२३ इष्टिकल्पः

अथातो इष्टिकल्पं व्याख्यास्यामः ॥

अथातो इष्टिकल्पं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall expain the Iṣṭikalpa.

स ह स्माह बौधायनः पञ्चदशसामिधेनीकाः स्युर्वार्त्रघ्नावाज्यभागावुच्चैर्देवता इत्यत्रो ह स्माह शालीकिः सप्तदशसामिधेनीकाः स्युर्वृधन्वन्तावाज्यभागावुपाँ शुदेवता इति ॥

स ह स्माह बौधायनः पञ्चदशसामिधेनीकाः स्युर्वार्त्रघ्नावाज्यभागावुच्चैर्देवता इत्यत्रो ह स्माह शालीकिः सप्तदशसामिधेनीकाः स्युर्वृधन्वन्तावाज्यभागावुपाँ शुदेवता इति ॥

Baudhāyana says that the Iṣṭis should be with fifteen Sāmidhenī verses, there should be Vārtraghna Ajyabhāgas, and the offerings should be made with mantras recited loudly. Śālīki says that they should be with seventeen Sāmidhenīs, there should be Vṛdhanvant Ājyabhāgas, and the offerings should be made with mantras recited in a low tone.

याजमानस्य करण इति ॥

याजमानस्य करण इति ॥

As for the performance of the sacrificer’s duties:

सँसिद्धमिष्टिपथे याजमानं कुर्यादिति बौधायनः

सँसिद्धमिष्टिपथे याजमानं कुर्यादिति बौधायनः

The sacrificer’s duties should be performed as prescribed while the Iṣṭi is going on, so says Baudhāyana.

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिः ॥

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिः ॥

The sacrificer’s duties may be performed as may be suitable, so says Śālīki.

अग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यो दर्शपूर्णमासयाजी सन्नमावास्यां वा पौर्णमासीं वातिपादयेदिति ॥

अग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यो दर्शपूर्णमासयाजी सन्नमावास्यां वा पौर्णमासीं वातिपादयेदिति ॥

As for the injunction that one who, being a performer of the Full-moon and New-moon sacrifices, passes over the new-moon day or full-moon day (without the performance) should offer a cake on eight potsherds to Pathikṛt Agni:

स ह स्माह बौधायनः पाथिकृतं निरुप्य वैश्वानरं द्वादशकपालमनुनिर्वपेदथातिपन्नां प्रतियजेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः पाथिकृतं निरुप्य वैश्वानरं द्वादशकपालँ समानतन्त्रमनुनिर्वपेन्न चातिपन्नां प्रतियजेदित्यन्यतरेणैव सहातिपन्नां प्रतियजेदित्यौपमन्यवोऽत्रो ह स्माहाञ्जीगविर्वि वा एतस्य यज्ञश्छिद्यते यस्य तन्त्रे प्रततेऽन्यत्तन्त्रं प्रतायते

स ह स्माह बौधायनः पाथिकृतं निरुप्य वैश्वानरं द्वादशकपालमनुनिर्वपेदथातिपन्नां प्रतियजेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः पाथिकृतं निरुप्य वैश्वानरं द्वादशकपालँ समानतन्त्रमनुनिर्वपेन्न चातिपन्नां प्रतियजेदित्यन्यतरेणैव सहातिपन्नां प्रतियजेदित्यौपमन्यवोऽत्रो ह स्माहाञ्जीगविर्वि वा एतस्य यज्ञश्छिद्यते यस्य तन्त्रे प्रततेऽन्यत्तन्त्रं प्रतायते

Baudhāyana says that having performed a sacrifice for Pathikṛt Agni, one should subsequently offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni, and then perform the Iṣṭi which is passed over. Śālīki says that one should perform the Iṣṭi for Pathikṛt Agni and combinedly offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni, and need not perform the Iṣṭi which is passed over. Aupamanyava says that one should perform the Iṣṭi which is passed over combinedly with any one of the two Iṣṭis. Āñjīgavi says that the sacrifice of one for whom another sacrifice intervenes while the performance is going on becomes violated.

य एवैषोऽच्युत आग्नेयोऽष्टाकपालस्तमेव पौर्णमास्यां वामावास्यायां वा पाथिकृतं कुर्यान्न चातिपन्नां प्रतियजेदिति ॥

य एवैषोऽच्युत आग्नेयोऽष्टाकपालस्तमेव पौर्णमास्यां वामावास्यायां वा पाथिकृतं कुर्यान्न चातिपन्नां प्रतियजेदिति ॥

One should turn into an Ișți for Pathikṛt Agni on the full-moon or new-moon day the offering of a cake on eight potsherds-the Iṣṭi which is standing. One need not perform the Iṣṭi which is passed over.

अग्नये व्रतपतये पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्य आहिताग्निः सन्नव्रत्यमिव चरेदिति ॥

अग्नये व्रतपतये पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्य आहिताग्निः सन्नव्रत्यमिव चरेदिति ॥

One who, being an Āhitāgni, violates the vow, should offer a cake on eight potsherds to Vratapati Agni:

आधानप्रभृत्येवैतदुक्तं भवतीति बौधायनोऽन्वाहितेषु चैवोपसमाहितेषु चाग्निष्विति शालीकिः ॥

आधानप्रभृत्येवैतदुक्तं भवतीति बौधायनोऽन्वाहितेषु चैवोपसमाहितेषु चाग्निष्विति शालीकिः ॥

This is applicable since the time when one sets up the fires, so says Baudhāyana. When the Anvādhāna rite has been performed and fuel has been added to the fires, says Śālīki.

अग्नये रक्षोघ्ने पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यँरक्षाँसि सचेरन्निति ॥

अग्नये रक्षोघ्ने पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यँरक्षाँसि सचेरन्निति ॥

One with whom Rakṣases are associated should offer a cake on eight potsherds to Rakṣohan Agni :

हुत्वाग्निहोत्रमिष्टिँसँस्थापयेदिति बौधायनः

हुत्वाग्निहोत्रमिष्टिँसँस्थापयेदिति बौधायनः

Baudhāyana says that one should first offer the Agnihotra and then conclude the Iṣṭi.

सँस्थितायामिष्ट्यामग्निहोत्रं जुहुयादिति शालीकिः ॥

सँस्थितायामिष्ट्यामग्निहोत्रं जुहुयादिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one should first conclude the Iṣṭi and then offer the Agnihotra.

अग्नये रुद्र वते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेदभिचरन्निति ॥

अग्नये रुद्र वते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेदभिचरन्निति ॥

One who wants to practise exorcism should offer a cake on eight potsherds to Rudravant Agni :

स ह स्माह बौधायनो लोहितोष्णीषा लोहितवाससश्चर्त्विजः प्रचरेयुरिति

स ह स्माह बौधायनो लोहितोष्णीषा लोहितवाससश्चर्त्विजः प्रचरेयुरिति

Baudhāyana says that the priests should act wearing red turbans and red garments.

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

Śālīki says that the character of the Iṣṭi becomes manifest in the puronuvākyā and yājyā themselves.

अग्नये सुरभिमते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यस्य गावो वा पुरुषा वा प्रमीयेरन्यो वा बिभीयादिति ॥

अग्नये सुरभिमते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यस्य गावो वा पुरुषा वा प्रमीयेरन्यो वा बिभीयादिति ॥

One whose cattle or men perish or who becomes frightened should offer a cake on eight potsherds to Surabhimant Agni :

स ह स्माह बौधायनः प्रोक्षणीषु च गन्धानावपेयुर्गन्धवन्तश्चर्त्विजः प्रचरेयुरिति

स ह स्माह बौधायनः प्रोक्षणीषु च गन्धानावपेयुर्गन्धवन्तश्चर्त्विजः प्रचरेयुरिति

Baudhāyana says that one should put into the Prokṣaṇī water a smelling substance and the priests should act wearing smelling materials.

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

Śālīki says that this (character of the Iṣṭi) is manifest in the puronuvākyā and yājyā themselves.

अग्नये कामाय पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यं कामो नोपनमेदिति ॥

अग्नये कामाय पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यं कामो नोपनमेदिति ॥

One whose desire is not fulfilled should offer a cake on eight potsherds to Agni the desire

स ह स्माह बौधायनो या तत्राम्नाता स्यात्तां चेन्निर्वपतः कामो न समृध्येताथैवं कुर्यादित्येषैव सार्वकामिकी स्यादिति शालीकिः

स ह स्माह बौधायनो या तत्राम्नाता स्यात्तां चेन्निर्वपतः कामो न समृध्येताथैवं कुर्यादित्येषैव सार्वकामिकी स्यादिति शालीकिः

Baudhāyana says that one should perform this Iṣṭi if his sacrifice performed for the fulfilment of a specific desire does not yield fruit. Śālīki says that this Iṣṭi itself is prescribed for the fulfilment of all desires.

कामेकाम एषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

कामेकाम एषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that this Iṣṭi should be performed whenever one entertains any desire.

अग्नये ज्योतिष्मते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यस्याग्निरुद्धृतोऽहुतेऽग्निहोत्र उद्वायेदिति ॥

अग्नये ज्योतिष्मते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यस्याग्निरुद्धृतोऽहुतेऽग्निहोत्र उद्वायेदिति ॥

One whose (Āhavanīya) fire, carried forth, becomes extinguished without the Agnihotra being offered should offer a cake on eight potsherds to Jyotişmant Agni:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मन्थनमधिमन्थनमुपसमिन्धनमित्येतान्मन्त्रान्निगदेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मन्थनमधिमन्थनमुपसमिन्धनमित्येतान्मन्त्रान्निगदेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should recite the manthana,¹ adhimanthana² and upasamindhana³ formulas.

वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत्पुत्रे जात इति ॥

वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत्पुत्रे जात इति ॥

One should offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni when a son is born:

स ह स्माह बौधायन उत्थितायां निर्दशायां वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत्सँ स्रावस्य च कुमारं प्रलेहयेदिति

स ह स्माह बौधायन उत्थितायां निर्दशायां वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत्सँ स्रावस्य च कुमारं प्रलेहयेदिति

Baudhāyana says that after ten days have passed, one should offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni, and make the baby lick the drops of the oblation.

जातमेव विदित्वेति शालीकिर्न च सँस्रावस्य कुमारं प्रलेहयेदित्यनन्तरे पर्वणीत्यौपमन्यवः १

जातमेव विदित्वेति शालीकिर्न च सँस्रावस्य कुमारं प्रलेहयेदित्यनन्तरे पर्वणीत्यौपमन्यवः १

Śālīki says that one should do so immediately after being aware of the birth. Further one should not make the baby lick the drops of the oblation. Aupamanyava says that (one should perform the Iṣṭi) on the next Parvan day.

विपर्यस्तहविषीति ॥

विपर्यस्तहविषीति ॥

As regards the reversal of the oblations:

मारुतः प्रथमं मन्त्रकर्म लभेतेति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

मारुतः प्रथमं मन्त्रकर्म लभेतेति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

Baudhāyana says that the cake to the Maruts should receive the accomplishment with formulas from the first. Since the taking of portions, says Śālīki.

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

Since the offering, says Aupamanyava. Since the fourfold division of the remnants of the cake, says Aupamanyavīputra.

वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेदायतनं गत्वेति ॥

वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेदायतनं गत्वेति ॥

As for the injunction that after having gone to the field one should offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni :

यत्रैव यतिष्यमाणः स्यात्तदायतनं तद्गत्वा वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेदिति बौधायनः

यत्रैव यतिष्यमाणः स्यात्तदायतनं तद्गत्वा वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेदिति बौधायनः

Field is that where he is going to fight. Reaching there one should offer a cake on twelve potsherds to Vaišvānara Agni. So says Baudhāyana.

स्वस्थानेष्वेवाग्निष्विति शालीकिः ॥

स्वस्थानेष्वेवाग्निष्विति शालीकिः ॥

On the fires in his own place, says Śālīki.

यया रज्ज्वोत्तमां गामाजेदिति ॥

यया रज्ज्वोत्तमां गामाजेदिति ॥

As for the injunction that the cord with which one drives away the last cow:

सूत्रं बौधायनस्येमां तेऽसौ प्राहैषीदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्येमां तेऽसौ प्राहैषीदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should say “he has sent her to thee” says Śālīki.

बलबजानपीध्मे सन्नह्येदिति ॥

बलबजानपीध्मे सन्नह्येदिति ॥

As for the injunction that one should tie the grass Eleusine Indica with the faggot:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

बलबजानामप्यत्र बर्हिः सन्नद्धं भवतीति शालीकिः ॥

बलबजानामप्यत्र बर्हिः सन्नद्धं भवतीति शालीकिः ॥

Even the Barhis of Eleusine Indica is tied up.

आग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपेदभिचरन्निति ॥

आग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपेदभिचरन्निति ॥

One who is going to practise exorcism should offer a cake on eleven potsherds to Agni-Viṣņu:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्रत्यभिचरन्तमेव विदित्वेति शालीकिः ॥

प्रत्यभिचरन्तमेव विदित्वेति शालीकिः ॥

(One should do so) only after being aware of somebody practising exorcism against him, says Śālīki.

सारस्वतमाज्यमिति ॥

सारस्वतमाज्यमिति ॥

As for the clarified butter for Sarasvatī:

मन्त्रनिरुप्तमेतद्घृतँस्यादिति बौधायनस्

मन्त्रनिरुप्तमेतद्घृतँस्यादिति बौधायनस्

This clarified butter should be poured out with a formula, says Baudhāyana.

तूष्णीकमिति शालीकिः

तूष्णीकमिति शालीकिः

(Poured out) silently, says Śālīki.

कालेकाल एवैनद्ध्रुवाव्याद्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

कालेकाल एवैनद्ध्रुवाव्याद्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

One should take it each time from the clarified butter in the Dhruvā, says Aupamanyava.

अध्वरकल्पायामिति ॥

अध्वरकल्पायामिति ॥

In the Adhvarkalpā Iṣṭi:

स ह स्माह बौधायन इडान्तं प्रथमं तन्त्रं कुर्यादेवं द्वितीयं तृतीयेन सहावशेषं वर्तयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिरा प्रणीनात्प्रथमस्य तन्त्रस्य परिशाययेदेव द्वितीयमेव तृतीयं तृतीयेन सहावशेषं वर्तयेदिति

स ह स्माह बौधायन इडान्तं प्रथमं तन्त्रं कुर्यादेवं द्वितीयं तृतीयेन सहावशेषं वर्तयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिरा प्रणीनात्प्रथमस्य तन्त्रस्य परिशाययेदेव द्वितीयमेव तृतीयं तृतीयेन सहावशेषं वर्तयेदिति

Baudhāyana says one should complete the first part with Iḍā; similarly the second; with the third part he should go through the entire ritual. Śālīki says that one should close the procedure of the first part at the carrying forth of Praṇītā-waters.⁴ Similarly the second, similarly the third. With the third part he should go through the entire ritual.

सपूर्णपात्रविष्णुक्रमा इत्यौपमन्यवः ॥

सपूर्णपात्रविष्णुक्रमा इत्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that he should conclude it with the pouring down of the Praṇīta-vessel full of water and stepping the Viṣṇu- strides.

यो ब्रह्मवर्चसकामः स्यात्तस्मा एतँसोमारौद्रं चरुं तिष्यापूर्णमासे निर्वपेदिति ॥

यो ब्रह्मवर्चसकामः स्यात्तस्मा एतँसोमारौद्रं चरुं तिष्यापूर्णमासे निर्वपेदिति ॥

For one desirous of dignity obtained by the study of Veda, one should offer cooked rice to Soma-Rudra on the full-moon day of the month of Paușa:

उपवसथीयेऽहन्निर्वपेदिति बौधायनो यजनीयेऽहन्निति शालीकिः ॥

उपवसथीयेऽहन्निर्वपेदिति बौधायनो यजनीयेऽहन्निति शालीकिः ॥

One should pour out (paddy) on the Upavasatha-day, says Baudhāyana. On the day of offering, says Śālīki.

आज्यं प्रोक्षणमाज्येन मार्जयन्त इति ॥

आज्यं प्रोक्षणमाज्येन मार्जयन्त इति ॥

As for the injunction that clarified butter should be used for sprinkling, and also cleansing is made with clarified butter:

उदकुम्भ आज्यस्रुवं प्रत्यस्येदिति बौधायनः

उदकुम्भ आज्यस्रुवं प्रत्यस्येदिति बौधायनः

One should put a spoonful of clarified butter into the pitcher full of water, says Baudhāyana.

प्रोक्षणं चैव मार्जनं चाज्येन कुर्यादथेतरदद्भिः कुर्यादिति शालीकिर्यत्किं चाद्भिः कायँर्स्यात्सर्वं तदाज्येन कुर्यादित्यौपमन्यवः ॥

प्रोक्षणं चैव मार्जनं चाज्येन कुर्यादथेतरदद्भिः कुर्यादिति शालीकिर्यत्किं चाद्भिः कायँर्स्यात्सर्वं तदाज्येन कुर्यादित्यौपमन्यवः ॥

One should do the sprinkling and cleansing with clarified butter, all else with water, says Śālīki. Whatever is to be done with water, all that should be done with clarified butter, says Aupamanyava.

यदि बिभीयाद्दुश्चर्मा भविष्यामीति सोमापौष्णं चरुं निर्वपेदिति ॥

यदि बिभीयाद्दुश्चर्मा भविष्यामीति सोमापौष्णं चरुं निर्वपेदिति ॥

One who is afraid that “I shall meet with skin-trouble” should offer cooked rice to Soma-Pūṣan.

विज्ञातेषु रूपेषु निर्वपेदिति बौधायनः

विज्ञातेषु रूपेषु निर्वपेदिति बौधायनः

One should make the offering after the symptoms become clear, says Baudhāyana.

पुरस्तादेव शङ्कमान इति शालीकिः ॥

पुरस्तादेव शङ्कमान इति शालीकिः ॥

One who is already suspicious about it, says Śālīki.

अर्धेष्विति ॥

अर्धेष्विति ॥

As for the half portions:

सँस्थितायामिष्ट्यामर्धानभ्यादध्यादिति बौधायनोऽत्रैव परिशयीरन्निति शालीकिः २

सँस्थितायामिष्ट्यामर्धानभ्यादध्यादिति बौधायनोऽत्रैव परिशयीरन्निति शालीकिः २

One should put the remaining halves on fire after the Iṣṭi is concluded, says Baudhāyana. They may lie there only, says Śālīki.

विपर्यस्तहविषीति ॥

विपर्यस्तहविषीति ॥

As for the reversal of the oblations:

मारुतः प्रथमं मन्त्रकर्म लभेतेति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

मारुतः प्रथमं मन्त्रकर्म लभेतेति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

The accomplishment of the oblation for the Maruts with the formulas should be done from the first, says Baudhāyana. From the taking of portions onwards, says Śālīki.

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

From the offering onwards, says Aupamanyava. From the distribution of the remnants in four parts, says Aupamanyavīputra.

मारुतीभ्याँहोता यजतीति ॥

मारुतीभ्याँहोता यजतीति ॥

As for the injunction that the Hotr̥ recites the puronuvākyā and yājyā for the Maruts:

स ह स्माह बौधायन आदित एव होता मरुत आवाहयेदनुवाचनतोऽध्वर्युरिति

स ह स्माह बौधायन आदित एव होता मरुत आवाहयेदनुवाचनतोऽध्वर्युरिति

Baudhāyana says that the Hotṛ should invoke the Maruts first (i.e. before Indra). The Adhvaryu (should mention the Maruts) in respect of the anuvākyā.

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

याज्यापुरोऽनुवाक्याभ्यामेवैतदुक्तं भवतीति शालीकिः ॥

Śālīki says that this (reversal) is spoken of in respect of the puronuvākyā and yājyā only.

आदित्येभ्यो भुवद्वद्भ्यश्चरुं निर्वपेद्भूतिकाम इति ॥

आदित्येभ्यो भुवद्वद्भ्यश्चरुं निर्वपेद्भूतिकाम इति ॥

As for the injunction that one desirous of prosperity should offer cooked rice to Bhuvadvat Ādityas.

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वाः सपदाः सर्वाः ससावित्राः सर्वाः समयूखेध्मा इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वाः सपदाः सर्वाः ससावित्राः सर्वाः समयूखेध्मा इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that all (Iṣṭis to Ādityas) should be characterised by the taking of the dust under the feet, by the oblation-material poured out with the formula addressed to Savitr̥̥ and by the faggot with pins added to it.

पदपाँसूनाँहरण इति ॥

पदपाँसूनाँहरण इति ॥

As for the carrying of the dust under the feet:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्य मन्त्रेण पदपाँ सून्हृत्वोत्तर वर्ग्य आवपेद्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्य मन्त्रेण पदपाँ सून्हृत्वोत्तर वर्ग्य आवपेद्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should carry the dust under the feet (of the obstructor) with the combined formula and put it into the upper garment (of the obstructed)

अथ तूष्णीमुरस्यनुनिनयेदिति ॥

अथ तूष्णीमुरस्यनुनिनयेदिति ॥

and pour silently over his chest.

शतँसुवर्णानि कृष्णलानि भवन्तीति ॥

शतँसुवर्णानि कृष्णलानि भवन्तीति ॥

As for the injunction that there should be a hundred pieces of gold each weighing equal to a berry of Abrus precatorius:

सूत्रं बौधायनस्योपशतान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः परिहारयेच्चैषामिति ॥

सूत्रं बौधायनस्योपशतान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः परिहारयेच्चैषामिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that they may be about a hundred, and one should arrange to hand them over (to the Brahman).

चत्वारिचत्वारि कृष्णलान्यवद्यति चतुरवत्तस्याप्त्या इति ॥

चत्वारिचत्वारि कृष्णलान्यवद्यति चतुरवत्तस्याप्त्या इति ॥

As for the injunction that one takes up four pieces of gold each weighing equal to a berry for the attainment of taking the oblation in four portions:

स ह स्माह बौधायनो यान्यवत्तानि स्युर्जुहुयादेव तान्यथ यानि भक्षार्थानि स्युस्तद्व्यवगृहीतान्येव तानि स्युरथेतराणि समावच्छो विभजेरन्नित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यान्यवत्तानि स्युर्जुहुयादेव तान्यथ यानि भक्षार्थानि स्युस्तद्व्यवगृहीतान्येव तानि स्युरथेतराणि प्राशित्रहरण ओप्य ब्रह्मणे परिहारयेदिति ॥

स ह स्माह बौधायनो यान्यवत्तानि स्युर्जुहुयादेव तान्यथ यानि भक्षार्थानि स्युस्तद्व्यवगृहीतान्येव तानि स्युरथेतराणि समावच्छो विभजेरन्नित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यान्यवत्तानि स्युर्जुहुयादेव तान्यथ यानि भक्षार्थानि स्युस्तद्व्यवगृहीतान्येव तानि स्युरथेतराणि प्राशित्रहरण ओप्य ब्रह्मणे परिहारयेदिति ॥

Baudhāyana says that one should offer those which have been taken. Those which are intended for consuming, should be taken out and set apart for that purpose. One should divide the remaining ones equally. Śālīki says that one should offer those which have been taken as a portion. Those which are intended for consuming, should be taken out and set apart for that purpose. One should pour the remaining ones in the Prašitraharana and hand them over to the Brahman.

यः पापयक्ष्मगृहीतः स्यात्तस्मा एतमादित्यं चरुममावास्यायां निर्वपेदिति ॥

यः पापयक्ष्मगृहीतः स्यात्तस्मा एतमादित्यं चरुममावास्यायां निर्वपेदिति ॥

For one suffering from a malignant pulmonary disease one should offer cooked rice to Aditi on the new-moon day :

उपवसथीयेऽहन्निर्वपेदिति बौधायनो यजनीयेऽहन्निति शालीकिः ॥

उपवसथीयेऽहन्निर्वपेदिति बौधायनो यजनीयेऽहन्निति शालीकिः ॥

One should pour out (paddy) on the Upavasatha day, says Baudhāyana. On the day of offering, says Śālīki.

साङ्ग्रहण्यै परिधिष्विति ॥

साङ्ग्रहण्यै परिधिष्विति ॥

As for the enclosing sticks to be laid down in the Sāṁgrahaṇīṣṭi:

ऐष्टिकैः परिधाय पौरोडाशिकैः परिदध्यादिति बौधायनोऽइष्टिकैरेवेति शालीकिः ॥

ऐष्टिकैः परिधाय पौरोडाशिकैः परिदध्यादिति बौधायनोऽइष्टिकैरेवेति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should lay them down with the formulas from the Aiṣṭikakāṇḍa⁵ and also from the Pauroḍāśikakāṇḍa.⁶ With only those from the Aiṣṭikakāṇḍa, says Śālīki.

आहुतीनाँहोम इति ॥

आहुतीनाँहोम इति ॥

As for the offerings:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औदुम्बरैः पात्रैरेता आहुतीर्जुहुयाद्धुत्वा चैतानि पात्राण्यत्रैवानुप्रहरेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औदुम्बरैः पात्रैरेता आहुतीर्जुहुयाद्धुत्वा चैतानि पात्राण्यत्रैवानुप्रहरेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should make these offerings with spoons of Ficus glomerata, and after the offerings one should throw the spoons into the fire.

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

As for gazing at the clarified butter:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

यन्नवमैत्तन्नवनीयमभवदित्येतैरेवाज्यमवेक्षितमुत्पुनुयादिति शालीकिः ३

यन्नवमैत्तन्नवनीयमभवदित्येतैरेवाज्यमवेक्षितमुत्पुनुयादिति शालीकिः ३

Śālīki says that one should purify the clarified butter which has been gazed with the formulas yan navam ait tan navanītam abhaval etc.

यावतोऽश्वान्प्रतिगृह्णीयात्तावतो वारुणाँ श्चतुष्कपालान्निर्वपेदेकातिरिक्तानिति ॥

यावतोऽश्वान्प्रतिगृह्णीयात्तावतो वारुणाँ श्चतुष्कपालान्निर्वपेदेकातिरिक्तानिति ॥

One should offer as many cakes on four potsherds plus one as the number of horses one may have gien as Dakṣiņā⁷ :

स ह स्माह बौधायनो वैश्वानरेणैकं प्रतिगृह्णीयादेवं द्वौ

स ह स्माह बौधायनो वैश्वानरेणैकं प्रतिगृह्णीयादेवं द्वौ

Baudhāyana says that one should give away one horse for whose compensation he has to offer a cake on twelve potsherds to Vaiśvānara Agni. Similarly in case of two horses.⁸

गणं तु प्रतिगृह्य कुर्वीत बहुषु वारुणानेकातिरिक्तानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्वैश्वानरेणैकं प्रतिगृह्णीयान्न तु द्वौ

गणं तु प्रतिगृह्य कुर्वीत बहुषु वारुणानेकातिरिक्तानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्वैश्वानरेणैकं प्रतिगृह्णीयान्न तु द्वौ

Having given a group (of horses) of three, one should offer cakes to Varuṇa plus one. Śālīki says that one should give away one, not two, in compensation for the Iṣṭi to Vaiśvānara Agni.

गणं तु प्रतिगृह्य कुर्वीत न तु द्वयोर्बहुषु वा वारुणानेकातिरिक्तानिति ॥

गणं तु प्रतिगृह्य कुर्वीत न तु द्वयोर्बहुषु वा वारुणानेकातिरिक्तानिति ॥

Having given away a group, not two or three, one should offer equal number of cakes to Varuṇa plus one.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of mantras in respect of the preparation of Āmikṣā:

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

One should prepare with mantras, says Baudhāyana.

तूष्णीकेति शालीकिः ॥

तूष्णीकेति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

पुनः समूहति समूह्यावद्यतीति ॥

पुनः समूहति समूह्यावद्यतीति ॥

As for the injunction that one again brings (the four parts) together; having brought together he takes the portions (for offering):

सूत्रं बौधायनस्यैतैरेव मन्त्रैः प्रतिसमूह्यावद्येदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यैतैरेव मन्त्रैः प्रतिसमूह्यावद्येदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should bring them together with the same formulas (as employed for dividing) and then take out portions, says Śālīki.

त्रयस्त्रिँशत्कपालं पुरोडाशं निर्वपतीति ॥

त्रयस्त्रिँशत्कपालं पुरोडाशं निर्वपतीति ॥

As for the injunction that one pours out (paddy) for a cake on thirtythree potsherds:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in), the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सन्दिग्धपुरोडाश एवैष स्यादिति शालीकिः ॥

सन्दिग्धपुरोडाश एवैष स्यादिति शालीकिः ॥

This should be an accumulated cake, says Śālīki.

वर्षाहूस्तम्बस्याभिहोम इति ॥

वर्षाहूस्तम्बस्याभिहोम इति ॥

As for the offering over a bunch a Boerhavia procumbens:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यत्रैव वर्षाहूस्तम्बः स्यात्तद्गच्छेदिति शालीकिः ॥

यत्रैव वर्षाहूस्तम्बः स्यात्तद्गच्छेदिति शालीकिः ॥

One may go to that place where the bunch of Boerhavia procumbens may be, says Śālīki.

कृष्णाजिनस्यावधवन इति ॥

कृष्णाजिनस्यावधवन इति ॥

As for the shaking of the skins of black antelope:

अन्तर्वेदि तिष्ठन्कृष्णाजिनमवधुनुयादिति बौधायनो बहिर्वेदीति शालीकिः ॥

अन्तर्वेदि तिष्ठन्कृष्णाजिनमवधुनुयादिति बौधायनो बहिर्वेदीति शालीकिः ॥

Standing with in the altar, one should, standing, shake the skin, says Baudhāyana. Outside the altar, says Śālīki.

अञ्जःसवकारीर्यै करण इति ॥

अञ्जःसवकारीर्यै करण इति ॥

As for the performance of the Añjaḥsavakārīrī Iṣṭi:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should perform, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

सँसर्गे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

सँसर्गे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

As for the observation of an expiation in the event of contact (of fire with another fire)

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यो नु खल्वाहवनीयोऽत एवैष उद्धृतो भवति

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यो नु खल्वाहवनीयोऽत एवैष उद्धृतो भवति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that which is the Āhavanīya is drawn from this (Gārhapatya) fire.

ग्रामयोनिरन्वाहार्यपचनस्

ग्रामयोनिरन्वाहार्यपचनस्

The Anvāhāryapacana fire has the village-fire for its source.

तत्रतत्र नास्ति प्रायश्चित्तम्प्रशस्तो हि वृथाग्निसँसर्ग इति ॥

तत्रतत्र नास्ति प्रायश्चित्तम्प्रशस्तो हि वृथाग्निसँसर्ग इति ॥

There is therefore no expiation. The contact which occurs wantonly is permissible.

इतीन्न्वा इमा इष्टयो व्याख्याताः ४

इतीन्न्वा इमा इष्टयो व्याख्याताः ४

In this way the Iṣṭis have been explained.

अभिक्रामं जुहोतीति ॥

अभिक्रामं जुहोतीति ॥

As for the injunction “One makes the offerings advancing each time”:

कियति नु खल्वेतदुक्तं भवतीति ॥

कियति नु खल्वेतदुक्तं भवतीति ॥

To what extent is this spoken of ?

पञ्च प्रयाजा इति बौधायनो यत्प्राक्शालाया इति शालीकिः ॥

पञ्च प्रयाजा इति बौधायनो यत्प्राक्शालाया इति शालीकिः ॥

It applies to the five Prayājas, says Baudhāyana. Upto whatever rites are there prior to the (Prāgvaṁśa) shed,⁹ says Śālīki.

यदि पशोरवदानं नश्येदाज्यस्य प्रत्याख्यायमवद्येदिति ॥

यदि पशोरवदानं नश्येदाज्यस्य प्रत्याख्यायमवद्येदिति ॥

If any portion of cooked organs of the animal is lost, one should take portions of clarified butter enumerating one by one :

स ह स्माह बौधायनो यदि पशोरवदानं नश्येद्यद्येकं यदि द्वे आज्यस्य प्रत्याख्यायमिष्ट्वा तत्कृत्वा पुनर्यजेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि पशोरवदानं नश्येद्यद्येकं यदि द्वे आज्यस्य प्रत्याख्यायमिष्ट्वा तत्कृत्वा कृतमेव मन्येताथ यदि भूयोऽथैवं कुर्यादिति ॥

स ह स्माह बौधायनो यदि पशोरवदानं नश्येद्यद्येकं यदि द्वे आज्यस्य प्रत्याख्यायमिष्ट्वा तत्कृत्वा पुनर्यजेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि पशोरवदानं नश्येद्यद्येकं यदि द्वे आज्यस्य प्रत्याख्यायमिष्ट्वा तत्कृत्वा कृतमेव मन्येताथ यदि भूयोऽथैवं कुर्यादिति ॥

Baudhāyana says that if one or two portions of cooked organs of the animal were lost, one should offer as many oblations of clarified butter, finish that sacrifice, and again perform that sacrifice. Śālīki says that if one or two portions of cooked organs of the animal were lost, one should offer as many oblations of clarified butter, finish the sacrifice, and thus deem the sacrifice to have been regularly offered. If more portions were lost, one should do so (that is to say, again perform the sacrifice).

सँसव इति ॥

सँसव इति ॥

As for the simultaneous Soma-sacrifices:

यत्र क्वच नाव्या वा नदी स्यादन्तरेणोदयक्ष्मवती वासँसवस्तत्रेति बौधायनो यत्र क्वचन शब्दा न सँसृज्येरन्नसँसवस्तत्रेति शालीकिर्यत्र क्वचनान्तरेणेयादसँसवस्तत्रेत्यौपमन्यवः

यत्र क्वच नाव्या वा नदी स्यादन्तरेणोदयक्ष्मवती वासँसवस्तत्रेति बौधायनो यत्र क्वचन शब्दा न सँसृज्येरन्नसँसवस्तत्रेति शालीकिर्यत्र क्वचनान्तरेणेयादसँसवस्तत्रेत्यौपमन्यवः

Where there is inbetween the two sacrificial places a navigable river or a river with crocodiles, the sacrifice need not be regarded as simultaneously performed, so says Baudhāyana. Where there is no mixing of sounds, the Soma-sacrifice performed should not be taken to be simultaneously performed; so says Śālīki. Where one can pass (in a vehicle etc.) inbetween the two sacrificial places, the sacrifice should not be taken to have been simultaneously performed; says Aupamanyava.

प्रस्थयोरेव जनपदयोरसँसवस्तत्रेत्यौपमन्यवीपुत्रो

प्रस्थयोरेव जनपदयोरसँसवस्तत्रेत्यौपमन्यवीपुत्रो

If two Soma-sacrifices are taking place in two different districts on the same level, they should not be taken as performed simultaneously, says Aupamanyavīputra.

नाविद्विषाणयोः सँसवो विद्यत इति छागलेयब्राह्मणं भवतीत्याञ्जीगविः ॥

नाविद्विषाणयोः सँसवो विद्यत इति छागलेयब्राह्मणं भवतीत्याञ्जीगविः ॥

If two persons performing Soma-sacrifices are not hating each other, those sacrifices should not be deemed as sacrifices performed simultaneously (with an evil intention). This is prescribed in the Chagaleya Brāhmaṇa, says Āñjīgavi.

अभिभूतीनाँहोम इति ॥

अभिभूतीनाँहोम इति ॥

As for the offerings called Abhibhūti :

आध्वरा हुत्वा सात्त्रायणिका जुहुयादिति बौधायनः

आध्वरा हुत्वा सात्त्रायणिका जुहुयादिति बौधायनः

After having made the offerings prescribed in a Soma-sacrifice, one should offer those prescribed in the Sattrāyaṇa, says Baudhāyana.

सात्त्रायणिका एवेति शालीकिः ॥

सात्त्रायणिका एवेति शालीकिः ॥

One should offer only those prescribed in the Sattrāyaṇa, says Śālīki.

दीर्णप्रवृत्तेष्विति ॥

दीर्णप्रवृत्तेष्विति ॥

As for the wooden utensils which are cracked or are oozing out :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यां पूतभृदाधवनीययोर्जुहुयात्ताभ्यां ग्रहेग्रहे जुहुयादथ तूष्णीँसँस्रावमवनयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यां पूतभृदाधवनीययोर्जुहुयात्ताभ्यां ग्रहेग्रहे जुहुयादथ तूष्णीँसँस्रावमवनयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that with those two verses with which one may make offerings in respect of the Putabhṛt and Adhavaniya jars, with the same verses should he make offerings in respect of any cup. He should pour down the remaining drops silently.

नित्ये ग्रहणे वैष्णवीमृचमनुवर्तयतीति ॥

नित्ये ग्रहणे वैष्णवीमृचमनुवर्तयतीति ॥

As for the injunction that to the normal formula (mahīnām payo’si…) one adds the verse addressed to Viṣṇu (viṣņo tvaṁ no antamaḥ…..):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पृषदाज्य एवैषानुवर्तयितव्या भवतीति शालीकिः ॥

पृषदाज्य एवैषानुवर्तयितव्या भवतीति शालीकिः ॥

This verse is to be added in respect of the Pṛṣadajya only, says Śālīki.

स उक्थमुक्थं वैव प्रतिगीर्योक्थशा इत्याह सवनँसवनं वेति ॥

स उक्थमुक्थं वैव प्रतिगीर्योक्थशा इत्याह सवनँसवनं वेति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu) should address the Hotṛ as ukthaśā after having responded to each Śastra or at the end of each pressing:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

पृष्ठ्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

पृष्ठ्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of the draughts in (the last three sacrifices of) the Pṛṣṭhya Ṣaḍaha:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्र क्वचैतान्यहानि सङ्गच्छेयुर्गृह्णीयादेव तत्र पृष्ठ्यग्रहानिति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्र क्वचैतान्यहानि सङ्गच्छेयुर्गृह्णीयादेव तत्र पृष्ठ्यग्रहानिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that whenever these three days coincide,"¹⁰ one should take these Pr̥ṣṭhyā-draughts.

संवत्सर एवैते दृष्टा भवन्ति

संवत्सर एवैते दृष्टा भवन्ति

Aupamanyava says that these are prescribed only in the Saṁvatsara (sattra).

संवत्सर एवैनान्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

संवत्सर एवैनान्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

Therefore one should take them only in the Saṁvatsara Sattra.

पृष्ठ्यग्रहाणां भक्षण इति ॥

पृष्ठ्यग्रहाणां भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Pṛṣṭhya draughts :

स ह स्माह बौधायनोऽनुसवनभक्षेण चैवैनान्भक्षयेन्नित्येन चेति

स ह स्माह बौधायनोऽनुसवनभक्षेण चैवैनान्भक्षयेन्नित्येन चेति

Baudhāyana says that one should consume these with the Anusavanabhakṣa formula[^3-1499] and also with the normal one.¹¹

[3-1499]: Rudravadgaṇasya soma deva te…

नित्येनैवेति शालीकिः ॥

नित्येनैवेति शालीकिः ॥

Only with the normal one, says Śālīki.

अँशूनां प्रवृँहण इति ॥

अँशूनां प्रवृँहण इति ॥

As for the drawing out of the shoots :

एकैकशः प्रवृहेदिति बौधायनः

एकैकशः प्रवृहेदिति बौधायनः

One should draw out one by one, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ५

सर्वान्सहेति शालीकिः ५

All together, says Śālīki.

आधवन इति ॥

आधवन इति ॥

As for the stirring:

व्यतिचारमाधुनुयादिति बौधायनो यथाधवित्रमिति शालीकिर्मेक्षयेदित्यौपमन्यवः ॥

व्यतिचारमाधुनुयादिति बौधायनो यथाधवित्रमिति शालीकिर्मेक्षयेदित्यौपमन्यवः ॥

One should stir to and fro, says Baudhāyana. As with a fan,¹² says Śālīki. One should move (the shoots) round, says Auamanyava.

अँशोर्होम इति ॥

अँशोर्होम इति ॥

As for the offering of the Aṁśu draught:

सूत्रं शालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यामुपस्पृशेत्ताभ्यामेनं जुहुयादथ तूष्णीमुपस्पृशेदिति ॥

सूत्रं शालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यामुपस्पृशेत्ताभ्यामेनं जुहुयादथ तूष्णीमुपस्पृशेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should make the offering with those two verses with which he is asked to touch water, he should touch water silently.

पृश्निग्रहाणां ग्रहण इति ॥

पृश्निग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of the Pr̥śni-draughts:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

तेन कक्षमुपोषतीति ॥

तेन कक्षमुपोषतीति ॥

As for the injunction that one burns dried grass with it (firebrand) :

सूत्रं बौधायनस्यापूपेनैवाप्यत्र कक्षमुपोषेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यापूपेनैवाप्यत्र कक्षमुपोषेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should burn the grass together with the bread, says Śālīki.

ऋषभो गोषु जीर्यतीति ॥

ऋषभो गोषु जीर्यतीति ॥

As for the injunction that a bull becomes decrepit among cows :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यमप्यन्यं बहिस्तन्त्रात्पशुमालभेत तत्राप्येतानि कुर्यादुपाकरणीययोर्वपायां देवतास्विति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यमप्यन्यं बहिस्तन्त्रात्पशुमालभेत तत्राप्येतानि कुर्यादुपाकरणीययोर्वपायां देवतास्विति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should employ the formulas pertaining to the dedication and offering of omenta and those addressed to the principal divinities in respect of even that animal whom one would immolate outside of the ritual-procedure.

अष्टापद्यै गर्भस्य वसाहोम इति ॥

अष्टापद्यै गर्भस्य वसाहोम इति ॥

As for the offering of oily portion of flesh of the foetus of a pregnant animal:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

न गर्भस्य वसाहोमं जुहुयादिति शालीकिर्न च गर्भस्य वसाहोमं जुहुयान्नेडां न स्विष्टकृतमित्यौपमन्यवः ६

न गर्भस्य वसाहोमं जुहुयादिति शालीकिर्न च गर्भस्य वसाहोमं जुहुयान्नेडां न स्विष्टकृतमित्यौपमन्यवः ६

One should not make an offering of the oily portion of flesh of the foetus, says Śālīki. One should not make an offering of the oily portion of flesh of the foetus, nor invoke the Iḍa, nor offer the Sviṣṭakṛt, says Aupamanyava.

अजवशाया उपाकरण इति ॥

अजवशाया उपाकरण इति ॥

As for the dedication of a barren she-goat:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

वायव्ययैवैनामुपाकुर्यादिति शालीकिरत्रो ह स्माह ज्यायान्कात्यायनो यथाप्युपाकरण उपाकरणं नुदत एवमेवाप्युत्तरे मन्त्रा नुद्येरन्निति ॥

वायव्ययैवैनामुपाकुर्यादिति शालीकिरत्रो ह स्माह ज्यायान्कात्यायनो यथाप्युपाकरण उपाकरणं नुदत एवमेवाप्युत्तरे मन्त्रा नुद्येरन्निति ॥

One should dedicate the she-goat with a verse addressed to Vāyu, says Śǎliki. Here the senior Kātyāyana says that just as the dedication- formula follows the normal dedication-formula, similarly the subsequent formulas should also follow.

यदालब्धायामभ्रो भवतीति ॥

यदालब्धायामभ्रो भवतीति ॥

As for the contingency, namely, the clouds would appear after (the she-goat) has been immolated:

स ह स्माह बौधायनो यद्यहान्तश्रिता अकृष्णा मेघाः स्युः सँस्थापयेदेवाथ चेत्कृष्णाः स्युरथैवं कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यद्यह नादित्यमन्तर्दध्युः सँस्थापयेदेवाथ चेदेनमन्तर्दध्युरथैवं कुर्यादिति

स ह स्माह बौधायनो यद्यहान्तश्रिता अकृष्णा मेघाः स्युः सँस्थापयेदेवाथ चेत्कृष्णाः स्युरथैवं कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यद्यह नादित्यमन्तर्दध्युः सँस्थापयेदेवाथ चेदेनमन्तर्दध्युरथैवं कुर्यादिति

Baudhāyana says that even if there might be dry clouds on the border, one should conclude the sacrifice. If the clouds are black, one may act as prescribed. Śālīki says that if (the sight of) the sun is not intervened, one should conclude the sacrifice; if it is intervened, one may act as prescribed;

नालब्धायामसँस्थापनं विद्यत इति गौतमः ॥

नालब्धायामसँस्थापनं विद्यत इति गौतमः ॥

Gautama says tht there should be no inconclusion of the sacrifice once (the she-goat) is immolated.

जयेष्विति ॥

जयेष्विति ॥

As for the Jaya offerings:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.¹³

अभ्यातानेष्विति ॥

अभ्यातानेष्विति ॥

As for the Abhyātāna offerings:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्यात्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यातानाञ्जयान्राष्ट्रभृत इति स्रुवाहुतीरेवैता जुहुयाद्गच्छेयुश्च दर्शपूर्णमासावभ्यातानाञ्जयान्राष्ट्रभृत इति ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्यात्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यातानाञ्जयान्राष्ट्रभृत इति स्रुवाहुतीरेवैता जुहुयाद्गच्छेयुश्च दर्शपूर्णमासावभ्यातानाञ्जयान्राष्ट्रभृत इति ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana. Aupamanyava says that one should offer spoonfuls with Abhyātāna, Jayā and Rāṣṭrabhṛt formulas, and again offer Abhyātāna, Jayā and Rāṣṭrabhṛt offerings at the Full-moon and New-moon sacrifices.

शम्यापरिधिष्विति ॥

शम्यापरिधिष्विति ॥

As for the Śamyāparidhis:

शम्यैव शम्यापरिधीन्कुर्यादिति बौधायनः

शम्यैव शम्यापरिधीन्कुर्यादिति बौधायनः

One should employ the yoke-halters themselves as the Samyāparidhis, says Baudhāyana.

प्राकृता एवैताः स्युरिति शालीकिः ॥

प्राकृता एवैताः स्युरिति शालीकिः ॥

The enclosing sticks should be the normal ones, says Śālīki.

द्विःस्वाहाकारँराष्ट्रभृतो जुहोतीति ॥

द्विःस्वाहाकारँराष्ट्रभृतो जुहोतीति ॥

As for the injunction that one makes the Rāṣṭrabhṛt offerings with two Svāhā-utterances :

विग्राहं जुहुयादिति बौधायनो द्वेद्वे स्रुवाहुती इति शालीकिः ॥

विग्राहं जुहुयादिति बौधायनो द्वेद्वे स्रुवाहुती इति शालीकिः ॥

One should make the offerings in succession, says Baudhāyana. Two spoonfuls, says Śālīki.

अधिदेवने जुहोति रथमुखे जुहोति रथनाड्यां जुहोतीति ॥

अधिदेवने जुहोति रथमुखे जुहोति रथनाड्यां जुहोतीति ॥

As for the injunction that one makes an offering on the gambling place, on the front of chariot, and in the axle-hole:

सूत्रं बौधायनस्यैतदग्नीनेवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यैतदग्नीनेवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.¹⁴ These themselves should be regarded as fires, says Śālīki.

नैयग्रोध औदुम्बर आश्वत्थः प्लाक्ष इतीध्मो भवतीति ॥

नैयग्रोध औदुम्बर आश्वत्थः प्लाक्ष इतीध्मो भवतीति ॥

The faggot consists of sticks of Ficus Indica, Ficus glomerata, Ficus religiosa, and Ficus infectoria:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पृथगेवैतानीध्मान्यभ्यज्य पृथगभ्यादध्यादिति शालीकिः ॥

पृथगेवैतानीध्मान्यभ्यज्य पृथगभ्यादध्यादिति शालीकिः ॥

One should besmear these faggots separately and put separately, says Śālīki.

यद्वाचः क्रूरं तेन वषट्करोतीति ॥

यद्वाचः क्रूरं तेन वषट्करोतीति ॥

As for the injunction that one makes the Vaṣaṭ-utterance with what is harsh of speech:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उदश्वित्क्षारमिश्रमर्कपर्णेन सह जुहुयाद्जहीति वा कडिति वा वषट्कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उदश्वित्क्षारमिश्रमर्कपर्णेन सह जुहुयाद्जहीति वा कडिति वा वषट्कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer butter-milk mixed with saline by means of a leaf of Calotropis gigantea. One should utter Vaṣaṭ with jahi or kat.

प्रसव इति ॥

प्रसव इति ॥

As for the bid¹⁵:

स ह स्माह बौधायन उभयेन प्रसौयाद्वासिष्ठीयाभिश्च सावित्रेण चेति

स ह स्माह बौधायन उभयेन प्रसौयाद्वासिष्ठीयाभिश्च सावित्रेण चेति

Baudhāyana says that (the Brahman should bid with both the Vāsiṣṭha¹⁶ calls and the Savitr̥a¹⁷ calls.

सावित्रेणैवेति शालीकिः ७

सावित्रेणैवेति शालीकिः ७

Only with the Savitr̥a calls, says Śālīki.

अतिक्रामेष्विति ॥

अतिक्रामेष्विति ॥

As for the Atikrāma formula:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अतीमोक्षेष्विति ॥

अतीमोक्षेष्विति ॥

As for the Atimokṣa formulas:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana.

प्राणग्रहाणां ग्रहण इति ॥

प्राणग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of Prāṇa-draughts:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

संवत्सर एवैते दृष्टा भवन्ति

संवत्सर एवैते दृष्टा भवन्ति

These are prescribed to be taken only at the end of the year.

संवत्सर एवैनान्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

संवत्सर एवैनान्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

One should take these only at the end of the year, says Śālīki.

तां दुग्ध्वा ब्राह्मणाय दद्याद्यस्यान्नं नाद्यादिति ॥

तां दुग्ध्वा ब्राह्मणाय दद्याद्यस्यान्नं नाद्यादिति ॥

Having milked her one should give her away to one whose food he would not eat:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायननः प्राक्चेद्विजिज्ञासायै निषीदेदथैवं कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायननः प्राक्चेद्विजिज्ञासायै निषीदेदथैवं कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is-tht) of Śālīki. Baudhāyana says that if the cow sits down before the calf longs (to meet her), one should do so.

यस्याहवनीयेऽनुद्वाते गार्हपत्य उद्वायेदिति ॥

यस्याहवनीयेऽनुद्वाते गार्हपत्य उद्वायेदिति ॥

As for the contingency that the Gārhapatya becomes extinguished while the Āhavanīya is not:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तमेतमग्निँसते समुप्य दक्षिणेन विहारं पर्याहृत्य गार्हपत्यस्यायतनाद्भस्मोद्वाप्य शकृत्पिण्डेन परिलिप्य न्युप्योपसमाधाय ज्वलन्तमाहवनीयमुद्धृत्याहवनीयस्यायतनाद्भस्मोद्वाप्य शकृत्पिण्डेन परिलिप्य न्युप्योपसमाधाय समिद्वत्याहवनीये षट्स्रुवाहुतीर्जुहुयादुद्बुध्यस्वाग्ने त्वमग्ने सप्रथा असि मनो ज्योतिर्जुषतां तन्तुं तन्वन्नुदु त्यं चित्रमिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तमेतमग्निँसते समुप्य दक्षिणेन विहारं पर्याहृत्य गार्हपत्यस्यायतनाद्भस्मोद्वाप्य शकृत्पिण्डेन परिलिप्य न्युप्योपसमाधाय ज्वलन्तमाहवनीयमुद्धृत्याहवनीयस्यायतनाद्भस्मोद्वाप्य शकृत्पिण्डेन परिलिप्य न्युप्योपसमाधाय समिद्वत्याहवनीये षट्स्रुवाहुतीर्जुहुयादुद्बुध्यस्वाग्ने त्वमग्ने सप्रथा असि मनो ज्योतिर्जुषतां तन्तुं तन्वन्नुदु त्यं चित्रमिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pour the entire (Āhavanīya) fire into a pan, carry it around along the south of the sanctuary, take out the ashes from the Gārhapatya fire-place, besmear it around with cow-dung, pour the fire upon it, enkindle it, lift up the flaming fire, take out ashes from the Āhavanīya fire-place, besmear the fire-place with cow-dung, pour down the fire, add fuel to it, put a fire-stick upon it, and offer on the Āhavanīya six spoonfuls with the verses, ud budhyasvā’gne ; tvam agne saprathā asi … ; mano jyotir juṣaṭām … ; tantum tanvan ; udu tyam… and citram …

अतिरिक्तसोमेष्विति ॥

अतिरिक्तसोमेष्विति ॥

In the contingency of Soma being surplus:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

ध्रुवे परिहीणे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

ध्रुवे परिहीणे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

As for the expiation in the event of the Dhruva vessel being vacant:

स ह स्माह बौधायनः प्राक्चेदवभृथाच्छन्दोगबह्वृचेषु लभेरन्नभ्यावर्त्तयेयु स्तुतशस्त्राणि स्युस्तत्कृत्वा पुनर्यजेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्राक्चेदवभृथाच्छन्दोगबह्वृचेषु लभेरन्नभ्यावर्तयेयु स्तुतशस्त्राणि स्युस्तत्कृत्वा कृतमेव मन्येतेति ॥

स ह स्माह बौधायनः प्राक्चेदवभृथाच्छन्दोगबह्वृचेषु लभेरन्नभ्यावर्त्तयेयु स्तुतशस्त्राणि स्युस्तत्कृत्वा पुनर्यजेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्राक्चेदवभृथाच्छन्दोगबह्वृचेषु लभेरन्नभ्यावर्तयेयु स्तुतशस्त्राणि स्युस्तत्कृत्वा कृतमेव मन्येतेति ॥

Baudhāyana says tht if the Chandogas and Bahvrcas agree to prolong the procedure prior to the Avabhṛtha, they should repeat (the procedure amounting to the Samstha), and Stotras should be chanted and Śastras should be recited. Having finished the ritual, one should perform the sacrifice again. Śālīki says that if the Chandogas and Bahvṛcas agree to prolong the procedure prior to the Avabhṛtha, they should repeat (the procedure amounting to the Samsthā) and Stotras should be chanted and Śastras should be recited. Having finished the ritual, one should deem the sacrifice as normally performed.

अह्नां ग्रहण इति ॥

अह्नां ग्रहण इति ॥

As for the adoption of pressing days:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in )the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यदेवानन्तरमहः स्यात्तस्मिन्मैत्रावरुणाग्रान्ग्रहान्गृह्णीरन्निति शालीकिः ॥

यदेवानन्तरमहः स्यात्तस्मिन्मैत्रावरुणाग्रान्ग्रहान्गृह्णीरन्निति शालीकिः ॥

Whichever may be the subsequent day, one should take on that day the draughts with the Maitrāvaruņa’s being the first; so says Śālīki.

यूपे विरूढे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

यूपे विरूढे प्रायश्चित्तकरण इति ॥

As for adopting the expiation if the sacrificial post sprouts

सूत्रं बौधायनस्यान्तस्तन्त्रमेव यूपे विरूढे प्रायश्चित्तं कुर्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यान्तस्तन्त्रमेव यूपे विरूढे प्रायश्चित्तं कुर्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should perform the pre- scribed expiation only if the post sprouts when the procedure (of a Sattra) has already started; so says Śālīki.

यस्य सोम उपदस्येत्सुवणिँर्रण्यं द्वेधा विच्छिद्यर्जीषेऽन्यदाधुनुयाज्जुहुयादन्यदिति ॥

यस्य सोम उपदस्येत्सुवणिँर्रण्यं द्वेधा विच्छिद्यर्जीषेऽन्यदाधुनुयाज्जुहुयादन्यदिति ॥

If the Soma becomes exhausted, one should divide a piece of gold in two parts, stir one part into the residue, and make offerings with the other:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सहिरण्या एवास्यात ऊर्ध्वं मुख्याश्चमसा हूयेरन्नभ्युन्नीयेरन्निति शालीकिः ॥

सहिरण्या एवास्यात ऊर्ध्वं मुख्याश्चमसा हूयेरन्नभ्युन्नीयेरन्निति शालीकिः ॥

Henceforward the principal goblets should be offered and then be filled up being furnished with gold; so says Śālīki.

आदारसोमेष्विति ॥

आदारसोमेष्विति ॥

As for the Adāra plants used as the substitute for Soma:

सूत्रं बौधायनस्यादारसोमेनैवाप्यन्यमागमयेरन्निति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यादारसोमेनैवाप्यन्यमागमयेरन्निति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They may perform even the second Soma- sacrifice with Adāra plants, says Śālīki.

आशिःष्विति ॥

आशिःष्विति ॥

As for the blessings :

आशिषोऽनुवर्तेरन्निति बौधायन एता एवाशिषः स्युरिति शालीकिः ८

आशिषोऽनुवर्तेरन्निति बौधायन एता एवाशिषः स्युरिति शालीकिः ८

The (usual) blessings should follow (the blessings in the Cāturmāsyas), says Baudhāyana. These alone should be the blessings, says Śālīki.

अथातो द्वादशाहं व्याख्यास्यामः ॥

अथातो द्वादशाहं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Dvādaśāha.

चिन्वीत द्वादशाहेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

चिन्वीत द्वादशाहेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

One should pile up Agni in the Dvādaśāha, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अतिग्राह्या इति ॥

अतिग्राह्या इति ॥

As for the Atigrāhya:

स ह स्माह बौधायनो गृहपतिरेवारण्योः समारोपयेदेतदतिग्राह्यस्य रूपं भवतीत्यत्रो ह स्माह शालीकिः पृथगेवारणीषु समारोपयेरन्गृहपतेरेव प्रथमस्य मथित्वा ज्वलत्सु ज्वलतोऽपि विसृजेरन्नित्येतदतिग्राह्यस्य रूपं भवतीति ॥

स ह स्माह बौधायनो गृहपतिरेवारण्योः समारोपयेदेतदतिग्राह्यस्य रूपं भवतीत्यत्रो ह स्माह शालीकिः पृथगेवारणीषु समारोपयेरन्गृहपतेरेव प्रथमस्य मथित्वा ज्वलत्सु ज्वलतोऽपि विसृजेरन्नित्येतदतिग्राह्यस्य रूपं भवतीति ॥

Baudhāyana says that the Gṛhapati alone should consign his fires into the kindling woods: this is the form of the Atigrahya draught. Śālīki says that all participants (of the Sattra) should separately consign their fires into the kindling woods. The Gṛhapati’s fire should be first churned out. Into the Gṛhapati’s (spread out and) flaming fires the participants should (churn out and) mix their fires. This is the form of the Atigrāhya draught.

सन्निवाप इति ॥

सन्निवाप इति ॥

As for pouring together:

स ह स्माह बौधायनः सन्निवप्स्यन्तोऽग्नये ब्रह्मण्वते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेयुरग्नये क्षत्रवतेऽग्नये क्षत्रभृत इत्यत्रो ह स्माह शालीकिरग्निसंयोजनी खल्वेषेष्टिर्भवति

स ह स्माह बौधायनः सन्निवप्स्यन्तोऽग्नये ब्रह्मण्वते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेयुरग्नये क्षत्रवतेऽग्नये क्षत्रभृत इत्यत्रो ह स्माह शालीकिरग्निसंयोजनी खल्वेषेष्टिर्भवति

Baudhāyana says that when they are going to put (their Gārhapatya into the Gṛhapati’s Gārhapatya), they offer a cake on eight potsherds to Brahmaṇvat Agni, another to Kṣatravat Agni and still another to Kṣatrabhṛt Agni. Śālīki says that this Iṣṭi is indeed intended for coordination offires.

यत्रैवाग्निं चेष्यमाणः स्यात्तत्रैनां निर्वपेदित्यप्राजापत्यं पशुपुरोडाशमनुवर्तयेतेत्यौपमन्यवः ॥

यत्रैवाग्निं चेष्यमाणः स्यात्तत्रैनां निर्वपेदित्यप्राजापत्यं पशुपुरोडाशमनुवर्तयेतेत्यौपमन्यवः ॥

One should perform this Iṣṭi only when he is going to pile up Agni. The pouring together of fires should follow the offering of the Paśupuroḍāśa pertaining to the animal for Prajāpati, says Aupamanyava.

पवन इति ॥

पवन इति ॥

As for the purification :

एकैकश एवैनान्पवयित्वैकैकश उदानयेयुरिति बौधायनः

एकैकश एवैनान्पवयित्वैकैकश उदानयेयुरिति बौधायनः

One should purify (the Sattrins) one by one and escort them one by one, says Baudhāyana.

सकृदेवैनान्पवयित्वैकैकश उदानयेयुरिति शालीकिः

सकृदेवैनान्पवयित्वैकैकश उदानयेयुरिति शालीकिः

One should purify them together and escort them one by one, says Śālīki.

सकृदेवैनान्पवयित्वा सर्वान्सहोदानयेयुरित्यौपमन्यवः ॥

सकृदेवैनान्पवयित्वा सर्वान्सहोदानयेयुरित्यौपमन्यवः ॥

One should purify them together and escort them together, says Auamanyava.

आर्षेयवरण इति ॥

आर्षेयवरण इति ॥

As for the choosing of the Ārṣeya:

स ह स्माह बौधायनो ये केचन समानगोत्रा अव्यवेता अन्यथागोत्राः स्युरेकस्यार्षेयश्च वरण एव तेषां वरणँ स्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि चैव व्यवेता यदि चाव्यवेताः समानगोत्रा एकस्यार्षेयवरण एव तेषां वरणँस्यादिति ॥

स ह स्माह बौधायनो ये केचन समानगोत्रा अव्यवेता अन्यथागोत्राः स्युरेकस्यार्षेयश्च वरण एव तेषां वरणँ स्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि चैव व्यवेता यदि चाव्यवेताः समानगोत्रा एकस्यार्षेयवरण एव तेषां वरणँस्यादिति ॥

Baudhāyana says that choosing the Ārṣeya of one would cover the choosing of the Ārṣeya also of those who have the same Gotra and also those who have a different Gotra and are not related by marriage. Śālīki says that choosing of the Ārṣeya of one would cover the choosing of the Arşeya also of those having the same Gotra whether they may be related or not related by marriage.

व्रतधुक्ष्विति ॥

व्रतधुक्ष्विति ॥

In respect of the cows yielding Vrata-milk:

समातच्य समावच्छो विभजेरन्निति बौधायनः

समातच्य समावच्छो विभजेरन्निति बौधायनः

They should collect together the milk of all cows, curdle it together, and destribute equally (the curds and milk), so says Baudhāyana.

पृथगेवैषां व्रतदुघः स्युरिति शालीकिः ॥

पृथगेवैषां व्रतदुघः स्युरिति शालीकिः ॥

Their cows yielding Vrata-milk should be separate, says Śālīki.

षष्ठ्यामुपसद्युत्तरवेदिँसन्निवपन्तीति सूत्रमाचार्ययोरपि वैकादश्यामिति विधिः ॥

षष्ठ्यामुपसद्युत्तरवेदिँसन्निवपन्तीति सूत्रमाचार्ययोरपि वैकादश्यामिति विधिः ॥

The Uttaravedi is poured up together on the sixth Upasad-day-this view is of the two teachers. Or on the eleventh - this is also a view.

वसतीवरीणामभिग्रहण इति ॥

वसतीवरीणामभिग्रहण इति ॥

As for the taking of the Vasatīvarī waters in addition:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यदि सातिशेषः कलशः स्यात्तूष्णीमवनयेद्यद्यु वै सर्वश एव लेपः समवनीतः स्यादथैवं कुर्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यदि सातिशेषः कलशः स्यात्तूष्णीमवनयेद्यद्यु वै सर्वश एव लेपः समवनीतः स्यादथैवं कुर्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that if the pitcher contains adequate quantity of water so as to pour down Vasatīvarī waters and to retain some quantity, one should pour down Vasatīvarī waters silently. Śālīki says that if the entire quantity of waters is poured down, then only one should do as prescribed.

सोऽत्र वैव यज्ञस्य पुनरालम्भं जपति यज्ञायज्ञीयस्य वा स्तोत्रे शंयुवाके वेति ॥

सोऽत्र वैव यज्ञस्य पुनरालम्भं जपति यज्ञायज्ञीयस्य वा स्तोत्रे शंयुवाके वेति ॥

He murmurs the “regaining of the sacrifice” at this stage or at the chanting of the Yajñāyajñiya Stotra or at the Samyuvāka:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकिः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकिः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter¹⁸ of Śālīki.

विवर्तयन्ति परिधीननुप्रहरति प्रस्तरमिति ॥

विवर्तयन्ति परिधीननुप्रहरति प्रस्तरमिति ॥

The enclosing sticks are turned round and the Prastara is thrown into the fire:

सूत्रं बौधायनस्यानुप्रहरेदेवात्र प्रस्तरपरिधीनिति शालीकिः ९

सूत्रं बौधायनस्यानुप्रहरेदेवात्र प्रस्तरपरिधीनिति शालीकिः ९

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should here throw into the fire both the Prastara and the enclosing sticks, says Śǎliki.

निमील्याध्वर्युरुपाँशु जुहोतीति ॥

निमील्याध्वर्युरुपाँशु जुहोतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu closes his eyes and makes the offering of the Upāṁśu draught:

सूत्रं बौधायनस्यानन्वीक्षमाण एव जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानन्वीक्षमाण एव जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. He should make the offering not looking at it, says Śālīki.

शिल्पैरुपाकरण इति ॥

शिल्पैरुपाकरण इति ॥

As for the introduction (of the Stotra) by means of decorations:

स ह स्माह बौधायन उभयेनोपाकुर्याद्बर्हिर्भ्यां च शिल्पैश्चेति

स ह स्माह बौधायन उभयेनोपाकुर्याद्बर्हिर्भ्यां च शिल्पैश्चेति

Baudhāyana says that one should introduce with both-two darbha-blades and decorations.

शिल्पैरेवेति शालीकिः ॥

शिल्पैरेवेति शालीकिः ॥

Only by means of decorations, says Śālīki.

न्यूङ्खन इति ॥

न्यूङ्खन इति ॥

As for the Nyūṅkha sound :

विराजां वा प्रतिपत्सु न्यूङ्खयति शस्त्रे वेति ॥

विराजां वा प्रतिपत्सु न्यूङ्खयति शस्त्रे वेति ॥

One applies the Nyūṅkha to the Pratipad verses in the Virāj metre or to the entire Śastra.

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

निर्मन्थ्यस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

निर्मन्थ्यस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of the formulas at the churning:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be accompanied by formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

It should be done silently, says Śālīki.

दाक्षिणाँहोम इति ॥

दाक्षिणाँहोम इति ॥

As for the offering pertaining to the giving away of Dakṣiņās:

स ह स्माह बौधायनो जुहुयादेवाहुतीर्जपेत्प्रत्ययमन्त्रानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्जुहुयादेवाहुतीर्न तु प्रत्ययमन्त्राञ्जपेदिति

स ह स्माह बौधायनो जुहुयादेवाहुतीर्जपेत्प्रत्ययमन्त्रानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्जुहुयादेवाहुतीर्न तु प्रत्ययमन्त्राञ्जपेदिति

Baudhāyana says that one (receiving the Dakṣiņas), should make the relevant offerings and murmur the relevant formulas standing in front (of the animals concerned).¹⁹ Śālīki says that one should make the offerings; one should however not murmur the relevant formulas standing in front.

ये के च दक्षिणायुक्ता मन्त्राः स्युर्नैवैनानाद्रि येतेत्यौपमन्यवः १०

ये के च दक्षिणायुक्ता मन्त्राः स्युर्नैवैनानाद्रि येतेत्यौपमन्यवः १०

Aupamanyava says that one need not pay heed to the formulas pertaining to the Dakṣiņās.¹⁹

अविवाक्य इति ॥

अविवाक्य इति ॥

As for (the day) on which no criticsm is to be pronounced (avivākya):

अविवाक्यमेतदहर्भवतीति बौधायनो विब्रूयादेवेति शालीकिः ॥

अविवाक्यमेतदहर्भवतीति बौधायनो विब्रूयादेवेति शालीकिः ॥

This day is to be treated as avivákya, says Baudhāyana. One may speak critically, says Śālīki.

ऋचामुद्धरण इति ॥

ऋचामुद्धरण इति ॥

As for the dropping of (Anuṣṭubh) verses (on the avivākya day of Dvādaṣāha):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथाप्रकृतिमेवाध्वर्युः कुर्याद्छन्दोगबह्वृचा एव प्रतिकुर्वीरन्निति शालीकिः ॥

यथाप्रकृतिमेवाध्वर्युः कुर्याद्छन्दोगबह्वृचा एव प्रतिकुर्वीरन्निति शालीकिः ॥

The Adhvaryu should follow his normal procedure. Only the Chandogas and the Bahvṛcas should act according to their scriptures, so says Śālīki.

सर्पण इति ॥

सर्पण इति ॥

As for the crawling (of the priests towards the Āhavanīya on the avivākya day) :

कृष्णाजिनान्तैः सर्पन्त उत्तरँहविर्धानमुपस्पृशेयुरिति बौधायनो नोपस्पृशेयुरिति शालीकिः ॥

कृष्णाजिनान्तैः सर्पन्त उत्तरँहविर्धानमुपस्पृशेयुरिति बौधायनो नोपस्पृशेयुरिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that crawling while holding the end of skin of black antelope (worn by the next priest), they should touch the northern Havirdhāna cart. They should not touch, says Śālīki.

आग्रयणाग्रेष्विति ॥

आग्रयणाग्रेष्विति ॥

As for the draughts with the Āgrayaṇa etc. as the first:

वाचंयमोऽध्वर्युः पूर्वान्ग्रहस्थान्गृह्णीयादिति बौधायनो विसृष्टवागिति शालीकिः ॥

वाचंयमोऽध्वर्युः पूर्वान्ग्रहस्थान्गृह्णीयादिति बौधायनो विसृष्टवागिति शालीकिः ॥

The Adhvaryu, restraining speech, should take the draughts with the relevant one as the first, says Baudhāyana. Releasing his speech, says Śālīki.

स शुक्रं गृहीत्वा धारयति यावदितरौ ग्रहौ गृह्णातीति ॥

स शुक्रं गृहीत्वा धारयति यावदितरौ ग्रहौ गृह्णातीति ॥

He takes the Śukra draught and holds it until he takes the Aindravāyava and Maitrāvaruņa draughts (and places the cups):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यंयं गृह्णीयात्तन्तं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

यंयं गृह्णीयात्तन्तं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

Whatever draught he takes (in a cup) he wipes it around and places, says Śālīki.

ग्रहाधानेष्वनुसंव्रज्याया इति ॥

ग्रहाधानेष्वनुसंव्रज्याया इति ॥

As for the recurrence of the cups used for draughts:

अनुसंव्रजेदिति बौधायनो नानुसंव्रजेदिति शालीकिः ॥

अनुसंव्रजेदिति बौधायनो नानुसंव्रजेदिति शालीकिः ॥

One should engage the same cups on the subsequent pressing days, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

पशुकल्पेष्विति ॥

पशुकल्पेष्विति ॥

As for the employments of the animals:

सर्वे कल्पा बौधायनस्याइन्द्रा ग्नपशून्येवाहीनरात्रिसत्त्राणि भवन्तीति शालीकिः ॥

सर्वे कल्पा बौधायनस्याइन्द्रा ग्नपशून्येवाहीनरात्रिसत्त्राणि भवन्तीति शालीकिः ॥

all employments are prescribed by Baudhāyana. In all Ahīna sacrifices and Rātrisattras an animal is dedicated only to Indra-Agni, says Śālīki.

तेषां यानि समहाव्रतानि तानि साग्निचित्यान्यथेतराण्यौत्तरवेदिकानि स्युरिति बौधायनोऽइकाहिकस्त्वेवाग्निरिति शालीकिः ॥

तेषां यानि समहाव्रतानि तानि साग्निचित्यान्यथेतराण्यौत्तरवेदिकानि स्युरिति बौधायनोऽइकाहिकस्त्वेवाग्निरिति शालीकिः ॥

Among (the days of Saṁvatsara Sattra) those which are joined to the Maḥāvrata are characterised by Agniciti; others are those in which the Uttaravedi is involved: This is Baudhāyana’s view. Agnicayana is confined only to the Ekāha sacrifices, says Śālīki.

आक्षीयेष्विति ॥

आक्षीयेष्विति ॥

As for the days employed to complete the Sattra:

अभिजिद्विषुवान्विश्वजिद्दशममहर्महाव्रतमित्येतान्याक्षीयन्ति भवन्तीति बौधायनो

अभिजिद्विषुवान्विश्वजिद्दशममहर्महाव्रतमित्येतान्याक्षीयन्ति भवन्तीति बौधायनो

Abhijit, Viṣuvat day, Viśvajit, tenth day and the Mahāvrata - these are the days meant to complete the Sattra, says Baudhāyana.

यान्यन्यानि पृष्ठ्याभिप्लवेभ्य इति शालीकिर्यानि चान्यानि पृष्ठ्याभिप्लवेभ्यो दशमाच्चाह्न इत्यौपमन्यवः

यान्यन्यानि पृष्ठ्याभिप्लवेभ्य इति शालीकिर्यानि चान्यानि पृष्ठ्याभिप्लवेभ्यो दशमाच्चाह्न इत्यौपमन्यवः

Those other than the Pṛsthya and Abhiplava Ṣaḍahas, says Śālīki. Those other than the Pr̥ṣṭhya and Abhiplava Ṣaḍahas and the tenth day, says Aupamanyava.

प्रायणीयारम्भणीयावभिजिद्विषुवान्विश्वजिद्दशममहर्महाव्रतमुदयनीयोऽतिरात्र इत्येतान्यष्टावाक्षीयन्ति भवन्तीति गौतमः ॥

प्रायणीयारम्भणीयावभिजिद्विषुवान्विश्वजिद्दशममहर्महाव्रतमुदयनीयोऽतिरात्र इत्येतान्यष्टावाक्षीयन्ति भवन्तीति गौतमः ॥

Prāyaṇīya, Āraṁbhaṇīya, Abhijit, Viṣuvat, Viśvajit, tenth day, Mahāvrata and Udayanīya Atirātra-these eight days make up the Sattra, says Gautama.

पशुकल्पेष्विति ॥

पशुकल्पेष्विति ॥

As for the employments of the animals :

सर्वे कल्पा बौधायनस्याइकादशिनपशून्येव सांवत्सरिकाणि सत्त्राणि भवन्तीति शालीकिः ॥

सर्वे कल्पा बौधायनस्याइकादशिनपशून्येव सांवत्सरिकाणि सत्त्राणि भवन्तीति शालीकिः ॥

All employments are eligible-this is Baudhāyana’s view. Only Ekādaśinī is to be employed in a Samvatsarika Sattra, says Śālīki.

वाणः शततन्तुर्भवतीति ॥

वाणः शततन्तुर्भवतीति ॥

As for the injunction that the string - instrument has a hundred strings:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

वीणैवैषा तन्त्रीभिः शततमा स्यादिति शालीकिः ॥

वीणैवैषा तन्त्रीभिः शततमा स्यादिति शालीकिः ॥

The lute itself should be understood to be the hundredth among the strings, says Śālīki.

अहर्गणे माहाव्रतिकानाँशिल्पानां करण इति ॥

अहर्गणे माहाव्रतिकानाँशिल्पानां करण इति ॥

As for the adoption of decorations to be employed in the Mahāvrata in an Ahargaṇa sacrifice

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

one should adopt, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अहर्गणे शिखानामनुप्रवपण इति ॥

अहर्गणे शिखानामनुप्रवपण इति ॥

As for the addition of decorations in an Ahargaṇa :

अनुप्रवपेरन्निति बौधायनो नानुप्रवपेरन्निति शालीकिः ११

अनुप्रवपेरन्निति बौधायनो नानुप्रवपेरन्निति शालीकिः ११

They should add, says Baudhāyana. They should not, says Śālīki.

द्विरात्र इति ॥

द्विरात्र इति ॥

As for the Dviratra sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यजनीयेऽहन्पूर्वमहर्भवत्युत्तरस्मिन्नुत्त्रमिति शालीकिः ॥

यजनीयेऽहन्पूर्वमहर्भवत्युत्तरस्मिन्नुत्त्रमिति शालीकिः ॥

The first day occurs on the offering day, the second day on the next day, says Śālīki.

तस्मिन्नुन्नतो वेहद्वामन इति भवन्तीति ॥

तस्मिन्नुन्नतो वेहद्वामन इति भवन्तीति ॥

In this (sacrifice) there are a hump-backed animal, a cow which miscarries and a dwarfish one :

उपैवैते नित्याः सहस्रे स्युरिति बौधायन एत एव सहस्रतमाः स्युरिति शालीकिः ॥

उपैवैते नित्याः सहस्रे स्युरिति बौधायन एत एव सहस्रतमाः स्युरिति शालीकिः ॥

With regard to the thousand (cattle as Dakṣiņās in the Triratra sacrifice) these are the normal ones (that is, over and above), says Baudhāyana. This should form the thousandth, says Śālīki.

द्रो णकलशस्यावघ्रापण इति ॥

द्रो णकलशस्यावघ्रापण इति ॥

As for causing (the one thousandth cow in the Triratra sacrifice) to smell the Droṇakalaśa:

अन्तःपरिध्यवघ्रापयेदिति बौधायनो बहिःपरिधीति शालीकिः ॥

अन्तःपरिध्यवघ्रापयेदिति बौधायनो बहिःपरिधीति शालीकिः ॥

One should cause her to smell within the enclosing sticks, says Baudhāyana. Outside the enclosing sticks, says Śālīki.

रूपाणाँहोम इति ॥

रूपाणाँहोम इति ॥

As for the offerings of the forms (of the one thousandth cow):

सूत्रं बौधायनस्याश्वमेधिकान्यप्यत्र रूपाणि जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याश्वमेधिकान्यप्यत्र रूपाणि जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer also the forms mentioned in the Aśvamedha,²⁰ says Śālīki.

उद्यत्स्तोमेष्विति ॥

उद्यत्स्तोमेष्विति ॥

As for the Udyatstomas (that is, with rising numbers of Stomas at the pressings in the Catūrātra sacrifice):

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

the former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

औपसदानां पुरोडाशानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

औपसदानां पुरोडाशानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting and non-reciting of mantras to be employed for preparing the cakes for the Upasads (in the Catūrātra sacrifice) :

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

They should be prepared with mantras, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिराग्नेया एककपालाः स्रुवाहुत्या चैनान्सह सकृज्जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

तूष्णीका इति शालीकिराग्नेया एककपालाः स्रुवाहुत्या चैनान्सह सकृज्जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

They should be prepared silently, says Śālīki. One should offer the cakes on one potsherd at once together with a spoonful, says Aupamanyava.

द्वयीर्गा उपकल्पयन्त इति ॥

द्वयीर्गा उपकल्पयन्त इति ॥

As for the injunction that they procure two sets of cows (to be given as Dakṣiņās in the Sārasvata Sattra):

सूत्रं बौधायनस्याजा अप्यत्रोपकल्पयीरन्निति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याजा अप्यत्रोपकल्पयीरन्निति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Even goats may be procured here, says Śālīki.

उलूखलबुध्नो यूपो भवतीति ॥

उलूखलबुध्नो यूपो भवतीति ॥

As for the injunction that the sacrificial post is fixed in a mortar (in the Sārasvata Sattra):

सर्वान्कारान्कुर्यादिति बौधायनः

सर्वान्कारान्कुर्यादिति बौधायनः

It should go through all accomplishments, says Baudhāyana.

प्रोक्ष्यैनमुच्छ्रयेदिति शालीकिः ॥

प्रोक्ष्यैनमुच्छ्रयेदिति शालीकिः ॥

One should sprinkle it and raise, says Śālīki.

प्रोक्ष्योपास्य यूपशकलमुच्छ्रयेदित्यौपमन्यवः ॥

प्रोक्ष्योपास्य यूपशकलमुच्छ्रयेदित्यौपमन्यवः ॥

One should sprinkle a splinter of the sacrificial post into the hole and then raise, says Aupamanyava.

पाँसूनामनुसँहरण इति ॥

पाँसूनामनुसँहरण इति ॥

As for the carrying together of the earth (during the session of the Sārasvata Sattra):

धिष्णियेभ्य औदुम्बर्या अवटादुपरवेभ्य उत्करादुत्तरवेद्यै पाँसूननुसँ हरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

धिष्णियेभ्य औदुम्बर्या अवटादुपरवेभ्य उत्करादुत्तरवेद्यै पाँसूननुसँ हरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should go on carrying the earth of the Dhiṣṇiya mounds, from the hole for the Audumbarī post, from the Uparava holes, from the rubbish-heap and from the Uttaravedi. One need not, says Śālīki.

अथ यदि दीक्षोपसत्सु प्रत्ययमाचक्षीरन्सम्प्रकीर्योदवसानीयाभिरिष्टिभिरिष्ट्वोत्तिष्ठेयुरिति बौधायन एकाहँसुत्वोत्तिष्ठेयुरिति शालीकिर्नासँस्थाप्य पृष्ठ्यँ षडहमुत्तिष्ठेयुरित्यौपमन्यवः १२

अथ यदि दीक्षोपसत्सु प्रत्ययमाचक्षीरन्सम्प्रकीर्योदवसानीयाभिरिष्टिभिरिष्ट्वोत्तिष्ठेयुरिति बौधायन एकाहँसुत्वोत्तिष्ठेयुरिति शालीकिर्नासँस्थाप्य पृष्ठ्यँ षडहमुत्तिष्ठेयुरित्यौपमन्यवः १२

If during the Dīkṣā-days and the Upasad-days (of a Sattra) they meet with a difficulty, they should disband, perform the Udavasānīya Iṣṭis and disperse; so says Baudhāyana. They should perform one Soma-sacrifice and disperse, says Śālīki. They should not disperse without finishing the Pr̥ṣṭhyā Ṣaḍaha, says Aupamanyava.

तेषामुत्थानेष्विति ॥

तेषामुत्थानेष्विति ॥

As for their dispersal:

गच्छेयुरावभृथादिति बौधायनोऽप्सुषोमान्ता इति शालीकिर्ध्रुवान्ता इत्यौपमन्यवः ॥

गच्छेयुरावभृथादिति बौधायनोऽप्सुषोमान्ता इति शालीकिर्ध्रुवान्ता इत्यौपमन्यवः ॥

They should go on upto the Avabhṛtha, says Baudhāyana. Upto the Apsuṣoma (Hāriyojana cup), says Śālīki. Upto the (pouring down of) Dhruva vessel, says Aupamanyava.

जनकसप्तरात्रोऽतिरात्रः पृष्ठ्यः षडह इति बौधायनः

जनकसप्तरात्रोऽतिरात्रः पृष्ठ्यः षडह इति बौधायनः

Janakasaptarātra (is constituted by) Atirātra and Pṛṣṭhya Ṣaḍaha, says Baudhāyana.

पृष्ठ्यः षडहोऽतिरात्र इति शालीकिः ॥

पृष्ठ्यः षडहोऽतिरात्र इति शालीकिः ॥

Pr̥ṣṭhyā Ṣaḍaha and Atirātra, says Śālīki,²¹

दशरात्राय दीक्षिष्यमाणो दशहोतारँहुत्वा दशरात्राय दीक्षत इति ॥

दशरात्राय दीक्षिष्यमाणो दशहोतारँहुत्वा दशरात्राय दीक्षत इति ॥

As for the injunction that one who is going to be initiated for the Daśarātra sacrifice should make an offering with the Daśahotṛ-formulas and then get initiated for the Daśarātra

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सप्तहोतारँहुत्वा दशहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

सप्तहोतारँहुत्वा दशहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

Having made an offering with the Saptahotṛ, one should make an offering with the Daśahotṛ-formulas, says Śālīki.

इति नु ब्राह्मणवान्॥

इति नु ब्राह्मणवान्॥

This (that is, the procedure mentioned by Baudhāyana) is supported by the Brāhmaṇa.[^2-1515]

[^2-1515] TS III.2.5.1

अथ गोबलदशरात्रोऽतिरात्रः पृष्ठ्यः षडहो वाजपेयो महाव्रतं चातिरात्रश्चाष्टमेऽह्नि वाजपेयः ॥

अथ गोबलदशरात्रोऽतिरात्रः पृष्ठ्यः षडहो वाजपेयो महाव्रतं चातिरात्रश्चाष्टमेऽह्नि वाजपेयः ॥

Now the Gobaladaśarātra²² sacrifice. (It is constituted by) Atirātra, Pr̥ṣṭhyā Ṣaḍaha, Vājapeya, Mahāvrata and Atirātra.

तत्र देवसुवाँहविषां करण इति ॥

तत्र देवसुवाँहविषां करण इति ॥

The Vājapeya is performed on the eighth day. As for the offering of Devasu Havis in that sacrifice :

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिस्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिस्

One should offer, says Baudhāyana; one should not, says Śālīki.

त्रयस्त्रिँशस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरन्नित्यौपमन्यवः ॥

त्रयस्त्रिँशस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरन्नित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that thus should follow the offering of the (Savanīya) Paśupuroḍāśa (pertaining to the Soma-sacrifice²³ involving the chanting of the Stotras) characterised by the Trayastriṁśa Stoma.

विलुप्यमाने पृष्ठ्ये षडहे शिल्पानां करण इति ॥

विलुप्यमाने पृष्ठ्ये षडहे शिल्पानां करण इति ॥

As regards the adoption of decorations in a Pr̥ṣṭhyā Sadaha in a reduced form:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should adopt, says Baudhāyana. One should not, says Śāliki.

एकषष्टिरात्रे वैश्वकर्मणादित्ययोर्ग्रहण इति ॥

एकषष्टिरात्रे वैश्वकर्मणादित्ययोर्ग्रहण इति ॥

As for the taking of draughts for Viśvakarman and Āditya in the Ekaṣaṣṭirātra sacrifice:

उत्तरे त्रिँशद्रा त्रे गृह्णीयादिति बौधायनः

उत्तरे त्रिँशद्रा त्रे गृह्णीयादिति बौधायनः

One should take in the latter Triṁśadrātra part, so says Baudhāyana.

संवत्सर एवैतौ दृष्टौ भवतः

संवत्सर एवैतौ दृष्टौ भवतः

Śālīki says that they are prescribed only in a Saṁvatsara Sattra;

संवत्सर एवैनौ गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

संवत्सर एवैनौ गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

so one should take them only in a Saṁvatsara Sattra.

औदुम्बरँषोडशिपात्रमिति ॥

औदुम्बरँषोडशिपात्रमिति ॥

As for the Ṣoḍaśi-cup made of Ficus glomerata :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

खादिरमेवेति शालीकिः ॥

खादिरमेवेति शालीकिः ॥

It should be made of Acasia catechu, says Śālīki.

अतिरात्रपशूनामुपाकरण इति ॥

अतिरात्रपशूनामुपाकरण इति ॥

As for the dedication of animals at the Atirātra sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सारस्वतीमेवोपाकुर्यादिति शालीकिः ॥

सारस्वतीमेवोपाकुर्यादिति शालीकिः ॥

One should dedicate only the female sheep to Sarasvatī, says Śālīki.

षोडशिवतां चमसानां भक्षण इति ॥

षोडशिवतां चमसानां भक्षण इति ॥

As for the consuming of the goblets accompanying the Ṣoḍaśi-cup :

व्यक्तान्भक्षयेदिति बौधायन इन्द्र पीतानिति शालीकिः ॥

व्यक्तान्भक्षयेदिति बौधायन इन्द्र पीतानिति शालीकिः ॥

One should consume them as expressly mentioned, says Baudhāyana. Mentioned as “consumed by Indra,” says Śālīki.

रात्रिपर्यायेषु मुख्यानां चमसानामभिमर्शन इति ॥

रात्रिपर्यायेषु मुख्यानां चमसानामभिमर्शन इति ॥

As for touching the foremost goblets during the nocturnal rounds :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन इन्द्रा य त्वापिशर्वरायेत्येव मुख्यम्मुख्यं चमसमभिमृशेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन इन्द्रा य त्वापिशर्वरायेत्येव मुख्यम्मुख्यं चमसमभिमृशेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should touch each foremost goblet with the formula, “For Indra contiguous to the night.”

आश्विनस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

आश्विनस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of the formulas in respect of the cake for the Aśvins:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be characterised by the formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

Its procedure shoudl be silent, says Śālīki.

आश्विनस्य चर्याया इति ॥

आश्विनस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of (the cake for) the Aśvins:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तात्तिरोअह्नियानां चमसानां चर्याया अमुत्राश्विनेन चरेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तात्तिरोअह्नियानां चमसानां चर्याया अमुत्राश्विनेन चरेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer the cake the next day before the offering of the draughts prepared on the previous day.

तिरोअह्नियानां चमसानां भक्षण इति ॥

As for the consuming of the draughts prepared on the previous day:

अनुष्टुप्छन्दसा भक्षयेदिति बौधायनो जगतीच्छन्दसेति शालीकिः ॥

अनुष्टुप्छन्दसा भक्षयेदिति बौधायनो जगतीच्छन्दसेति शालीकिः ॥

One should consume with the formula containing the word “with the Anuṣṭubh metre,” says Baudhāyana. The word “with the Jagatī metre,” says Śālīki.

गुदतृतीयेष्विति ॥

गुदतृतीयेष्विति ॥

As for the portions of the third part of the rectum :

एकादशधा कृत्वोपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

एकादशधा कृत्वोपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

Having cut it into eleven portions, the Upayaṣṭr̥ should offer secondarily, says Baudhāyana. Cutting each time, says Śālīki.

समस्तान्येवैनान्यनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः १३

समस्तान्येवैनान्यनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः १३

Having put them all together, one should recite all formulas consecutively, says Aupamanyava.

एकादशिन्यै सम्प्रदान इति ॥

एकादशिन्यै सम्प्रदान इति ॥

As for the offering of the Ekādaśinī :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकादशाग्नीषोमीया एकादश सवनीया एकादशानुबन्ध्या इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकादशाग्नीषोमीया एकादश सवनीया एकादशानुबन्ध्या इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that there should be eleven Agnīṣomīya animals, eleven Savanīya and eleven Anūbandhyā.

उपशयस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

उपशयस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for reciting or non-reciting of the formula in respect of the lying sacrificial post:

लभेत ग्रामे नारण्य इति बौधायनो लभेतारण्ये न ग्राम इति शालीकिर्नैव ग्रामे नारण्य इत्यौपमन्यवः ॥

लभेत ग्रामे नारण्य इति बौधायनो लभेतारण्ये न ग्राम इति शालीकिर्नैव ग्रामे नारण्य इत्यौपमन्यवः ॥

The relevant formulas should be employed while in the village, not in the forest, says Baudhāyana. Formulas should be employed in the forest, not in the village, says Śālīki. Neither in the village, nor in the forest, says Aupamanyava.

उपशयस्योपासन इति ॥

उपशयस्योपासन इति ॥

As for keeping aside of the Upaśaya post:

सूत्रं बौधायनस्यात्रैवोत्तरत उपास्येदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यात्रैवोत्तरत उपास्येदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Only here towards the north, says Śālīki.

पात्नीवतस्य परिलेखन इति ॥

पात्नीवतस्य परिलेखन इति ॥

As for the tracing (of the hole for the post) for the Pātnīvata animal:

शालामुखीयँशङ्कुमभिपरिलिखेदिति बौधायन उत्तरत एकादशिन्यै पात्नीवतं मिनुयादिति शालीकिः ॥

शालामुखीयँशङ्कुमभिपरिलिखेदिति बौधायन उत्तरत एकादशिन्यै पात्नीवतं मिनुयादिति शालीकिः ॥

One should trace around the pin for the Śālāmukhīya fire-place; so says Baudhāyana. One should erect the post for the Pātnīvata animal to the north of the eleven posts, says Śālīki.

त्वाष्ट्रस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

त्वाष्ट्रस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of the formulas in respect of the animal for Taṣṭr̥:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be provided with formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

The rite should be performed silently, says Śālīki.

त्वाष्ट्रस्योत्सर्ग इति ॥

त्वाष्ट्रस्योत्सर्ग इति ॥

As for the release of the animal for Tvaṣṭr̥:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽभिपर्यग्निकृतमेनमन्तरेण चात्वालोत्करावुदङ्ङुपनिष्क्रमय्याद्भिरभ्युक्ष्य यजमानस्याजास्वपिसृजेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽभिपर्यग्निकृतमेनमन्तरेण चात्वालोत्करावुदङ्ङुपनिष्क्रमय्याद्भिरभ्युक्ष्य यजमानस्याजास्वपिसृजेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should move fire around it, lead it towards the north inbetween the Catvāla and the rubbish-heap, sprinkle it with water and leave among the female goats of the sacrificer.

त्वाष्ट्रस्य चर्याया इति ॥

त्वाष्ट्रस्य चर्याया इति ॥

As for the offerings in respect of the animal for Tvaṣṭr̥:

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should recite the mantras in a low voice, says Baudhāyana. Loudly, says Śālīki.

पुनश्चिताविति ॥

पुनश्चिताविति ॥

As for the Punaściti:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यमप्यग्निं चिन्वानोऽपजानीयात्तस्मिन्नुपरि पुनश्चितिं चिनुयादुत्तरतश्च यूपाद्यूपं मिनुयादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यमप्यग्निं चिन्वानोऽपजानीयात्तस्मिन्नुपरि पुनश्चितिं चिनुयादुत्तरतश्च यूपाद्यूपं मिनुयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one who after having piled any type of Agni does not prosper,²⁴ should again pile up another Citi upon the former, and erect a sacrificial post to the north of the old one.

कौण्डपायिनीयास्विष्टिष्विति ॥

कौण्डपायिनीयास्विष्टिष्विति ॥

As for the Iṣṭis of Kaunḍapāyins:

अग्न्यन्वाधानप्रतिपत्का इडान्ताः सन्तिष्ठेरन्निति बौधायन आज्यभागप्रतिपत्का इडान्ता इति शालीकिः

अग्न्यन्वाधानप्रतिपत्का इडान्ताः सन्तिष्ठेरन्निति बौधायन आज्यभागप्रतिपत्का इडान्ता इति शालीकिः

(The New-moon and Full-moon sacrifices) begin with the Agnyanvādhāna rite and end with Iḍā, says Baudhāyana. They begin with the Ajyabhāgas and end with Iḍā, says Śālīki.

सपूर्णपात्रविष्णुक्रमा इत्यौपमन्यवः ॥

सपूर्णपात्रविष्णुक्रमा इत्यौपमन्यवः ॥

(They end with) the pouring down of the Praṇītā-goblet and Viṣṇukrama strides, says Aupamanyava.

पिण्डपितृयज्ञस्य दान इति ॥

पिण्डपितृयज्ञस्य दान इति ॥

As for the offering of the Piṇḍapitṛyajña:

अहरहर्दद्यादिति बौधायन आदित अन्ततश्च मासस्येति शालीकिः १४

अहरहर्दद्यादिति बौधायन आदित अन्ततश्च मासस्येति शालीकिः १४

One should offer every day, says Baudhāyana. At the beginning and end of the month, says Śālīki.

One should offer every day, says Baudhāyana. At the beginning and end of the month, says Śālīki.

होतृणां व्याख्यान इति ॥

होतृणां व्याख्यान इति ॥

As for the utterance of the Hotṛ-formulas:

सग्रहानृतेस्वाहाकारानित्येकम्

सग्रहानृतेस्वाहाकारानित्येकम्

Together with the Graha-portion and without Svāhākāra-this is one view.

ऋतेग्रहानन्तःस्वाहाकारानित्येकं सर्वानित्येकं ॥

ऋतेग्रहानन्तःस्वाहाकारानित्येकं सर्वानित्येकं ॥

Without Graha-portion and with Svāhā-utterance at the end²⁵ -this is another view. All this is still another view.

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरौ शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरौ शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter two of Śālīki.

स पौर्णमासीषुपौर्णमासीषु जुह्वद्द्वादश कृत्वः संवत्सरे जुहुयादित्येतदेकम्

स पौर्णमासीषुपौर्णमासीषु जुह्वद्द्वादश कृत्वः संवत्सरे जुहुयादित्येतदेकम्

Making an offering on each full-moon day, he offers twelve times in a year-this is one view.

अमावास्यापौर्णमासीष्वित्येतदेकं सर्वास्वित्येतदेकम्॥

अमावास्यापौर्णमासीष्वित्येतदेकं सर्वास्वित्येतदेकम्॥

On each new-moon day and full-moon day-this is another view. On all²⁶ (new-moon days and full-moon days)-this is still another view:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरौ शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरौ शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter two of Śalīki.

त्रयस्त्रिँशच्चिताविति ॥

त्रयस्त्रिँशच्चिताविति ॥

As for the Citi piled with thirtythree bricks:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that “receiving” of Agni, the Svayaṁciti formula, the touching of the white and black horses, ascending the Citi and descending the Citi all this one should do in the regular course.²⁷

अहरहश्चिताविति ॥

अहरहश्चिताविति ॥

As for the Aharahaściti:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that “receiving” of Agni, the Svayaṁciti formula, the touching of the white and black horses, ascending the Citi and descending the Citi-all this one should do in the regular course.

रथचक्रचितौ पुरीषस्योपधान इति ॥

रथचक्रचितौ पुरीषस्योपधान इति ॥

As for the spreading of earth on the Rathacakraciti:

पुरीषस्यान्तान्कुर्यादिति बौधायन इष्टकास्वेव पुरीषस्यान्तं गच्छेदिति शालीकिः १५

पुरीषस्यान्तान्कुर्यादिति बौधायन इष्टकास्वेव पुरीषस्यान्तं गच्छेदिति शालीकिः १५

One should fill in with the vacuums inbetween the spokes, says Baudhāyana. One should spread earth on the bricks themselves, says Śālīki.

रोहिते चर्मणीति ॥

रोहिते चर्मणीति ॥

As for the skin of a red bull:

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. It may even be of a non-red bull, says Śālīki.

उभयनीतस्य करण इति ॥

उभयनीतस्य करण इति ॥

As for the expiation for one who vomits the Soma and purges the Soma:

उभे ऋचौ द्विरभ्यावर्तयेदिति बौधायनः

उभे ऋचौ द्विरभ्यावर्तयेदिति बौधायनः

One should twice recite both the verses,²⁸ says Baudhāyana.

सकृदेव ब्रुवन्द्विर्ब्रूयादिति शालीकिः ॥

सकृदेव ब्रुवन्द्विर्ब्रूयादिति शालीकिः ॥

Reciting the verse once only, he should mention both the contingencies,²⁹ says Śālīki.

प्राङ्सोमः प्रत्यङ्सोमः

प्राङ्सोमः प्रत्यङ्सोमः

As for the reciting prāň somaḥ pratyan somaḥ;

प्रत्यङ्सोमः प्राङ्सोम इति ॥

प्रत्यङ्सोमः प्राङ्सोम इति ॥

pratyaň somaḥ prāň somaḥ:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

सौत्रामणिकायै सुरायै सन्धान इति ॥

सौत्रामणिकायै सुरायै सन्धान इति ॥

As for the mixing together of the wine for the Sautrāmaṇī sacrifice:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्रैव सुरा स्यात्तत एवाहारयेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्रैव सुरा स्यात्तत एवाहारयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should cause the wine to be brought from the place where it may be.

सुराग्रहाणां ग्रहण इति ॥

सुराग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of the draughts of wine:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पयोग्रहानप्यत्र गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

पयोग्रहानप्यत्र गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

One should take here draughts even of milk, says Śālīki.

ताञ्जघनेन स्रुग्दण्डान्प्राचो वोदीचो वायातयतीति ॥

ताञ्जघनेन स्रुग्दण्डान्प्राचो वोदीचो वायातयतीति ॥

As for the injunction that one carries them towards the east or north along the rear of the handles of the ladles:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

सुरासोमस्य सञ्चर इति ॥

सुरासोमस्य सञ्चर इति ॥

As for the direction of the Surāsoma :

दक्षिणेन हृत्वोत्तरेणावनयेदिति बौधायन उत्तरेण हृत्वा दक्षिणेनावनयेदिति बौधायनिर्यत एवैनँहरेत्तत एवैनमवनयेदित्यौपमन्यवः ॥

दक्षिणेन हृत्वोत्तरेणावनयेदिति बौधायन उत्तरेण हृत्वा दक्षिणेनावनयेदिति बौधायनिर्यत एवैनँहरेत्तत एवैनमवनयेदित्यौपमन्यवः ॥

One should carry along the south and pour down along the north, says Baudhāyana. One should carry along the north and pour down along the south, says Śālīki. One should pour down along that direction along which one would carry, says Aupamanyava.

पावमानीभिरुपस्थान इति ॥

पावमानीभिरुपस्थान इति ॥

As for the praying with the Pāvamānī verses (pavamānaḥ suvarjanaḥ etc.):

As for the praying with the Pāvamānī verses (pavamānaḥ suvarjanaḥ etc.):

पावमानीभिरुपस्थाय पितृणां याज्यानुवाक्याभिरुपतिष्ठेरन्निति बौधायनः

पावमानीभिरुपस्थाय पितृणां याज्यानुवाक्याभिरुपतिष्ठेरन्निति बौधायनः

One should pray with Pāvamānī verses and then with the puronuvākyās and yājyās addressed to the Pitr̥s (udīratām avara ut parāsaḥetc.), so says Baudhāyana.

पितृणामेव याज्यानुवाक्याभिर्न पावमानीभिरिति शालीकिः ॥

पितृणामेव याज्यानुवाक्याभिर्न पावमानीभिरिति शालीकिः ॥

Only with the puronuvākyās and yājyās addressed to the Pitr̥s, not with the Pāvamānī verses, says Śālīki.

अवभृथ इति ॥

अवभृथ इति ॥

As for the Avabhṛtha:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः शूलैश्च मासरेण चावभृथमवेयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः शूलैश्च मासरेण चावभृथमवेयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should go to the Avabhṛtha taking the heart- spikes and the beverage.

आख्यातमुदकान्तस्य प्रत्यसनम्॥

आख्यातमुदकान्तस्य प्रत्यसनम्॥

The tossing back of water is explained.

आख्यातमाप्लवनम्॥

आख्यातमाप्लवनम्॥

The dipping is explained.

आख्यातँसमिधां करणं ॥

आख्यातँसमिधां करणं ॥

The offering of fire-sticks is explained.

वैमृधस्यानुनिर्वपण इति ॥

वैमृधस्यानुनिर्वपण इति ॥

As for the performing of the Vaimṛdhești subsequent to (the Full-moon sacrifice):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नानिष्ट्वा प्रथमसोमेनानुनिर्वपेदिति शालीकिः १६

नानिष्ट्वा प्रथमसोमेनानुनिर्वपेदिति शालीकिः १६

One should not perform (the Vaimṛdhești) without having performed a Soma-sacrifice for the first time says Śālīki.

पौर्णमासीमेव यजेत भ्रातृव्यवान्नामावास्यामिति ॥

पौर्णमासीमेव यजेत भ्रातृव्यवान्नामावास्यामिति ॥

As for the injunction that one having an enemy should perform (this sacrifice only after) the Full-moon sacrifice, not (after) the New-moon sacrifice:

उभयत्र पौर्णमासहविर्भिर्यजेतेति बौधायनो नामावास्यायां किञ्चन यज्ञरूपं कुर्यादिति शालीकिः

उभयत्र पौर्णमासहविर्भिर्यजेतेति बौधायनो नामावास्यायां किञ्चन यज्ञरूपं कुर्यादिति शालीकिः

One should offer (those) oblations to be offered after the Full-moon sacrifice after both (the Parvan-days), says Baudhāyana. One should not make any offering at the new-moon day, says Śālīki.

पिण्डपितृयज्ञेन चरेदित्यौपमन्यवः ॥

पिण्डपितृयज्ञेन चरेदित्यौपमन्यवः ॥

One should perform the Piṇḍapitryajña (on the new-moon day) says Aupamanyava.

साकम्प्रस्थायीयेन यजेत पशुकाम इति ॥

साकम्प्रस्थायीयेन यजेत पशुकाम इति ॥

As for the injunction that one desiring cattle should perform the Sākamprasthāyīya sacrifice:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः स्रुग्भ्यामेव पुरोडाशं जुहुयाच्चमसेन सान्नाय्यमिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः स्रुग्भ्यामेव पुरोडाशं जुहुयाच्चमसेन सान्नाय्यमिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer the cake by means of the two ladles, and the Sāṁnāyya by means of the goblet.

नागतश्रीर्महेन्द्रं यजेत

नागतश्रीर्महेन्द्रं यजेत

As for the injunction that one who is not a gataśrī should not offer to Mahendra.

त्रयो वै गतश्रियः शुशुरुवान्ग्रामणी राजन्यस्

त्रयो वै गतश्रियः शुशुरुवान्ग्रामणी राजन्यस्

These are the Gataśris-One who has studied the Veda, a village-leader and a Rājanya.

तेषां माहेन्द्रो देवतेति ॥

तेषां माहेन्द्रो देवतेति ॥

For them Mahendra is the divinity:

स योऽन्य एतेभ्यो महेन्द्र मियक्षेत स संवत्सरमिन्द्र मिष्ट्वा महेन्द्रे ज्यां लभेतेति बौधायनोऽत एवापि संवत्सरमिन्द्र मिष्ट्वा महेन्द्रे ज्यां लभेतेति शालीकिः ॥

स योऽन्य एतेभ्यो महेन्द्र मियक्षेत स संवत्सरमिन्द्र मिष्ट्वा महेन्द्रे ज्यां लभेतेति बौधायनोऽत एवापि संवत्सरमिन्द्र मिष्ट्वा महेन्द्रे ज्यां लभेतेति शालीकिः ॥

One who, other than these, desires to offer to Mahendra, should offer to Indra for a year and then offer to Mahendra, says Baudhāyana. Having offered to Indra for a year even after this (first year) he may offer to Mahendra, so says Śālīki.

One who, other than these, desires to offer to Mahendra, should offer to Indra for a year and then offer to Mahendra, says Baudhāyana. Having offered to Indra for a year even after this (first year) he may offer to Mahendra, so says Śālīki.

संवत्सरमिन्द्रं यजेत

संवत्सरमिन्द्रं यजेत

As for the injunction that one should offer to Indra for a period of one year

संवत्सरँहि व्रतं नातीति ॥

संवत्सरँहि व्रतं नातीति ॥

and should not continue the practice beyond one year:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यस्याममावास्यायामादित इन्द्रं यष्टुं प्रक्रामेत्संवत्सरे पर्यवेते तस्यां महेन्द्रं यजेत

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यस्याममावास्यायामादित इन्द्रं यष्टुं प्रक्रामेत्संवत्सरे पर्यवेते तस्यां महेन्द्रं यजेत

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer to Mahendra on the new-moon day coming after a year has gone by since the new-moon day on which he had first started offering to Indra. Thereafter he becomes (regular) Mahendra-offerer.

सोऽत ऊर्ध्वं महेन्द्र याज्येव स्यादित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति यस्याममावास्यायामादित इन्द्रं यष्टुं प्रक्रामेत्संवत्सरे पर्यवेते या ततः पूर्वामावास्या स्यात्तस्यां महेन्द्रं यजेत

सोऽत ऊर्ध्वं महेन्द्र याज्येव स्यादित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति यस्याममावास्यायामादित इन्द्रं यष्टुं प्रक्रामेत्संवत्सरे पर्यवेते या ततः पूर्वामावास्या स्यात्तस्यां महेन्द्रं यजेत

Aupamanyava says that (if one does as recommended by Baudhāyana), his (period of one) year is indeed passed over; he should therefore offer to Mahendra on the new-moon day preceding (the one which comes after a year has gone by since the new-moon day on which he had first started offering to Indra,

सोऽत ऊर्ध्वं महेन्द्र याज्येव स्यादिति ॥

सोऽत ऊर्ध्वं महेन्द्र याज्येव स्यादिति ॥

Thereafter he becomes a (regular) Mahendra-offerer.

दाक्षायणयज्ञेन सुवर्गकामो यजेत

दाक्षायणयज्ञेन सुवर्गकामो यजेत

As for the injunction that one desirous of heaven should perform the Dākṣāyaṇa sacrifice;

पूर्णमासे सन्नयेन्मैत्रावरुण्यामिक्षयामावास्यायां यजेतेति ॥

पूर्णमासे सन्नयेन्मैत्रावरुण्यामिक्षयामावास्यायां यजेतेति ॥

one should offer Sāṁnāyya in the Full-moon sacrifice, and Āmikṣā to Mitra-Varuṇa in the New-moon sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

वैमृधमप्यत्रानुनिर्वपेदिति शालीकिः ॥

वैमृधमप्यत्रानुनिर्वपेदिति शालीकिः ॥

One should also subsequently perform the Vaimṛdheṣṭi, says Śālīki.

सान्नाय्यस्य भक्षण इति ॥

सान्नाय्यस्य भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Sāṁnāyya:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमान एवैतमर्धमासमनुनिधाय सान्नाय्यं भक्षयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमान एवैतमर्धमासमनुनिधाय सान्नाय्यं भक्षयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the sacrificer himself should retain it for a fortnight and consume it.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of formulas in respect of the Āmikṣā :

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

It should be prepared with formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीकेति शालीकेः ॥

तूष्णीकेति शालीकेः ॥

Silently, says Śālīki.

इडादधे चतुञ्चक्र उपाँशुयाजस्य करण इति ॥

इडादधे चतुञ्चक्र उपाँशुयाजस्य करण इति ॥

As for the offering of the Upāṁṣuyāja in the Iḍādadha and Catuścakra sacrifices:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः १७

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः १७

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

बृहस्पतिसवे दाक्षिणानां होम इति ॥

बृहस्पतिसवे दाक्षिणानां होम इति ॥

As for the offerings in relation to the giving away of Dakṣiņas in the Bṛhaspatisava:

अनुसवनं दाक्षिणानि जुहुयादिति बौधायनो माध्यन्दिन एव सवने दाक्षिणानि जुहुयाद्ददामीत्येवेतरायोः सवनयोर्ब्रूयादिति शालीकिः ॥

अनुसवनं दाक्षिणानि जुहुयादिति बौधायनो माध्यन्दिन एव सवने दाक्षिणानि जुहुयाद्ददामीत्येवेतरायोः सवनयोर्ब्रूयादिति शालीकिः ॥

(The sacrificer) should make the offerings at each pressing, says Baudhāyana. He should make the offerings only at the Midday pressing; at the other pressings he should simply say, “I give away,” says Śālīki.

हिरण्येन घृतमुत्पुनातीति ॥

हिरण्येन घृतमुत्पुनातीति ॥

As for the injunction that one purifies the clarified butter with a piece of gold (in the Sūtasava sacrifice) :

मन्त्रनिरुप्तमेतद्घृतँस्यादिति बौधायनस्

मन्त्रनिरुप्तमेतद्घृतँस्यादिति बौधायनस्

This clarified butter should be poured out with the relevant formula, says Baudhāyana.

तूष्णीकमिति शालीकिः ॥

तूष्णीकमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

अनुद्धते वेद्यै दक्षिणत आहवनीयस्य बृहत स्तोत्रं प्रत्यभिषिञ्चतीति ॥

अनुद्धते वेद्यै दक्षिणत आहवनीयस्य बृहत स्तोत्रं प्रत्यभिषिञ्चतीति ॥

As for the injunction that one gives consecratory bath towards the south of the Āhavanīya on a part of the altar which is not dug out, while the Bṛhat Stotra is being chanted (in the Gosava sacrifice) :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

कृष्णाजिनमप्यत्रास्तृत्याभिषिञ्चेदिति शालीकिः ॥

कृष्णाजिनमप्यत्रास्तृत्याभिषिञ्चेदिति शालीकिः ॥

One should spread here a skin of black antelope and give the bath to the sacrificer seated on it, says Śālīki.

माषैः पूर्णं कमण्डलुमिति ॥

माषैः पूर्णं कमण्डलुमिति ॥

As for the vessel full of beans:

सौवर्णः सौवर्णैर्माषैः पूर्णः स्यादिति बौधायनो मार्त्तिक एव धान्यमाषैरिति शालीकिः ॥

सौवर्णः सौवर्णैर्माषैः पूर्णः स्यादिति बौधायनो मार्त्तिक एव धान्यमाषैरिति शालीकिः ॥

It should be golden and full of beans made of gold, says Baudhāyana. It should be earthen and should be filled with grains of beans, says Śālīki.

सप्तदश मारुतीः पृश्नीर्वत्सतरीरालभत इति ॥

सप्तदश मारुतीः पृश्नीर्वत्सतरीरालभत इति ॥

As for the injunction that one offers seventeen spotted heifers (in the Pañcaśāradīya sacrifice):

पृथगेवासां मनोताः स्युः पृथक्पशुपुरोडाश इति बौधायनः

पृथगेवासां मनोताः स्युः पृथक्पशुपुरोडाश इति बौधायनः

Their Manotā hymns should be separate, and Paśupurodāśas should also be saparate, says Baudhāyana.

पृथगेवसां मनोताः स्युरेकः पशुपुरोडाश इति शालीकिरेकैवासां मनोता स्यादेकः पशुपुरोडाश इत्यौपमन्यवः ॥

पृथगेवसां मनोताः स्युरेकः पशुपुरोडाश इति शालीकिरेकैवासां मनोता स्यादेकः पशुपुरोडाश इत्यौपमन्यवः ॥

The Manotā hymn should be separate, but the Paśupuroḍāśa should be a single one, says Śālīki. The Manotā hymn should be a single one, and the Paśupuroḍāśa also a single one, says Aupamanyava.

अग्निष्टुतीन्द्र स्तुतीति ॥

अग्निष्टुतीन्द्र स्तुतीति ॥

As for the Agnistut and Indrastut:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथाप्रकृतिमेवाध्वर्युः कुर्याछन्दोगबह्वृचा एव प्रतिविकुर्वीरन्निति शालीकिः ॥

यथाप्रकृतिमेवाध्वर्युः कुर्याछन्दोगबह्वृचा एव प्रतिविकुर्वीरन्निति शालीकिः ॥

The Adhvaryu should act according to the norm; the Chandogas and Bahvṛcas should act as variously specified, says Śālīki.

अतिरिक्तस्तोत्रेष्विति ॥

अतिरिक्तस्तोत्रेष्विति ॥

As for the extra Stotras (in the Atirātra sacrifice):

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

धनुषः प्रदान इति ॥

धनुषः प्रदान इति ॥

As for the handing over of the bow (in the Mṛtyusava sacrifice):

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki; the latter of Baudhāyana.

एकाहानामन्त इति ॥

एकाहानामन्त इति ॥

As for the statement “at the end of each of the Ekāhas”:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

मृत्युसवान्त इति शालीकिः ॥

मृत्युसवान्त इति शालीकिः ॥

At the end of the Mṛtyusava, says Śālīki.

निदधत्यस्मा एतद्धविरुच्छिष्टं व्रतभाजनमिति ॥

निदधत्यस्मा एतद्धविरुच्छिष्टं व्रतभाजनमिति ॥

As for the injunction that they retain for him (the sacrificer) the remnants of the oblation as a share of the Vrata-food:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नात्र हविरुच्छिष्टं व्रतभाजनं निदध्यादिति शालीकिः ॥

नात्र हविरुच्छिष्टं व्रतभाजनं निदध्यादिति शालीकिः ॥

One need not retain here the remnants of the oblation as a share of the Vrata-food, says Śālīki.

अथास्याँसद्यस्क्रियामनुक्रियां परिक्रियामतिक्रियां प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

अथास्याँसद्यस्क्रियामनुक्रियां परिक्रियामतिक्रियां प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

As for the performance of the Pravargya rite in the Sadyaskri, Anukri, Parikri, and Atikri sacrifices:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should perform, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

शवानसोऽधिषवणे फलके पुरुषास्थस्य वृषणाविति ॥

शवानसोऽधिषवणे फलके पुरुषास्थस्य वृषणाविति ॥

As for the two pressing boards made out of the cart carrying a corpse and the testicles (that is to say, two chips of wood of the sacrificial post) made out of human bone (in a Soma-sacrifice performed for an exorcistic purpose):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

शवानसोऽप्यत्रारणी कुर्यादिति शालीकिः ॥

शवानसोऽप्यत्रारणी कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should prepare also the kindling woods out of the wood used for a cart carrying corpse, says Śālīki.

स यं कं च ग्रहं गृह्णात्येवमेवैनं गृह्णाति

स यं कं च ग्रहं गृह्णात्येवमेवैनं गृह्णाति

Whatever draught he takes, he takes in this very manner;

यदु किं च पात्रँसादयत्येवैनत्सादयतीति ॥

यदु किं च पात्रँसादयत्येवैनत्सादयतीति ॥

whatever cup or vessel he places, he places in this very manner:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यंयं ग्रहं गृह्णीयात्तन्तं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

यंयं ग्रहं गृह्णीयात्तन्तं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

Whatever draught one takes, he should wipe around (the cup or goblet concerned), and place it down, says Śālīki.

श्वेतमश्वं ददाति

श्वेतमश्वं ददाति

(The sacrificer) gives away a white horse;

श्वेतां वडबां ददात्यश्वमसितं ददाति

श्वेतां वडबां ददात्यश्वमसितं ददाति

he gives away a white mare; he gives away a black horse;

गर्भिणीं वडबां ललामीं ददात्यनडुच्छतं ददाति

गर्भिणीं वडबां ललामीं ददात्यनडुच्छतं ददाति

he gives away a pregnant mare having mark on the forehead; he gives away a hundred oxen;

त्रयस्त्रिँशतं निष्कान्ददाति

त्रयस्त्रिँशतं निष्कान्ददाति

he gives away thirtythree gold coins;

सोमचमसं ददाति

सोमचमसं ददाति

he gives away a goblet filled with Soma-juice;

हिरण्मयं चमसं ददाति

हिरण्मयं चमसं ददाति

he gives away a golden goblet;

राशिकृतं धान्यं ददाति

राशिकृतं धान्यं ददाति

he gives away a woven basket full of corn;

मरायकृतं धान्यं ददातीति ॥

मरायकृतं धान्यं ददातीति ॥

he gives away a woven basket³⁰ full of corn:

एतानि च नित्यानि च दद्यादिति बौधायन एतान्येवेति शालीकिः १८

एतानि च नित्यानि च दद्यादिति बौधायन एतान्येवेति शालीकिः १८

He should give away these and the normal things as Dakṣiṇās, so says Baudhāyana. He should give away only these, says Śālīki.

अथातः सर्वतोमुखं व्याख्यास्यामः ॥

अथातः सर्वतोमुखं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Sarvatomukha (Soma-sacrifice).

चिन्वीत सर्वतोमुखेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिरत्रो ह स्माह मौद्गल्यः पूर्वस्मिन्नेवाग्निचय इतरेषु सावित्राः स्युरित्येतदपि न कुर्यादित्याञ्जीगविः ॥

चिन्वीत सर्वतोमुखेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिरत्रो ह स्माह मौद्गल्यः पूर्वस्मिन्नेवाग्निचय इतरेषु सावित्राः स्युरित्येतदपि न कुर्यादित्याञ्जीगविः ॥

One³² should pile up Agni in the Sarvatomukha, so says Baudhāyana. One should not, says Śālīki. The Agniciti should be only on the eastern side; on the other sides (there should be Uttaravedis) prepared with the Savitr̥-formula, says Maudgalya. One should not do even the (eastern Agniciti) says Āñjīgavi.

अरण्योः समारोपण इति ॥

अरण्योः समारोपण इति ॥

As for the consigning of the fire into kindling woods:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह गौतमो गृहपतिरेव प्रथममरण्योः समारोपयेत इतरे सत्त्र इति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह गौतमो गृहपतिरेव प्रथममरण्योः समारोपयेत इतरे सत्त्र इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Gautama says that in a Sattra, the Gṛhapati should first consign the fire into the kindling woods, subsequently the others.

शालाया इति ॥

शालाया इति ॥

As for the (Prācīnavaṁśa) shed:

प्राकृतेन प्रक्रमेण मीयाद्मध्ये गार्हपत्य इति ॥

प्राकृतेन प्रक्रमेण मीयाद्मध्ये गार्हपत्य इति ॥

One should measure with the usual Prakrama. The Gārhapatya fireplace should be in the middle:

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिः त्रिपदेन प्रक्रमेण सर्वत इति ॥

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिः त्रिपदेन प्रक्रमेण सर्वत इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should measure on all sides with the Tripada Prakrama, says Śālīki.

त्रिवृत्प्राच्यां दिशि भवति पञ्चदशो दक्षिणतः सप्तदशः पश्चादेकविँश उत्तरतः

त्रिवृत्प्राच्यां दिशि भवति पञ्चदशो दक्षिणतः सप्तदशः पश्चादेकविँश उत्तरतः

The Soma-sacrifice in the east is characterised by Trivṛt stoma, Pañcadaśa-stoma in the south, Saptadaśastoma in the west, and Ekaviṁśastoma in the north.

सर्वतो वा ज्योतिष्टोमः सर्वे ज्योतिष्टोमदक्षिणा इति ॥

सर्वतो वा ज्योतिष्टोमः सर्वे ज्योतिष्टोमदक्षिणा इति ॥

Or there should be Jyotiṣṭoma on all sides. The Dakṣiņās prescribed for the Jyotiṣṭoma should be given in all sacrifices.

प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

As for the performing of the Pravargya rite:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नोक्थ्ये प्रवृञ्ज्यादिति शालीकिः ॥

नोक्थ्ये प्रवृञ्ज्यादिति शालीकिः ॥

One should not perform the Pravargya rite in the Ukthya sacrifice, says Śālīki.

याजमान इति ॥

याजमान इति ॥

As for the sacrificer’s duties:

अभीनाम याजमानं कुर्यादिति बौधायनः

अभीनाम याजमानं कुर्यादिति बौधायनः

The sacrificer should do his duties whenever they are due, says Baudhāyana.

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिर्येऽग्निसँस्काराः स्युस्तान्काममितरत्तन्त्रेणेत्यौपमन्यवः ॥

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिर्येऽग्निसँस्काराः स्युस्तान्काममितरत्तन्त्रेणेत्यौपमन्यवः ॥

He should do his duties as suits him, says Śālīki. He may do (only) such duties as pertain to the fire; he should do other duties combinedly, says Aupamanyava.

अग्न्यन्वाधान इति ॥

अग्न्यन्वाधान इति ॥

As for the Agnyanvādhāna ;

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिर्गार्हपत्यः सकृदन्वाहितः स्याद्ग्रामयोनिरन्वाहार्यपचन आहवनीयँसकृदन्वाधाय ततो यथार्थं गच्छेदिति ॥

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिर्गार्हपत्यः सकृदन्वाहितः स्याद्ग्रामयोनिरन्वाहार्यपचन आहवनीयँसकृदन्वाधाय ततो यथार्थं गच्छेदिति ॥

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that the Anvādhāna of the Gārhapatya is done once. The Anvāhāryapacana has the village-fire as its source. The sacrificer should put a firestick on each Āhavanīya and depart according to will.

भक्षण इति ॥

भक्षण इति ॥

As for the consuming (of portions):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सवँर्समवधाय सकृदेव भक्षयेदिति शालीकिः ॥

सवँर्समवधाय सकृदेव भक्षयेदिति शालीकिः ॥

Having collected together the entire portion he should consume once.

मार्जन इति ॥

मार्जन इति ॥

As for the cleaning:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सकृदेकस्मिन्निति शालीकिः ॥

सकृदेकस्मिन्निति शालीकिः ॥

(The sacrificer should cleanse himself) once and in one direction.

लोकाग्नीनाँहरण इति ॥

लोकाग्नीनाँहरण इति ॥

As for the carrying of earth (from the altar) :

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यः पूर्वस्मिन्नेव याजमानँ स्यादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यः पूर्वस्मिन्नेव याजमानँ स्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Dirghavatsya says that the sacrificer should act only in the eastern wing.

क्रतुपशूनां करण इति ॥

क्रतुपशूनां करण इति ॥

As for the offering of the sacrificial animals:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

क्रतुपशव ऐकादशिनाश्च विकल्पन्त इति शालीकिः ॥

क्रतुपशव ऐकादशिनाश्च विकल्पन्त इति शालीकिः ॥

Either the prescribed sacrificial animals or the animals in the Ekādašinī are to be offered, says Śālīki.

समञ्जन इति ॥

समञ्जन इति ॥

As for the anointing together (of the Hotṛ’s goblet, Vasatīvarī water and the Maitrāvaruņa’s goblet):

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्य

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra.

यावन्त स्तोमास्तावत्कृत्वः प्रचरण्या समनक्तीति बौधायनः ॥

यावन्त स्तोमास्तावत्कृत्वः प्रचरण्या समनक्तीति बौधायनः ॥

The Adhvaryu anoints with the ladle in use as many times as the number of stomas, says Baudhāyana.

दधिग्रह इति ॥

दधिग्रह इति ॥

As for the Dadhigraha:

सूत्रं मौद्गल्यस्य

सूत्रं मौद्गल्यस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Maudgalya.

पयसा वाज्येन वेति ॥

पयसा वाज्येन वेति ॥

Either of milk or of clarified butter.

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अँश्वदाभ्ययोर्ग्रहण इति ॥

अँश्वदाभ्ययोर्ग्रहण इति ॥

As for the taking of the Amsu and Adabhya draughts:

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिर्वाजपेये द्वादशाहे सत्त्रे ताण्डिनामयन उद्भिदि वलभिदीति तस्य स्यादित्य्

सूत्रं बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिर्वाजपेये द्वादशाहे सत्त्रे ताण्डिनामयन उद्भिदि वलभिदीति तस्य स्यादित्य्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that they are taken in the Vājapeya, Dvādaśāha, Sattra, Tāṇḍiņām ayana, Udbhid and Valabhid.

एवमेव पृश्निग्रहैः प्राणग्रहैरिति ॥

एवमेव पृश्निग्रहैः प्राणग्रहैरिति ॥

One also measures shoots of Soma-ten bundles each respectively with the Pr̥ṣṇigraha³³ formulas and Prāṇagraha³⁴ formulas.

षोडशिग्रहाणां ग्रहण इति ॥

षोडशिग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of Ṣoḍaśi-draughts:

सूत्रं बौधायनस्यानुसवनं गृह्णीयुरिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानुसवनं गृह्णीयुरिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should take them at each pressing, says Śālīki.

अतिग्राह्याणाँहोम इति ॥

अतिग्राह्याणाँहोम इति ॥

As for the offering of the Atigrāhya draughts:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

माहेन्द्र स्यानुवषट्कारमुपजुहुयुरिति शालीकिः ॥

माहेन्द्र स्यानुवषट्कारमुपजुहुयुरिति शालीकिः ॥

They should offer them at the second Vaṣaṭ-utterance for the Mahendra draughts, says Śāliki.

षोडशिन स्तोत्रमुपाकरोतीति ॥

षोडशिन स्तोत्रमुपाकरोतीति ॥

As for the injunction that one introduces the Ṣoḍaśīstotra :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

येन केन चिदिति शालीकिः ॥

येन केन चिदिति शालीकिः ॥

With any formula, says Śālīki.

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

As for the discarding of the heart-spikes:

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

One should discard them one by one, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

अवभृथ इति ॥

अवभृथ इति ॥

As for the Avabhṛtha:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The viewexpressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्राञ्च एवावभृथमवेयुरिति शालीकिः ॥

प्राञ्च एवावभृथमवेयुरिति शालीकिः ॥

They should go to the east for the Avabhṛtha, says Śālīki.

अरण्योः समारोपण इति ॥

अरण्योः समारोपण इति ॥

As for the consigning of the fires into kindling woods:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह गौतमो गृहपतिरेवारण्योः समारोपयेत्तत इतर इति १९

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह गौतमो गृहपतिरेवारण्योः समारोपयेत्तत इतर इति १९

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Gautama says that the Gṛhapati should first consign his fire into kindling woods; then the others.