२२ अग्निकल्पः

अथातोऽग्निकल्पं व्याख्यास्यामः ॥

अथातोऽग्निकल्पं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall expain the Agnikalpa.

खरस्य करण इति ॥

खरस्य करण इति ॥

As for preparing the mound:

उत्तरपूर्वेऽवान्तरदेशे कुर्यादिति बौधायन उत्तर एवेति शालीकिः ॥

उत्तरपूर्वेऽवान्तरदेशे कुर्यादिति बौधायन उत्तर एवेति शालीकिः ॥

One should prepare it in the north-eastern direction, says Baudhāyana. In the north itself, says Śālīki.

सावित्राणाँहोम इति ॥

सावित्राणाँहोम इति ॥

As for the offering to Savitṛ:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

समृद्ध्याप्यत्र चतुर्गृहीतं जुहुयादिति शालीकिः ॥

समृद्ध्याप्यत्र चतुर्गृहीतं जुहुयादिति शालीकिः ॥

One should also offer here four spoonfuls with the Samṛddhi verse,¹ says Śālīki.

गर्दभरशनाया आदान इति ॥

गर्दभरशनाया आदान इति ॥

As for the taking of a cord for the ass:

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्

One should take it with the usual formula, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

वल्मीकवपायै निधाने वैश्यस्योपवेशन इति ॥

वल्मीकवपायै निधाने वैश्यस्योपवेशन इति ॥

As for seating a Vaisya at the depositing of the earth of an ant-hill:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वल्मीकवपां निदध्यान्न वैश्यमुपवेशयेद्यत्र खनिः स्यात्तद्गच्छेद्यस्तत्र पृच्छेत्तं प्रतिब्रूयादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वल्मीकवपां निदध्यान्न वैश्यमुपवेशयेद्यत्र खनिः स्यात्तद्गच्छेद्यस्तत्र पृच्छेत्तं प्रतिब्रूयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should deposit the earth of an ant-hill; one should however not seat a Vaiśya. One should go to the spot where the earth is to be dug out. One should respond to him who puts a question at that spot.

खनन इति ॥

खनन इति ॥

As for digging out:

अर्धर्चशः खनेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

अर्धर्चशः खनेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

One should dig out at each verse-half, says Baudhāyana. At each verse, says Śālīki.

पुष्करपर्णेनोत्तरदण्डेन सँस्तृणातीति ॥

पुष्करपर्णेनोत्तरदण्डेन सँस्तृणातीति ॥

As for spreading the lotus-leaf with its stem towards the north:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथोत्पन्नेनैव सँस्तृणीयादिति शालीकिः ॥

यथोत्पन्नेनैव सँस्तृणीयादिति शालीकिः ॥

One may spread it as it had grown, says Śālīki.

पिण्डानाँहरण इति ॥

पिण्डानाँहरण इति ॥

As for carrying the balls (of earth):

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वाभिःसर्वाभिश्चतुर्हरेदिति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वाभिःसर्वाभिश्चतुर्हरेदिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should carry four times (each time) reciting all (eight) verses.

गायत्रीभिर्हरेत्त्रिष्टुग्भिः सादयेदित्यौपमन्यवः ॥

गायत्रीभिर्हरेत्त्रिष्टुग्भिः सादयेदित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that one should carry them with the Gāyatrī verses, and should put down with the Triṣṭubh verses.

अश्वस्यात्यायमन इति ॥

अश्वस्यात्यायमन इति ॥

As for leading the horse in front:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमश्वमत्यायच्छेत्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमश्वमत्यायच्छेत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. One should lead the horse silently;

सर्व एवैष गर्दभमन्त्रः स्यादिति ॥

सर्व एवैष गर्दभमन्त्रः स्यादिति ॥

the entire formula should be applied to the ass, says Baudhāyana.

द्यावापृथिव्योः समीक्षण इति ॥

द्यावापृथिव्योः समीक्षण इति ॥

As for gazing at the heaven and earth:

उभे षट्कृत्वः समीक्षेतेति बौधायनस्

उभे षट्कृत्वः समीक्षेतेति बौधायनस्

One should gaze at both six times, says Baudhāyana.

त्रिरेवेति शालीकिः

त्रिरेवेति शालीकिः

Thrice, says Śālīki.

प्राच्यां दिशि सन्धिमीक्षमाण एतं मन्त्रं जपेदित्यौपमन्यवः ॥

प्राच्यां दिशि सन्धिमीक्षमाण एतं मन्त्रं जपेदित्यौपमन्यवः ॥

One should murmur this formula gazing at their conjunction in the east, says Aupamanyava.

अपो रशने अभ्यवहरन्त्यपि वाद्भिरभ्युक्ष्य भुञ्जत इति ॥

अपो रशने अभ्यवहरन्त्यपि वाद्भिरभ्युक्ष्य भुञ्जत इति ॥

As for the injunction that the two cords are discarded into water, or they are sprinkled with water and are brought in use:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः १

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः १

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

उखानां करण इति ॥

उखानां करण इति ॥

As for preparing the cauldrons:

स ह स्माह बौधायनोऽषाढामप्येतस्यै याजुष्यै पादमात्रीं कुर्याद्यावन्मात्रीं चादयेष्टकामृत्तिकायामपिसृजेदेवमस्य सर्वोऽग्निर्याजुषो भवतीत्येकामेवोखां मन्त्रेण कुर्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

स ह स्माह बौधायनोऽषाढामप्येतस्यै याजुष्यै पादमात्रीं कुर्याद्यावन्मात्रीं चादयेष्टकामृत्तिकायामपिसृजेदेवमस्य सर्वोऽग्निर्याजुषो भवतीत्येकामेवोखां मन्त्रेण कुर्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should prepare the Aṣāḍhā brick of the measure of a foot out of the soil accomplished with the relevant formulas. One should take as much quantity of soil (for performing the third cauldron) and mix the remaining soil with that reserved for the brick. Thus his entire Agni would be accomplished with the relevant formula. Śālīki says that one should prepare only one cauldron with the relevant formulas, and the other two silently.

सर्वासु भिन्नासु प्रत्यय इति ॥

सर्वासु भिन्नासु प्रत्यय इति ॥

As for the solution in the event of all the cauldrons being broken:

स ह स्माह बौधायनः ससावित्रं मन्त्रकर्माभ्यावर्तयेदिति ॥

स ह स्माह बौधायनः ससावित्रं मन्त्रकर्माभ्यावर्तयेदिति ॥

One should repeat the rites to be performed with formulas beginning with the formula addressed to Savitṛ, so says Baudhāyana.

यदन्यत्सावित्रेभ्य इति शालीकिः ॥

यदन्यत्सावित्रेभ्य इति शालीकिः ॥

Those other than the formulas addressed to Savitṛ, says Śālīki.

अथादत्त एकविँशतिं वृष्णो अश्वस्य शकृत्पिण्डानभ्रिमग्निं पचनमिति ॥

अथादत्त एकविँशतिं वृष्णो अश्वस्य शकृत्पिण्डानभ्रिमग्निं पचनमिति ॥

As for the injunction that one takes up twentyone balls of dung of a strong horse, a hoe and fire for burning:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यस्यैव कस्य चाश्वस्याददीतेति शालीकिः ॥

यस्यैव कस्य चाश्वस्याददीतेति शालीकिः ॥

One may take them of any horse, says Śālīki.

उखानां धूपन इति ॥

उखानां धूपन इति ॥

As for the fumigation of the cauldrons:

सूत्रं बौधायनस्यापरिमितैर्मन्त्रैर्धूपयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यापरिमितैर्मन्त्रैर्धूपयेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should fumigate with more formulas, says Śālīki.

उखानां प्रवृञ्जन इति ॥

उखानां प्रवृञ्जन इति ॥

As for the burning of the cauldrons:

सूत्रं बौधायनस्यैकामेवोखां मन्त्रेण प्रवृञ्ज्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यैकामेवोखां मन्त्रेण प्रवृञ्ज्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should burn only one cauldron with the formula, the others silently, says Śālīki.

ताः प्राचीर्वोदीचीर्वायातयतीति ॥

ताः प्राचीर्वोदीचीर्वायातयतीति ॥

As for the injunction that one carries them either towards the east or towards the north:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

पचन इति ॥

पचन इति ॥

As for the burning:

स ह स्माह बौधायन उखा ऋषभान्मण्डलेष्टका बार्हस्पत्यं महावीरं लोकम्पृणा इत्येतद्गार्हपत्यात्पचेदथेतरद्ग्रामाग्नेरिति

स ह स्माह बौधायन उखा ऋषभान्मण्डलेष्टका बार्हस्पत्यं महावीरं लोकम्पृणा इत्येतद्गार्हपत्यात्पचेदथेतरद्ग्रामाग्नेरिति

Baudhāyana says that one should burn with fire from the Gārhapatya the cauldrons, Rudra-bricks, Mandala-bricks, cooked rice for Bṛhaspati, Mahāvīra, and Lokampṛṇā bricks; all else with village fire.

यत्किं चेष्टकोक्तं ग्रामाग्निना तत्पचेद्धविरुक्तं गार्हपत्यादिति शालीकिः ॥

यत्किं चेष्टकोक्तं ग्रामाग्निना तत्पचेद्धविरुक्तं गार्हपत्यादिति शालीकिः ॥

Śālīki says that whatever pertains to bricks, one should burn with village fire; whatever is an oblation, one should bake on the Gārhapatya.

पशुशीर्षाणां करण इति ॥

पशुशीर्षाणां करण इति ॥

As for procuring the heads of animals:

प्रत्यक्षाणि वा मार्त्तिकानि वा स्युरिति बौधायनः

प्रत्यक्षाणि वा मार्त्तिकानि वा स्युरिति बौधायनः

They may be real or made of earth, says Baudhāyana.

प्रत्यक्षाण्येवेति शालीकिर्हिरण्मयानीत्यौपमन्यवो वायव्यशिरसि वैतान्मन्त्रान्निगदेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

प्रत्यक्षाण्येवेति शालीकिर्हिरण्मयानीत्यौपमन्यवो वायव्यशिरसि वैतान्मन्त्रान्निगदेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

Real, says Śālīki. Golden, says Aupamanyava. One should recite the mantras only in respect of the animal for Vāyu, says Aupamanyavīputra.

त्रिरपसलैः पर्णशाखया परिकर्षतीति ॥

त्रिरपसलैः पर्णशाखया परिकर्षतीति ॥

As for the injunction that one drags around a twig of Butea frondosa :

सूत्रं बौधायनस्यानुपरिकीर्यैव माषान्यमगाथाभिः परिगायेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानुपरिकीर्यैव माषान्यमगाथाभिः परिगायेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is tht) of Baudhāyana. Having scattered beans around, one should sing the Yamagāthās, says Śālīki.

आघार इति ॥

आघार इति ॥

As for pouring clarified butter in a line:

उभाभ्यां मन्त्राभ्यामेतमाघारमाघारयेदिति बौधायनो हिरण्यगर्भः समवर्तताग्र इत्येतयैवैतमाघारमाघारयेदिति शालीकिः २

उभाभ्यां मन्त्राभ्यामेतमाघारमाघारयेदिति बौधायनो हिरण्यगर्भः समवर्तताग्र इत्येतयैवैतमाघारमाघारयेदिति शालीकिः २

One should pour with both the formulas, says Baudhāyana. One should pour with the verse hiraṇyagarbhaḥ samavartata’gre … says Śālīki.

अनिष्टप्रथमसोमस्याध्वरदीक्षाहुतीनाँहोम इति ॥

अनिष्टप्रथमसोमस्याध्वरदीक्षाहुतीनाँहोम इति ॥

As for the offering of Adhvarādīkṣā offerings by one who has not already performed a Soma-sacrifice:

अध्वरदीक्षाहुतीर्हुत्वाग्निका जुहुयादिति बौधायन आग्निका एवेति शालीकिः ॥

अध्वरदीक्षाहुतीर्हुत्वाग्निका जुहुयादिति बौधायन आग्निका एवेति शालीकिः ॥

Having made the Adhvaradīkṣā-offerings, one should offer the offerings pertaining to Agnicayana, says Baudhāyana. One should offer only those pertaining to Agnicayana, says Śālīki.

वैराजीषु दीक्षास्विति ॥

वैराजीषु दीक्षास्विति ॥

As for the Vairāja Dīkṣās:²

स ह स्माह बौधायनो नासंवत्सरँसोष्यन्वैराजीर्दीक्षाः कुर्वीत

स ह स्माह बौधायनो नासंवत्सरँसोष्यन्वैराजीर्दीक्षाः कुर्वीत

Baudhāyana says that one who is not going to press Soma for a year, should not undergo Vairāja Dīkṣās;

कामँसंवत्सरँसोष्यन्वैराजीर्दीक्षाः कुर्वीत

कामँसंवत्सरँसोष्यन्वैराजीर्दीक्षाः कुर्वीत

one who is going to press Soma for a year may observe Vairāja Dīkṣās.

संवत्सरं वा भृत्वैकाहिकं कुर्वीतैकाहिकस्त्वेवाग्निरिति शालीकिः ॥

संवत्सरं वा भृत्वैकाहिकं कुर्वीतैकाहिकस्त्वेवाग्निरिति शालीकिः ॥

Having maintained (the Ukhya fire) for a year, one should perform a one-day Soma-sacrifice. Agni belongs to one-day Soma-sacrifice, so says Śālīki.

काम्यस्यान्ववधान इति ॥

काम्यस्यान्ववधान इति ॥

As for the putting (into the cauldron) of fire for the fulfilment of the sacrificer’s desire:

जाते काम्यमन्ववदध्यादिति बौधायनः

जाते काम्यमन्ववदध्यादिति बौधायनः

After the fire is generated, one should put the fire in accordance with the sacrificer’s desire; so says Baudhāyana.

पुरस्तादेवेति शालीकिः ॥

पुरस्तादेवेति शालीकिः ॥

At the outset, says Śālīki.

औदुम्बरीणाँसमिधामभ्याधान इति ॥

औदुम्बरीणाँसमिधामभ्याधान इति ॥

As for putting (into the fire) fire-sticks of Ficus glomerata:

सूत्रं शालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकामेव समिधं पञ्चर्चेनाभ्यादध्यात्

सूत्रं शालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकामेव समिधं पञ्चर्चेनाभ्यादध्यात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should put one fire-stick with five verses,

तदेव राक्षोघ्नँस्यादिति ॥

तदेव राक्षोघ्नँस्यादिति ॥

that is, the Rākṣoghna hymn.

अन्नपतीयायै समिधोऽभ्याधान इति ॥

अन्नपतीयायै समिधोऽभ्याधान इति ॥

As for the putting (on fire) of the fire-stick called Annapatīyā :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽन्नपतीयां प्रतिसमेधनीयां वैष्णवीमित्येता अभ्यादध्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽन्नपतीयां प्रतिसमेधनीयां वैष्णवीमित्येता अभ्यादध्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should put the fire-sticks called Annapatiyā, Pratisamedhanīyā³ and Vaiṣṇavī.

वात्सप्रविष्णुक्रमयोः सन्निपात इति ॥

वात्सप्रविष्णुक्रमयोः सन्निपात इति ॥

As for the coincedence of the Vātsapra hymn and Viṣṇukrama verses:

अहरहः सन्निपातयेदिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

अहरहः सन्निपातयेदिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

One should cause them to coincide every day, says Baudhāyana. Only at the beginning and at the end, says Śālīki.

उख्य उद्वाते प्रायश्चित्तकरण इति ॥

उख्य उद्वाते प्रायश्चित्तकरण इति ॥

As for offering expiation if the Ukhya fire becomes extinguished:

स ह स्माह बौधायनः प्रवृज्य परिदायार्काहुतिभिरभिजुहुयादथेतरत्कर्मावृता कुर्यादित्य्

स ह स्माह बौधायनः प्रवृज्य परिदायार्काहुतिभिरभिजुहुयादथेतरत्कर्मावृता कुर्यादित्य्

Baudhāyana says that one should heat the cauldron (with balls of horse’s dung), formally hand it over⁴ and offer the Arkāhutis⁵ and repeat the subsequent rites.

अत्रो ह स्माह शालीकिः प्रवृज्य परिदायार्काहुतिभिरभिजुहुयान्न चेतरत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

अत्रो ह स्माह शालीकिः प्रवृज्य परिदायार्काहुतिभिरभिजुहुयान्न चेतरत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

Śālīki says that one should heat it, formally hand it over, and offer the Arkāhutis; he should not repeat the subsequent rites.

प्रयाण इति ॥

प्रयाण इति ॥

As for the departure:

स ह स्माह बौधायन उभयेन प्रयायादाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ॥

स ह स्माह बौधायन उभयेन प्रयायादाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ॥

(The sacrificer) should proceed on journey with both the types of formulas-those from the Ādhvarika (i.e. the Agniṣṭoma section) and from the Agnicayana, says Baudhāyana. Only from the Agnicayana, says Śālīki.

अथ यद्यपर्याणा अप उपाधिगच्छतीति ॥

अथ यद्यपर्याणा अप उपाधिगच्छतीति ॥

As for the contingency-if (the sacrificer) comes across waters which cannot be avoided by going around:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्रैवापर्याणा अप उपाधिगच्छेत्तद्भस्म प्रवेशयेन्न च विगर्भां तां कुर्याद्यावन्मात्रं चादाय प्रत्यवदध्यात्प्रसद्य भस्मना योनिमित्यथेतरत्स्थालीषु वा सतेषु वानुनिधापयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्रैवापर्याणा अप उपाधिगच्छेत्तद्भस्म प्रवेशयेन्न च विगर्भां तां कुर्याद्यावन्मात्रं चादाय प्रत्यवदध्यात्प्रसद्य भस्मना योनिमित्यथेतरत्स्थालीषु वा सतेषु वानुनिधापयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that when one comes across such waters, he should go on putting the ashes into water. One should however not make the cauldron vacant; (he should keep aside the embers together with ashes) take out ashses in required quantity and again put back the embers together with ashes into the cauldron with the verse prasadya bhasmanā yonim… He should retain the remaining ashes into vessels or pans.

देवयजनस्याध्यवसान इति ॥

देवयजनस्याध्यवसान इति ॥

As for entering into the sacrificial place :

स ह स्माह बौधायन उभयेनाध्यवस्येदाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ३

स ह स्माह बौधायन उभयेनाध्यवस्येदाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ३

Baudhāyana says that one should enter with the formulas both from the Ādhvarika (= Agniṣṭoma) section and the Agnicayana. Śālīki says that one should do so only with those from the Agnicayana.

सम्भाराणां निवपन इति ॥

सम्भाराणां निवपन इति ॥

As for the pouring down of the substances (over the Gārhapatyaciti) :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो भस्म चैवोषाँश्च मन्त्रेण निवपेत्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो भस्म चैवोषाँश्च मन्त्रेण निवपेत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pour down the ashes and saline soil with the relevant formula,

तूष्णीमितरौ सम्भाराविति ॥

तूष्णीमितरौ सम्भाराविति ॥

and the other substances silently.

गार्हपत्यचिताविति ॥

गार्हपत्यचिताविति ॥

As for the Gārhapatyaciti:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निग्रहणँस्वयञ्चितिँ श्वेतकृष्णयोरभिमर्शनमधिद्र वणमवद्र वणमिति सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should go through all these rites, namely, receiving of fire, Svayaṁciti formula, touching the white and black parts (of the skin of black antelope), mounting and dismounting.

साहस्रं चिन्वीत प्रथमं चिन्वानः पञ्चचितीकं चेति ॥

साहस्रं चिन्वीत प्रथमं चिन्वानः पञ्चचितीकं चेति ॥

As for the injunction that one who is going to pile up a Citi for the first time should pile up a thousand bricks in five layers:

स ह स्माह बौधायनः समाप्यैताश्चतुर्थं चिन्वानो जानुदघ्नं चात ऊर्ध्वं प्रत्याददीत पञ्चचितीकं चेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः समाप्यैताश्चतुर्थं चिन्वानो ग्रीवदघ्नं चैवात ऊर्ध्वं प्रत्याददीतैकचितीकं चेति ॥

स ह स्माह बौधायनः समाप्यैताश्चतुर्थं चिन्वानो जानुदघ्नं चात ऊर्ध्वं प्रत्याददीत पञ्चचितीकं चेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः समाप्यैताश्चतुर्थं चिन्वानो ग्रीवदघ्नं चैवात ऊर्ध्वं प्रत्याददीतैकचितीकं चेति ॥

Baudhāyana says that having gone through these (three graded Citis) he should, while piling up for the fourth time, revoke the practice of piling up knee-high in five layers. Śālīki says that having finished these (three Citis one by one), one should, while piling up for the fourth time, pile up neck-high and in one Citi.

वात्सप्रविष्णुक्रमयोः सन्निपात इति ॥

वात्सप्रविष्णुक्रमयोः सन्निपात इति ॥

As for the coincedence of the Vātsapra hymn and the Viṣṇukrama formulas :

स ह स्माह बौधायनो यद्यु ह वात्सप्रमुपवसथे सम्पद्येत वात्सप्रेणोपस्थाय सन्निवपेताथ यदि विष्णुक्रमा उपवसथे सम्पद्येरन्विष्णुक्रमैः क्रमित्वा वात्सप्रेणोपस्थाय सन्निवापेन प्रक्रामेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यद्यु ह वात्सप्रमुपवसथे सम्पद्येत वात्सप्रेणोपस्थाय श्वो भूते सन्निवपेताथ यदि विष्णुक्रमा उपवसथे सम्पद्येरन्विष्णुक्रमैः क्रमित्वा वात्सप्रेणोपस्थाय श्वो भूते सन्निवापेनैव प्रक्रामेदिति ॥

स ह स्माह बौधायनो यद्यु ह वात्सप्रमुपवसथे सम्पद्येत वात्सप्रेणोपस्थाय सन्निवपेताथ यदि विष्णुक्रमा उपवसथे सम्पद्येरन्विष्णुक्रमैः क्रमित्वा वात्सप्रेणोपस्थाय सन्निवापेन प्रक्रामेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यद्यु ह वात्सप्रमुपवसथे सम्पद्येत वात्सप्रेणोपस्थाय श्वो भूते सन्निवपेताथ यदि विष्णुक्रमा उपवसथे सम्पद्येरन्विष्णुक्रमैः क्रमित्वा वात्सप्रेणोपस्थाय श्वो भूते सन्निवापेनैव प्रक्रामेदिति ॥

Baudhāyana says that if the recital of the Vātsapra hymn falls on the Upavasatha day, one should pray with the Vātsapra and pour down (over the Gārhapatyaciti) (both the fires-the one from the cauldron and the counter-fire). If the Vişņukrama falls on the Upavasatha, he should stride the Viṣṇukrama-steps, pray with the Vātsapra hymn and pour down the two fires. Śālīki says that if the Vātsapra falls on the Upavasatha, one should pray with the Vātsapra and proceed with the pouring down of the two fires on the next day. If the Viṣṇukrama-steps fall on the Upavasatha, he should stride the Viṣṇukrama-steps, pray with the Vātsapra and proceed with pouring down of the two fires the next day.

तस्यामन्यत्रावेक्षमाणो दधिद्र प्सान्प्रास्यत्यमुं ते शुचि दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

तस्यामन्यत्रावेक्षमाणो दधिद्र प्सान्प्रास्यत्यमुं ते शुचि दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

As for the injunction that, gazing elsewhere, he puts into it (the cauldron) drops of curds with the formula, “I place N.N. in thy glow” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अथैनाँसिकताभिः पूरयित्वा दध्नोपरिष्टात्सम्प्रच्छाद्येति ॥

अथैनाँसिकताभिः पूरयित्वा दध्नोपरिष्टात्सम्प्रच्छाद्येति ॥

As for the injunction that one fills it (the cauldron) with sand and covers with curds:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सिकताभिरेवैनां पूरयित्वोत्तरे शालाखण्डे निदध्यादिति शालीकिः ॥

सिकताभिरेवैनां पूरयित्वोत्तरे शालाखण्डे निदध्यादिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one fills it with sand and keeps in the northern part of the shed.

शिक्यस्यादान इति ॥

शिक्यस्यादान इति ॥

As for the taking up of the swing:

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्

One should take it with a formula, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

नैरृतीनामुपस्थान इति ॥

नैरृतीनामुपस्थान इति ॥

As for the praying to the Nairṛti bricks:

कुर्वीतात्र तयादेवतसूददोहसे इति बौधायनो न कुर्वीतेति शालीकिः ॥

कुर्वीतात्र तयादेवतसूददोहसे इति बौधायनो न कुर्वीतेति शालीकिः ॥

One should recite here the Tayādevata and Sūdadohasa formulas, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

As for the pouring down of the water-pot:

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

One should pour by the right, says Baudhāyana. As may be suitable, says Śālīki.

गार्हपत्यस्योपस्थान इति ॥

गार्हपत्यस्योपस्थान इति ॥

As for praying to the Gārhapatya:

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेरन्निति शालीकिः ४

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेरन्निति शालीकिः ४

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should pray to the Āhavanīya with this formula, says Śālīki,

स्तम्बयजुषो हरण इति ॥

स्तम्बयजुषो हरण इति ॥

As for the carrying of Stambayajus:

सूत्रं बौधायनस्योपरवकालादप्यत्राग्नीध्रो हरेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योपरवकालादप्यत्राग्नीध्रो हरेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The Āgnīdhra should carry the Stambayajus from the spot fixed for the Uparava-holes, says Śālīki.

आख्यातं चात्वालस्य परिलेखनम्॥

आख्यातं चात्वालस्य परिलेखनम्॥

The tracing around of the Catvāla is explained.

आख्यातं लोकाग्नीनाँहरणम्॥

आख्यातं लोकाग्नीनाँहरणम्॥

The carrying of earth-clods is explained.

आख्यातँस्फ्यविघनानामुपस्थानम्॥

आख्यातँस्फ्यविघनानामुपस्थानम्॥

The praying to the wooden sword and the hammer is explained.

कार्ष्णाजिनीनामुपमोचन इति ॥

कार्ष्णाजिनीनामुपमोचन इति ॥

As for wearing the foot-wear made of a skin of black antelope:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

वज्रिणीनामुपधान इति ॥

वज्रिणीनामुपधान इति ॥

As for laying down the Vajriṇī (bricks = stones):

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्रेण यूपावटीयँशङ्कुं तिष्ठन्धनुरधिज्यं कृत्वा प्राञ्चं बाणं प्रविध्येत्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्रेण यूपावटीयँशङ्कुं तिष्ठन्धनुरधिज्यं कृत्वा प्राञ्चं बाणं प्रविध्येत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that standing in front of the nail fixed for marking the hole for the sacrificial post and having fixed an arrow on the bow, one should shoot the arrow towards the east.

तमनुद्रुत्याश्मानमुपदध्यादेवं दक्षिणत एव पश्चादेवमुत्तरत इति ॥

तमनुद्रुत्याश्मानमुपदध्यादेवं दक्षिणत एव पश्चादेवमुत्तरत इति ॥

Going along the (given) formula, he should lay down the stone. Similarly towards the south, the west and the north.

ऐन्द्रि या उपधान इति ॥

ऐन्द्रि या उपधान इति ॥

As for the laying down of the Aindri (brick) :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पुच्छ ऐन्द्री मुपदध्यादिति शालीकिः ॥

पुच्छ ऐन्द्री मुपदध्यादिति शालीकिः ॥

One should lay down the Aindri (brick) at the tail, says Śālīki.

उपपात्रस्योपनिनय इति ।

उपपात्रस्योपनिनय इति ।

As for the pouring down of the water-pot:

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

One should pour down by the right, says Baudhāyana. As may be suitable, says Śālīki.

दर्भस्तम्बस्योपधान इति ॥

दर्भस्तम्बस्योपधान इति ॥

As for the laying of the bunch of darbha-blades with the formula,

वाक्त्वा समुद्र उपदधात्विति वा तूष्णीं वेति ॥

वाक्त्वा समुद्र उपदधात्विति वा तूष्णीं वेति ॥

“May Vāk pile thee up in the ocean” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

दूर्वेष्टकाया उपधान इति ॥

दूर्वेष्टकाया उपधान इति ॥

As for the piling of the Dūrvā-brick :

स ह स्माह बौधायनो दूर्वया वा सहोपदध्याद्दूर्वां वैवेति

स ह स्माह बौधायनो दूर्वया वा सहोपदध्याद्दूर्वां वैवेति

Baudhāyana says that one should pile up a brick together with Dūrvā or Durvā alone.

मन्त्रदूर्वैवैषा स्यादिति शालीकिः ॥

मन्त्रदूर्वैवैषा स्यादिति शालीकिः ॥

The Durvā should be in the form of the formula, says Śālīki.

औदुम्बरं युगलाङ्गलमिति ॥

औदुम्बरं युगलाङ्गलमिति ॥

As for the plough of Ficus glomerata together with the yoke :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ॥

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should prepare it out of a strong tree, says Śālīki.

पुरुषा एवैतद्युगलाङ्गलं पुरस्तादाददतेऽध्वर्युः पश्चादिति बौधायनः

पुरुषा एवैतद्युगलाङ्गलं पुरस्तादाददतेऽध्वर्युः पश्चादिति बौधायनः

Men pull the plough in front, the Adhvaryu pushes from behind, says Baudhāyana.

प्रत्यक्षमेवैतत्संयुज्य कृषेदिति शालीकिः ॥

प्रत्यक्षमेवैतत्संयुज्य कृषेदिति शालीकिः ॥

One should actually yoke oxen and should till, says Śālīki.

कर्षण इति ॥

कर्षण इति ॥

As for the tilling:

सम्प्रत्याहारं कृषेदिति बौधायन आवाजश इति शालीकिः ५

सम्प्रत्याहारं कृषेदिति बौधायन आवाजश इति शालीकिः ५

One should till (towards the east) each time bringing the plough back, says Baudhāyana. One should till turning each time, says Śālīki.

गोयुगानामनुमन्त्रण इति ॥

गोयुगानामनुमन्त्रण इति ॥

As for followig tillings with formula:

तत्तदेवानुमन्त्रयेदिति बौधायनः

तत्तदेवानुमन्त्रयेदिति बौधायनः

One should follow each one, says Baudhāyana.

सर्वाणि सहेति शालीकिः ॥

सर्वाणि सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

सर्वौषधस्य वपन इति ॥

सर्वौषधस्य वपन इति ॥

As for sowing all grains:

अर्धर्चशो वपेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

अर्धर्चशो वपेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

One should sow at each verse-half, says Baudhāyana. At each verse, says Śālīki.

इतरमितरत्र विपरिहरतीतरमितरत्रेति ॥

इतरमितरत्र विपरिहरतीतरमितरत्रेति ॥

As for the injunction that one carries one clod on this side and another on the other :

सूत्रं बौधायनस्याददान एवैतां दिशमभिसम्पादयेदिति शालीकिर्यजुषा यजुर्विपरिहरेदित्यौपमन्यवः ॥

सूत्रं बौधायनस्याददान एवैतां दिशमभिसम्पादयेदिति शालीकिर्यजुषा यजुर्विपरिहरेदित्यौपमन्यवः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should achieve the desired direction while taking up the clods, so says Śālīki. One should transpose the formulas, says Aupamanyava.

स दर्भपुञ्जीलानि पयःप्रोक्षेऽवधाय तैः प्रोक्षत्यग्नीन्वोऽग्निभ्यो जुष्टान्प्रोक्षामीति वा तूष्णीं वेति ॥

स दर्भपुञ्जीलानि पयःप्रोक्षेऽवधाय तैः प्रोक्षत्यग्नीन्वोऽग्निभ्यो जुष्टान्प्रोक्षामीति वा तूष्णीं वेति ॥

As for the injunction that having put bunches of darbha-blades into the milk to be sprinkled, one sprinkles with them with the formula, “I sprinkle you Agnis, agreeable for Agnis” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

कुम्भेष्टकानामुपधान इति ॥

कुम्भेष्टकानामुपधान इति ॥

As for the piling of Kumbha-bricks:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पक्षपुच्छेष्वेवैना उपदध्यादिति बौधायनिः ॥

पक्षपुच्छेष्वेवैना उपदध्यादिति बौधायनिः ॥

One should pile them on the two wings and the tail, says Śālīki.

नानामन्त्रासु दिशो भजमानास्विति ॥

नानामन्त्रासु दिशो भजमानास्विति ॥

In regard to (the bricks) being piled up in various directions with different formulas

तयादेवतेनानुक्रम्य पारे सूददोहसः कुर्वीतेति बौधायनस्

तयादेवतेनानुक्रम्य पारे सूददोहसः कुर्वीतेति बौधायनस्

One should commence with the Tayādevata formula and recite the Sūdadohasa verse at the end, says Baudhāyana.

तान्तामेवेष्टकां परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

तान्तामेवेष्टकां परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

One should adopt the procedure in respect of each brick, says Śālīki.

इष्टकागणानामुपधान इति ॥

इष्टकागणानामुपधान इति ॥

As for the piling up of groups of bricks :

तयादेवतेनानुक्रम्य पारे सूददोहसः कुर्वीतेति बौधायनस्

तयादेवतेनानुक्रम्य पारे सूददोहसः कुर्वीतेति बौधायनस्

One should commence with the Tayādevata formula and recite the Sūdadohasa verse at the end, says Baudhāyana.

तन्तमेवेष्टकागणं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

तन्तमेवेष्टकागणं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

One should adopt the procedure in respect of each brick, says Śālīki.

अभिमर्शेऽभिहोम इति ॥

अभिमर्शेऽभिहोम इति ॥

As for the touching and offering:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तादभिमर्शाभिहोमाभ्यां तयादेवतसूददोहसः कुर्वीतेति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तादभिमर्शाभिहोमाभ्यां तयादेवतसूददोहसः कुर्वीतेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should recite the Tayādevata formula and the Sūdadohasa verse before the touching and offering.

सर्पशिरस उपधान इति ॥

सर्पशिरस उपधान इति ॥

As for the laying down of a serpent’s head:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

औदुम्बरं चोलूखलमुसलमिति ॥

औदुम्बरं चोलूखलमुसलमिति ॥

As for the mortar and pestle made of Ficus glomerata:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ६

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ६

One should prepare them out of any tree of solid wood, so says Śālīki.

सर्वौषधस्यावहनन इति ॥

सर्वौषधस्यावहनन इति ॥

As for the pounding of all grains

मन्त्रेणावहन्यादिति बौधायनस्

मन्त्रेणावहन्यादिति बौधायनस्

One should pound with the relevant formula, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

उखानामुपधान इति ॥

उखानामुपधान इति ॥

As for the laying down of the cauldrons:

सूत्रं बौधायनस्यैकामेवोखां मन्त्रेणोपदध्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यैकामेवोखां मन्त्रेणोपदध्यात्तूष्णीमितरे इति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should lay down only one cauldron with the relevant formula; the others silently, says Śālīki.

पशुशीर्षाणामुपधान इति ॥

पशुशीर्षाणामुपधान इति ॥

As for the laying down of the heads of animals:

मध्य उपदध्यादिति बौधायनोऽन्तेषु तस्य व्युदूह्योपदध्यादिति शालीकिः ॥

मध्य उपदध्यादिति बौधायनोऽन्तेषु तस्य व्युदूह्योपदध्यादिति शालीकिः ॥

One should lay them down in the middle, says Baudhāyana. One should lay them down asunder on the borders, says Śālīki.

अथर्वशिरस उपधान इति ॥

अथर्वशिरस उपधान इति ॥

As for the piling up of the Atharvaŝiras bricks:

पुरस्तात्सर्वतोमुखमग्रेण स्वयमातृण्णामत्र नवर्चमथर्वशिर उपदध्यादिति बौधायनो नाथर्वशिर इति शालीकिः ॥

पुरस्तात्सर्वतोमुखमग्रेण स्वयमातृण्णामत्र नवर्चमथर्वशिर उपदध्यादिति बौधायनो नाथर्वशिर इति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should pile up bricks with the Atharvaśiras comprising nine verses in front of the self-perforated stone prior to the piling up of Sarvatomukha (bricks). One should not pile up the Atharvaśiras, says Śālīki.

सर्वतोमखस्योपधान इति ॥

सर्वतोमखस्योपधान इति ॥

As for the piling of the Sarvatomukha (bricks):

सूत्रं बौधायनस्यानुदिशमेव गायत्रीरुपदध्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानुदिशमेव गायत्रीरुपदध्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should pile up the bricks under the single designation Gāyatrī towards all quarters, says Śālīki.

अङ्गानामुपधान इति ।ऊत्रं बौधायनस्य

अङ्गानामुपधान इति ।ऊत्रं बौधायनस्य

As for the piling of “limbs" (bricks): (The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विज्ञातेष्वेवाङ्गेष्वङ्गान्युपदध्यादिति शालीकिः ॥

विज्ञातेष्वेवाङ्गेष्वङ्गान्युपदध्यादिति शालीकिः ॥

One should pile the “limbs” (bricks) on the known limbs, says Śālīki.

ऋषभस्योपधान इति ॥

ऋषभस्योपधान इति ॥

As for the piling of the “R̥rṣabha” brick :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ईषत्प्रत्यवहृतशिरसमेनमुपदध्याद्यथर्षभो वाशितुमुपतिष्ठतीति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ईषत्प्रत्यवहृतशिरसमेनमुपदध्याद्यथर्षभो वाशितुमुपतिष्ठतीति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pile him up with his head withdrawn a little just as the bull is about to bellow.

अतीतानामिष्टकागणानामुपधान इति ॥

अतीतानामिष्टकागणानामुपधान इति ॥

As for the piling up of groups of bricks which were passed over:

आधिमुपदध्यादिति बौधायनश्चित्यन्त इति शालीकिः ॥

आधिमुपदध्यादिति बौधायनश्चित्यन्त इति शालीकिः ॥

One should pile them as per situation,⁶ says Baudhāyana. At the end of the piling (of the Citi), says Śālīki.

व्रतप्रदान इति ॥

व्रतप्रदान इति ॥

As for giving the Vrata-milk:

मध्यन्दिने व्रतं प्रयच्छेदिति बौधायनश्चित्यन्त इति शालीकिः ७

मध्यन्दिने व्रतं प्रयच्छेदिति बौधायनश्चित्यन्त इति शालीकिः ७

One should give Vrata-milk (to the sacrificer) at midday, says Baudhāyana. At the end of the piling (of the Citi), says Śālīki.

पुरीषचितेरुपधान इति ॥

पुरीषचितेरुपधान इति ॥

As for the piling up of the earth:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पूर्वेद्युरेव पुरीषचितिं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

पूर्वेद्युरेव पुरीषचितिं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

One should finish the piling up of earth on the preceding day itself, says Śālīki.

अश्वावभितस्तिष्ठेतां कृष्णा उत्तरः श्वेतो दक्षिण इति ॥

अश्वावभितस्तिष्ठेतां कृष्णा उत्तरः श्वेतो दक्षिण इति ॥

As for the injunction that the two horses stand on both sides-black to the north, white to the south:

अत्रैवाभ्यां तिष्ठद्भ्यां घासमाहारयेदिति बौधायनः

अत्रैवाभ्यां तिष्ठद्भ्यां घासमाहारयेदिति बौधायनः

One should provide fodder to them standing there only, says Baudhāyana.

कालेकाल एवैनावुदानयेयुरिति शालीकिः ॥

कालेकाल एवैनावुदानयेयुरिति शालीकिः ॥

They should be brought forth as per the occasion, says Śālīki.

वालखिल्यानामुपधान इति ॥

वालखिल्यानामुपधान इति ॥

As for the piling up of the Vālakhilya bricks:

उपरिष्टाद्वालखिल्या उपदध्यादिति बौधायनः

उपरिष्टाद्वालखिल्या उपदध्यादिति बौधायनः

One should pile up the Vālakhilya bricks on the upper part, says Baudhāyana.

पार्श्वत इति शालीकिः ॥

पार्श्वत इति शालीकिः ॥

By the side, says Śālīki.

सृष्टीनामायातन इति ॥

सृष्टीनामायातन इति ॥

As for the extension of Sr̥ṣṭi bricks:

अग्रेण स्वयमातृण्णामुदीचीरेना आयातयेदोत्तरस्मात्पक्षसन्धेः सर्वतो वेति ॥

अग्रेण स्वयमातृण्णामुदीचीरेना आयातयेदोत्तरस्मात्पक्षसन्धेः सर्वतो वेति ॥

One should extend them towards the north along the front of the naturally perforated stone up to the joint of the northern wing, or on all sides:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

व्युष्टीनामुपधान इति ॥

व्युष्टीनामुपधान इति ॥

As for the piling up of the Vyuṣṭi bricks:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तादेनाः प्रतीचीरुपदध्यात्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तादेनाः प्रतीचीरुपदध्यात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one shold pile them towards the east ending towards the west.

पुरस्ताद्धि प्रतीची रात्रिर्व्युच्छतीति ॥

पुरस्ताद्धि प्रतीची रात्रिर्व्युच्छतीति ॥

The night dawns from the east to west.

तासां पुरीषवतीं मध्य उपदधातीति ॥

तासां पुरीषवतीं मध्य उपदधातीति ॥

As for the injunction that out of those (Asapatnā bricks) one piles up Purīṣavatī brick in the middle :

स ह स्माह बौधायनः पुरीषेण वा सहोपदध्यात्पुरीषं वैवेति

स ह स्माह बौधायनः पुरीषेण वा सहोपदध्यात्पुरीषं वैवेति

Baudhāyana says that one should pile the brick together with earth or should pile mere earth.

मन्त्रपुरीषैवैषा स्यादिति शालीकिः ॥

मन्त्रपुरीषैवैषा स्यादिति शालीकिः ॥

It should be one which is piled up with the formula containing the word purīṣa.

वैराजानामुपधान इति ॥

वैराजानामुपधान इति ॥

As for the piling up of the Vairāja bricks:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

याज्ञसेनीनामुपधान इति ॥

याज्ञसेनीनामुपधान इति ॥

As for the piling up of Yajñasenī bricks:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana.

घृतेष्टकानामुपधान इति ॥

घृतेष्टकानामुपधान इति ॥

As for the piling up of Ghṛteṣṭakās:

स ह स्माह बौधायनो घृतेन वा सहोपदध्याद्घृतेन वाभ्यज्येति

स ह स्माह बौधायनो घृतेन वा सहोपदध्याद्घृतेन वाभ्यज्येति

Baudhāyana says that one should pile them together with clarified butter or should besmear them and pile.

मन्त्रघृता एवैताः स्युरिति शालीकिर्घृतपिण्डानेवात्रोपदध्यादित्यौपमन्यवः ॥

मन्त्रघृता एवैताः स्युरिति शालीकिर्घृतपिण्डानेवात्रोपदध्यादित्यौपमन्यवः ॥

Śālīki says that one should pile them with the formula containing the word ghṛta. Aupamanyava says that one should here pile up balls of ghee.

इष्टकानामावापस्थान इति ॥

इष्टकानामावापस्थान इति ॥

As for the insertion of bricks,

अन्तरेण ज्योतिष्मतीश्च भूतेष्टकाश्चैतदिष्टकानामावापस्यानं भवतीति ॥

अन्तरेण ज्योतिष्मतीश्च भूतेष्टकाश्चैतदिष्टकानामावापस्यानं भवतीति ॥

the moment of inserting the bricks is between the Jyotiṣmati and Bhūteṣṭakā bricks:

स ह स्माह बौधायनः संवेशनयजुः प्रबुद्धयजुः प्रयाणयजुरपर्याणयजुः सामिधेनीराप्रीरतीताँ श्चेष्टकागणानत्रोपदध्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्नानिष्टकं मन्त्रमिष्टकावदापादयेदतीतानेवेष्टकागणानत्रोपदध्यादिति ॥

स ह स्माह बौधायनः संवेशनयजुः प्रबुद्धयजुः प्रयाणयजुरपर्याणयजुः सामिधेनीराप्रीरतीताँ श्चेष्टकागणानत्रोपदध्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्नानिष्टकं मन्त्रमिष्टकावदापादयेदतीतानेवेष्टकागणानत्रोपदध्यादिति ॥

Baudhāyana says that one should pile up here the Samveśanayajus⁷ brick, Prabuddhayajus⁸ brick, Prayaṇayajus⁹ brick, Aparyanayajus¹⁰ brick, Sāmidhenī bricks, Aprī bricks and the groups of bricks which were left out. Śālīki says that one should not deem a mantra not intended for a brick as one for piling up a brick. One should here pile up only the groups of bricks.

पौर्णमास्या उपधान इति ॥

पौर्णमास्या उपधान इति ॥

As for the piling up of the full-moon brick:

सूत्रं बौधायनस्योत्तर एवाँसे पौर्णमासीमुपदध्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योत्तर एवाँसे पौर्णमासीमुपदध्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should pile up the full-moon brick on the northern shoulder, says Śālīki.

नक्षत्रेष्टकानामुपधान इति ॥

नक्षत्रेष्टकानामुपधान इति ॥

As for the piling up of Nakṣatra-bricks:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः प्रतितारकं चात्रेष्टका उपदध्यात्तत्रतत्र च रोचयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः प्रतितारकं चात्रेष्टका उपदध्यात्तत्रतत्र च रोचयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pile up bricks each one for a star, and recite the verse for shining in each case.

सर्वतोमुखस्योपधान इति ॥

सर्वतोमुखस्योपधान इति ॥

As for the piling up of the Sarvatomukha (group of bricks) :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो व्यवेतं खल्विदं कृष्णस्याभिमर्शनेन भवति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो व्यवेतं खल्विदं कृष्णस्याभिमर्शनेन भवति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that this (piling) is away from the touching of the black (horse).

सर्वतोमुखमुपधास्यञ्छ्वेतमश्वमभिमृशेदिति ॥

सर्वतोमुखमुपधास्यञ्छ्वेतमश्वमभिमृशेदिति ॥

When he is going to pile up the Sarvatomukha (group of bricks), one should touch the white horse.

वर्धनेष्विति ॥

वर्धनेष्विति ॥

In regard to the increasing of the Citis:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यावन्ति वर्धनानि समानेऽहनि सन्निपतेयुः सर्वेषां पारे तयादेवतसूददोहसः कुर्वीतेति ८

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यावन्ति वर्धनानि समानेऽहनि सन्निपतेयुः सर्वेषां पारे तयादेवतसूददोहसः कुर्वीतेति ८

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that whatever be the number of increasings on a single day, one should recite the Tayādevata formula and the Sūdadohasa verse at the conclusion of all.

अथ प्रोक्षणीषु हिरण्यशल्कान्प्रत्यस्यत्यूर्ध्वं त्रिभ्योऽपरिमितानिति सहस्रमिति प्रोक्तं ॥

अथ प्रोक्षणीषु हिरण्यशल्कान्प्रत्यस्यत्यूर्ध्वं त्रिभ्योऽपरिमितानिति सहस्रमिति प्रोक्तं ॥

As for the injunction that one puts into the Prokṣaṇī-water pieces of gold more than three even upto a thousand:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

शतरुद्री यस्य होम इति ॥

शतरुद्री यस्य होम इति ॥

As for the offering with the Satarudrīya:

सूत्रमाचार्ययोः

सूत्रमाचार्ययोः

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers.

पूर्वस्मिन्नेवानीके जुहुयादिति गौतमः ॥

पूर्वस्मिन्नेवानीके जुहुयादिति गौतमः ॥

One should make the offerings over the eastern end, says Gautama.

नमस्कारैरुपस्थान इति ॥

नमस्कारैरुपस्थान इति ॥

As for the praying with Namaskāra-formulas:

स ह स्माह बौधायनः सधनुष्क एवोपतिष्ठेतोत्तरस्या एव दिश आवृत्यैतेनैव यथेतमेत्य पश्चात्प्राङ्तिष्ठन्नूर्ध्वामुपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्दत्त्वैव धनुरुपतिष्ठेतैतस्यै चैव दिश आवृत्यैतेनैव यथेतमेत्य पश्चात्प्राङ्तिष्ठन्नूर्ध्वामुपतिष्ठेतेति ॥

स ह स्माह बौधायनः सधनुष्क एवोपतिष्ठेतोत्तरस्या एव दिश आवृत्यैतेनैव यथेतमेत्य पश्चात्प्राङ्तिष्ठन्नूर्ध्वामुपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्दत्त्वैव धनुरुपतिष्ठेतैतस्यै चैव दिश आवृत्यैतेनैव यथेतमेत्य पश्चात्प्राङ्तिष्ठन्नूर्ध्वामुपतिष्ठेतेति ॥

Baudhāyana says that holding the bow (the sacrificer) should pray; turning towards the north and having come by the way by which he had gone, and standing to the west facing the east, he should hand over the bowl and pray. Śālīki says that he should hand over the bow¹¹ and pray. Turning by this (i.e. the right) and having come by the way by which he had gone, and standing to the west facing the east, he should hand over the bowl and pray.

परिषिच्यमाने यजमानं वाचयतीति ॥

परिषिच्यमाने यजमानं वाचयतीति ॥

As for the injunction that one should make the sacrificer recite the formula while the Citi is being sprinkled around:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः परिषिच्यपरिषिच्यैवाश्मनि कुम्भं निदध्यादश्मँस्ते क्षुदमुं ते शुगृच्छत्वित्यभिनिर्दिशेद्यं द्विष्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः परिषिच्यपरिषिच्यैवाश्मनि कुम्भं निदध्यादश्मँस्ते क्षुदमुं ते शुगृच्छत्वित्यभिनिर्दिशेद्यं द्विष्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that at every sprinkling around, one should place the pitcher upon the stone, and address the formula “O stone, this is thy hunger; let thy glow go to N.N.” to one whom he hates.

विकर्षण इति ॥

विकर्षण इति ॥

As for the drawing asunder:

अर्धर्चशो विकर्षेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

अर्धर्चशो विकर्षेदिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

One should draw at each verse-half, says Baudhāyana. At each verse, says Śālīki.

स्वयमातृण्णायै व्याघारण इति ॥

स्वयमातृण्णायै व्याघारण इति ॥

As for pouring clarified butter in streams over the naturally perforated stone:

सूत्रं बौधायनस्याग्निचतुरश्रामेनां व्याघारयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याग्निचतुरश्रामेनां व्याघारयेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should pour over in four streams as in Agnicayana,¹² says Śālīki.

वैश्वानरमारुतानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

वैश्वानरमारुतानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of mantras in respect of the cakes for Agni Vaiśvānara and the Maruts:

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

They should be offered with the relevant mantras, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिर्वैश्वानर एव मन्त्रवान्स्यात्तूष्णीका मारुता इत्यौपमन्यवः ॥

तूष्णीका इति शालीकिर्वैश्वानर एव मन्त्रवान्स्यात्तूष्णीका मारुता इत्यौपमन्यवः ॥

Silently, says Śālīki. The cake to Agni Vaiŝvānara should be offered with mantras, the cakes to Maruts, silently, says Aupamanyava.

आनीकवतस्य होम इति ॥

आनीकवतस्य होम इति ॥

As for the offering to Anīkavant Agni:

सूत्रं बौधायनस्याहवनीय एवानीकवतं जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याहवनीय एवानीकवतं जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should make the offering on the Āhavanīya itself, says Śālīki.

अथैनँसञ्चितमाज्यप्रोक्षेण प्रोक्षतीति ॥

अथैनँसञ्चितमाज्यप्रोक्षेण प्रोक्षतीति ॥

As for the injunction that one sprinkles the piled up Agni with clarified butter:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मन्त्रानुदिशं चैनं प्रोक्षन्मन्त्रानुलोकं चेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मन्त्रानुदिशं चैनं प्रोक्षन्मन्त्रानुलोकं चेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.¹³ Baudhāyana says that one should sprinkle towards the direction and the open space indicated in the specific formula.

इध्मस्य निधान इति ॥

इध्मस्य निधान इति ॥

As for the placing of the faggot:

स ह स्माह बौधायन उभयेनेध्मं निदध्यादाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ९

स ह स्माह बौधायन उभयेनेध्मं निदध्यादाध्वरिकेण चाग्निकेन चेत्याग्निकेनैवेति शालीकिः ९

Baudhāyana says that one should place it with the formulas recorded in the Ādhvarika (section) and also in the Agnicayana. Only with those recorded in the Agnicayana, says Śālīki.

शाकलैः परिधान इति ॥

शाकलैः परिधान इति ॥

As for enclosing with splinters:

आहवनीयं परिदध्यादिति बौधायनः

आहवनीयं परिदध्यादिति बौधायनः

One should enclose the Āhavanīya, says Baudhāyana.

पुच्छमेवेति शालीकिः ॥

पुच्छमेवेति शालीकिः ॥

The tail, says Śālīki.

स्रुवाहुत्योः करण इति ॥

स्रुवाहुत्योः करण इति ॥

As for the offering of two spoonfuls:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

As for the offering of the Pūrṇāhuti :

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अत्र जुह्वन्मनसा दिशो ध्यायेदिति ॥

अत्र जुह्वन्मनसा दिशो ध्यायेदिति ॥

As for the injunction that one should meditate upon the directions while making the offerings with the formulas,

दिग्भ्योऽहमग्निमभिसम्भराणीति वा तूष्णीं वेति ॥

दिग्भ्योऽहमग्निमभिसम्भराणीति वा तूष्णीं वेति ॥

“Let me provide Agni with substances for the sake of directions” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

प्रसेकस्यायातन इति ॥

प्रसेकस्यायातन इति ॥

As for the stretching of a flowing ladle:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

तस्मिँश्चतुर उपस्तृणान आहेति ॥

तस्मिँश्चतुर उपस्तृणान आहेति ॥

As for the injunction that he addresses while spreading clarified butter four times:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

नोपस्तृणीतेति शालीकिः ॥

नोपस्तृणीतेति शालीकिः ॥

One should not spread, says Śālīki.

प्रसेकस्यानुप्रहरण इति ॥

प्रसेकस्यानुप्रहरण इति ॥

As for throwing (into the fire) the flowing ladle:

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

One should throw, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

ब्रह्मौदनस्य श्रपण इति ॥

ब्रह्मौदनस्य श्रपण इति ॥

As for the cooking of Brahmaudana:

अग्न्याधेयवच्छ्रपयेदिति बौधायन एतस्मिन्नेवेति शालीकिः ॥

अग्न्याधेयवच्छ्रपयेदिति बौधायन एतस्मिन्नेवेति शालीकिः ॥

One should cook in the manner of the setting up of fires, says Baudhāyana. On this very fire, says Śālīki.

ब्रह्मौदनस्य प्राशन इति ॥

ब्रह्मौदनस्य प्राशन इति ॥

As for the consuming of the Brahmaudana:

उत्तरे श्रोण्यन्ते प्राश्नीयुरिति बौधायनः

उत्तरे श्रोण्यन्ते प्राश्नीयुरिति बौधायनः

They should consume near the end of the northern buttock, says Baudhāyana.

पुच्छमेवाभित इति शालीकिः ॥

पुच्छमेवाभित इति शालीकिः ॥

On both sides of the tail, says Śālīki.

वातनामानाँहोम इति ॥

वातनामानाँहोम इति ॥

As for the offering with Vāta-names:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

वातमप्यत्राञ्जलिना जुहुयादिति शालीकिः

वातमप्यत्राञ्जलिना जुहुयादिति शालीकिः

One should make offerings to Vāta by means of the folded palms, says Śālīki.

कृष्णाजिनपुटेन जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

कृष्णाजिनपुटेन जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

One should make the offerings by means of a fold of a skin of black antelope, says Aupamanyava.

शाकलानामनुप्रहरण इति ॥

शाकलानामनुप्रहरण इति ॥

As for throwing in the splinters:

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः १०

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः १०

One should throw, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अग्निधिष्णियानामुपधान इति ॥

अग्निधिष्णियानामुपधान इति ॥

As for the piling up of mounds pertaining to Agnicayana :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सर्वा एव याजुषीरुपदध्यादिति शालीकिः ॥

सर्वा एव याजुषीरुपदध्यादिति शालीकिः ॥

One should pile up the mounds with Yajus- formulas prescribed in the Agnicayana, says Śālīki.

नानाबीजानां निर्वपण इति ॥

नानाबीजानां निर्वपण इति ॥

As for the pouring out of the various grains :

निर्वपणेनानुसमेत्य व्यभिमृशेदिति बौधायनस्

निर्वपणेनानुसमेत्य व्यभिमृशेदिति बौधायनस्

One should pour out one after the other and touch them separately, says Baudhāyana.

तत्तदेव हविः परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

तत्तदेव हविः परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

One should finish each oblation separately, says Śālīki.

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमुद्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमुद्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

As for the injunction that one gives out a call to the preparer of the oblation- material in respect of paddy only;

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

barley is taken away: (The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the procedure accompanied by the formulas starts in regard to barley from pouring (the flour into the pan). The call to the preparer of the oblation-material should be combined.

आप्यनिनयन इति ॥

आप्यनिनयन इति ॥

As for the pouring down (of wash-water) for the Āpyas:

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

Baudhāyana says that one should pour down for the Āpyas along the rear of the Gārhapatya. Along the front (of the Gārhapatya) leaving some space, says Śālīki. Either along the front or along the rear, says Aupamanyava.

सचरुपशुपुरोडाशा एवेतरेषाँहविषामिडा अवद्येदभ्यर्धाद्वेति

सचरुपशुपुरोडाशा एवेतरेषाँहविषामिडा अवद्येदभ्यर्धाद्वेति

As for the injunction that in respect of the other oblations, one takes up Iḍā including the cooked rice (for Rudra) and Paśupuroḍāśa,

सपशुपुरोडाशानां वेति ॥

सपशुपुरोडाशानां वेति ॥

or including the Paśupuroḍāśa:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अत्याक्रमण इति ॥

अत्याक्रमण इति ॥

As for crossing over (the altar) :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सह स्विष्टकृतात्याक्रामेदिति शालीकिः ॥

सह स्विष्टकृतात्याक्रामेदिति शालीकिः ॥

One should cross over even taking the Sviṣṭakr̥t-oblation, says Śālīki.

अभिषेक इति ॥

अभिषेक इति ॥

As for the consecratory bath:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तात्स्विष्टकृतो यावदाम्नातेनाभिषिञ्चेन्नात्र कृष्णाजिनं न रुक्मौ न पार्थानि भवन्ति कुशानेव सँस्तीर्य तेष्वेनमभिषिञ्चेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तात्स्विष्टकृतो यावदाम्नातेनाभिषिञ्चेन्नात्र कृष्णाजिनं न रुक्मौ न पार्थानि भवन्ति कुशानेव सँस्तीर्य तेष्वेनमभिषिञ्चेदिति ॥

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should give the consecratory bath before the Sviṣṭakr̥t offering only with what is mentioned in the scripture. Here there is no skin of black antelope, no sheets. There should be no Pārtha offerings. One should spread Kusa grass, seat the sacrificer on it and give him the consecratory bath.

योगे विमोक इति ॥

योगे विमोक इति ॥

As for the joining and release of Agni :

अहरहर्युञ्ज्यादहरहर्विमुञ्चेदिति बौधायनोऽहरहर्युञ्ज्यादन्ते विमुञ्चेदिति शालीकिरादित एव युञ्ज्यादन्ते विमुञ्चेदित्यौपमन्यवः ॥

अहरहर्युञ्ज्यादहरहर्विमुञ्चेदिति बौधायनोऽहरहर्युञ्ज्यादन्ते विमुञ्चेदिति शालीकिरादित एव युञ्ज्यादन्ते विमुञ्चेदित्यौपमन्यवः ॥

One should join each day and release each day, says Baudhāyana. One should join each day and release at the end, says Śālīki. One should join at the beginning and release at the end, says Aupamanyava.

क्रतुकरण इति ॥

क्रतुकरण इति ॥

As for the observation of the Kratukaraṇa rite:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथाक्रत्वेवास्य क्रतुकरणानि कुर्यादिति शालीकिः ॥

यथाक्रत्वेवास्य क्रतुकरणानि कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should observe the rite according to the sacrifice, says Śālīki.

ऐकादशिनानां पशूनामुपाकरण इति ॥

ऐकादशिनानां पशूनामुपाकरण इति ॥

As for the dedication of the animals in Ekādaśinī :

सूत्रं बौधायनस्यैकयूप एवैकादशिनान्पशूनुपाकुर्यादिति शालीकिः ११

सूत्रं बौधायनस्यैकयूप एवैकादशिनान्पशूनुपाकुर्यादिति शालीकिः ११

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should dedicate the animals in the. Ekādaśinī at one sacrificial post, says Śālīki.

वपानां परिहोम इति ॥

वपानां परिहोम इति ॥

As for the offerings on both sides of the offerings of omenta:

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

One should offer clarified butter on both sides of the offering of each omentum, says Baudhāyana. One should offer before and after the offerings of all omenta, says Śālīki.

अश्वस्यावघ्रापण इति ॥

अश्वस्यावघ्रापण इति ॥

As for causing the horse to smell:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

माध्यन्दिन एव सवनेऽश्वमवघ्रापयेदिति शालीकिः ॥

माध्यन्दिन एव सवनेऽश्वमवघ्रापयेदिति शालीकिः ॥

One should cause the horse to smell at the midday pressing, says Śālīki.

पशूनामासादन इति ॥

पशूनामासादन इति ॥

As for the placing of (the organs of) the animals:

पशुम्पशुं पञ्चहोत्रासादयेदिति बौधायनो मुख्यमेवेति शालीकिः ॥

पशुम्पशुं पञ्चहोत्रासादयेदिति बौधायनो मुख्यमेवेति शालीकिः ॥

One should place (the organs of) each animal with the Pañcahotṛ-formulas, so says Baudhāyana. Only (those of) the principal (animal), says Śālīki.

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

As for the disposing of the heart-spikes:

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

One should dispose each one separately, says, Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of formulas in respect of preparing the Āmikṣā:

मन्त्रवती च स्यादध्यवदानीया चेति बौधायनस्

मन्त्रवती च स्यादध्यवदानीया चेति बौधायनस्

It should be prepared with the relevant formulas, and should be taken in addition to the barren cow, says Baudhāyana.

तूष्णीका च स्यादध्यवदानीया चेति शालीकिर्मन्त्रवती च स्यात्तन्त्रहरया चैनया निरूढया यजेतेत्यौपमन्यवः ॥

तूष्णीका च स्यादध्यवदानीया चेति शालीकिर्मन्त्रवती च स्यात्तन्त्रहरया चैनया निरूढया यजेतेत्यौपमन्यवः ॥

One should prepare it silently and it should be taken in addition to the barren cow, says Śālīki. It should be prepared with the relevant formulas, and one should offer it separately after the Agnicayana, says Aupamanyava.

देविकाहविषां करण इति ॥

देविकाहविषां करण इति ॥

As for the offering of the Devikāhavis :

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः १२

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः १२

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अथातो वाजपेयं व्याख्यास्यामः ॥

अथातो वाजपेयं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Vājapeya.

चिन्वीत वाजपेयेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

चिन्वीत वाजपेयेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

One should pile up Agni in the Vājapeya, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

औदुम्बरँरथचक्रँसप्तदशारमिति ॥

औदुम्बरँरथचक्रँसप्तदशारमिति ॥

As for the chariot-wheel with seventeen spokes made of Ficus glomerata:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ॥

दार्ढ्यवृक्षमेवैनत्कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should prepare it out of the wood of a solid tree, says Śālīki.

खादिरीं वितृण्णीं वध्रैर्व्यूतामुपकल्पयत इति ॥

खादिरीं वितृण्णीं वध्रैर्व्यूतामुपकल्पयत इति ॥

As for the injunction that one procures a basket with cleavings made of the wood of Acasia catechu and woven with cords of leather:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

बस्ताजिनं चैवात्रोपकल्पयीत शतमानं च हिरण्यमिति शालीकिः ॥

बस्ताजिनं चैवात्रोपकल्पयीत शतमानं च हिरण्यमिति शालीकिः ॥

One should procure the skin of a ram and a piece of gold weighing a hundred mānas, says Śālīki.

स ग्रीष्मस्य जघन्याहःसु पुरस्तादाषाढ्यै पौर्णमास्यै दीक्षत इति ॥

स ग्रीष्मस्य जघन्याहःसु पुरस्तादाषाढ्यै पौर्णमास्यै दीक्षत इति ॥

As for the injunction that one gets initiated in the closing days of the summer before the full-moon day of Aṣāḍha:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

शरदि वाजपेयेन यजेतेति शालीकिः ॥

शरदि वाजपेयेन यजेतेति शालीकिः ॥

One should perform the Vājapeya in the autumn, says Śālīki.

सावित्राणाँहोम इति ॥

सावित्राणाँहोम इति ॥

As for the offerings to Savitṛ:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

the former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

वाजपेयिकायै सुरायै सन्धान इति ॥

वाजपेयिकायै सुरायै सन्धान इति ॥

As for the preparation of wine for the Vājapeya sacrifice:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्रैव सुरा स्यात्तत आहारयेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्रैव सुरा स्यात्तत आहारयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should cause the wine to be brought from wherever it may be available.

सोऽरत्निमात्रेऽरत्निमात्रे वा विग्रथ्नाति धनुर्वेष्टीर्वा प्रवेष्टयतीति ॥

सोऽरत्निमात्रेऽरत्निमात्रे वा विग्रथ्नाति धनुर्वेष्टीर्वा प्रवेष्टयतीति ॥

As for the injunction that one fastens (the pieces of cloth) at a distance of one Aratni each, or winds around continuously:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

गौधूमं चषालमिति ॥

गौधूमं चषालमिति ॥

As for the Caṣāla of wheat:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

गोधूमपिष्टानामपि कुर्यादिति शालीकिः ॥

गोधूमपिष्टानामपि कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should prepare it out of the flour of wheat, says Śālīki.

दुन्दुभीनामासञ्जन इति ॥

दुन्दुभीनामासञ्जन इति ॥

As for the fixing of drums:

सूत्रं द्वैधमेवैतद्भवति ॥

सूत्रं द्वैधमेवैतद्भवति ॥

The sūtra is a Dvaidhasūtra.

क्रतुकरण इति ॥

क्रतुकरण इति ॥

As for the observation of the Kratukaraṇa rite:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽतिरात्रमप्यत्र क्रतुमुपेयात्समानपक्षे चैनँसन्तिष्ठापयिषेदिति १३

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽतिरात्रमप्यत्र क्रतुमुपेयात्समानपक्षे चैनँसन्तिष्ठापयिषेदिति १३

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should also obsere here the Kratukaraṇa rite applicable to the Atirātra. One should also manage to conclude it in the same fortnight.

पञ्चैन्द्रा नतिग्राह्यान्गृह्णातीति ॥

पञ्चैन्द्रा नतिग्राह्यान्गृह्णातीति ॥

As for the injunction that one takes five Atigrāhya draughts for Indra:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सर्व एवैते सोमयामा ग्रहीतव्या भवन्तीति शालीकिः ॥

सर्व एवैते सोमयामा ग्रहीतव्या भवन्तीति शालीकिः ॥

All these should be taken up with the “Upayāmagṛhīta” formula, says Śālīki.

सुराग्रहाणां ग्रहण इति ॥

सुराग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for taking the draughts of wine:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is tht) of Baudhāyana.

सजुष्टान्परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

सजुष्टान्परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

They should be wiped around with the “Juṣṭa” formula, and should be placed.

द्विश्रेणि वा त्रिश्रेणि वोदीच आयातयतीति ॥

द्विश्रेणि वा त्रिश्रेणि वोदीच आयातयतीति ॥

As for the injunction that one arranges (the wine-cups) towards the north in two or three lines:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

षड्रशना आदाय यूपमभिप्रेयादिति बौधायनः

षड्रशना आदाय यूपमभिप्रेयादिति बौधायनः

Baudhāyana says that taking six cords one should approach the sacrificial post.

पञ्च रशना आदाय यूपमभिप्रेयादिति शालीकिश्चतस्रो रशना आदाय यूपमभिप्रेयादित्यौपमन्यव एकामेव रशनामादाय यूपमभिप्रेयादित्यौपमन्यवीपुत्रोऽग्नीषोमीयरशनायामेव नियुञ्ज्यादित्याञ्जीगविः ॥

पञ्च रशना आदाय यूपमभिप्रेयादिति शालीकिश्चतस्रो रशना आदाय यूपमभिप्रेयादित्यौपमन्यव एकामेव रशनामादाय यूपमभिप्रेयादित्यौपमन्यवीपुत्रोऽग्नीषोमीयरशनायामेव नियुञ्ज्यादित्याञ्जीगविः ॥

Śālīki says that taking five cords one should approach the sacrificial post. Aupamanyava says that taking four cords one should approach the sacrificial post. Aupamanyavīputra says that taking only one cord one should approach the sacrificial post. Āñjīgavi says that one should fasten (two animals) to the cord used for the Agnīṣomīya animal.

वाजपेयिकानां पशूनामुपाकरण इति ॥

वाजपेयिकानां पशूनामुपाकरण इति ॥

As for the dedication of the animals of the Vājapeya sacrifice:

ऐकादशिनानुपाकृत्य वाजपेयिकानुपाकुर्यादिति बौधायनो वाजपेयिकानेव नैवैकादशिनानिति शालीकिः ॥

ऐकादशिनानुपाकृत्य वाजपेयिकानुपाकुर्यादिति बौधायनो वाजपेयिकानेव नैवैकादशिनानिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that having first dedicated the animals of the Ekādaśinī, one should dedicate those intended for the Vājapeya sacrifice. Śālīki says that one should dedicate the animals intended for the Vājapeya, not those of the Ekādaśinī.

प्राजापत्यानामुपाकरण इति ॥

प्राजापत्यानामुपाकरण इति ॥

As for the dedication of the animals to Prajāpati :

एकैकश उपाकुर्यादिति बौधायनः

एकैकश उपाकुर्यादिति बौधायनः

One should dedicate one by one, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

वपानां परिहोम इति ॥

वपानां परिहोम इति ॥

As for the offerings (of clarified butter) on both sides of the offerings of omenta:

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

One should offer on both sides of each one, says Baudhāyana. At the beginning and at the end (of all), says Śālīki.

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

As for the disposal of the heart-spikes:

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

One should dispose one by one, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

रथानामभियोजन इति ॥

रथानामभियोजन इति ॥

As for the yoking of the chariots:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो य एवैष समवक्षेपणो मन्त्रस्तं प्रथममभियोजनानां कुर्यादथ तूष्णीमश्वान्समवक्षिपेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो य एवैष समवक्षेपणो मन्त्रस्तं प्रथममभियोजनानां कुर्यादथ तूष्णीमश्वान्समवक्षिपेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should first employ the formula intended for hitting towards yoking;¹⁴ he should hit at the horses silently.

काष्ठागमन इति ॥

काष्ठागमन इति ॥

As for reaching the goal:

स ह स्माह बौधायनः प्रदक्षिणमावृत्यैतां काष्ठां गच्छेयुरथामुतोऽपसलैरावर्तेरन्नित्य्

स ह स्माह बौधायनः प्रदक्षिणमावृत्यैतां काष्ठां गच्छेयुरथामुतोऽपसलैरावर्तेरन्नित्य्

Baudhāyana says that having turned by the right they that having should reach the goal and from there return by the left.

अत्रो ह स्माह शालीकिरपसलैरावृत्यैतां काष्ठां गच्छेयुरथामुतः प्रदक्षिणमावर्तेरन्निति १४

अत्रो ह स्माह शालीकिरपसलैरावृत्यैतां काष्ठां गच्छेयुरथामुतः प्रदक्षिणमावर्तेरन्निति १४

Śālīki says turned by the left they should reach the goal, and from there return by the right.

अथ यजमानं तार्प्यं परिधापयतीति ॥

अथ यजमानं तार्प्यं परिधापयतीति ॥

सूत्रं बौधायनस्योभे एवैते यजमानं परिधापयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योभे एवैते यजमानं परिधापयेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.Śālīki says that one should make the sacrificer wear both the garments.¹⁵ As for the injunction that one makes the sacrificer wear a linen-garment:

श्रित्या आयातन इति ॥

श्रित्या आयातन इति ॥

As for the fixing of the ladder:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

तां दशभिः कल्पै रोहतीति ॥

तां दशभिः कल्पै रोहतीति ॥

As for the injunction that (the sacrificer) ascends the ladder with ten formulas:

सूत्रं बौधायनस्यैतैरेव मन्त्रैः प्रत्यवरोहेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यैतैरेव मन्त्रैः प्रत्यवरोहेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. He should climb down with the same formulas, says Śālīki.

अत्रास्मै प्रत्यवरोहणत आसन्दीं निदधातीति ॥

अत्रास्मै प्रत्यवरोहणत आसन्दीं निदधातीति ॥

As for the injunction that one puts down a stool for the sacrificer who is climbing down :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

बस्ताजिनं चैवास्यात्र प्रत्यवरोहेच्छतमानं च हिरण्यमिति शालीकिः ॥

बस्ताजिनं चैवास्यात्र प्रत्यवरोहेच्छतमानं च हिरण्यमिति शालीकिः ॥

Śālīki says that he should climb down upon the skin of black antelope and a piece of a hundred mānas of gold.

अथैनमेतयासन्द्या सद आवहन्त्या वा व्रजतीति ॥

अथैनमेतयासन्द्या सद आवहन्त्या वा व्रजतीति ॥

As for the injunction that they carry (the sacrificer) seated on the wooden stool, or he himself comes up:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अतिग्राह्याणां भक्षण इति ॥

अतिग्राह्याणां भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Atigrāhya cups:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana.

प्राजापत्यानां भक्षण इति ॥

प्राजापत्यानां भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Prājāpatya cups:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana.

गुदतृतीयेष्विति ॥

गुदतृतीयेष्विति ॥

As for the portions of the third part of the rectum:

द्वेद्वे अत्र गुदतृतीये उपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

द्वेद्वे अत्र गुदतृतीये उपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

The Upayaṣṭr̥ should offer each time two portions of the third part of the rectum, says Baudhāyana. Cutting each time, says Śālīki.

समस्तान्येवैतान्यनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः १५

समस्तान्येवैतान्यनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः १५

One should offer all together, and follow the offering with all formulas, says Aupamanyava.

अथातो राजसूयं व्याख्यास्यामः ॥

अथातो राजसूयं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Rājasūya.

चिन्वीत राजसूयेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

चिन्वीत राजसूयेऽग्निमिति बौधायनो न चिन्वीतेति शालीकिः ॥

One shoud pile up Agni in the Rājasūya, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

पुनरध्युप्य पिष्टानि कृत्वाहारयेदिति बौधायनस्

पुनरध्युप्य पिष्टानि कृत्वाहारयेदिति बौधायनस्

One should again put the grains upon the lower crushing stone, crush them and cause the flour to be brought; so says Baudhāyana.

तथाध्युप्तान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

तथाध्युप्तान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

Whatever grains are put upon the lower crushing stone should be there (no more should be added), says Śālīki.

नैरृतस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

नैरृतस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of the relevant formulas in respect of the cooked rice for Nirṛti:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be accompanied by formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

It should be cooked silently, says Śālīki.

एकोल्मुकस्य हरण इति ॥

एकोल्मुकस्य हरण इति ॥

As for the carrying of a fire-brand:

अन्वाहार्यपचनाद्धरेदिति बौधायनो ग्रामाग्नेरिति शालीकिः ॥

अन्वाहार्यपचनाद्धरेदिति बौधायनो ग्रामाग्नेरिति शालीकिः ॥

One should procure it from the Anvāhāryapacana fire, says Baudhāyana. From the village-fire, says Śālīki.

नैरृतस्य होम इति ॥

नैरृतस्य होम इति ॥

As for the offering of the cooked rice for Nirṛti:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विस्रँसिकाकाण्डाभ्यामेनं परिगृह्य जुहुयादिति शालीकिः ॥

विस्रँसिकाकाण्डाभ्यामेनं परिगृह्य जुहुयादिति शालीकिः ॥

One should hold it by means of two shoots of the plant Croton polyzindrum and make the offering, says Śālīki.

दक्षिणानां दान इति ॥

दक्षिणानां दान इति ॥

As for the giving away of Dakṣiņās :

अहरहर्दद्यादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

अहरहर्दद्यादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

One should give away every day, says Baudhāyana. One should give at the beginning and at the end, says Śālīki.

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

As for the pouring down of the water-pot:

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

One should pour down by the right, says Baudhāyana. As may be convenient, says Śālīki.

स्वाहा नमो य इदं चकारेति ॥

स्वाहा नमो य इदं चकारेति ॥

As for the formula svāhā namo ya idaṁ cakāra:

सूत्रं बौधायनस्यान्तमप्यत्र स्वाहाकारां परिणयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यान्तमप्यत्र स्वाहाकारां परिणयेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should also end the formula with svāhā, says Śālīki.

सन्तनीनामनुप्रयोग इति ॥

सन्तनीनामनुप्रयोग इति ॥

As for the continuance of the performance of Samtanī sacrifice:

स ह स्माह बौधायनो यदहरिष्ट्या वा पशुना वा यजेतापि तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरहरहराश्रावणार्थे खल्वेते दृष्टे भवतो यदहरिष्ट्या वा पशुना वा यजेत न तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेति ॥

स ह स्माह बौधायनो यदहरिष्ट्या वा पशुना वा यजेतापि तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरहरहराश्रावणार्थे खल्वेते दृष्टे भवतो यदहरिष्ट्या वा पशुना वा यजेत न तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेति ॥

Baudhāyana saya that one should perform the two Samtanī sacrifices also on that day on which one might have performed an Iṣṭi or an animal-sacrifice. Śālīki says that these (Samtanis) are indeed intended for the daily announcement of sacrifice. One should therefore not perform the Saṁtani sacrifices on that day on which one might have performed an Iṣṭi or an animal-sacrifice.

चातुर्मास्यानामनुप्रयोग इति ॥

चातुर्मास्यानामनुप्रयोग इति ॥

As for the continuance of the performances of the Cāturmāsyas :

स ह स्माह बौधायनो यदहश्चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीतापि तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरहरहराश्रावणार्थे खल्वेते दृष्टे भवतो यदहश्चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीत न तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेति ॥

स ह स्माह बौधायनो यदहश्चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीतापि तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरहरहराश्रावणार्थे खल्वेते दृष्टे भवतो यदहश्चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीत न तदहः सन्तनी प्रयुञ्जीतेति ॥

Baudhāyana says that one should perform the two Samtani sacrifices even on that day on which one might have performed the Cāturmāsyas. Śālīki says that these (Samtani sacrifices) are intended for announcement (to gods). One should therefore not perform the Samtanī sacrifices on that day on which one might have performed the Cāturmāsyas.

आख्यातं पञ्चेध्मीयस्य करणम् १६

आख्यातं पञ्चेध्मीयस्य करणम् १६

The performance of the Pañcedhmīya is explained.

अथोपवेषेणाङ्गारान्समूहतीति ॥

अथोपवेषेणाङ्गारान्समूहतीति ॥

As for the injunction that one should collect the embers by means of the fire- stirring stick:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमङ्गारान्समूह्याथैनान्स्रुवाहुतिभिरभिजुहुयादग्नये रक्षोघ्ने स्वाहेति पञ्चभिरत्र प्रष्टिवाहिनँरथं दद्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमङ्गारान्समूह्याथैनान्स्रुवाहुतिभिरभिजुहुयादग्नये रक्षोघ्ने स्वाहेति पञ्चभिरत्र प्रष्टिवाहिनँरथं दद्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should assemble the embers silently and offer spoonfuls on them with five forms beginning with agnaye rakṣoghne svāhā. The sacrificer should give away here a chariot to which an additional horse has been yoked.

अपामार्गसक्तूनाँहोम इति ॥

अपामार्गसक्तूनाँहोम इति ॥

As for the offering of the parched flour of Achyranthes aspera :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेणापामार्गसक्तूञ्जुहुयात्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेणापामार्गसक्तूञ्जुहुयात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer the parched flour of Achyranthes asperawith the combined formula;

तूष्णीँस्रुवमनुप्रहरेत्

तूष्णीँस्रुवमनुप्रहरेत्

he should throw the spoon into the fire silently

तूष्णीमुपोत्तिष्ठेदिति ॥

तूष्णीमुपोत्तिष्ठेदिति ॥

and silently get away.

देविकाहविषां करण इति ॥

देविकाहविषां करण इति ॥

As for the offering of Devikāhavis:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सोमँसोममनुवर्तेरन्निति शालीकिर्न देविकाहविर्भिर्यजेदित्याञ्जीगविः ॥

सोमँसोममनुवर्तेरन्निति शालीकिर्न देविकाहविर्भिर्यजेदित्याञ्जीगविः ॥

It should be offered at each Soma-sacrifice, says Śālīki. One should not offer Devikāhavis, says Āñjīgavi.

अग्निभिः प्रत्यवसान इति ॥

अग्निभिः प्रत्यवसान इति ॥

As for the returning to one’s residence together with the fires:

अजस्रैः प्रत्यवस्येदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

अजस्रैः प्रत्यवस्येदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

One should return with the lasting fires, says Baudhāyana. Having consigned them into kindling woods, says Śālīki.

पयसः समासेचन इति ॥

पयसः समासेचन इति ॥

As for the overpouring of milk again and again :

दृतौ वा विनाडे वा समासिञ्चेदिति बौधायनो नवायां कुम्भ्यामिति शालीकिः ॥

दृतौ वा विनाडे वा समासिञ्चेदिति बौधायनो नवायां कुम्भ्यामिति शालीकिः ॥

One should pour in a leather-bag or a leather-tube, says Baudhāyana. Into a new pitcher, says Śālīki.

स्वयङ्कृतेष्विति ॥

स्वयङ्कृतेष्विति ॥

As for the actions made by (the sacrificer) himself:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो गोन्यासप्रमृदितानां कुशानां बर्हिः सन्नह्येत्स्वयम्पतितानां काष्ठानामिध्मं यदेव वेद्यै रूपँसा वेदिर्दृतिं वा विनाडं वा रथ आधाय परिवहेद्यत्तत्र नवनीतमुत्सीदेत्तदाज्यँस्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो गोन्यासप्रमृदितानां कुशानां बर्हिः सन्नह्येत्स्वयम्पतितानां काष्ठानामिध्मं यदेव वेद्यै रूपँसा वेदिर्दृतिं वा विनाडं वा रथ आधाय परिवहेद्यत्तत्र नवनीतमुत्सीदेत्तदाज्यँस्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that (the sacrificer) should tie up the Barhis of Kusa grass usually trampled by cattle; he should procure a faggot of naturally fallen sticks. Whatever may be the (natural) form of the altar, it itself should be the altar. One should carry in a chariot the leather-bag or the leather- tube. The butter which comes up therefrom should be the clarified butter.

मैत्राबार्हस्पत्यस्य निर्वपण इति ॥

मैत्राबार्हस्पत्यस्य निर्वपण इति ॥

As for the pouring out of (paddy for cooked rice to) Mitra and Bṛhaspati :

समानचतुर्मुष्टी स्यातामिति बौधायनो

समानचतुर्मुष्टी स्यातामिति बौधायनो

Baudhāyana says that four handfuls each (for Mitra and Bṛhaspati) may be poured out together (with that for other divinities).

नानाचतुर्मुष्टी स्यातामिति शालीकिः १७

नानाचतुर्मुष्टी स्यातामिति शालीकिः १७

Śālīki says that the two sets of four handfuls each should be poured out separately (from that for other divinities).

रोहिते चर्मणीति ॥

रोहिते चर्मणीति ॥

As for the red hide:

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. It may even be non-red, says Śālīki.

सोमक्रयणेषूपैते नित्याः शते स्युरिति बौधायन एत एव शततमाः स्युरिति शालीकिः ॥

सोमक्रयणेषूपैते नित्याः शते स्युरिति बौधायन एत एव शततमाः स्युरिति शालीकिः ॥

As for the things for purchasing Soma: these other things should be over and above the hundred, says Baudhāyana. These together should be hundred, says Śālīki.

वसतीवरीणां ग्रहण इति ॥

वसतीवरीणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of Vasatīvarī water:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सारस्वतीरप्यत्र वसतीवरीर्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

सारस्वतीरप्यत्र वसतीवरीर्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

One should take water from the Sarasvati river as the Vasatīvarī, says Śālīki.

आग्नेयस्यैन्द्रा ग्न उपालम्भ्यो भवतीति ॥

आग्नेयस्यैन्द्रा ग्न उपालम्भ्यो भवतीति ॥

As for the injunction that an animal to Indra-Agni is to be offered together with that for Agni:

सूत्रं बौधायनस्याइन्द्रा ग्न एव सवनीयः स्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याइन्द्रा ग्न एव सवनीयः स्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The animal for Indra-agni itself is the Savanīya animal, says Śālīki.

पात्राणां करण इति ॥

पात्राणां करण इति ॥

As for the preparation of the utensils :

यथानिर्भेदं पात्राणि कारयेदिति बौधायनः

यथानिर्भेदं पात्राणि कारयेदिति बौधायनः

One should get the utensils prepared as specified, says Baudhāyana.

प्राकृतान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

प्राकृतान्येवैतानि स्युरिति शालीकिः ॥

They should be normal, says Śālīki.

सारस्वतीनामभिहोम इति ॥

सारस्वतीनामभिहोम इति ॥

As for the offering over the water of Sarasvatī:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यां वहन्तीरभिजुहुयात्ताभ्यां ग्रहेग्रहे जुहुयादथ तूष्णीँसारस्वतीरभिजुहुयादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो याभ्यामेतदृग्भ्यां वहन्तीरभिजुहुयात्ताभ्यां ग्रहेग्रहे जुहुयादथ तूष्णीँसारस्वतीरभिजुहुयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should make offering into each quantity of water with those two verses with which he is asked to make offering on the flowing water. He should offer over the water of Sarasvatī silently.

अभिषेचनीयानां ग्रहाणां ग्रहण इति ॥

अभिषेचनीयानां ग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of the quantities of water for consecrating bath :

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तात्सदसोऽभिषेचनीयान्ग्रहान्गृह्णीयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तात्सदसोऽभिषेचनीयान्ग्रहान्गृह्णीयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should take the quantities of water for the consecration-bath in the front part of the Sadas.

धनुषः प्रदान इति ॥

धनुषः प्रदान इति ॥

As for the giving of the bow:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki,

मारुतस्यैकविँशतिकपालस्य कपालोपधान इति ॥

मारुतस्यैकविँशतिकपालस्य कपालोपधान इति ॥

As for the laying of potsherds for the cake on twentyone potsherds to the Maruts:

ऐष्टिकैरुपधाय गणैरुपदध्यादिति बौधायनो गणैरेवेति शालीकिः ॥

ऐष्टिकैरुपधाय गणैरुपदध्यादिति बौधायनो गणैरेवेति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that having laid (five) potsherds with the formulas prescribed for the Iṣṭi,¹⁶ one should lay (the remaining ones) with the formulas in the group (for Rājasūya).¹⁷ Only with the formulas in the group (for Rājasūya), says Śālīki.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for reciting or not reciting the formulas for preparing the Āmikṣā:

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

It should be prepared with the formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीकेति शालीकिः १८

तूष्णीकेति शालीकिः १८

Silently, says Śālīki.

क्लीबस्य स्थान इति ॥

क्लीबस्य स्थान इति ॥

As for the standing place of the eunuch:

अन्तर्वेदि तिष्ठेदिति बौधायनो बहिर्वेदीति शालीकिः ॥

अन्तर्वेदि तिष्ठेदिति बौधायनो बहिर्वेदीति शालीकिः ॥

He should stand within the altar, says Baudhāyana. Outside the altar, says Śālīki.

मणीनां करण इति ॥

मणीनां करण इति ॥

As for the carving of the beeds:

औदुम्बर औदुम्बरेण लौहेन प्रच्छन्नः स्यादिति बौधायनोऽउदुम्बर एवेति शालीकिः ॥

औदुम्बर औदुम्बरेण लौहेन प्रच्छन्नः स्यादिति बौधायनोऽउदुम्बर एवेति शालीकिः ॥

The beed should be made of wood of Ficus glomerata and should be set in copper, says Baudhāyana. It should merely be of Ficus glomerata, says Śālīki.

तस्मिन्सह सङ्ग्रहीत्रा रथवाहने रथमादधातीति ॥

तस्मिन्सह सङ्ग्रहीत्रा रथवाहने रथमादधातीति ॥

As for the injunction that one loads the chariot together with the charioteer upon the wagon :

सूत्रं बौधायनस्याधातृणामेवैकः सङ्ग्रहीता स्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याधातृणामेवैकः सङ्ग्रहीता स्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The charioteer shoud be one among the loaders, says Śālīki.

स्फ्यस्य प्रदान इति ॥

स्फ्यस्य प्रदान इति ॥

As for the handing over of the wooden sword:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्यैवैकस्य मन्त्रेण सम्प्रयच्छेत्तूष्णीमितरे सम्प्रयच्छेरन्निति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्यैवैकस्य मन्त्रेण सम्प्रयच्छेत्तूष्णीमितरे सम्प्रयच्छेरन्निति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should hand it over to the sacrificer alone with the formula; others should hand over silently.

अक्षाणां करण इति ॥

अक्षाणां करण इति ॥

As for the preparation of dice:

सौवर्णाः स्युरिति बौधायनो राजता इति शालीकिर्नागदन्ता इत्यौपमन्यवो वैभीतका इत्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

सौवर्णाः स्युरिति बौधायनो राजता इति शालीकिर्नागदन्ता इत्यौपमन्यवो वैभीतका इत्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

They should be golden, says Baudhāyana. Of silver, says Śālīki. Of the tusk of an elephant, says Aupamanyava. Of Terminalia bellerica, says Aupamanyavīputra.

अथास्मै पञ्चाक्षानपच्छिद्य प्रयच्छतीति ॥

अथास्मै पञ्चाक्षानपच्छिद्य प्रयच्छतीति ॥

As for the injunction that one takes out five dice and hands them over (to the sacrificer):

सूत्रँशालीकेर्

सूत्रँशालीकेर्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.

अत्रो ह स्माह बौधायनो येनास्यानुपपन्नँस्यात्तं तत्रापिसृजेद्दिशोऽभ्ययँ राजाभूदिति ॥

अत्रो ह स्माह बौधायनो येनास्यानुपपन्नँस्यात्तं तत्रापिसृजेद्दिशोऽभ्ययँ राजाभूदिति ॥

Baudhāyana says that one would bring in association with the sacrificer such person with whom the former may not be on good terms with the understanding that “he has become the king over (all) the quarters.”

अथ विषुवति दर्भस्तम्बे जुहोतीति ॥

अथ विषुवति दर्भस्तम्बे जुहोतीति ॥

As for the injunction that he makes an offering upon a cluster of darbha-blades on the half way (while returning from the Avabhṛtha):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यत्रैव दर्भस्तम्बः स्यात्तद्गच्छेदिति शालीकिः १९

यत्रैव दर्भस्तम्बः स्यात्तद्गच्छेदिति शालीकिः १९

One should go to that place where there may be a cluster, says Śālīki.

अग्नीनाँहरण इति ॥

अग्नीनाँहरण इति ॥

As for the carrying of the fires:

अजस्रान्हरेदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

अजस्रान्हरेदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

One should carry the actual fires, says Baudhāyana. Having consigned them into kindling woods, says Śālīki.

वेद्यै करण इति ॥

वेद्यै करण इति ॥

As for the preparing of the altar:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पूर्वापूर्वा वेदिर्भवतीति शालीकिः ॥

पूर्वापूर्वा वेदिर्भवतीति शालीकिः ॥

The altar is each time prepared towards the east, says Śālīki.

The altar is each time prepared towards the east, says Śālīki.

अथैनं तीर्थादानीय पवयित्वा पुण्डरिस्रजिनमुदानीयेति ॥

अथैनं तीर्थादानीय पवयित्वा पुण्डरिस्रजिनमुदानीयेति ॥

As for the injunction that one should escort him (the sacrificer) from the holy water-place, purify (by means of darbha-bunches), put a garland of lotuses around his neck and escort him forth:

स ह स्माह बौधायन उभयानि पुण्डरिकाणि करयेत्सौवर्णानि च नादेयानि चेति

स ह स्माह बौधायन उभयानि पुण्डरिकाणि करयेत्सौवर्णानि च नादेयानि चेति

Baudhāyana says that one should provide with two types of lotuses-golden and those blooming in a river.

नादेयान्येवेति शालीकिः ॥

नादेयान्येवेति शालीकिः ॥

They should only be those blooming in a river, says Śālīki.

निदधत्यस्मा एतद्धविरुच्छिष्टं व्रतभाजनमिति ॥

निदधत्यस्मा एतद्धविरुच्छिष्टं व्रतभाजनमिति ॥

As for the injunction that they retain for him the Vrata-pot with remnants of oblation :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नात्र हविरुच्छिष्टं व्रतभाजनं निदध्यादिति शालीकिः ॥

नात्र हविरुच्छिष्टं व्रतभाजनं निदध्यादिति शालीकिः ॥

One should not retain here the Vrata-pot with remnants of oblation, says Śālīki.

सोमक्रयणेषूपैते नित्याः स्युरिति बौधायन एत एव स्युरिति शालीकिः ॥

सोमक्रयणेषूपैते नित्याः स्युरिति बौधायन एत एव स्युरिति शालीकिः ॥

In regard to the substances to be exchanged for the purchase of Soma, these (mentioned here, that is, ten uncastrated weaned calves) should be in addition to the normal substances, says Baudhāyana. Only these, (i.e. ten weaned calves) should be there, says Śālīki.

औपसदाँहविषां मन्त्रामन्त्र इति ॥

औपसदाँहविषां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting and non-reciting of formulas in regard to the Upasad rites:

मन्त्रवन्ति स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवन्ति स्युरिति बौधायनस्

They should be characterised by the formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीकानीति शालीकिः ॥

तूष्णीकानीति शालीकिः ॥

They should be performed silently, says Śālīki.

आग्नेयस्य प्राजापत्यस्तूपर उपालम्भ्यो भवतीति ॥

आग्नेयस्य प्राजापत्यस्तूपर उपालम्भ्यो भवतीति ॥

As for the injunction that a hornless goat is to be offered to Prajāpati together with an animal to Agni (at the Savanīya animal-sacrifice):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्राजापत्य एव सवनीयः स्यादिति शालीकिः ॥

प्राजापत्य एव सवनीयः स्यादिति शालीकिः ॥

Only the hornless goat to Prajāpati should be the Savanīya animal, says Śālīki.

भार्गवो होता भवतीति ॥

भार्गवो होता भवतीति ॥

As for the injunction that the Hotṛ is one belonging to Bhṛgu gotra :

आदित एव भार्गवँहोतारं वृणीतेति बौधायनो दशपेय एव भार्गवो होता स्यादिति शालीकिः ॥

आदित एव भार्गवँहोतारं वृणीतेति बौधायनो दशपेय एव भार्गवो होता स्यादिति शालीकिः ॥

One should choose one belonging to Bhrgu gotra from the beginning, says Baudhāyana. One belonging to Bhr̥gu gotra shoud be the Hotṛ only in the Daśapeya sacrifice, says Śālīki.

शतं ब्राह्मणाः पिबन्तीति ॥

शतं ब्राह्मणाः पिबन्तीति ॥

As for the injunction that a hundred brāhmaņas partake of Soma:

यजमान एकशततमः स्यादिति बौधायनो यजमान एव शततमः स्यादिति शालीकिः ॥

यजमान एकशततमः स्यादिति बौधायनो यजमान एव शततमः स्यादिति शालीकिः ॥

The sacrificer should be the hundred and first, says Baudhāyana. The sacrificer should be the hundredth, says Śālīki.

दक्षिणानां दान इति ॥

दक्षिणानां दान इति ॥

As for the giving away of Dakṣiņās :

एता एव ब्राह्मणाभिविहिता दक्षिणा दद्यादिति बौधायन एतन्मुखँसहस्रमिति शालीकिः २०

एता एव ब्राह्मणाभिविहिता दक्षिणा दद्यादिति बौधायन एतन्मुखँसहस्रमिति शालीकिः २०

The sacrificer should give away the Dakṣiņās as prescribed in the Brahmaṇa, says Baudhāyana. A thousand cows in addition to these, says Śālīki.

तेषामुत्थानेष्विति ॥

तेषामुत्थानेष्विति ॥

As for their¹⁸ getting up

गच्छेयुरावभृथादिति बौधायनोऽप्सुषोमान्ता इति शालीकिर्ध्रुवान्ता इत्यौपमन्यवः ॥

गच्छेयुरावभृथादिति बौधायनोऽप्सुषोमान्ता इति शालीकिर्ध्रुवान्ता इत्यौपमन्यवः ॥

They should attend upto the Avabhṛtha, says Baudhāyana. They should remain upto the partaking of the parched grains from Hāriyojana cup, says Śālīki. Upto the pouring of the Dhruva vessel into the Hotr̥’s goblet, says Aupamanyava.

हविषोहविष इष्ट्वा बार्हस्पत्यमभिघारयतीति ॥

हविषोहविष इष्ट्वा बार्हस्पत्यमभिघारयतीति ॥

As for the injunction that after having offered each oblation, one poures the drops over the oblation for Bṛhaspati :

बार्हस्पत्यस्यापीष्ट्वा बार्हस्पत्यमभिघारयेदिति बौधायन

बार्हस्पत्यस्यापीष्ट्वा बार्हस्पत्यमभिघारयेदिति बौधायन

Having offered even the oblation to Bṛhaspati, one should pour its drops over the Bārhaspatya, says Baudhāyana.

इतरेषामेव हविषां न बार्हस्पत्यस्येति शालीकिः ॥

इतरेषामेव हविषां न बार्हस्पत्यस्येति शालीकिः ॥

One should pour the drops of the other oblations, not of the Bārhaspatya, says Śālīki.

उच्चैरादित्याया आश्रावयत्युपाँशु मारुत्या इति ॥

उच्चैरादित्याया आश्रावयत्युपाँशु मारुत्या इति ॥

As for the injunction that one causes to announce for the animal to Aditi loudly, and for the one to the Maruts in a low voice :

आदित्याश्रावणप्रभृत्युपाँश्वथेतरदुच्चैरिति बौधायन आ मारुत्याश्रावणप्रभृत्युपाँ श्वथेतरदुच्चैरिति शालीकिः

आदित्याश्रावणप्रभृत्युपाँश्वथेतरदुच्चैरिति बौधायन आ मारुत्याश्रावणप्रभृत्युपाँ श्वथेतरदुच्चैरिति शालीकिः

Baudhāyana says that one should utter the mantras in a low voice from the causing to announce for the sacrifice to Aditi, the remaining mantras loudly. The mantras upto the causing to announce for the sacrifice to Maruts should be uttered in a low voice, and the remaining mantras loudly, says Śālīki.

सर्वैवोच्चैरादित्या सर्वोपाँशु मारुतीत्यौपमन्यवः ॥

सर्वैवोच्चैरादित्या सर्वोपाँशु मारुतीत्यौपमन्यवः ॥

All the mantras for the sacrifice to Aditi should be pronounced loudly, and all for the sacrifice to Maruts in a low voice, says Aupamanyava.

सात्यदूतेष्विति ॥

सात्यदूतेष्विति ॥

As for the Satyadūta offerings:

सूत्रं बौधायनस्येमं तेऽसौ प्राहैषीदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्येमं तेऽसौ प्राहैषीदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should say to the person (whom the dry leather-bag might have been sent) “N.N. has sent this for you.” So says Śālīki.

द्विरात्र इति ॥

द्विरात्र इति ॥

As for the Dvirātra sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यजनीयेऽहन्पूर्वमहर्भवत्युत्तरस्मिन्नुत्तरमिति शालीकिः ॥

यजनीयेऽहन्पूर्वमहर्भवत्युत्तरस्मिन्नुत्तरमिति शालीकिः ॥

The first day is that on which the offerings are made. The second day is that on which the remaining rites are performed, says Śālīki.

देविकाहविषां करण इति ॥

देविकाहविषां करण इति ॥

As for the offering of the Devikahavis:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिर्न कुर्यादिति शालीकिः २१

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिर्न कुर्यादिति शालीकिः २१

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.