवि"ॐ नारायणायनमः आसनङ्कल्पयामि॥ ॐ त्रिपादूर्ध्वउदै त्पुरुषः पादोऒ स्येहा भवात्पुनः ततो श्री वै नस वैतृमेधिक प्रयोग 235 विष्वज्व्य कामत् साशनानशने अभिः ॐ नारायणायनमः पाद्यं ददामि ॐ तस्माद्विराडजायत विराजो अधिपूरुषः! सजातो अत्यरिच्यतl पश्चाद्भूमिधो पुरः । ॐ नारायणाय नमः आचमनं डदामि। पुरुषनू क्तेना ऒ ऒ बोहिरण्य पवमा नैश्च स्नापयित्वा॥ ॐ सहस्रशीर् सन्ति देवाः ! ॐ आपो हिष्ठा .. दाचनः] ॐ हिरण्यवर्णा सायत्वाÌ ॐ पवमान स्सुवर्णनः… न्त्यापुनाडु विष्णुगायत्र्यात वस्तोत्तरीया भरण पाद्या ऒदमैन पुष्पगन्द भूपदीपा र्या 2. 2. चमनानि ददाति. “ॐ नारायणाय विद्म हे वासुदेवाय धीमहि तन्नो विष्णुः प्रचोदयात्. L केशवाद्यै र्दामोदरानै र्द्वादशनामतिः प्रेताय केशवन्तत्प यामित्येनमिच्चि सर्पय्ये (प्राचीनावीती) प्रेताय ॐ केशवं तर्पयामि .. प्रेताय ॐ दामोदरन्तर्पयामि! { अग्निम्परिषिच्य सहस्रशीर्षि द्यैविष्णोर्नु काद्यैर्वादश नामथि श्चाज्यं चरुं (प्रत्येकं) जुहुयात् ॐ सहस्रशीर् षा …स न्तिदेवास्स्वाहा. (१६) ॐविष्णो र्नुकं…. पदग्ग स्वाहा॥ (१२) ॐ केशवायस्वाहा…. ॐदामोदरायस्वाहा (१) अस्तग्गपरिषिच्य! अदितेऒस्वमग्गिंस्धाः प्रासावी ः. गुणाज्यसंयु क्तं पायसं हवि विश्यास्त्रगायत्र्या20 यात्, ॐनमो भगवते ओ नाराय निर्णवे हवीर्नि वेदयामिति निवेद्य॥ ॐनमो भगवते विष्णवे हविर्नि वेदयामि! पूर्ववत्सानीयाचमान मुखवासं ददा, अग्नेर्दक्षिणे 2 धावनीदमिति पश्चिमादि प्रागन्तं गोम येन पञ्चदशमणलानि कृत्वाÍॐ अधावनीदं लिपे अस्वा सनमिति त त्तन्ना मभि र्वासदर्भाक्षता मुदरगान्नि धाय॥ ॐ 256 वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः अस्त्वासन….पदम्, तेषू त्तराग्रेषु पश्चिमादि प्राग स्तं द्विती प्रागन या नेन तत्तन्नाम्ना प्रत्येक मुदङ्मुख मावाह्य ॐ नारायण मावाहयामि ॐ सहस्रशीर्षिष मावाहयामि। ॐ सहस्राक्ष मावाहयामि। ॐ सहस्रपाद मावाहयामि, ॐ परमपुरुष मावाहयामि, ॐ परमात्मन मावाहया मि, ॐ परब्रह्माणमावाहयामि॥ ॐ परञ्ज्योतिष मावाह यामि। ॐ अव्यक्तमावाहयामि। ॐ सर्वकारण मावाह यामि।ॐ यज्ञेश्वर मावाहयामि। ॐ यज्ञात्मन मावा हयामि। ॐ विश्वास्दावा नावाहयामि। ॐ सर्वान्देवाना हयामि ॐ सौध्या नावाहयामि ॥ इत्यावाह्य। आसनपाद्याच मन स्नानप्लोत वस्त्रोत्तरीयाभरण विद्याचमन पुष्पगन धूपदीपौर्या22 चमनान्तैरुपचारै दर्बयित्वा चतुर्थ्य नेन प्रणवादिन मो स्तं तत्तन्नाम्ना पायसबलिं निवेदया मीतिप्रत्येकं कबळमात्रं पायसं बलिं निवेद्य” ॐ नारा यणानमः पायसबलिं निवेदयामि, ॐ साध्येभ्यो नमः पॊयसबलिन्निवेदयामि॥ इतिबलिं यथाक्यमं दत्वा, पूर्वप त्पानीयाचमनमुखवासं दत्वा ॥ प्रसुव अग्निं परिषिच्य, अदिते ओ नु मनस्य्व आज्यमिश्रं पायसमाज्यं च पृथक्पृथगेभिर्नारायणाय स्वा हेत्यादिखिग कमेण जुहोति ॐ नारायणाय स्वाहा, ॐ सहस्रशीर्षाय स्वाहा, ॐ सहस्राक्षाय स्वाहा, ॐ पर सहस्रपादाय स्वाहा, ॐ परमपुरुषाय स्वाहा, ॐ पर मात्माने स्वाहा, ॐ परब्रह्मणे स्वाह, ॐ परज्योतिषे स्वाहा, ॐ अव्यक्ताय स्वाहा, ॐ सर्वकारणायस्वाहा, ॐ यज्ञेश्वराय स्वाहा, ॐ यज्ञात्मने स्वाहा, ॐ विश्वेभ्यो देवेभ्य स्स्वाहा, ॐ सर्वाभ्यो देवताभ्य स्स्वाहा, ॐ साध्येभ्य स्स्वाहा, व्याहृति रस्तग परिषेकं कुर्यात्,श्री वैखानन सैतृमेधिक प्रयोगः ॐ भूस्स्वाहा. 1 प्रासावीः। **DER 257 वस्सुवस्स्वाहा॥ अदितेऒन्व मग्गिंस्थाः…. सानिः आचमनं दत्वा पूर्वनीम न्तित ब्राह्मणानाहूया ऒ ऒपगपादाविति पॊधो प्रक्षोभ्यःॐ आवग पादा ….. ॐशन्नो….नः, पूर्ववत्पश्चिमादि प्रागन्त मस्त्वासनमित्या सनानि सदर्भाक्षतानि विधाय॥ ॐ अस्त्वास.. पदम्॥ । तेष्वासनेषू दङ्मुखानासयित्वा अर्बत प्रार्ब तेत्यक्षतै रभ्य र्च्य॥ ॐ अर्चत … प्रार्चत युवासुवास इतिवस्त्रन्दत्वा! . ॐयुवानु…य न्तः[ऋतुथिरिष्ट्वार्तवै रित्याभरणै रलङ्कृत्य ॐऋतुखि….वदसिजआयनेतेपरायणणतिपुष्पम् ॐआयनेते… इमे।गन्धद्वारामिति गन्धम्। ॐ गन्धद्वारां… श्रियम्।वरो मा त्रयेति धूपम्! ॐ परोमात्रयात…. विथ्से! विष्णोग कर्माणिति दीपम् ॐ विष्णोगकर्माणि …. स्पखाः इतिकेशवादि दामोदरान्त द्वादश ब्राह्मणानर्चयित्वा सवत्सां गां प्रत्येकं दत्वा घोषशा निं पुरुषसू कञ्च वाचयित्वा अथ घोषका निश G ॐमी त्रोसि वरुणो ऒ सिसमहं विशैर्देवै : क्षत्रस्य नाभिरसि।क्ष त्रस्य योनिरसि स्योना मासीदĪ सुषदा सूसीदः मात्वाहिग्ं सीत्, मामाहि ग् ंसी त् , निषसाद ` धृतव्रतो वरुणः!पस्त्यास्वा॥साम्राज्याय सुक्रतुः! देवस्यत्वा सवितुग प्रसवे।अश्विनो र्भाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्याम् अश्विनो र्भैष ज्येन तेजने ब्रह्म वर्बसा याभिषिञ्चमि। देवस्यत्वा सवितुः प्रसवे। अश्विनो र्भाहुभ्याम्, पूण्णि हस्ताभ्याम् सरस्वत्यै षज्येनःवीर्याया वैषज्येन ः वीर्यायान्नाद्याया ओषिण्बोमि।देवस्यत्वासवितुः प्रसवे अश्विनो र्बाहुभ्याम्, पूर्णोहस्ताभ्याम् । इन्द्रस्येस्ट्रि येणश्रियै यशसे बलायाभिष्चिमि॥ C 258 श्री वैथानन पैतृमेधिक प्रयोगः अर्यमणं बृहस्पति मिस्त्रं दानायचोदय, वाचं विष्णुगं सरस्वतीग्ं सवितारञ्च वाजिनम्, सोमग्ं राजानं वरुण मग्नि मन्वार भाम हे! आदित्याजा विष्णुग्ं सूर्यं ब्रह्माणञ्च बृहस्पतिस्, देवस्यत्वा सवितुः प्रसवे ऒश्विनोर्बाहुख्यां पूर्णोहस्ता ब्याग्ं सरस्वत्यै वाचो यन्तु र्यस्त्रेणा ग्नेस्वा साम्राज्ये नाभिषिञ्चमीन्द्रस्य त्वा सामाज्ये व्याषिण्चामि बृहस्पतेस्त्वा साम्राज्येनाभिषिळ्चामि॥ देवास्त्वेन्द्रज्येष्ठा परुणराजानो ऒधस्ताच्चो परिष्टाच्च पास्तुनवा एतेन पूतो नमेध्यो सप्रोक्षितो यदेशमतग्ग प्रा चीनं प्रोक्षति यत्सळ्चेतमाज्येन प्रोक्ष तितेन पूतस्तेन मेध्य स्तेनप्रोक्षितः॥ L वसवस्त्वा पुरप्ता. दभिषिञ्बन्तुगाय श्रेणछन्दसा,रु द्रास्त्वा दक्षिणतो 2भिषिञ्चन्तु क्रैष्टुभेन छन्दसा, आदित्यास्वा पश्चादभी षिञ्बस्तु जागतेन छन्दसा! विश्वेत्वादेवा उत्तरतो ऒबिषि ञ्बन्त्वा नुष्टुभेन छन्दसा, बृहस्पति स्त्वोपरिष्टा दबषिइ्चतु पौळ्तेन छन्दसारि इमाग्ं रुद्राय स्थिरधन्वनेगिरः, क्षि पेषवे देवाय स्वधाम्ने, अषाढाय सहमानाय मीढुषे, तिग्मायुधाय भरताशृणोतन, त्वाद तेखी रुद्रशन्तम्येः, शतग्ंहिमा अशी यभेषजेभिः, व्यस्मद्द्वेषो वितरंव्यग्रंहः। व्यमीवाग्ं श्चात यस्वा विषूचिः, अर्हीनिभर्षि सायकानिधन्व, अर्हन्निक्ष्कं यजतं विश्वरूपम्, अल्हहन्नि दं दयने विश्वमब्भुवम्,नवा ओजीयोरुद्र त्वद स्त् I. मानसोके तनये मास् आयुषि मानोगोषु मानो अश्वेषु रीरिषः, वीरान्मानो रुद्र खामितो वधीर् हविष्मन्तो नमसा विधेमते!! 37] वैखानस पैतृनेधिक प्रयोगः 259 आतेपितर्मरुताग्ं सुन्न मेतु, मानस्सूर्यस्य सन्दृशो युयोधाः, अभिनो वीरो अर्वति क्षमेत, प्रजाये महीरुद्र प्रजाभिः, एवाबभ्र वृषभ चेकितानः, यथा देवन हृणीषेन हग् ंसि, हावन शूरो रुदेवि हबोधि, बृहद्वदेम विडथे सुवीराः. परिणो रुद्रस्य हेति र्वृणक्तु परिश्वेषस्य दुर्मति रघायोः, अवस्थिरा मघवद्भ्य स्तनुष्व मीढ्वस्तोकाय तन याय मृडय स्तुहिश्रुतं गर्तसदं युवानम्मृगं नभीममुपहत्नु मुग्रम्, मृडाजरित्रे रुद्र स्तवानो अस्यन्ते अस्मन्नि पपस्तु सेनाः, मीढुष्टम शिवतम शिवोन स्सुमनाभव, परमे वृक्ष आयुधं निधाय कृत्तिं वसान आचरपिनाकं बि भ्रदागह्मि अर् हन्बिभर्षि सायकानि धन्व, आर् हन्निष्कं यजतं विश्वरूपम्, अर्हन्निदं दयसे विश्वमब्बुवम्, नवाओजीयोरुद्रत्वद स्त्री॥ त्वमग्ने रुद्रो असुको महो दिनस्त्वग्ं शर्धोमारु तं पृक्ष ईशिषे, त्वं वातैररुणर्यानि शङ्गय स्त्वं पूषा विधत पासि नुत्मना, आवो राजानमध्वरस्य रुद्रग्ं होतार ग्ं सत्ययजग्ं रोदस्योः, अग्निं पुरातनयित्नो रचित्ताद्दिर ण्यरूच मप’से कृणुध्वम्, ॐशान्तिश्शान्ति श्शान्तिः॥ ॐ सहस्र शीर्षा पुरुषः….स न्तिदेवाः। तैरनुज्ञातःः अग्नौ होमं करिष्यामिति सङ्कल्प्या ऒग्निं परिषिच्य।अदिते2नुमन्यस्व…. प्रसुवः आज्यमि शै स्तिलै हस्तेन) ॐ पितृभ्यस्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहा!ॐ पिताम हेभ्यस्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहा! ॐ प्रपिता म हेभ्यस्प्वधा नमोनारायणाय स्वाहा ॐ मातृफीतृभ्य स्प्वधानमोनारायणाय स्वाहा ॐ मातृपितानु हेभ्य स्प्वधा नमोनारायणाय स्वाहा, ॐ मातृ प्रपिताम हेभ्य स्प्वधा नमो नारायणायस्वाहा। ॐ आचार्येभ्यस्स्वधानमो 260 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः नारायणाय स्वाहा। ॐ आचार्यपत्वीभ्यस्स्वधा नमोनाराय णायस्वाहा।ॐ गुरुभ्यस्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहाःॐ गुरुपत्नी भ्यस्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहा, ॐ सुखिभ्य स्स्वधा नमोनारायणायस्वाहा, ॐ सखिपत्नी भ्य स्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहा, ज्ञातिभ्यस्प्वधा नमो नारायणाय स्वाहा, ॐ ज्ञातिपत्निभ्यस्स्वधा नमोनाराय णाय स्वाहा ॐ अमात्येभ्यस्स्वधा नमोनारायणाय स्वाहा, ॐ अमात्यपत्नीभ्यस्स्वधा नमोनारायणायस्वाहा, ॐ अग्नयेकव्यवाहनायस्वधा नमोनारायणाय स्वाहाः (आज्येन) व्याहृति रन्तपरिषेकं कुर्यात्, ॐभूस्स्वाहा… वस्सुवस्स्वाहा॥ अदितेऒन्व मग्गिंस्थाः प्रासावी 8 । पात्रेषूप स्तिर्य द्विद्विका श्श्वेतमन्न मपूपोवदंश मृतगुजदधियु क्तम्प्राग न्तं प्रक्षिप्या ऒके धर्यपृथिवीतेपात्र मिति पात्रं देवतीर्थेना भीमस्त्र्य केशवादिनामः स्तत्तदङ्गुष्टेन तत्तदन्नं प्रत्येकं स्पर्शयित्वाः ॐ पृथिवीते पात्रं द्यौर पिधानं ब्राह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि। ब्राह्मणानान्त्वा प्राणा पानयो र्जुहोम्यक्षितमनि मैषाङ्क्षेष्ठा अमुत्रा मुष्मि के॥ इदंविष्णुरिति स्वाङ्गष्ठमूलेन तदङ्गुष्टं गृहीत्वा तच्चरं स्पर्शयति ॐ इदं विष्णुर्विचक्रमे त्रेधा नीडल्लेपडम् समूढमस्य पाग्ं सुरे, श्रीविष्णो हव्यग्ं रक्षस्व केशपसञ्ज्ञक देव इदनुन्नं सपरिकरं परिविष्टं परिवेक्ष्यमाणं ब्राह्मणस्त्वा हवनीयारे गयेयं भूः गदाधरो भोक्ता अन्नञ्च ब्रह्म अहञ्च ब्रह्मा भोक्ताच ब्रह्म सौवर्णमिदं पातमक्षयवट च्छायेयं केशवसञ्ज्ञिक देवेभ्य इदमन्नं अमृतस्वरूपं आत्य पेर त्तं दास्यमानं हव्यं स्वाहानमः, गयायां श्रीविष्णुपादेद त्तम्, प्र] गयायां दत्तमस्तु॥ आपोशनन्दत्वा। प्राणानायम्य, पूर्वोक्त…. तिधौ (मया) कृतेन नारायणबल्याख्यान्न श्राद्धेन (प्राचीनावीती) गोत्रस्यशर्मणः, श्री वैङासन वैतृवेधिक प्रयोगः 261 पितुः प्रेतत्वविमु क्तिद्वारा शाश्वत श्रीविष्णु लोकावा स्त्रीर स्त्विति भवन्तो बुवन्तु प्र : तपपीतुः प्रेतत्वविमुक्तिद्वारा शाश्वत श्रीविष्णु लोकावा प्तिरस्तु! एकोविष्णुं महद्भूतमिति जप्त्वा ॐ एकोविष्णुं महद्भूतं पृथग्भूता न्यनेकशः स्क्रीन्लोकान्व्याप्य भूतात्मा भुक्ते विश्वभुगव्ययः 2 इतिप्रणम्य,यधेष्टं भोजयित्वा 2 चा नेभ्यस्ताम्बूलं प्रदाय यथाशक्ति दक्षिणां प्रत्येकं दत्वा पै ष्णमै रनु वाकै रगवन्तं स्तुत्वा द्वादशनामभि र्देवं नारायणादि बलिदेवा नाह्मणं श्चप्रण मेति# बलिं संशोध्यजले निक्षिप्य, अन्हहोमं कृत्वा पूर्वो क्त तणुलकृत स्थलमुद्वास्य, वस्त्रभूषणादिकि राचार्यं सम्पूज्यबँधुस्सह भुञ्जीत, एवं कृते (समृतको) पराङ्गतिं गत्वा विष्णुलोके महीयत इतिविख नागस्रावा इतिश्रीपै खानसे पैतृ मेधिक प्रयोगे नारायण बलि प्रकार ः तुरीयाश्रम संस्कार विधः योहवै धर्माधर्मो परित्यज्य दक्षिणेदेवा नदक्षिणेपितॄजु समारोव्य सर्वमात्मनि सश्य न्नात्मयाजिन स्तस्यवेदाग्निरिति ब्रह्मवादिनो वद नि तधायोगी देवसायुज्यकः परकायप्रवेशी तेले ऒप्य नग्नयः। शरीरमेतेषान्न स्पृश्यं षैर स्तरीकृत्य रज्जुभिर्बधा समुद्रगां नदीं न्नी त्वा वालुक प्रदेशे श्वभ्रं खसतिः तत्रासयित्वा वालुकै रेव विदध्यात् अत्रगाधा भवन्ति यथा सन्यासिनां रा-यं येवह न्ति द्विजातयः पदेपदे यज्ञफलं लभेर न्ना नुपूर्वशः अनाधानां शवळ्चैव येवून्ति द्विजातयः 262 श्री वैधासन पैतृमेधिक प्रयोगः तत्संस्कार कृतोयेच येच श्राद्धानि कुर्वते तेषामेव फलिम्पो स्र्ती मश्व मेधप्य दर्शतः मृतानान्तु शरीरंय दग्नेहजवि रितिस्मृतम् तस्मा त्पुण्यशरीराणि सहजु सद्यश्शुचि र्भवेत् परदेशं गतस्यापि पद्यश्शौचं विधीयत, इति; विज्ञायते आनद्धाह्य वीधिः अथा पदाह्याः स्नातको विधुरः कृतचौळो दत्तजातो वा कुमारः कुमारीच विधवा वीरविधवा असूतविधवा सूतीका मूढगर्भिणी पतिघ्नी निन्दिता घोरा यशोघ्नी पुत्रघ्नी दीक्षितो ज्ञाता त्यक्तभ र्तृका ऒ नार्तवा पौषण मूक बधिरा मस्त्र वर्णिता पापबुद्धि दुश्शीला स्थिति च दहन मेतेषा नूपद्वि धानञ्ब च क्ष्यलेकि योवा 2 ऒत्माभि याजी स्नातको 2 प्राप्तगृहवृत्तो मृतदारो वा म्रियेत तस्यहनै तद्बह्म विफलं माभूदिति विशेषारी यथा विभवानुरूपां दक्षिणां दत्वा तुल्यां L कन्यां तस्मै दापयित्वा तया सहोषितस्य पौरि प्रगृहवृ त्तस्य पूर्वो केन विना दहनं कुर्यात् EMERY तधै प कन्याञ्ब मृतां प्र्रा वयव्वनां दल्येनपुंसा प्र्राप्तगृहवृत्तां द हेत्H द न्तजातस्य कृतचौशस्य वा तदेतेषां तततताग्नौ व्याहृती हुर्त्वा सावित्र्या दहनं कुर्यात् । सूतिकां मूढगर्भिणीं पुंश्बलि मनार्तवां मस्त्रव र्जितां पापबुद्धिं दुश्शीलां स्त्रीयं पुरुषंवा तूप्लीं दावाग्निना दहे दित्या पद्धाह्यं विज्ञायते॥ श्री वै खानन पैतृ वेधिक प्रयोगः अवटाहितक वि 38 263 अधा वटाहितकम्, बालस्य मरणे ऒलङ्कृत्य वाससा पत्रेणवा 22 च्छाद्य केनापि साधागन्न यति॥ ततश्म शाने दक्षिणो त्तर मनटं ततरिमाणं खनतिनी घृतक्षि राख्या मनटमिभ्युक्ष्यदक्षिणाग्रं तिन्दर्भा नव कीर्य तत्र साधारमाधान शवमाज्यमि शै स्तिलला जै रक्षतै र्वा 2 ऒस्यं पूरयित्वा पीधायो परि घृतक्षीराभ्या मुक्ष णं बलिदानं वा कृत्वा गच्छेत् । ना स्योदकदासं कुर्यात् त्र्यहं बलिङ्क्षिपे तेति एज्ञायते॥ आवाह्या॥ अधा दाह्यान् व्याख्यास्यामः, नदाह्यो 2 तुल्यो भवति॥ नु तुल्योऒपि पापरोगान्वितो रज्जु शस्त्र विषविभलिम पति षिद्ध हतश्चात्ममाती ब्राह्मणादि हीनहतो ऒग्निदग्गो ऒप्सु मृतो व्याळ हस्ति पशु मत्तहत स्स्वकिल्बिषा शनिभूत सम्पात भृगुपतन महॊघ परिसर्पण महाध्वागमन प्रवास दुर्गव्या थ्युपेक्षा व्यर्ध प्रायोपवेशनेषु मृतो, नडा ह्यो भवतिः अदन्त जनवा न्नाग्नि राचौळ काद्वे तिः आपञ्चमाद्व दा. कस्यासप्तमात् कन्या यानाग्नि श्री, तूप्लीं भूमौ बलिनिर्वापण मित्ये के॥ आकृती दहन विधिः अथाकृतिदहनम्, अन्यधा नृणस्येष्टा पूर्तं देवाः पितरश्च नाश्न यस्मा त्कुलस्य मङ्गळ्या याकृति दहनं विधीयते॥ 264 श्री वै खानस पैतृवेधिक प्रयोगः तस्मा न्मा से संवत्स देवा काले पालाश शाखानां सप त्राणां षष्ट्यधिक शतत्रयं दर्भां श्च गृष्णति । शुद्धेशे गोमयेनोपलि प्ते तिलाक्षता नपकीर्य यद्या हिताग्निः कृष्णाजिन मा स्तीर्य तत्राकृतिं तावतीं करोति॥ तत्रा स्त्रीनि पलाशदण्णाः पत्राणि मांसं सिरा रोमाणिच दर्भाभवन्ति॥ तस्यात्गा न्युद्देश्या स्त्रीगणना, शिरश्चत्वारिंशत् कण्णन्दश भाहूशतमङ्गळयो दशवक्ष स्त्रिंशदुदरं विंशतिर्वृषणे सीवस्यौञ्च सप्त शिश्नं त्रीण्यूरू शतञ्जानुनी दशजट्टे विंशतिरङ्गळयो दशेति विन्यस्य पत्राणि मांसं शिरा रोमाणिच द र्भैःकृत्वा बर्नियात् ॥ तदेव माकृतिं पुरुषस्य स्त्रीयावा कृत्वा तस्य तस्याग्नौ पूर्वव द्दहति । - . आभस्मसा दाकृति दहन मित्येके.. म्मट नंस्कार प्रायश्चित्तम् अथ मृतसंस्कार प्रायश्चित्तम्॥ जातकसंस्कारो मृतसंस्कारश्चेति, द्वासंस्कारौ भव ईः पूर्वेणेमं पूर्वलोक मपरेण परलोकं जयन्ति मृतस्य संस्कारश्शरीरस्य दहनमित्याहुः, निर्दोषशरीराहु तिरग्नेग प्रियतमा, तया६. ऒहुत्यासमृततो देवलोकङ्गच्छति मातापित्रो पुत्रोन्यो भ्राता सवीण्णस्सगा त्रग पितुर्मातुश्बयोनिबन्धु द्गुरुशिृष्यर्तिजोवा सत्न्याश्चपति स्सुतः पत्युराता सपिण्णस्सगोत्रः पितुर्मातुश्च योनिब नुर्वा पुत्रस्य पितादयो मृतस्य शरीरं दाहय न्ति मृतस्य संस्का रे कृते संस्कर्तु स्सर्वसम्पत्समृद्धि स्स्यात् अन्यधा भूणहत्यामवाप्नोति तस्माद्बह्म मेधेन पितृ मेधेनवा विधानेन, पूर्ववडग्निर्यजुर्भि, स्से नेन्द्रस्य, वाच वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 265 स्पतेविधेनामु", वाचस्पतेवाचोवीर्येण, सोमस्सोमस्य, वाच स्पते ऒच्छि द्रया, वाग्जोतेदि, सप्तर्म स्त्र राहिताग्ने श्शरीरं पञ्चग्निभि स्त्रेताग्निभिर्वा दाहयति अग्निर्यजरि स्सेनेन्द्रसे ति द्वाभ्यामौपासनाग्निना गृहस्थ मनाहिताग्निं, तदुपनयनाग्निना ब्रह्मचारिणञ्च दाहयेत्- अस्मात्वमसि, भूग्गसृथिवीं गच्छतु, भुवो स्तरिक्षङ्गच्छतु, सुवर्दिवं गच्छज्वॆती चतुर्भिर्मु स्त्रैरित्येके॥ आहिताग्नि रनाहिताग्निश्च पूर्वं पत्न्या मरणे स्वकीयाग्ने रर्धमादाय तदग्निना तैर्म क्रैस्तां दावायित्वा 2 न्यामुपयम्य पुनरग्नि मादधीतः सहनुरणे सहैकचितायां दमृती दाहयतिः कृतचौळमनुपनीतं जातकाग्निना लौकिकाग्नि नावा ऒस्मा त्त्वमधीत्येकर्बया दाहयेत्, कुर्यास् जातद स्तस्य तेनाग्निना. पितृ मेधवर्णं तूष्ण दहनं अजाकदन्तं भूम्यामवले सिदधाति अथवाकृतचौशौ कन्या कुमारा जातदन्तं कुमारं. मृतदारं विधवा मितरांश्च तूष्टीं मृतकं स्नापयित्वा शाखया श्मशानं चितायां कार्ववदपेतवीतेति सम्मृज्य प्रेतमारोप्म हिरण्मशकल तिलतज्ञलान्या ओव हेत्यासे निदधाति आज्यमस्मात्वमधीति व्याहृतीश्च हुत्वा वाता स्तेपो न्त्विति सिग्वातङ्कृत्वेमाआपो. मधुमत्य इत्युदकुम्भं परीत्योति व्य कपालशेषोदकं भूङ्गपृथिवी मित्यास्ये दत्वा कपालस नपना ग्निना ऒस्मात्वमधीत्येकर्बया सावित्र्या दाहयति॥ 266 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः शवे2न्याशौचयु क्तेश्वकुक्कुट सूतिकारजस्वलाद्यस्पृ श्य स्पर्शनेच मृतकं पञ्चगव्यैः कुशलो यैश्छस्नापयित्वा प्रोक्षणै सप्रोक्ष्य विदिसद्दहनङ्करोतिH देशान्दरे मृते दहनविहीने श्वकाराद्यै श्शवेजीर्ण तदस्धन्यादाय,कषायतोयैग पञ्चगव्यै कुशतोयैश्च प्रक्षा श्याकृतिं कृत्वा तस्याग्नौ वैश्वदेवंयाम्यम्पै तृकंव्या हृतीश्च प्रायश्चित्तं हुत्वा विधिवद्दहनं कुर्यात्! अम न्तकं शवेदद्दे लेदस्थीन्यादाय पयसा 22.ज्येन प्रणाळ्याकृतिङ्कृत्वा पूर्ववत्य्रायश्चित्तंहुत्वा समस्तं कं हयति ॥ तदस्नामस्यलाबे दशाहादूर्ध्वं पालाशपडै र्विधाने नाकृतिङ्कृत्वा प्रायश्चित्ताने तदग्नि नादाहयेत्! कर्तु रेवाशौ सम्भवति त्यहम्बलि निर्वाहण माशौचञ्चेति केचित्॥ सूतिकां मृतादुदक्याञ्च दावाग्निना मस्त्रहीनं दाहयित्वा दशाहे 288 तदस्थिभिः पालाशपर्जॆर्वा22 कृतिं कृत्वा दहनं करोति, अथना तदह्न्येव काषायतो यैः पञ्चगव्यैः कुशतोयैश्च स्नापयित्वा पुण्याहङ्कृत्वा प्रोक्षणै सप्रोक्ष्य विधिवद्दहनं कुर्यादित्येके सगर्भायामरणे स्पन्दमाने नोदरेणजीवस्त्रं गर्भ मालक्ष्य भर्ता पुत्रोऒन्यो बन्दुर्वा वैद्यशल्याभ्यां नाभ्यु पस्थयोरन्तरे गर्भम्परिहरक्षा हिरण्यगर्भइति शस्त्रेणोत्पा टयति शस्त्रस्पर्शनाद्गर्भस्य मरणे पतितो भवति, जीव न्तमपत्य मुन्ग्मुच्य स्नापयित्वा 2. ऒदाय, धात्रीं लोकमातरं तस्यान्यां मातीरं कल्पयति, प्रेतायार्लकुडौवाज्येन प्राणा यस्वाहा ऒपानायस्वाहेति हुत्वा निर्वणं कृत्वातां स्नापयित्वा विधिवद्दहनं करोति ॥ कुमारस्य जातकाग्नौ पूर्ववङ्ञातकं कुर्यात् । 1’’ 38] वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः *257 -सूतक प्रेतकयो रेकाहसन्निपाते तस्त्रयित्वा वास्तु ‘होमं’’ हुत्वा पृथगेवोतानहोमं पिण्ण निर्वापणञ्च
- ब्राह्मणाद्ये शृड्डालानै रद्भि स्सर्पेण दंष्टि णा 2 शनि दंष्ट्राणा2 पातेना ऒग्निना पशुना पापमरणे तस्याशौचवा ळ्तेथकं पनाश्रु ईवभरणामृग मन दहनोदक बलिसि ऐदानानिकस्यचिन्नैव कुरा एतानि कर्तुश्चान्द्रायणं तप्तकृभ्रञ्च प्रायश्चित्तं भवति, पाषमृतस्य शरीरं. धावाग्निना . शूदै श्रीदादाहयित्वा दशा हे ऒतीते नारायण बलिं क्वडा बलिं कुर्यात्, अधवा पालाशपडै क्षारेवा कृति दहनं, करोतिः शवस्यदहनेकालेऒ तीते क्रियाहीने विपर्यासेचप्रेत्रकर्मणि सर्वत्र शिलै देव वैश्वदेवं याम्यं पैतृकं व्याहृतीश्च प्रायश्चित्तं जुहोति, C शवस्यदहनार्थ्यं होमेहुले तदग्ना वुत्सन्ने पूर्व वद्भस्मनि समिधमारोप्य लौकिकाग्नौ निधाय प्रायश्चित्तं हुत्वा तेनाग्निना दहनं कुर्यात्- मञ्चि उपनयनादर्थं ब्राह्मणस्य मरणे सपिज्ञानां दशा हमाशौचं :विधीयते। दनजननादूर्थ्वं त्यहम्। नामकर णादूर्थ्व मेकाहम् । जननादूर्थ्वं सद्यश्शौचम् । स्त्री याश्च । मरणे विनाहादूर्थ्वं दशा हम् । अष्टवर्षदूर्ध्वं त्यहम्, चौळकादूर्ध्व मेकाहं। पूर्ववत् सद्यश्शौचम् । मातापी त्रोत्प्रतॄणां च सर्वत्र दशाहमेव गर्भे मृते गर्भिण्या स्तन्मासतुल्यै रहोभिराशौचम् । सूतके चान्यसू “तके प्राप्ते प्रेतके चान्यप्रेतके प्राप्ते पूर्वाशौचेन शुद्धि स्प्यात् " इतरस्य प्राप्तो परस्यैवाहोखिराशौचशुद्धिर्भवति॥ असपिण्णशवस्य स्नानालङ्करणे कृतेत्यहंवाः संवहने कृतेस्नोत्वा! दशप्राणायामा कृत्वानक्षत्रदर्शनात्पूर्वं’ 268 श्री वै खानन पैतृमेधिक प्रयोगः ग्रामाद्बहिरासीत तावदेवाशौचं, रात्रा सूर्योदया त्पूर्वमासित! अन्यधा तदामे प्रविष्टे शवभर्तुरेकाहम् तद्गृहे प्रविष्टे त्र्यहम्। तत्रभोजने कृते दशाहं भवति’ प्रेतं ज्ञातिमज्ञातिञ्चा2 नुगम्य स्नात्वा ऒग्नीजुस्पृष्ट्वा घृतं प्राश्नी यात्, आत्मनः पितुर्मातुश्च योनिबस्तूनाञ्च मरणे विज्ञाते सचेलस्नानं करोति! द्वितीये ऒहनिपुनर्दहन प्रभृति तदश्मन्युदकं दत्वा दक्षिणाग्रं कूर्चं निधाय तन्नाम्ना प्रेतमावाह्य तै लमञ्जनं स्नानं वासोदकं दत्वा विद्याचमन गन्धपुष्प धूपदीपा ऒक्षताचमनै रभ्यर्ब्य सायं प्रातर्बलिं दव्वो दकं ददातिः प्रातर्बलॊ हीनेसायं द्विगुणं, सायंहीने प्रातर्द्विगुणमेव मादशाहात्करोति। श्वकुक्कुटसूतिकोदक्या स्त्यजै रश्मनिस्पृष्टे पञ्चगव्यैग प्रणाळ्य बलिं दद्यात्॥ सप्त मेऒहनि नवमृत्पात्रे चितार्थीन्यादाय पुण्यनद्यां समु देवा प्रक्षिपति ॥ अ न्तर्दशा हे ऒमावास्यायदि भवेत्तस्यामेव शेषाजु बलीजु दत्वा बलिकर्म समापयति । द्विचन्द्रदशक्षाने महाज्ञा दोषोभवेत्- दशमे ऒहन्येकदा बलिन्दत्वा ऒश्मानं विसृजेत्; जातद स्तस्य चौळकात् पूर्वं मरणे त्र्यहं भूमौ तूप्लीं बलिन्निर्वपतीर्ये श्रेण दहनप्रभृ त्याहिताग्ने र्मरणप्रभृ त्यसाहिताग्ने रेकादशे ऒहन्येकोद्दिष्टं कुर्यात्, एकोद्दीष्टनिमि त्त श्राद्धे तन्नाम्ना प्रेतनिमित्तं भुङ्क्ष्वेति ब्राह्मणं वरयित्वा प्रेतायस्वधेति पाणा तिलोदकं दत्वा होमं पिण्णदानञ्च 1 श्री वैखानस पैतृमेधिक प्रयोगः 269 कृत्वा ऒन्नादिसकृद्दत्वा भोजयेत्, उद्यतंवा ददाती ति केचित् निमित्तश्राद्धे मासेऒतीते हीनेन प्राजापत्यं चरित्वा LE L प्रायश्चित्तं हुत्वा पूर्ववदेकोद्दिष्टं कुर्यात् ! सपीणीकरणात्पूर्यं मासिमासि तन्मरणदिने पिण्णन्निरू प्यैकं भोजयति द्वादशे षष्ठि तृतीयेवा मासे शुभकार्ये प्रॊ प्ते द्वादशाहे वा सपिणीकरणं कुर्यात् B पूर्वेद्युर्द्वाविश्वेडे वार्थं त्रीनि पित्रर्थ मेकं प्रेता र्धं सपिणीकरणश्राद्धे. भोक्ष्यतामिति वरयित्वा स्वाहा स्वधेति तेषाङ्क रेतिलोदकन्दत्वापितृभ्यस्स्वधेति पात्रं तिलोदकै गपूर यित्वा पितॄनावाह्य तन्नाम्ना प्रतायस्वधेत्यद्भिःपात्रं पूरयित्वा प्रेतमावाह्य तथाहोमंहुत्वा पिण्णन्नि रूप्य विश्वेदेवाभ्यां द्विर्ध्वर्धत्वा पितृभ्यं प्रेताय सकृत्सकृद्द त्वा ताजभोजयति पितृपिड्डॆगि प्रेतपिऱ्ऱं समारोव्य पितृपात्रै ग प्रेतपात्रोदकं संयोजयति ससिद्धीकरणेहीने कृतं शुभकार्यं विनश्यतिकि तस्मात्रायश्चित्तंहुत्वा सपिणीकरणङ्कृत्वा भिन्ने ऒ हनि विष्णुरूक्तं मिन्दाहुत्या श्रावितादीन् हुत्वा पुनश्शुभ कर्म कुर्यात् ॥ करोति अष्टकाहीने तद्वंशविनाशो भवेत् यत्ने नाष्टकां यथोक्त जलदान पिण्णनिर्वाप ब्राह्मणभोजनेषु श्रद्धया कृतेषु सर्वसम्पत्समृद्धि र्वंशवर्धनञ्चभवेदिति विज्ञायते. अथ गृहस्थस्यौपासने विच्छिन्नेयदि प्राणोत्रो निर्वृ दानुज्ञात स्तत्पुत्र श्रोत्रियागारा दग्निमाहृत्य संस्कृता यां भुविव्याहृतीभि स्संस्थाप्योपतिष्ठित जुष्टोदमूना इति ॥ 270 श्री वैखानस, फैतृमेधिक प्रयोगः अथै सम्परिसमूह्य परिस्तिर्य पर्युक्ष्याज्यं, विलाप्यो त्पूय स्रुचि चतुर्गृहितं गृहीत्वा सप्तव्याहृती र्हत्वा पुनरपि पूर्ववद्गृहित्वा पूर्वन्देवा… आपरेण प्राणापानाविति द्वाभ्यां मात्वानृक्षा सम्बाधिष्टां मात्वा वृक्षा सम्बाधेधामिति द्वाभ्यामग्ने ऒ ख्यावर्तिन्नग्ने अङ्गरणति द्वाभ्याम्पुनरूर्जा सहरय्येतिद्वाख्या मयाश्चाग्ने ब्राह्म णएकहोतेति द्वाभ्यां क्रमेण चतुर्गृहितं गृहीत्वा महाव्याहृतीश्चहुत्वा ऒग्नि मुत्पाद्य पूर्वो केन विधीना
- दहनं कुर्यात् !! .. मृतो निञ्च्मन शत तिथि नारादीनि मृत तिथिषु यदास्यात्सोम सौम्यार्य वारा ण्यति शुभफलदानि प्रोच्यते धर्मविद्भिः तुरग भरणि पुष्य स्वातिहस्तार मित्र श्रवण जलसमेताः ज्येष्ठमूला स्तथैव॥ ता॥अश्वनि, भरणि, आर्द्रं पुष्यमि, आश्लेष, पुब्ब, तूस्त स्वाति, असूराध, ज्येष्ठ, मूल, पूर्वाषाढ, श्रवणमु यी नक्षत्रमुलु, सोम, बुध, गुरुवारमुलु, प्रेत कार्यमुलकु
- प्रश समुलु. श्लो. अश्वनी भरणिचैव अर्दा पुष्य स्तथै वच आश्रेषपुब्बहन्ताश्च स्वात्यनूराधकि तथा ज्येष्ठमूले प्रशस्तास्युः पूर्वाषाढा तथै पच श्रपणं प्रेक्षकृत्येषु सर्वदै व प्रशन्यते केचिद्वदन्ति धरणी निन्द्येतिच विचक्षणाः ॥ श्लो॥ रोहिण्या वसुपञ्चके त्रिपदभे युग्मा भे नन्दा कानु चतुर्दशी भृगु कुजार्के ष्येषु प्रेत श्राद्ध मृतीनषिणकरण तै पक्षिको नत्रया श्छेद्वं शक्षयमाप्नुवन्ति कुरुते मासद्विवक्षद्वये॥ श्री वै खानन वैतृमेधिक प्रयोगः 271 ता! रो, ध, श, पू, उभा, रेवति, कृ, मृ, प्नु, उफ, चि, वि,उषा- यी नक्षत्रमुलयन्दु _E_8_06-09-03- १४ यी तिथुलयन्दु शु ई-रविवारमुल यन्दु अशुभतिथुल यन्दु मरणमु पॊन्देनेनि मूडुमासमुलु या, यिल्लु वदं वलयुनु. श्लो॥ द्वीपाधेतु त्रिमासं स्यात्रिपादेतु चतुष्टयम् तद्भहं पर्णयेद्धीमा षण्मासं वनुपञ्चके॥ ता॥ द्विपौदीनक्षत्रमुलगु, मृगशीर्षिष, चित्त, धनिर्णयी नक्षत्रमुलन्दु मरणमुनॊन्दॆ नेवि मूडु मासमुलुनु, त्रिपादि नक्षत्रमुलगु, कृत्तिक, पुनर्वसु, उत्तर, विशाख, उत्तराषाढ, वीनियन्दु नालुगु मासमुलपऱकुनु, धनिष्ठ, शतभिषं, पूर्वा भाद्र, उत्तराभाद्र! रेवति यी नक्षत्रमुलयन्दु आरुमास मुलवरकुनु मृतगृहमु विडुवपलॆनु. श्लो॥ मृतेतु दहनेचैव प्रेतधिष्ट्य प्रवेशने पुण्यक्षेत्रे पुण्यतिधौ पुण्यतीर्थेस्टि निक्षिपे युग्माक्त्रभे त्रिपदभे रोहिण्यां पैतृभे तथा . धनिष्ठापञ्चके चापि प्रेतकार्यं नकारयेत् ताः मृतमन्दुनु, दहनमन्दुनु, नक्षत्र दोषमुवलन प्रेतयॆक्क गृहमु त्यागमु चेसिन पिदप पुनग प्रवेशिञ्चुट यन्दुनु प्रेतपत्नी पुण्यतीर्थमुलु सेविञ्चुटयन्दुनु अस्थि निक्षेपणमन्दुनु द्विपादि, तिनिपादि, रोहिणी, मख ईनक्षत्रमुलुनु धनिष्ठा पञ्चकमुनन्दुनु प्रेतकार्यमु नाचरिम्पदगदु. श्लो॥ नन्दा भद्रा कामभूत भौमशुक्रार्कवासराः दहने मरणे चैव तदोषं त्रिगुणं भवेत्॥ ता# नन्दतिथुलुनु, भद्रतिथुलुनु, त्रयोदशि, चतुर्दशी तिथुलुनु रवि, शुक्र, कुजवारमुलुनु, वीनियन्दु दहनमरणमुलुजरिगे नेनि अमरणमुनॊन्दि नस्थलमन्दु मूडु पर्यायमुलुजरुगुनु, 272 3 श्री वैखानस पैत्यमेधिक प्रयोगः 1 तिथ्युडुयोगे ग्रामे वा रोड्योगे वाटितायाम् तिथिवारोड्योगे गे हे मरणं पुनर्भरति॥ भरण्यामेकमासन्तु द्वि त्रिपादे त्रिमासकम् वसुपइकषण्मासं मृतिगेहं परित्यजेत् द्विपादेच त्रयम्मासं षण्मासञ्च त्रिपादके॥ धनिष्ठापञ्चकमृतावदि" काल भेदमाह धनिष्ठायान्तु षण्मासं वारुणेतु त्रिमासकम् पूर्वाभाद्रा तदर्धञ्च अहिर्बुध्नेतु मासकम् देवतीपक्षमित्याहु र्मृतिगेह विसर्जने, इति. ग्रन्धानु बन्धम् सुम्मगळी मरण विषये दशमदिन कृत्यम्. हरिद्रया लक्ष्मी प्रतिमाङ्कृत्वा, अभरणे 8 पुण्यपुष्पै श्च अलङ्कृत्य, ततः मृत सुमङ्गल्याः माङ्गल्येसच प्रतिमां आलङ्कृत्य प्रेतायाः स्नुषया लक्ष्म्यष्टोत्तरशत पूजां कारयित्वा नारिकेळ कदळीफलादीक्षाु निवेदयेतो षोडश शूर्पवायनानि सुस्नाताभ्यः सुमङ्गळी भ्यः दद्यात्, आभरणादीनपनीय हरिद्र प्रतिमां जले निमज्जयेत्, शूर्पे हरि ड्राकुङ्कुनु पुष्प फल कङ्कण वस्त्रादीजु विन्यस्य तच्छूर्पं अन्येन शूर्पेण आच्छाद्य समन्ताक् अलं कृत्य एवं प्रकारेण षोडशवायनानि दद्यात्, इति शिष्टाचारः 272 प्रेताश्मनिश्वकुक्कुटा द्यैस्पृष्टे प्रायश्चित्तम् पॊजिपेयी सूवा1 श्वकुक्कुट सूतिकोदत्यास्त्य जै रश्मनि स्पृष्टे पञ्चगल्यैः प्रक्षाळ्य बलिं दद्यात् श्वकुक्कुट नूतिकोदश्यास्त्य जै रश्मनि स्पृष्टे सतित मश्मानं पञ्चगव्यैः प्रक्षात्या वटे निधाय पूर्ववद्बलिं दद्यात् यद्यश्मनि नष्टे पुनर्जन्यमश्शानं निधाय प्रत मावाह्याभ्यर्च्य गत तितोदठादीन्पुनरावर्त्य कृत्वा शाक्का लिक बलिन्दद्यात्, श्वकुक्कुट सूतकोदक्याद्यैः पिन्दन्न खाज्जॆ स्पृष्टेनवा पुनर्नू तन खाज्ञेन चरुं श्रपटत्वा.. तानिन्तान् बलींश्च पुनराव र्त्यदत्वा तात्कालिक बलिन्दद्यात्,