२१

अथातश्चातुर्मास्यानि व्याख्यास्यामः ॥

अथातश्चातुर्मास्यानि व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Cāturmāsyas.

स ह स्माह बौधायनो यावज्जीवप्रयुक्तान्येव चातुर्मास्यानि स्युरन्तर्मिथुनानि

स ह स्माह बौधायनो यावज्जीवप्रयुक्तान्येव चातुर्मास्यानि स्युरन्तर्मिथुनानि

Baudhāyana says that the Cāturmāsyas should be performed throughout one’s life; they should be joined to each other.

प्रथमे त्वेव संवत्सरे व्रतं चरेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सांवत्सरिकाण्येव खलु चातुरमास्यानि ब्रह्मचर्यवन्ति भवन्तीति

प्रथमे त्वेव संवत्सरे व्रतं चरेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सांवत्सरिकाण्येव खलु चातुरमास्यानि ब्रह्मचर्यवन्ति भवन्तीति

One should however observe the vow (of celibacy) in respect of those to be performed in the first year. Śālīki says that the Cāturmāsya are restricted only to a (single) year. The vow of celibacy pertains (of course to that year alone).

यथाप्रयोगमित्यौपमन्यवः ॥

यथाप्रयोगमित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that (one should observe the vow of celibacy) during the days of performance.

पयसां मन्त्रामन्त्र इति ॥

पयसां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting and non-reciting of formulas in regard to the (evening and morning) milking:

उभये सायम्प्रातर्दोहा मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

उभये सायम्प्रातर्दोहा मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

Both the evening and morning milkings should be accom- plished with formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्प्राक्सोमेज्यायै चातुर्मासिकानि पयाँसि तूष्णीकानि स्युरथोध्वँ र्सोमेज्यायै मन्त्रान्लभेरन्नित्यत्रो ह स्माहाञ्जीगविः पञ्चैवैतानि पयाँसि मन्त्रवन्ति भवन्ति दर्शपूर्णमासयोर्मैत्रावरुण्यामिक्षायां दाक्षायणयज्ञे कौण्डपायिन्ये सौत्रामण्यामिति ॥

तूष्णीका इति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यत्प्राक्सोमेज्यायै चातुर्मासिकानि पयाँसि तूष्णीकानि स्युरथोध्वँ र्सोमेज्यायै मन्त्रान्लभेरन्नित्यत्रो ह स्माहाञ्जीगविः पञ्चैवैतानि पयाँसि मन्त्रवन्ति भवन्ति दर्शपूर्णमासयोर्मैत्रावरुण्यामिक्षायां दाक्षायणयज्ञे कौण्डपायिन्ये सौत्रामण्यामिति ॥

They should be done silently, says Śālīki. Aupamanyava says that the milkings in the Cāturmāsyas performed prior to the performance of a Soma-sacrifice should be done silently; those subsequent to it with formulas. Añjīgavī says that the milking in the five sacrifices-Full-moon and New-moon sacrifices, Āmikṣā for Mitra-Varuṇa, Dākṣāyaṇa sacrifice, Kauṇḍapāyinām Ayana and Sautrāmaṇī should be done with formulas.

वैश्वानरपार्जन्ययोः करण इति ॥

वैश्वानरपार्जन्ययोः करण इति ॥

As for the performance of the Vaiśvānara-Pārjanya Iṣṭi:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should perform, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

फाल्गुन्यां वा चैत्र्यां वा पौर्णमास्यां विश्वेभ्यो देवेभ्यो वत्सा अपाकृता भवन्तीति ॥

फाल्गुन्यां वा चैत्र्यां वा पौर्णमास्यां विश्वेभ्यो देवेभ्यो वत्सा अपाकृता भवन्तीति ॥

As for the injunction that calves are driven away from their mothers in connection with the Āmikṣā for Viśve Devas on the full-moon day of Phālguna or Caitra

सूत्रं बौधायनस्योदगयन आपूर्यमाणपक्षस्य पुण्याह इति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योदगयन आपूर्यमाणपक्षस्य पुण्याह इति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. During the northern course of the sun, on an auspicious day during the fortnight of the waxing moon, so says Śālīki.

प्रसूमयं प्रस्तरमिति ॥

प्रसूमयं प्रस्तरमिति ॥

As for procuring the Prastara with shoots :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सर्वमेवैतद्बर्हिः प्रसूमयँस्यादिति शालीकिः ॥

सर्वमेवैतद्बर्हिः प्रसूमयँस्यादिति शालीकिः ॥

The entire Barhis should be having shoots, says Śālīki.

पञ्चहोतुर्होम इति ॥

पञ्चहोतुर्होम इति ॥

As for offering with the Pañcahotr̥-formulas:

सूत्रं बौधायनस्योपवसथ एव पञ्चहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योपवसथ एव पञ्चहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should make that offering on the Upavasatha-day; so says Śālīki.

प्रयाजानामनुमन्त्रण इति ॥

प्रयाजानामनुमन्त्रण इति ॥

As for the following of the Prayaja-offerings:

चतुरश्चतुर्भिरनुमन्त्र्य पञ्चमेनेतराननुसमियादिति बौधायनश्चतुरश्चतुर्भिरनुमन्त्र्य सर्वेषां पारे पञ्चमेनानुमन्त्रयेतेति शालीकिः ॥

चतुरश्चतुर्भिरनुमन्त्र्य पञ्चमेनेतराननुसमियादिति बौधायनश्चतुरश्चतुर्भिरनुमन्त्र्य सर्वेषां पारे पञ्चमेनानुमन्त्रयेतेति शालीकिः ॥

The sacrificer should follow the first four offerings with the first four formulas, and the remaining Prayājas with the fifth (recited each time); so says Baudhāyana. One should follow the first four Prayājas with the first four formulas, and recite the last formula at the end of the remaining Prayājas.

एककपालानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

एककपालानां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of the formulas pertaining to the offerings of the cakes on one potsherd:

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

The formulas should be recited, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिः ॥

तूष्णीका इति शालीकिः ॥

They should not be, says Śālīki.

एककपालानामवदान इति ॥

एककपालानामवदान इति ॥

As for the taking portions of the cakes on one potsherd:

स ह स्माह बौधायनश्चातुर्मासिकानामेव नावद्येदथेतरेषामवद्येदित्यत्रो ह स्माह शालीकिस्तन्त्रहराणामेवावद्येदथेतरेषां नावद्येदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो य एव वैश्वदेवपुरुषि तस्य नावद्येदथेतरेषामवद्येदिति ॥

स ह स्माह बौधायनश्चातुर्मासिकानामेव नावद्येदथेतरेषामवद्येदित्यत्रो ह स्माह शालीकिस्तन्त्रहराणामेवावद्येदथेतरेषां नावद्येदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो य एव वैश्वदेवपुरुषि तस्य नावद्येदथेतरेषामवद्येदिति ॥

Baudhāyana says that one should not take portions of cakes on one potsherd in the Caturmãsyas; one should take in the case of other sacrifices. Śālīki says that one should take portions in the case of sacrifices which are performed combinedly; he should not do so in other cases. Aupamanyava says that one should not take portions of the cake in the Vaiśvadevaparvan; he should take portions in other Parvans.

एककपालानामभिहोम इति ॥

एककपालानामभिहोम इति ॥

As for the offering of clarified butter over the cakes on one potsherd, which are offered:

यः स्रुचि सँस्रावः स्यात्तेनाभिजुहुयादिति बौधायनश्चतुर्भिश्चतुर्भिरृतुनामभिरेकैकमिति शालीकिः १

यः स्रुचि सँस्रावः स्यात्तेनाभिजुहुयादिति बौधायनश्चतुर्भिश्चतुर्भिरृतुनामभिरेकैकमिति शालीकिः १

One should pour the drops in the ladle, says Baudhāyana. Śālīki says that one should pour four drops of clarified butter over the cake on one potsherd in each (of the first three Parvans of the Cāturmāsyas) successively with the formulas representing the four names of the months.¹

एककपालानामाशयस्यानुसँहरण इति ॥

एककपालानामाशयस्यानुसँहरण इति ॥

As for pouring the clarified butter from the container of the cake on one potsherd:

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

One should pour, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

वाजिनस्य चर्याया इति ॥

वाजिनस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the whey:

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should offer with the formula recited in a low voice, says Baudhāyana. Loudly, says Śālīki.

वाजिनस्य भक्षण इति ॥

वाजिनस्य भक्षण इति ॥

As for the consuming of the whey:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽवघ्रभक्षणेनैवेतरे भक्षयेयुर्यजमान एव प्रत्यक्षं भक्षयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽवघ्रभक्षणेनैवेतरे भक्षयेयुर्यजमान एव प्रत्यक्षं भक्षयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that others should consume simply by smelling. The sacrificer himself should consume in reality.

निवर्तन इति ॥

निवर्तन इति ॥

As for the turning back (of the hair):

निवर्तनेनोपवाप्योभयं केशश्मश्रु वापयीतेति बौधायनो निवर्तनेनोपवाप्य श्मश्रूण्येव वापयीत न केशानिति शालीकिर्निवर्तनेनोपवाप्य नैव श्मश्रूणि वापयीत न केशानित्यौपमन्यवः ॥

निवर्तनेनोपवाप्योभयं केशश्मश्रु वापयीतेति बौधायनो निवर्तनेनोपवाप्य श्मश्रूण्येव वापयीत न केशानिति शालीकिर्निवर्तनेनोपवाप्य नैव श्मश्रूणि वापयीत न केशानित्यौपमन्यवः ॥

Baudhāyana says that one should get the hair pressed with the device for turning back,² and get the hair and beard shaved. Śālīki says that one should get the hair pressed with the device for turning back and get the beard shaved. Aupamanyava says that one should get the hair pressed with the device for turning back, but should get neither beard nor the hair shaved.

वरुणप्रघासेषु दक्षिणस्य विहारस्य पात्राणां करण इति ॥

वरुणप्रघासेषु दक्षिणस्य विहारस्य पात्राणां करण इति ॥

As for the preparation of the implements to be used in the southern sanctuary in the Varuṇapraghāsaparvan :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सौवर्णानि वा राजतानि वा स्युरिति शालीकिः

सौवर्णानि वा राजतानि वा स्युरिति शालीकिः

They should be of gold or of silver, so says Śālīki.

शमीमयानीत्यौपमन्यवः ॥

शमीमयानीत्यौपमन्यवः ॥

They should be made of the wood of Prosopis spicigera, so says Aupamanyava.

स्तम्बयजुषोर्हरण इति ॥

स्तम्बयजुषोर्हरण इति ॥

As for the carrying away of the Stambayajus:

व्यतिचारँस्तम्बयजुषी हरेयातामिति बौधायनः

व्यतिचारँस्तम्बयजुषी हरेयातामिति बौधायनः

The two[^2-1395] should carry away the Stambayajus while moving in opposite directions, so says Baudhāyana.

सहेति शालीकिः ॥

सहेति शालीकिः ॥

Together, says Śālīki.

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

As for the gazing at the clarified butter:

दार्शपौर्णमासिकायै दक्षिणत उपविश्य दक्षिणमवेक्ष्योत्तरमवेक्षेतेति बौधायनो वेदिसन्धावुपविश्य दक्षिणमवेक्ष्योत्तरमवेक्षेतेति शालीकिर्मध्यत इत्यौपमन्यवः ॥

दार्शपौर्णमासिकायै दक्षिणत उपविश्य दक्षिणमवेक्ष्योत्तरमवेक्षेतेति बौधायनो वेदिसन्धावुपविश्य दक्षिणमवेक्ष्योत्तरमवेक्षेतेति शालीकिर्मध्यत इत्यौपमन्यवः ॥

Badhāyana says that (the sacrificer) should sit down to the south of the altar for Full-moon and New-moon sacrifices, gaze first at the clarified butter placed within the southern altar and then that within the northern altar. Śālīki says that he should sit down on the conjunction of both the altars, gaze first at the clarified butter placed within the southern altar and then that within the northern altar. Aupamanyava says that (he should gaze simultaneously at both the clarified butters placed) in the middle (of the two altars).

ऐषीकँशूर्पमिति ॥

ऐषीकँशूर्पमिति ॥

As for the winnowing basket made of reeds:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

दर्भमयं वा कुशमयं वेति शालीकिः

दर्भमयं वा कुशमयं वेति शालीकिः

It may be made of Darbha-grass or Kuśa-grass, says Śālīki.

प्रत्यक्षमित्यौपमन्यवः ॥

प्रत्यक्षमित्यौपमन्यवः ॥

That which is at hand, says Aupamanyava.

शूर्पस्यानुप्रहरण इति

शूर्पस्यानुप्रहरण इति

As for the throwing in of the winnowing basket:

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिरद्भिरभ्युक्ष्य भुञ्जीतेत्यौपमन्यवः ॥

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिरद्भिरभ्युक्ष्य भुञ्जीतेत्यौपमन्यवः ॥

One should throw it in, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki. One should sprinkle it with water and bring in use, says Aupamanyava.

आमिक्षयोरवदान इति ॥

आमिक्षयोरवदान इति ॥

As for taking the portions of the two Āmikṣās:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आमिक्षयोरवदाय मेषीमवदध्यान्न शामीपर्णकरीरसक्तूनामवद्येद्घासोक्ता ह्येते भवन्तीत्युत्तमेनावदानेन सर्वं विश्वलोपँ समवदध्यादित्यौपमन्यवः २

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आमिक्षयोरवदाय मेषीमवदध्यान्न शामीपर्णकरीरसक्तूनामवद्येद्घासोक्ता ह्येते भवन्तीत्युत्तमेनावदानेन सर्वं विश्वलोपँ समवदध्यादित्यौपमन्यवः २

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that after having taken the portion of the two Āmikṣās, one should place the (figure of) female sheep upon them. He should not take up leaves of Prosopis spicigera and flour of parched fruit of Capparis aphylla. These are spoken of as the food (of sheep). Aupamanyava says that one should put all the material together with the last portion.

मारुत्यै चर्याया इति ॥

मारुत्यै चर्याया इति ॥

As for the offering of the Āmikṣā to the Maruts:

सूत्रं बौधायनस्योत्तर एवाग्नौ मारुत्या चरेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योत्तर एवाग्नौ मारुत्या चरेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The Pratiprasthātṛ should offer the Āmikṣā to the Maruts on the northern fire itself.³

मारुत्ये मेक्षणस्यानुप्रहरण इति ॥

मारुत्ये मेक्षणस्यानुप्रहरण इति ॥

As for the throwing of the corn-stirring stick pertaining to the Āmikṣā for the Maruts:

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

One should throw, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

अवभृथ इति ॥

अवभृथ इति ॥

As for the Avabhṛtha-rite:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवस्तुषैश्च निष्कासेन चावभृथमवेयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवस्तुषैश्च निष्कासेन चावभृथमवेयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should perform the Avabhṛtha-rite with the husks and scrapings (of the Āmikṣā).

आख्यातमुदकान्तस्य प्रत्यसनम्॥

आख्यातमुदकान्तस्य प्रत्यसनम्॥

The tossing of the end of the water is explained.

आख्यातमाप्लवनम्॥

आख्यातमाप्लवनम्॥

आख्यातँसमिधां करणम्॥

आख्यातँसमिधां करणम्॥

The procuring of fire-sticks is explained.⁴

आनीकवतस्य निर्वपण इति ॥

आनीकवतस्य निर्वपण इति ॥

As for the pouring out (of paddy) for the cake to Anikavant Agni :

पाणिसम्मर्शनेनादित्यस्योदयमाकाङ्क्षेतेत्याचार्ययोर्मुष्टिमेव ग्रहीष्यन्नित्यौपमन्यवः

पाणिसम्मर्शनेनादित्यस्योदयमाकाङ्क्षेतेत्याचार्ययोर्मुष्टिमेव ग्रहीष्यन्नित्यौपमन्यवः

The Adhvaryu should touch together his palms (with the relevant formulas) and wait for sunrise; this is the view of the two teachers. While he is taking a handful of paddy, he should await sunrise, says Aupamanyava.

साकँरश्मिभिः प्रचरेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

साकँरश्मिभिः प्रचरेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

He should make the offering when the rays appear, says Aupamanyavīputra.

एष एवापि सान्तपनस्य प्रदेश एष क्रैडिनस्य ॥

एष एवापि सान्तपनस्य प्रदेश एष क्रैडिनस्य ॥

This rule applies to the pouring out for the oblation to Saṁtapana Maruts and also to Krīḍin Maruts.

गृहमेधीयस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

गृहमेधीयस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the cooking of the rice to Gṛhamedhiya Maruts with or without the relevant formulas:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be with the formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

तूष्णीक इति शालीकिः ॥

Silent, says Śālīki.

गृहमेधीयस्य निर्वपण इति ॥

गृहमेधीयस्य निर्वपण इति ॥

As for the pouring out of paddy for the rice to Gṛhamedhīya Maruts :

पवित्रवता पात्रेण मन्त्रवन्तमिति बौधायनोऽपवित्रेण तूष्णीकमिति शालीकिः ॥

पवित्रवता पात्रेण मन्त्रवन्तमिति बौधायनोऽपवित्रेण तूष्णीकमिति शालीकिः ॥

One should pour out with the relevant formulas in the vessel with the strainers held across, says Baudhāyana. Without any formulas in a vessel without the strainers, says Śālīki.

गृहमेधीयस्य श्रपण इति ॥

गृहमेधीयस्य श्रपण इति ॥

As for the cooking of rice for Gṛhamedhiya Maruts:

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

One should cook in milk, says Baudhāyana. In water, says Śālīki.

शाकलानां करण इति ॥

शाकलानां करण इति ॥

As for the laying of splinters (as enclosing sticks) :

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should lay, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

गृहमेधीयस्यासादन इति ॥

गृहमेधीयस्यासादन इति ॥

As for the placing of the rice cooked for Gṛhamedhiya Maruts:

दात एव बर्हिष्यासादयेदिति बौधायनो येऽन्येऽनुपयुक्ताः कुशाः स्युस्तेष्विति शालीकिः ॥

दात एव बर्हिष्यासादयेदिति बौधायनो येऽन्येऽनुपयुक्ताः कुशाः स्युस्तेष्विति शालीकिः ॥

One should place on the Barhis (formally) cut, says Baudhāyana. On other unused darbha- blades, says Śālīki.

गृहमेधीयस्य चर्याया इति ॥

गृहमेधीयस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the rice to Gṛhamedhīya Maruts:

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should make the offering with the mantras recited in a low voice, says Baudhāyana. Recited loudly, says Śālīki.

शाकलानामनुप्रहरण इति ॥

शाकलानामनुप्रहरण इति ॥

As for the throwing of the splinters (used as enclosing sticks):

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

अनुप्रहरेदिति बौधायनो नानुप्रहरेदिति शालीकिः ॥

One should throw, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

प्रतिवेशस्य श्रपण इति ॥

प्रतिवेशस्य श्रपण इति ॥

As for the cooking of auxiliary rice:

अन्वाहार्यपचने श्रपयेदिति बौधायनो ग्रामाग्राविति शालीकिः ॥

अन्वाहार्यपचने श्रपयेदिति बौधायनो ग्रामाग्राविति शालीकिः ॥

One should cook on the Anvāhāryapacana fire, says Baudhāyana. On the village-fire, says Śālīki.

पूर्णदर्व्यस्य होम इति ॥

पूर्णदर्व्यस्य होम इति ॥

As for the offering of the Pūrṇadarvya:

सूत्रमाचार्ययोर्व्याहृतीरुक्त्वा ब्रह्मणो हिङ्कारे जुहुयादिति गौतमः ३

सूत्रमाचार्ययोर्व्याहृतीरुक्त्वा ब्रह्मणो हिङ्कारे जुहुयादिति गौतमः ३

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two Ācārya. One should pronounce the Vyāhr̥tis and make the offering at the him sound uttered by the Brahman, says Gautama.

महापितृयज्ञस्य बर्हिषीति ॥

महापितृयज्ञस्य बर्हिषीति ॥

As regards the Barhis for the Mahāpitṛyajña :

समूलमेतद्बर्हिर्भवतीति बौधायनस्

समूलमेतद्बर्हिर्भवतीति बौधायनस्

This Barhis is with roots, says Baudhāyana.

तत्र नास्ति प्रत्यभिमर्शन इति

तत्र नास्ति प्रत्यभिमर्शन इति

Herein there is no touching back.

सातिशेषं भवतीति शालीकिस्

सातिशेषं भवतीति शालीकिस्

The Barhis should be with roots remaining in the ground, says Śālīki.

तत्र सिद्धः प्रत्यभिमर्शन इति

तत्र सिद्धः प्रत्यभिमर्शन इति

Herein the touching back is self-evident.

निर्मूललूनमेवैतल्लुनुयादित्यौपमन्यवः ॥

निर्मूललूनमेवैतल्लुनुयादित्यौपमन्यवः ॥

One should cut it so that there would be no roots, says Aupamanyava.

अथैतदभिवान्यायै दुग्धमर्धपात्रमिति ॥

अथैतदभिवान्यायै दुग्धमर्धपात्रमिति ॥

As for the half potful of milk of a cow which feeds another’s calf :

सूत्रं बौधायनस्याथ यदि कनीयः स्यादद्भिरभ्युन्नीयेति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याथ यदि कनीयः स्यादद्भिरभ्युन्नीयेति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. If the quantity is less, one should add water, says Śālīki.

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमु द्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमु द्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

As for the injunction that one gives out a call to the preparer of the oblation-material in respect of the paddy alone, and the barley is held back :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the acts beginning with the powdering into the mortar should be accompanied by the relevant formulas also in respect of barley. The call to be given to the preparer of oblation- material should, however, be combined (with the one given in respect of paddy).

आप्यनिनयन इति ॥

आप्यनिनयन इति ॥

As for the pouring down (of water from the ladle) for the Āpyas:

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

One should pour down for the Āpyas along the rear of the Gārhapatya, says Baudhāyana. Along the front (of the Gārhapatya) leaving some distance, says Śālīki. Either along the rear or along the front, says Aupamanyava.

वेद्यै करण इति ॥

वेद्यै करण इति ॥

As for the preparation of the altar:

उपनिष्क्रम्याग्न्यगाराद्दक्षिणे पूर्वेऽवान्तरदेशे कुर्यादिति बौधायनोऽन्तरेवैतां दिशमिति शालीकिरन्वाहार्यपचनमेवाभित इत्यौपमन्यवः ॥

उपनिष्क्रम्याग्न्यगाराद्दक्षिणे पूर्वेऽवान्तरदेशे कुर्यादिति बौधायनोऽन्तरेवैतां दिशमिति शालीकिरन्वाहार्यपचनमेवाभित इत्यौपमन्यवः ॥

Having gone out of the (Gārhapatya) fire-chamber, one should prepare it in the south-eastern direction, says Baudhāyana. One should prepare it towards that direction inside (of the fire-chamber), says Śālīki. Around the Anvāhāryapacana fire, says Aupamanyava.

अन्वाहार्यपचनस्योपसमिन्धन इति ॥

अन्वाहार्यपचनस्योपसमिन्धन इति ॥

As for the enkindling of the Anvāhāryapacana fire:

स्वे स्थान उपसमिन्धीरन्निति बौधायन इध्ममेवातिप्रणयेयुरिति शालीकिः ॥

स्वे स्थान उपसमिन्धीरन्निति बौधायन इध्ममेवातिप्रणयेयुरिति शालीकिः ॥

It should be enkindled in its place, says Baudhāyana. A burning faggot should be carried towards it, says Śālīki.

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for the taking up of portions of clarified butter:

पञ्चगृहीतानि वा षड्गृहीतानि वा स्युरिति बौधायनः

पञ्चगृहीतानि वा षड्गृहीतानि वा स्युरिति बौधायनः

They should be in five spoonfuls or six spoonfuls, says Baudhāyana.

षड्गृहीतान्येवेति शालीकिः ॥

षड्गृहीतान्येवेति शालीकिः ॥

In six spoonfuls, says Śālīki.

प्रस्तरस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

प्रस्तरस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting in regard to the Prastara:

ग्रहणं चैवास्य न्यसनं च तूष्णीकँस्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादिति बौधायनः

ग्रहणं चैवास्य न्यसनं च तूष्णीकँस्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादिति बौधायनः

Taking and placing of it should be done silently; other things should be accompanied by the formulas, says Baudhāyana.

सम्भरणं चैवास्य न्यसनं च तूष्णीकँस्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादिति शालीकिर्यावन्न्यसनमेव तूष्णीकँ स्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादित्यौपमन्यवः ॥

सम्भरणं चैवास्य न्यसनं च तूष्णीकँस्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादिति शालीकिर्यावन्न्यसनमेव तूष्णीकँ स्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादित्यौपमन्यवः ॥

Its formulating and placing should be done silently; other things should be accompanied by the formulas, says Śālīki. All things upto the placing should be done silently; other things should be accompanied by the formulas, says Aupamanyava.

त्रिरपसलैः परिस्तृणन्पर्येतीति ॥

त्रिरपसलैः परिस्तृणन्पर्येतीति ॥

As for the injunction that one goes around thrice strewing around by the left:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथोत्पन्नेनैव सँसृणीयादिति शालीकिः ॥

यथोत्पन्नेनैव सँसृणीयादिति शालीकिः ॥

One should strew (the darbha-blades) together as they come to his hand; says Śālīki.

वेद्यै स्तरण इति ॥

वेद्यै स्तरण इति ॥

As for spreading darbha-blades within the altar:

सूत्रं बौधायनस्योर्णाम्रदसं त्वा स्तृणामीत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ४

सूत्रं बौधायनस्योर्णाम्रदसं त्वा स्तृणामीत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ४

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should do so while pronouncing the formula ūrṇāmradasaṁ tvā stṛṇāmi… says Śālīki.

परिधीनां परिधान इति ॥

परिधीनां परिधान इति ॥

As for the laying down of the enclosing sticks:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वान्परिधीन्परिदध्यात्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वान्परिधीन्परिदध्यात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should lay down all the enclosing sticks.

पितृकर्मणि क्रियमाणे दक्षिणतश्चोत्तरमुपनिदध्यादिति ॥

पितृकर्मणि क्रियमाणे दक्षिणतश्चोत्तरमुपनिदध्यादिति ॥

While the Pitṛ-rite is being performed, he should lay down the northern enclosing stick towards the south.

हविषामुद्वासन इति ॥

हविषामुद्वासन इति ॥

As for the taking down of the oblations:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथाशृतमेव हवीँष्युद्वासयेदिति शालीकिः ॥

यथाशृतमेव हवीँष्युद्वासयेदिति शालीकिः ॥

One should take the oblations down according as they become cooked, says Śālīki.

हविषाँसञ्चरोऽधवर्याश्चेति ॥

हविषाँसञ्चरोऽधवर्याश्चेति ॥

As for the movement of the oblations and of the Adhvaryu:

दक्षिणेनेति बौधायन उत्तरेणेति शालीकिः ॥

दक्षिणेनेति बौधायन उत्तरेणेति शालीकिः ॥

It should be along the south, says Baudhāyana. Along the north, says Śālīki.

विपरिक्रामन्त्येत ऋत्विजो विपरिहरन्ति हवीँषीति ॥

विपरिक्रामन्त्येत ऋत्विजो विपरिहरन्ति हवीँषीति ॥

As for the injunction that the priests move around in the reverse direction, and the oblations are moved around:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view, expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नात्र हवीँषि विपरिहरेयातामिति शालीकिर्नात्र हवीँषि विपरिहरेयातामध्वर्युश्चैवाग्नीध्रश्च विपरिक्रामेतामित्यौपमन्यवः ॥

नात्र हवीँषि विपरिहरेयातामिति शालीकिर्नात्र हवीँषि विपरिहरेयातामध्वर्युश्चैवाग्नीध्रश्च विपरिक्रामेतामित्यौपमन्यवः ॥

The oblations should not be moved around, says Śālīki. The oblations should not be moved around; the Adhvaryų and the Āgnīdhra should move around, says Aupamanyava.

आश्रावण इति ॥

आश्रावण इति ॥

As for causing to announce :

ओ स्वधेति बौधायन आ स्वधेति शालीकिः

ओ स्वधेति बौधायन आ स्वधेति शालीकिः

(The announcement should be) “O svadhā” says Baudhāyana. “Ã svadhā” says Śālīki.

स्वधेत्यौपमन्यवः ॥

स्वधेत्यौपमन्यवः ॥

“Svadhā” says Aupamanyava.

प्रवर इति ॥

प्रवर इति ॥

As for the choosing (of the Hotr̥):

सूत्रमाचार्ययोर्विद्वाँश्चिकित्वन्नित्यौपमन्यवः ॥

सूत्रमाचार्ययोर्विद्वाँश्चिकित्वन्नित्यौपमन्यवः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. (The Adhvaryu should pronounce) vidvāns cikitvan, says Aupamanyava.

आख्यातं पिण्डानां दानम्॥

आख्यातं पिण्डानां दानम्॥

The offering of balls (of cooked rice) is explained.

आख्यातमाञ्जनाभ्यञ्जनयोः ॥

आख्यातमाञ्जनाभ्यञ्जनयोः ॥

The putting of collyrium and anointing have been explained.

आख्यातं पिण्डानामनुप्रहरणम्॥

आख्यातं पिण्डानामनुप्रहरणम्॥

The discarding of the (rice) balls is explained.

त्रैयम्बकाणां मन्त्रमन्त्र इति ॥

त्रैयम्बकाणां मन्त्रमन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of mantras in respect of the Tryambaka (cakes) :

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवन्तः स्युरिति बौधायनस्

(The cakes) should be prepared to the accompaniment of the formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिरप्येनानेककपाल एव श्रपयेदित्यौपमन्यवः ॥

तूष्णीका इति शालीकिरप्येनानेककपाल एव श्रपयेदित्यौपमन्यवः ॥

Without reciting any formula, says Śālīki. One should take them along with the cake on one potsherd, says Aupamanyava.

एकोल्मुकस्य हरण इति ॥

एकोल्मुकस्य हरण इति ॥

As for the carrying of a fire-brand:

अन्वाहार्यपचनाद्धरेदिति बौधायनो ग्रामाग्नेरिति शालीकिः ॥

अन्वाहार्यपचनाद्धरेदिति बौधायनो ग्रामाग्नेरिति शालीकिः ॥

One should carry it from the Anvāhāryapacana, says Baudhāyana. From the village-fire, says Śālīki.

एतत्समादाय गार्हपत्यमुपतिष्ठन्त इति ॥

एतत्समादाय गार्हपत्यमुपतिष्ठन्त इति ॥

As for the injunction that they pray to the Gārhapatya having taken up this (= Tryambaka cakes etc.):

स ह स्माह बौधायन उभय एष मन्त्रो भवत्याध्वर्यवश्च याजमानश्चेति

स ह स्माह बौधायन उभय एष मन्त्रो भवत्याध्वर्यवश्च याजमानश्चेति

Baudhāyana says that the formula belongs to both the Adhvaryu and the sacrificer.

याजमान एवेति शालीकिः ॥

याजमान एवेति शालीकिः ॥

Only to the sacrificer, says Śālīki.

त्रैयम्बकाणामुत्खेदन इति ॥

त्रैयम्बकाणामुत्खेदन इति ॥

As for the tossing up of the Tryambaka cakes:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रिरेवाव्यतिषजन्परीत्य त्रिरुत्खिदेद्भगाय त्वा भगाय त्वेति ५

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रिरेवाव्यतिषजन्परीत्य त्रिरुत्खिदेद्भगाय त्वा भगाय त्वेति ५

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should go round thrice without a break and then toss up thrice with the formula, “for fortune thee,” “for fortune thee.”

अथैनान्यजमानस्याञ्जलावावपतीति ॥

अथैनान्यजमानस्याञ्जलावावपतीति ॥

As for the injunction that (each one) puts (the cake) into the joined palms of the sacrificer:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्यैवैकस्य मन्त्रेणावपेत्तूष्णीं पत्न्यै च भगकामायै चेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्यैवैकस्य मन्त्रेणावपेत्तूष्णीं पत्न्यै च भगकामायै चेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that each one should put into the joined palms of the sacrificer while the relevant formula is being uttered, and silently into the joined palams of the sacrificer’s wife and the daughter desiring a husband.

अथैनान्मूत ओप्य नीललोहिताभ्याँसूत्राभ्यां विग्रथ्य शुष्के वा स्थाणौ विशाखायां वा बध्नातीति ॥

अथैनान्मूत ओप्य नीललोहिताभ्याँसूत्राभ्यां विग्रथ्य शुष्के वा स्थाणौ विशाखायां वा बध्नातीति ॥

As for the injunction that one should pour them into a woven basket, tie them with blue and red threads and fasten upon a dried pole or on a two-pronged pole:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former option is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

As for the pouring down of the pitcher:

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

one should pour down by the right, says Baudhāyana. As may be possible, says Śālīki.

शुनासीरीयपरुष इज्याया इति ॥

शुनासीरीयपरुष इज्याया इति ॥

As for the performance of the Śunāsīrīya Parvan:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो य एवात ऊर्ध्वमापूर्यमाणपक्ष आगच्छेत्तस्मिञ्छुनासीरीयपरुषा यजेत

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो य एवात ऊर्ध्वमापूर्यमाणपक्ष आगच्छेत्तस्मिञ्छुनासीरीयपरुषा यजेत

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should perform that Parvan in the next fortnight of waxing moon.

त्रयोदशस्यैवैतन्मासस्यापीज्यार्थं दृष्टं भवतीति ॥

त्रयोदशस्यैवैतन्मासस्यापीज्यार्थं दृष्टं भवतीति ॥

This also applies to the performance of the Parvan occuring in the thirteenth month of the year.

वेद्यै करण इति ॥

वेद्यै करण इति ॥

As for the preparation of the altar:

दार्शपौर्णमासिकी स्यादिति बौधायनः

दार्शपौर्णमासिकी स्यादिति बौधायनः

It should be the one to be prepared for the Full-moon and the New-moon sacrifices, says Baudhāyana.

पाशुबन्धिकीति शालीकिः ॥

पाशुबन्धिकीति शालीकिः ॥

It should be the one to be prepared for an Animal-sacrifice, says Śālīki.

दक्षिणानां दान इति ॥

दक्षिणानां दान इति ॥

As for the giving away of the Dakṣiņās:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो हिरण्यं वैश्वानरे दद्याद्धेनुं पार्जन्ये द्वादश वैश्वदेवे द्वादश वरुणप्रघासहविःषु तिस्र आनीकवते तिस्रः सान्तपने चतस्रो गृहमेधीय ऋषभं पूर्णदर्व्ये तिस्रः क्रैडिने द्वादश महाहविःषु तिस्र आदित्ये द्वादश शुनासीरीयहविःष्वित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवश्चतःषष्टिश्चातुर्मास्यदक्षिणाः समाम्नाता भवन्ति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो हिरण्यं वैश्वानरे दद्याद्धेनुं पार्जन्ये द्वादश वैश्वदेवे द्वादश वरुणप्रघासहविःषु तिस्र आनीकवते तिस्रः सान्तपने चतस्रो गृहमेधीय ऋषभं पूर्णदर्व्ये तिस्रः क्रैडिने द्वादश महाहविःषु तिस्र आदित्ये द्वादश शुनासीरीयहविःष्वित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवश्चतःषष्टिश्चातुर्मास्यदक्षिणाः समाम्नाता भवन्ति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should give gold in the Vaiśvānarīyeṣṭi, a milch-cow in the Pārjanyeșṭi, twelve in the Vaiśvadevaparvan, twelve in the Varuṇapraghāsaparvan, three in the Iṣṭi for Anīkavant Agni, three in the Iṣṭi for Saṁtapana Maruts, four in the Iṣṭi for Gṛhamedhīya Maruts; a bullin the Pūrṇadarvya offering, three (milch-cows) in the Iṣṭi for Krīḍin Maruts, twelve in the Mahāhavis sacrifice, three in the Iṣṭi for Aditi, twelve in the Sunāsīrīyaparvan. Aupamanyava says that sixtyfour (milch-cows) are prescribed as Dakṣiņās in the Cāturmāsyas.

ताश्चेन्नाधिगच्छेद्वासाँस्येतावन्ति मन्थान्वौदनान्वैतावतो दद्यात्

ताश्चेन्नाधिगच्छेद्वासाँस्येतावन्ति मन्थान्वौदनान्वैतावतो दद्यात्

If one is unable to procure them, one should give as many pieces of cloth, or as many pots filled with mantha or cooked rice.

तेनो हैवैतं काममवाप्नोतीति ॥

तेनो हैवैतं काममवाप्नोतीति ॥

Thereby he gets his desire fulfilled.

चातुर्मास्यानामन्त इति ॥

चातुर्मास्यानामन्त इति ॥

As for the conclusion of the Cāturmāsya:

सोमान्तानि स्युरिति बौधायनः

सोमान्तानि स्युरिति बौधायनः

They should be concluded with a Soma-sacrifice, says Baudhāyana.

पश्वन्तानीति शालीकिः

पश्वन्तानीति शालीकिः

With an Animal-sacrifice, says Śālīki.

सवनेष्ट्या यजेतेत्यौपमन्यवः ६

सवनेष्ट्या यजेतेत्यौपमन्यवः ६

One should perform the Savaneṣṭi,⁵ says Aupamanyava.

अथातोऽग्निष्टोमं व्याख्यास्यामः ॥

अथातोऽग्निष्टोमं व्याख्यास्यामः ॥

Now we shall explain the Agniṣṭoma.

स ह स्माह बौधायनो नादृष्ट्वा राजानं चर्त्विजश्च दीक्षयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि दीक्षा दीर्घाः स्युराश्वासिका आहर्तारस्तथोद्गीथः कामं दीक्ष्येदिति ॥

स ह स्माह बौधायनो नादृष्ट्वा राजानं चर्त्विजश्च दीक्षयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यदि दीक्षा दीर्घाः स्युराश्वासिका आहर्तारस्तथोद्गीथः कामं दीक्ष्येदिति ॥

Baudhāyana says that one should not get initiated (for the Agniṣṭoma) unless he beholds king Soma and the priests. Śālīki says that one may get initiated provided the Dikṣā-period is a longer one and the procurement of Soma and the arrival of Sāman-chanters is guaranteed.

शालाया अध्यवसान इति ॥

शालाया अध्यवसान इति ॥

As for the entering into the (Prāgvaṁśa) hall:

स ह स्माह बौधायनो मध्यन्दिने शालामध्यवस्येदापः पूर्वा गच्छेयुरन्वग्यजमानो राज्ञा चारणिभ्यां चेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः कामं पूर्वाह्णे वापराह्णे वा शालामध्यवस्येत्

स ह स्माह बौधायनो मध्यन्दिने शालामध्यवस्येदापः पूर्वा गच्छेयुरन्वग्यजमानो राज्ञा चारणिभ्यां चेत्यत्रो ह स्माह शालीकिः कामं पूर्वाह्णे वापराह्णे वा शालामध्यवस्येत्

Baudhāyana says that the sacrificer should enter into the hall at midday. Water should be carried ahead; the sacrificer should follow together with king Soma and the kindling woods. Śālīki says that the sacrificer may enter in the morning or afternoon.

प्राक्त्वोवास्तमयाद्दीक्षणीयाँसन्तिष्ठापयिषेदिति ॥

प्राक्त्वोवास्तमयाद्दीक्षणीयाँसन्तिष्ठापयिषेदिति ॥

He should however see that the Dikṣaniyeṣṭi is concluded before sunset.

अग्नीनाँहरण इति ॥

अग्नीनाँहरण इति ॥

As for the carrying forth of the fires:

अजस्रान्हरेदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

अजस्रान्हरेदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

One should carry actual fires, says Baudhāyana. One should consign them into the kindling woods, says Śālīki.

सप्तहोतुर्होम इति ॥

सप्तहोतुर्होम इति ॥

As for the offering with Saptahotṛ-formulas:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

षड्ढोतारँहुत्वा सप्तहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

षड्ढोतारँहुत्वा सप्तहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

One should first make an offering with the Ṣaḍḍhotr̥-formulas and then with the Saptahotṛ - formulas, says Śālīki.

यूपाहुत्यै हवन इति ॥

यूपाहुत्यै हवन इति ॥

As for the offering pertaining to the sacrificial post:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former option is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

वाससामुपकल्पन इति ॥

वाससामुपकल्पन इति ॥

As for the procurement of pieces of cloth:

अष्टाविति बौधायनः

अष्टाविति बौधायनः

(One should procure) eight, says Baudhāyana.

सप्तेति शालीकिः ॥

सप्तेति शालीकिः ॥

Seven, says Śālīki.

कृष्णाजिनानामुपकल्पन इति ॥

कृष्णाजिनानामुपकल्पन इति ॥

As for the procurement of skins of black antelope:

पञ्चेति बौधायनः

पञ्चेति बौधायनः

(One should procure) five, says Baudhāyana.

षडिति शालीकिः ॥

षडिति शालीकिः ॥

Six, says Śālīki.

कृष्णविषाणाया उपकल्पन इति ॥

कृष्णविषाणाया उपकल्पन इति ॥

As for the procurement of a horn of black antelope:

त्रिवलिरिति बौधायनः

त्रिवलिरिति बौधायनः

It should have three curves, says Baudhāyana.

पञ्चवलिरिति शालीकिः

पञ्चवलिरिति शालीकिः

Five, says Śālīki.

सकलैवैषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

सकलैवैषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

It should be whole, says Aupamanyava.

व्रतप्रदान इति ॥

व्रतप्रदान इति ॥

As for the container of Vrata-milk:

कँस इति बौधायनश्चमस इति शालीकिः ॥

कँस इति बौधायनश्चमस इति शालीकिः ॥

It should be of bronze, says Baudhāyana.

प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

प्रवर्ग्यस्य करण इति ॥

It should be a wooden goblet, says Śālīki.

स ह स्माह बौधायनो न प्रथमसोमे प्रवृञ्ज्यादुपनामुको हैनमुत्तरो यज्ञो भवतीति

स ह स्माह बौधायनो न प्रथमसोमे प्रवृञ्ज्यादुपनामुको हैनमुत्तरो यज्ञो भवतीति

As for the performance of the Pravargya-rite: Baudhāyana says that one should not perform in the first Soma-sacrifice. Thereby he becomes capable of performing a subsequent Soma-sacrifice.

न प्रवर्ग्यं गच्छेच्चनेति शालीकिः ७

न प्रवर्ग्यं गच्छेच्चनेति शालीकिः ७

One should not at all go in for the Pravargya, says Śālīki.

तीर्थगमन इति ॥

तीर्थगमन इति ॥

As for reaching the water-place:

स ह स्माह बौधायनः प्रदक्षिणमावृत्यैतत्तीर्थं गच्छेदथामुतोऽपसलैरावर्तेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरपसलैरावृत्यैतत्तीर्थं गच्छेदथामुतः प्रदक्षिणमावर्तेतेति ॥

स ह स्माह बौधायनः प्रदक्षिणमावृत्यैतत्तीर्थं गच्छेदथामुतोऽपसलैरावर्तेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरपसलैरावृत्यैतत्तीर्थं गच्छेदथामुतः प्रदक्षिणमावर्तेतेति ॥

Baudhāyana says that one should turn by the right and then proceed to the water-place. From there he should return by the left. Śālīki says that one should turn by the left and then proceed to the water-place. From there he should return by the right.

अथास्य प्राङ्मुखस्य दक्षिणं गोदानमद्भिरुनत्तीति ॥

अथास्य प्राङ्मुखस्य दक्षिणं गोदानमद्भिरुनत्तीति ॥

As for the injunction that one moistens with water the hair near the right ear of the sacrificer facing the east :

सूत्रं बौधायनस्योभयमेवाप्यस्य मन्त्रेण कुर्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योभयमेवाप्यस्य मन्त्रेण कुर्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that one should perform with formulas the rites pertaining to the hair near both the ears.

अभ्यञ्जन इति ॥

अभ्यञ्जन इति ॥

As for the anointing:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो महीनां पयोऽसीत्यादाय वर्चोधा असि वर्चो मयि धेहीत्यभ्यञ्जीतेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो महीनां पयोऽसीत्यादाय वर्चोधा असि वर्चो मयि धेहीत्यभ्यञ्जीतेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the Adhvaryu should take the ointment with the formula, “Thou art the milk of great (cows),” and anoint with the formula, “Thou art the giver of vigour, grant me vigour.”

आञ्जन इति ॥

आञ्जन इति ॥

As for applying collyrium to the eyes:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वृत्रस्य कनीनिकासीत्यादाय चक्षुष्पा असि चक्षुर्मे पाहीत्याञ्जीतेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वृत्रस्य कनीनिकासीत्यादाय चक्षुष्पा असि चक्षुर्मे पाहीत्याञ्जीतेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take it with the formula, “Thouart the pupil of the eye of Vṛtra” and apply with the formula, “Thou art the guardian of eyes; do thou guard my eyes."

त्रिरनिधावं द्विरुत्तरमप्यु पञ्च कृत्वा आङ्क्त इति ब्राह्मणं पञ्च कृत्व एव दक्षिणं पञ्च कृत्व उत्तरमिति ॥

त्रिरनिधावं द्विरुत्तरमप्यु पञ्च कृत्वा आङ्क्त इति ब्राह्मणं पञ्च कृत्व एव दक्षिणं पञ्च कृत्व उत्तरमिति ॥

As for the Brāhmaṇa-injunction that (the sacrificer) applies collyrium five times without moving back (the tufted blade of śara-grass)-thrice the southern eye and twice the northern one. (Or) five times the southern one and five times the northern one :

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former view is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

पवन इति ॥

पवन इति ॥

As for the purifying:

स ह स्माह बौधायनस्त्रीन्सप्तवर्गान्कृत्वा तेषामेकेन प्राणदेशे पवयेदथेतरेण नाभिदेशेऽथेतरेण गुल्फदेशेऽथैनान्यद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्द्वाभ्यां पवयति त्रिभिः पवयतीत्येतैरेनमेकविँ शत्यावग्राहशः पवयित्वाथैनान्यद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवः समस्तैरेवैनं प्राणदेशे पवयेद्चित्पतिस्त्वा पुनातु वाक्पतिस्त्वा पुनातु देवस्त्वा सविता पुनात्वच्छिद्रे ण पवित्रेण वसोः सूर्यस्य रश्मिभिरिति

स ह स्माह बौधायनस्त्रीन्सप्तवर्गान्कृत्वा तेषामेकेन प्राणदेशे पवयेदथेतरेण नाभिदेशेऽथेतरेण गुल्फदेशेऽथैनान्यद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्द्वाभ्यां पवयति त्रिभिः पवयतीत्येतैरेनमेकविँ शत्यावग्राहशः पवयित्वाथैनान्यद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवः समस्तैरेवैनं प्राणदेशे पवयेद्चित्पतिस्त्वा पुनातु वाक्पतिस्त्वा पुनातु देवस्त्वा सविता पुनात्वच्छिद्रे ण पवित्रेण वसोः सूर्यस्य रश्मिभिरिति

Baudhāyana says that the Adhvaryu should purify (the sacrificer) with three sets each comprising seven bunches-with the first one at the vital breath, with the second one on the navel and with the third one on the ankle. He should sprinkle water upon them and toss up towards the north. Śālīki says that, following the injunction-one purifies with two, one purifies with three, one should purify separately with twentyone bunches, sprinkle water upon them and toss up towards the north. Aupamanyava says that one should purify the sacrificer at his vital breath with all bunches together, with the combined formulas, “May the lord of cognition purify thee, may the lord of speech purify thee, may god Savitṛ purify thee with the strainer without a crevice, by means of the rays of the shining sun.”

देवतायान्देवतायामतिवाच्याद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदिति ॥

देवतायान्देवतायामतिवाच्याद्भिरभ्युक्ष्योदञ्च्युत्खिदेदिति ॥

He should make the sacrificer recite the formula divinitywise, sprinkle water upon them, and toss up towards the north.

अथैनँसव्ये पाणावभिपात्येति ॥

अथैनँसव्ये पाणावभिपात्येति ॥

As for the injunction-having held him by his left palm:

दक्षिण इति प्रोक्तम्पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

दक्षिण इति प्रोक्तम्पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

by the right palm-so is it said (elsewhere): The first alternative is prescribed by Baudhāyana; the second by Śālīki.

अथैनमग्रेणाहवनीयं पर्याणीयेति ॥

अथैनमग्रेणाहवनीयं पर्याणीयेति ॥

As for the injunction - after having led him along the front of the Āhavanīya :

जघनेनेति प्रोक्तम्पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

जघनेनेति प्रोक्तम्पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

along the rear-is said (elsewhere) : The first alternative is prescribed by Śālīki; the second by Baudhāyana.

पत्न्या उदानयन इति ॥

पत्न्या उदानयन इति ॥

As for the escorting of the sacrificer’s wife:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः शुचिमेवैनां पवयित्वा सर्वयर्चोदानीय जघनेन गार्हपत्यमुपवेशयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः शुचिमेवैनां पवयित्वा सर्वयर्चोदानीय जघनेन गार्हपत्यमुपवेशयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should purify her who is already clean, escort her with the entire verse (praitu brahmaņas patnī …) recited by her, and seat her to the rear of the Gārhapatya.

पत्न्या दीक्षण इति ॥

पत्न्या दीक्षण इति ॥

As for the initiation of the sacrificer’s wife:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रायणीये हविष्कृदन्ते पत्नीं दीक्षयेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रायणीये हविष्कृदन्ते पत्नीं दीक्षयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should initiate her at the Prāyaṇīyeşti at the end of the call to the preparer of oblation-material.

न यजमानं व्रतमुपनयतीति ॥

न यजमानं व्रतमुपनयतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu does not administer vow to the sacrificer:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सौमिके तन्त्रे पौरोडाशिकं याजमानमभ्यावर्तेतान्यत्र यज्ञस्य पुनरालम्भादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सौमिके तन्त्रे पौरोडाशिकं याजमानमभ्यावर्तेतान्यत्र यज्ञस्य पुनरालम्भादिति ॥

(The view expessed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that in the procedure of a Soma-sacrifice the sacrificer’s duty prescribed in the Pauroḍāŝika Kāṇḍa (of the Kāṇḍānukrama) recurs except “the regaining of the sacrifice.”⁶

न पत्नीँसन्नह्यतीति ॥

न पत्नीँसन्नह्यतीति ॥

As for the injunction that (the Pratiprasthātṛ) does not gird the sacrificer’s wife:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो दीक्षणीयायामेनाँसन्नह्य सँस्थितायां विमुच्याध्वरिकेण सह याजमानेन तन्त्रेतन्त्रे वात ऊर्ध्वं पौरोडाशिकेन कर्मणाभिसन्नह्येदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो दीक्षणीयायामेनाँसन्नह्य सँस्थितायां विमुच्याध्वरिकेण सह याजमानेन तन्त्रेतन्त्रे वात ऊर्ध्वं पौरोडाशिकेन कर्मणाभिसन्नह्येदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should gird her at the Dikṣaṇīyeṣṭi with the formulas prescribed for the Adhvaryu and the sacrificer and ungird her at the conclusion of the Iṣṭi. Optionally he may gird at each Iṣṭi (in the Soma-sacrifice) hereafter with the formulas prescribed in the Pauroḍāśika Kāṇḍa.

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

As for the swelling of the Dhruva :

स ह स्माह बौधायन उभावेव ध्रुवामाप्याययेतामध्वर्युश्च यजमानश्चेत्यध्वर्युरेव ध्रुवामाप्याय्य दीक्षाहुतीर्जुहुयादिति शालीकिः ॥

स ह स्माह बौधायन उभावेव ध्रुवामाप्याययेतामध्वर्युश्च यजमानश्चेत्यध्वर्युरेव ध्रुवामाप्याय्य दीक्षाहुतीर्जुहुयादिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that both the Adhvaryu and the sacrificer should swell the Dhruvā. Śālīki says that the Adhvaryu alone should swell the Dhruvā and then offer the Dikṣāhutis.

दीक्षाहुतीनाँहोम इति ॥

दीक्षाहुतीनाँहोम इति ॥

As for the offering of Dīkṣāhutis:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

चतुर्थ्यां पञ्चमीमनुद्रुत्य जुहुयादिति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यव आकूत्यै प्रयुज इति तिस्रोऽनन्तरा हुत्वा सरस्वत्यै पूष्णेऽग्नय इत्युपातीत्यापो देवीर्बृहतीर्विश्वशम्भुव इत्येतां जुहुयादथौद्ग्रहणमिति ८

चतुर्थ्यां पञ्चमीमनुद्रुत्य जुहुयादिति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यव आकूत्यै प्रयुज इति तिस्रोऽनन्तरा हुत्वा सरस्वत्यै पूष्णेऽग्नय इत्युपातीत्यापो देवीर्बृहतीर्विश्वशम्भुव इत्येतां जुहुयादथौद्ग्रहणमिति ८

One should join the fifth verse to the fourth and make the offering, says Śālīki. Aupamanyava says that one should make three consecutive offerings beginning with ākūtyai prayuje…, drop the subsequent formula, sarasvatyai pūṣṇe’gnaye… and then offer with apo devir bṛhatīr visvaśambhuvaḥ… and then make the Audgrahaṇa offering.⁷

कृष्णाजिनयोरिति ॥

कृष्णाजिनयोरिति ॥

As for the skins of black antelope:

द्वाभ्याँसमुब्जिताभ्यां दीक्षयेदिति बौधायनोऽथ यद्यन्यतरत्स्याद्दक्षिणमीर्मं प्रतिषीव्येदित्येकमेव कृष्णाजिनँस्यादिति शालीकिः ॥

द्वाभ्याँसमुब्जिताभ्यां दीक्षयेदिति बौधायनोऽथ यद्यन्यतरत्स्याद्दक्षिणमीर्मं प्रतिषीव्येदित्येकमेव कृष्णाजिनँस्यादिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should initiate the sacrificer using the two skins pressed together. If there is only one skin, one should fold back the right foreleg. Śālīki says that there should be a single skin.

शुक्लकृष्णयोः सम्मर्शन इति ॥

शुक्लकृष्णयोः सम्मर्शन इति ॥

As for the touching together of the black and white parts of the skin:

शुक्लेऽङ्गुष्ठो भवति कृष्णेऽङ्गुलिरित्येवँशुक्लकृष्णे सम्मृशेदिति बौधायनः

शुक्लेऽङ्गुष्ठो भवति कृष्णेऽङ्गुलिरित्येवँशुक्लकृष्णे सम्मृशेदिति बौधायनः

Baudhāyana says that the thumb should be on the white part and the forefinger on the black one. In this way he should touch together the white and black parts.

पृथेनैवैतँसन्धिँसम्मृशेदिति शालीकिरप्येनमेकाङ्गुल्यैव सम्मृशेदित्यौपमन्यवः ॥

पृथेनैवैतँसन्धिँसम्मृशेदिति शालीकिरप्येनमेकाङ्गुल्यैव सम्मृशेदित्यौपमन्यवः ॥

Śālīki says that one should touch together the joint with the flat palm of his hand. Aupamanyava says that one should touch the skin with one finger.

कृष्णाजिनस्याभिसर्पण इति ॥

कृष्णाजिनस्याभिसर्पण इति ॥

As for the crawling towards the skin of black antelope :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्वं वोत्तरं वार्धर्चं विगृह्णीयात्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्वं वोत्तरं वार्धर्चं विगृह्णीयात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the sacrificer should split the former or latter verse-half,

तृतीयेन मध्यदेशं गच्छेदिति ॥

तृतीयेन मध्यदेशं गच्छेदिति ॥

and move on the middle part of the skin with the third part.

आख्यातं ग्रन्थिकरणम्॥

आख्यातं ग्रन्थिकरणम्॥

Tying of the knot (of the sacrificer’s girdle) is already explained.

अथास्य प्रदक्षिणमुष्णीषेण शिरो वेष्टयतीति ॥

अथास्य प्रदक्षिणमुष्णीषेण शिरो वेष्टयतीति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu) winds by the right the turban round the sacrificer’s head:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

वाससैव सम्प्रच्छन्नः स्यादिति शालीकिः ॥

वाससैव सम्प्रच्छन्नः स्यादिति शालीकिः ॥

Śālīki says that the sacrificer should be covered with a piece of cloth.

कृष्णविषाणायाः प्रदान इति ॥

कृष्णविषाणायाः प्रदान इति ॥

As for the handing over of a horn of black antelope:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेण कृष्णविषाणां प्रयच्छेत्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेण कृष्णविषाणां प्रयच्छेत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should hand over the horn with the combined formula.

तूष्णीं वेद्यन्तमुद्धन्यात्

तूष्णीं वेद्यन्तमुद्धन्यात्

(The sacrificer) should dig up the border of the altar silently.

तूष्णीं केशान्तमुपस्पृशेदिति ॥

तूष्णीं केशान्तमुपस्पृशेदिति ॥

(The Adhvaryu) should silently touch the border of his hair.

दण्डस्य प्रदान इति ॥

दण्डस्य प्रदान इति ॥

As for the handing over of the staff:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेण दण्डं प्रयच्छेत्सूपस्था देवः वनस्पतिरूर्ध्वो मा पाह्योदृचसिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः समस्तेनैवास्मै मन्त्रेण दण्डं प्रयच्छेत्सूपस्था देवः वनस्पतिरूर्ध्वो मा पाह्योदृचसिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should hand over the staff with the combined formula, sūpasthā devo vanaspatir ŭrdhvo mā pāhy o’dṛcah.

अथैनं यज्ञस्यान्वारम्भं वाचयतीति ॥

अथैनं यज्ञस्यान्वारम्भं वाचयतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu makes (the sacrificer) recite the formula called “the touching of the sacrifice.”⁸

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मष्टिकरणाः खल्वेते मन्त्रा दृष्टा भवन्ति स्वाहा यज्ञं मनसा स्वाहा द्यावापृथिवीभ्याँ स्वाहोरोरन्तरिक्षात्स्वाहा यज्ञं वातादारभ इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मष्टिकरणाः खल्वेते मन्त्रा दृष्टा भवन्ति स्वाहा यज्ञं मनसा स्वाहा द्यावापृथिवीभ्याँ स्वाहोरोरन्तरिक्षात्स्वाहा यज्ञं वातादारभ इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that these formulas svāhā yajñam manasā svāhā dyāvāpṛthivībhyām svāho’ror antarikṣāt svāhā yajñam vātād ārabheare indeed intended for closing hands.

मुष्टिकरण इति ॥

मुष्टिकरण इति ॥

As for closing hands:

वाचोयमसंयुक्तं मुष्टिकरणँस्यादिति बौधायन आवान्तरदीक्षायै विसर्गादिति शालीकिः ॥

वाचोयमसंयुक्तं मुष्टिकरणँस्यादिति बौधायन आवान्तरदीक्षायै विसर्गादिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that the closing of hands is accompanied by restraint of speech. Śālīki says that it continues upto the release of the intermediate initiation.

आवेदन इति ॥

आवेदन इति ॥

As for the announcement:

यथावर्णमावेदयेदिति बौधायनोऽदीक्षिष्टायं ब्राह्मण इत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

यथावर्णमावेदयेदिति बौधायनोऽदीक्षिष्टायं ब्राह्मण इत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that one should make the announcement in accordance with the sacrificer’s caste. Śālīki says that one should make the announcement as “this brahmana has been initiated.”

व्रतदोहन इति ॥

व्रतदोहन इति ॥

As for causing the Vrata-milk to be milked:

सूत्रं बौधायनस्यापरद्वारिकमेव यजमानव्रतँस्यादिति शालीकिः ९

सूत्रं बौधायनस्यापरद्वारिकमेव यजमानव्रतँस्यादिति शालीकिः ९

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that the sacrificer’s Vrata-milk should be brought over from the western door.

यजुषोरनुषङ्ग इति ॥

यजुषोरनुषङ्ग इति ॥

As for the incidental employment of the two yajuses :

आ कृष्णाजिनप्रासनादनुषज्जेतामिति बौधायन आवान्तरदीक्षायै विसर्गादिति शालीकिरा दक्षिणानयनादित्यौपमन्यवः ॥

आ कृष्णाजिनप्रासनादनुषज्जेतामिति बौधायन आवान्तरदीक्षायै विसर्गादिति शालीकिरा दक्षिणानयनादित्यौपमन्यवः ॥

Baudhāyana says that they should be employed (at the contingency) until the discarding of the skin of black antelope (at the Avabhṛtha). Śālīki says that (they should be employed) until the release of intermediate initiation. Until the bringing in of the Dakṣiņas, says Aupamanyava.

संवेशनयजुषीति ॥

संवेशनयजुषीति ॥

As for the two yajuses for lying down:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्ने त्वँसु जागृहीत्येव संविशेद्व्रतयिष्यन्नप आचामेद्दैवीं धियं मनामह इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्ने त्वँसु जागृहीत्येव संविशेद्व्रतयिष्यन्नप आचामेद्दैवीं धियं मनामह इति ॥

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that (the sacrificer) should lie down with the formula, agne tvam sujāgṛhi… When he is going to consume the Vrata-milk, he should sip water with the formula, daivīm dhiyam manāmahe…

अथ सनीहारान्प्रहिणोतीति ॥

अथ सनीहारान्प्रहिणोतीति ॥

As for the injunction that (the sacrificer) sends out the wealth-bringers :

अन्यत्रोग्रशूद्र योरिति बौधायनोऽअन्यत्रोग्रैरिति शालीकिः

अन्यत्रोग्रशूद्र योरिति बौधायनोऽअन्यत्रोग्रैरिति शालीकिः

Except the noble and the Śūdra, says Baudhāyana. Except the noble, says Śālīki.

सर्वान्यज्ञसिद्धय इत्यौपमन्यवः

सर्वान्यज्ञसिद्धय इत्यौपमन्यवः

Anybody for the success of the sacrificial performance, says Aupamanyava.

सवेशनयजुःप्रबुद्धयजुःप्रयाणयजुःपर्याणयजुरिति ॥

सवेशनयजुःप्रबुद्धयजुःप्रयाणयजुःपर्याणयजुरिति ॥

As for the formula for lying down, the one for getting up, the one for departing and the one for crossing water:

अनुषङ्गीण्येतानि बह्वन्तीति बौधायनः

अनुषङ्गीण्येतानि बह्वन्तीति बौधायनः

These are to be employed as per the occasion, says Baudhāyana.

सकृत्कृतान्येवैतान्यह्ने वा रात्रियै वा स्युरिति शालीकिः ॥

सकृत्कृतान्येवैतान्यह्ने वा रात्रियै वा स्युरिति शालीकिः ॥

They may be recited only once by day or by night, says Śālīki.

दक्षिणानां प्रतिग्रह इति ॥

दक्षिणानां प्रतिग्रह इति ॥

As for receiving (articles) of Dakṣiņās:

स ह स्माह बौधायनो यस्य कस्य च जातस्य मन्त्रेण प्रतिगृह्णीयात्पुनरप्यागतं मन्त्रेणैव प्रतिगृह्णीयादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यस्य कस्य च जातस्य मन्त्रेण प्रतिगृह्णीयात्प्रतिगृहीतमेव तस्य स्यादागन्त्वेवास्यात ऊर्ध्वं मन्त्रेणैव प्रतिगृह्णीयादिति ॥

स ह स्माह बौधायनो यस्य कस्य च जातस्य मन्त्रेण प्रतिगृह्णीयात्पुनरप्यागतं मन्त्रेणैव प्रतिगृह्णीयादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यस्य कस्य च जातस्य मन्त्रेण प्रतिगृह्णीयात्प्रतिगृहीतमेव तस्य स्यादागन्त्वेवास्यात ऊर्ध्वं मन्त्रेणैव प्रतिगृह्णीयादिति ॥

Baudhāyana says that one should receive Dakṣinā of whatever category with the relevant formula: one should also receive with the relevant formula the Daksina of the same category received again. Śālīki says that when one has received with the relevant formula the Daksina of a specific category, he should regard as formally received the Dakṣiņā of the same category again received. When one has to receive Dakṣiņā of another category, he should receive it with the relevant formula.

अविज्ञातायै दान इति ॥

अविज्ञातायै दान इति ॥

As for the giving away of the cow of unknown fate⁹

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former option is that of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

प्रयाण इति ॥

प्रयाण इति ॥

As for the departure (by the sacrificer):

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former option¹⁰ is of Śālīki; the latter¹¹ of Baudhāyana.

अथ यद्येनं यान्तं व्रतनवेलोपाधिगच्छतीति ॥

अथ यद्येनं यान्तं व्रतनवेलोपाधिगच्छतीति ॥

As for the contingency, namely, the consuming of milk (by the sacrificer) while on journey:

मथित्वाग्नीन्विहृत्य व्रतयेदिति बौधायन उत्तरतोऽरणी निधाय दक्षिणतः परिश्रित्य व्रतयेदिति शालीकिः ॥

मथित्वाग्नीन्विहृत्य व्रतयेदिति बौधायन उत्तरतोऽरणी निधाय दक्षिणतः परिश्रित्य व्रतयेदिति शालीकिः ॥

One should churn out fire, spread out fires, and consume, says Baudhāyana. One should keep the kindling woods to the north, put an enclosure to the south, and consume, says Śālīki.

अथ यद्यपर्याणा अप उपाधिगच्छतीति ॥

अथ यद्यपर्याणा अप उपाधिगच्छतीति ॥

As for the contingency - if the sacrificer meets on the way with waters which cannot be avoided by going circuitously:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्रैवापर्याणा अप उपाधिगच्छेत्तज्जपेद्देवीरापो अपां नपाद्य ऊर्मिर्हविष्य इन्द्रि यावान्मदिन्तमस्तं वो गृह्णामीति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यत्रैवापर्याणा अप उपाधिगच्छेत्तज्जपेद्देवीरापो अपां नपाद्य ऊर्मिर्हविष्य इन्द्रि यावान्मदिन्तमस्तं वो गृह्णामीति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says-when he meets with waters which cannot be avoided by going circuitously, he should murmur the formula, devīr āpo apām napād ya ūrmir bhaviṣya indriyāvān madintamas tān vo gṛhṇāmi.

त्रीन्लोष्टानाददीत

त्रीन्लोष्टानाददीत

He should take up three clods of earth.

तेषामेकमुदकान्ते निदध्यात्तं वो मावक्रमिषमित्यथान्यं ध्वँसयन्ननुद्र वेदच्छिन्नं तन्तुमित्यथान्यमुदकान्ते निदध्यात्पृथिव्या अनु गेषमिति

तेषामेकमुदकान्ते निदध्यात्तं वो मावक्रमिषमित्यथान्यं ध्वँसयन्ननुद्र वेदच्छिन्नं तन्तुमित्यथान्यमुदकान्ते निदध्यात्पृथिव्या अनु गेषमिति

He should keep down one of them with the formula, taṁ vo māvakramiṣam. Crushing it, he should pass across with the formula, acchinnaṁ tantum… He should keep down the last one on the border of water with the formula, pṛthivyā anu geṣam.

सं वा गाहते सं वा तरति

सं वा गाहते सं वा तरति

He may either pass through water or cross (in a boat).

सेतुमेव कृत्वात्येतीति ब्राह्मणम् १०

सेतुमेव कृत्वात्येतीति ब्राह्मणम् १०

“He passes beyond having formed a bridge as it were,” so says the Brāhmaṇa.

रोहिते चर्मणीति ॥

रोहिते चर्मणीति ॥

As for the injunction - on the red skin :

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. It may even be non-red, says Śālīki.

अँशुग्रहणे हिरण्य इति ॥

अँशुग्रहणे हिरण्य इति ॥

As regards the piece of gold for taking up the shoots of Soma:

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should procure, says Baudhāyana. One may not, says Śālīki.

देवयजनस्याध्यवसान इति ॥

देवयजनस्याध्यवसान इति ॥

As for the formal occupation of the sacrificial place:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तादेवैतत्त्रैविध्यगतेषु देवयजनमध्यवसेद्विज्ञायते सा वा इयँसर्वैव वेदिरिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तादेवैतत्त्रैविध्यगतेषु देवयजनमध्यवसेद्विज्ञायते सा वा इयँसर्वैव वेदिरिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that the Adhvaryu should formally occupy the sacrificial place before the sacred fires have been spread into three fire places. It is indeed said, “This entire (earth) is the altar.”

आख्यातं प्रायणीयस्य निर्वपणम्॥

आख्यातं प्रायणीयस्य निर्वपणम्॥

The pouring out of the oblation for the Prāyaṇīyeșṭi is explained.

प्रायणीयस्य श्रपण इति ॥

प्रायणीयस्य श्रपण इति ॥

As for the cooking (of the rice for) the Prāyaṇīyeșṭi:

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

One should cook in milk, says Baudhāyana. In water, says Śālīki.

प्रायणीयस्यासादन इति ॥

प्रायणीयस्यासादन इति ॥

As for the placing of (the rice for) the Prāyaṇīyeșṭi:

षड्ढोत्रासादयेदिति बौधायनस्

षड्ढोत्रासादयेदिति बौधायनस्

One should place with the Ṣaḍḍhotr̥-formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

प्रायणीयस्य चर्याया इति ॥

प्रायणीयस्य चर्याया इति ॥

As for the offering (of rice) in the Prayaniyesti:

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should recite the relevant mantras in a low voice, says Baudhāyana. Loudly, says Śālīki.

आदित्यस्योदीक्षण इति ॥

आदित्यस्योदीक्षण इति ॥

As for the gazing at the sun :

हिरण्यमन्तर्धायादित्यमुदीक्षयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

हिरण्यमन्तर्धायादित्यमुदीक्षयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

One should make the sacrificer gaze at the sun across a piece of gold, says Baudhāyana. Not across (a piece of gold), says Śālīki.

सोमक्रयण्या अतिवित्सन इति ॥

सोमक्रयण्या अतिवित्सन इति ॥

As for the driving away of the Soma-purchasing cow:

सदसः कालेऽतिवित्सयेदिति बौधायन उपरवकाल इति शालीकिः ॥

सदसः कालेऽतिवित्सयेदिति बौधायन उपरवकाल इति शालीकिः ॥

(One should drive away at the spot fixed for the Sadas, says Baudhāyana. At the spot fixed for the Uparava-holes, says Śālīki.

सोमक्रयण्यै पदस्यानुनिक्रमण इति ॥

सोमक्रयण्यै पदस्यानुनिक्रमण इति ॥

As for following in the steps of the Soma-purchasing cow:

अतिक्रान्तायै पृष्ठ्याकालं दक्षिणस्य पूर्वपदस्यानुनिक्रामेदिति बौधायनो महावेदिमेवातिक्रान्तायै यस्यैव कस्य चेति शालीकिः ॥

अतिक्रान्तायै पृष्ठ्याकालं दक्षिणस्य पूर्वपदस्यानुनिक्रामेदिति बौधायनो महावेदिमेवातिक्रान्तायै यस्यैव कस्य चेति शालीकिः ॥

One should follow and mark the print of the right foreleg of the cow when she has crossed beyond the spot for the Pṛṣṭhyā, says Baudhāyana. One should mark any (foot-print) after she has crossed beyond the great altar, says Śālīki.

सोमक्रयण्यै पदस्य परिलेखन इति ॥

सोमक्रयण्यै पदस्य परिलेखन इति ॥

As for the tracing around of the foot-print of the Soma-purchasing cow:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन स्फ्येन च कृष्णविषाणया च पदं परिलिखेदन्तरतः कृष्णविषाणा स्यादिति ११

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन स्फ्येन च कृष्णविषाणया च पदं परिलिखेदन्तरतः कृष्णविषाणा स्यादिति ११

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should trace around the foot-print by means of the wooden sword and the horn of black antelope. The horn should be innermost.

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

As for the pouring down of the pot full of water:

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

One should pour by the right, says Baudhāyana. As may be suitable, says Śālīki.

राज्ञ उपस्थान इति ॥

राज्ञ उपस्थान इति ॥

As for the prayer to Soma:

स ह स्माह बौधायन उषसा नामेयमोषधिर्भवति

स ह स्माह बौधायन उषसा नामेयमोषधिर्भवति

Baudhāyana says, there is a plant called ușasā.

तां दूतीं कुर्वीतैष ते गायत्रो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते त्रैष्टुभो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते जागतो भाग इति मे सोमाय ब्रूताद्छन्दोमानाँसाम्राज्यं गच्छेति मे सोमाय ब्रूतादित्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्रत्यक्षः खल्वयँराजा भवति प्रत्यक्षवदेवोपतिष्ठेतैष ते गायत्रो भाग एष ते त्रैष्टुभो भाग एष ते जागतो भागश्छन्दोमानाँ साम्राज्यं गच्छेति ॥

तां दूतीं कुर्वीतैष ते गायत्रो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते त्रैष्टुभो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते जागतो भाग इति मे सोमाय ब्रूताद्छन्दोमानाँसाम्राज्यं गच्छेति मे सोमाय ब्रूतादित्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्रत्यक्षः खल्वयँराजा भवति प्रत्यक्षवदेवोपतिष्ठेतैष ते गायत्रो भाग एष ते त्रैष्टुभो भाग एष ते जागतो भागश्छन्दोमानाँ साम्राज्यं गच्छेति ॥

One should charge her as the messenger (and say to her) “Do thou say to Soma-this is thy share derived from the Gāyatrī metre; say to Soma - this is thy share derived from the Triṣṭubh metre; say to Soma - this is thy share derived from the Jagatī metre; do thou say to Soma-do thou attain the supremacy of the Chandomas.” Śālīki says, king Soma is directly present, so one should pray to him directly: “this is thy share derived from Gāyatrī; this is thy share derived from Triṣṭubh; this is thy share derived from Jagatī; do thou attain the supremacy of the Chandomas.”

राज्ञो मान इति ॥

राज्ञो मान इति ॥

As for the measuring of Soma:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

निगदन्नेवैतामृचं पञ्च कृत्वो मिमीतेति शालीकिः ॥

निगदन्नेवैतामृचं पञ्च कृत्वो मिमीतेति शालीकिः ॥

While reciting this verse, one should measure Soma five times, says Śālīki.

राज्ञः पणन इति ॥

राज्ञः पणन इति ॥

As for the bargaining of Soma:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

गवा ते क्रीणानीत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

गवा ते क्रीणानीत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

One should simply say, “I shall purchase thee for a cow, says Śālīki.

अजाया उपनिग्रहण इति ॥

अजाया उपनिग्रहण इति ॥

As for the seizing of she-goat:

सूत्रं बौधायनस्यानुपनिगृह्णन्नेवाजां मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानुपनिगृह्णन्नेवाजां मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should murmur the formula while seizing the goat, says Śālīki.

मैत्रावरुणस्य दण्डप्रदान इति ॥

मैत्रावरुणस्य दण्डप्रदान इति ॥

As for the handing over the staff to Maitrāvaruṇa:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः सोमविक्रयिणमुदकुम्भेनोपवृत्यात्रैव मैत्रावरुणाय दण्डं प्रयच्छेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः सोमविक्रयिणमुदकुम्भेनोपवृत्यात्रैव मैत्रावरुणाय दण्डं प्रयच्छेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should keep a pitcher filled with water near the things given in exchange for Soma and hand over the staff to the Maitrāvaruṇa.

राज्ञः प्रत्यानहन इति ॥

राज्ञः प्रत्यानहन इति ॥

As for the fastening of the Soma:

अन्तर्लोमण्चर्मणा प्रत्यानह्येदिति बौधायन ऊर्ध्वग्रीवेण बहिर्लोम्नेति शालीकिः ॥

अन्तर्लोमण्चर्मणा प्रत्यानह्येदिति बौधायन ऊर्ध्वग्रीवेण बहिर्लोम्नेति शालीकिः ॥

One should fasten in a skin with the hairy side inwards, says Baudhāyana. In a skin with the hairy side outwards, says Śālīki.

ईषाया अन्वारम्भ इति ॥

ईषाया अन्वारम्भ इति ॥

As for the contact with the pole:

सूत्रं बौधायनस्यानन्वारभ्यैवेषां प्रत्यङ्द्र वन्मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानन्वारभ्यैवेषां प्रत्यङ्द्र वन्मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Without keeping contact with the pole, one should murmur the formula while moving towards the west, says Śālīki.

राज्ञः परिवहण इति ॥

राज्ञः परिवहण इति ॥

As for carrying the Soma:

प्रदक्षिणं परिवहेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

प्रदक्षिणं परिवहेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

One should carry by the right, says Baudhāyana. As may be suitable, says Śālīki.

राज्ञः प्रत्युपस्थान इति ॥

राज्ञः प्रत्युपस्थान इति ॥

As for waiting upon king Soma:

स ह स्माह बौधायनो व्रीहिभिश्चारणीभ्यां च राजासन्द्या च राजानं प्रत्युपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरजेन च क्रणगृहीतेनोल्मुकेन च राजासन्द्या च राजानं प्रत्युपतिष्ठेत

स ह स्माह बौधायनो व्रीहिभिश्चारणीभ्यां च राजासन्द्या च राजानं प्रत्युपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरजेन च क्रणगृहीतेनोल्मुकेन च राजासन्द्या च राजानं प्रत्युपतिष्ठेत

Baudhāyana says that one should wait upon king Soma with paddy, kindling woods and the wooden stool. Śālīki says that one should wait upon king Soma with a male goat held by the ear, a fire-brand and the wooden stool.

सोऽग्नीषोमीयः पशुः स्याल्लोहः स्यात्तूपरः स्यात्साण्डः स्याच्छ्वश्रुमान्स्यात्पीवान्स्यादिति विज्ञायते १२

सोऽग्नीषोमीयः पशुः स्याल्लोहः स्यात्तूपरः स्यात्साण्डः स्याच्छ्वश्रुमान्स्यात्पीवान्स्यादिति विज्ञायते १२

That male goat should be the one to be offered to Agni-Soma, red, hornless, uncastrated, bearded and fat. So is it said.

आतिथ्यस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

आतिथ्यस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

As for the formal procuring of the sacrificial grass for the Ātithyeṣți :

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

One should employ the formulas beginning with that for taking up the sickle, says Baudhāyana.

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

Beginning with that for preparing the cord, says Śālīki.

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

Beginning with that for piling up the bundles, says Aupamanyava.

आतिथ्यस्य निर्वपण इति ॥

आतिथ्यस्य निर्वपण इति ॥

As for the pouring out (of paddy) for the Ātithyeṣṭi:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उभौ विमुच्य राजानं प्रपाद्यातिथ्यं निर्वपेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उभौ विमुच्य राजानं प्रपाद्यातिथ्यं निर्वपेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should unyoke both the oxen, fetch king Soma (into the Pragvaṁśa hall) and then pour out paddy for the Ātithyeṣṭi.

राज्ञः परिचर्याया इति ॥

राज्ञः परिचर्याया इति ॥

As for honouring king Soma:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ऋचैव राजानं परिचरेदृचार्घ्यमुपनिगृह्णीयादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ऋचैव राजानं परिचरेदृचार्घ्यमुपनिगृह्णीयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should honour king Soma with the verse,¹² and also worship with the verse.¹²

अर्हण इति ॥

अर्हण इति ॥

As for the reception:

यथागतमर्हयेदिति बौधायनो राजानमर्हयित्वर्त्विजोऽर्हयेदिति शालीकिः ॥

यथागतमर्हयेदिति बौधायनो राजानमर्हयित्वर्त्विजोऽर्हयेदिति शालीकिः ॥

One should formally receive the officiating priests as they arrive, says Baudhāyana. After having formally received king Soma, one should receive the priests, says Śālīki.

आतिथ्यस्य करण इति ॥

आतिथ्यस्य करण इति ॥

As for the guest-reception:

पुरोडाशश्च गौश्च स्यातामिति बौधायनः

पुरोडाशश्च गौश्च स्यातामिति बौधायनः

A cake and a cow should be presented, says Baudhāyana.

पुरोडाश एवेति शालीकिः ॥

पुरोडाश एवेति शालीकिः ॥

Only cake, says Śālīki.

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

As for taking portions of clarified butter:

चतुर्गृहीतानि वा पञ्चगृहीतानि वा स्युरिति बौधायनः

चतुर्गृहीतानि वा पञ्चगृहीतानि वा स्युरिति बौधायनः

They should be taken in four spoonfuls or five spoonfuls, says Baudhāyana.

पञ्चगृहीतान्येवेति शालीकिः ॥

पञ्चगृहीतान्येवेति शालीकिः ॥

In five spoonfuls, says Śālīki.

आतिथ्यस्यासादन इति ॥

आतिथ्यस्यासादन इति ॥

As for placing (the cake) for the Ātithya-offering:

चतुर्होत्रासादयेदिति बौधायनस्

चतुर्होत्रासादयेदिति बौधायनस्

One should place it with the Caturhotr̥-formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

आतिथ्यस्य चर्याया इति ॥

आतिथ्यस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the Ātithya (cake):

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should make the offering with mantras recited in a low voice, says Baudhāyana. Loudly, says Śālīki.

तानुनप्त्रस्य भक्षण इति ॥

तानुनप्त्रस्य भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Tānūnaptra (clarified butter):

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो निगुप्तमेवैनं निधापयित्वा व्रतकाले व्रतेन सह भक्षयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो निगुप्तमेवैनं निधापयित्वा व्रतकाले व्रतेन सह भक्षयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the sacrificer should cause it to be kept concealed and should consume it together with Vrata-milk at the time for consuming the Vrata-milk.

औपसदस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

औपसदस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

As for the accomplishment of the sacrificial grass for the Upasad-rite :

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

One should employ the formulas beginning with that for taking up the sickle, says Baudhāyana.

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

Beginning with that for preparing the cord, says Śālīki.

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

Beginning with that for piling up the bunches, says Aupamanyava.

उपसदां मन्त्रामन्त्र इति ॥

उपसदां मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or not reciting of the mantras at the Upasad-rites:

मन्त्रवत्यः स्युरिति बौधायनस्

मन्त्रवत्यः स्युरिति बौधायनस्

mantras should be recited, says Baudhāyana.

तूष्णीका इति शालीकिर्यत्पर्याज्यं तत्तूष्णीकँ स्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादित्यौपमन्यवः

तूष्णीका इति शालीकिर्यत्पर्याज्यं तत्तूष्णीकँ स्यादथेतरन्मन्त्रवत्स्यादित्यौपमन्यवः

The rites should be performed silently, says Śālīki. The rite which pertains to clarified butter should be performed silently; the remaining one with the formulas, says Aupamanyava.

सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

One should perform the entire rite following the normal procedure, says Aupamanyavīputra.

आहुतीनाँहोम इति ॥

आहुतीनाँहोम इति ॥

As for the offering of the oblations:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्राचीरेवैता आहुतीः सँस्थापयेदिति शालीकिः ॥

प्राचीरेवैता आहुतीः सँस्थापयेदिति शालीकिः ॥

One should offer these oblations so as to conclude towards the east, says Śālīki.

उपसदाँहोम इति ॥

उपसदाँहोम इति ॥

As for the offering of the Upasads:

सूत्रं बौधायनस्यानत्याक्रम्यैवोपसदो जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानत्याक्रम्यैवोपसदो जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer the Upasads without crossing over, says Śālīki.

स्रुचां परिशायन इति ॥

स्रुचां परिशायन इति ॥

As for the laying of the ladles:

अहोरात्रं परिशयीरन्निति बौधायनोऽहरेवेति शालीकिः

अहोरात्रं परिशयीरन्निति बौधायनोऽहरेवेति शालीकिः

They should lie day and night, says Baudhāyana. Only by day, says Śālīki.

कर्मणःकर्मणः प्रयुञ्जीतेत्यौपमन्यवः १३

कर्मणःकर्मणः प्रयुञ्जीतेत्यौपमन्यवः १३

One should employ them at the proper time, says Aupamanyava.

स्तम्बयजुषो हरण इति ॥

स्तम्बयजुषो हरण इति ॥

As for the carrying of the Stambayajus:

सूत्रं बौधायनस्योपरवकालादप्याग्नीध्रो हरेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योपरवकालादप्याग्नीध्रो हरेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The Agnīdhra should carry the Stambayajus from the spot fixed for the Uparavas, says Śālīki.

आख्यातं चात्वालस्य परिलेखनम्॥

आख्यातं चात्वालस्य परिलेखनम्॥

The tracing of Cātvāla is explained.¹³

आख्यातं लोकाग्नीनाँहरणम्॥

आख्यातं लोकाग्नीनाँहरणम्॥

The carrying away of earth is explained.¹³

स्फ्यविघनानामुपस्थान इति ॥

स्फ्यविघनानामुपस्थान इति ॥

As for the prayer to the wooden sword and the hammer:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निवत्युत्तरं परिग्राहं परिगृह्य योयुपित्वा तिर्यञ्चँस्फ्यँस्तब्ध्वा यजमानमुत्करे स्फ्यविघनानुपस्थापयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निवत्युत्तरं परिग्राहं परिगृह्य योयुपित्वा तिर्यञ्चँस्फ्यँस्तब्ध्वा यजमानमुत्करे स्फ्यविघनानुपस्थापयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.¹⁴ Baudhāyana says that one should trace the Mahāvedi for the second time, level the ground, rest the wooden sword across, and make the sacrificer standing near the rubbish-heap pray to the wooden sword and the hammer.

अग्नीषोमीयस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

अग्नीषोमीयस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

As for the procuring of sacrificial grass for the Agnīṣomīya animal-sacrifice :

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

One should employ the formulas beginning with that for taking up the sickle, says Baudhāyana.

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

Beginning with that for preparing the cord, says Śālīki.

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

Beginning with that for piling up the bundles, says Aupamanyava.

अग्नीषोमीयस्य पशोरनुसंव्रज्याया इति ॥

अग्नीषोमीयस्य पशोरनुसंव्रज्याया इति ॥

As for moving out (to fetch sacrificial grass and faggot) for the Agnīṣomīya animal - sacrifice immediately after (fetching that for the Ātithyeṣṭi) :

अनुसंव्रजेदिति बौधायनो नानुसंव्रजेदिति शालीकिः ॥

अनुसंव्रजेदिति बौधायनो नानुसंव्रजेदिति शालीकिः ॥

One should move out, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

इध्माबर्हिषोरुपसादन इति ॥

इध्माबर्हिषोरुपसादन इति ॥

As for placing near the sacrificial grass and faggot:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽत्रैवास्मा आसीनायेध्माबर्हिराहरेत्

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽत्रैवास्मा आसीनायेध्माबर्हिराहरेत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should fetch the sacrificial grass and faggot to (the Adhvaryu) who is seated.

तदादाय प्राङियात्कुशहस्तश्च पृष्ठ्याकालं प्राङ्स्तृणन्गच्छेदिति ॥

तदादाय प्राङियात्कुशहस्तश्च पृष्ठ्याकालं प्राङ्स्तृणन्गच्छेदिति ॥

The latter should take it up and move towards the east. Taking darbha-blades in his hand, he should go towards the east strewing the Pr̥ṣṭhyā-line.

हविर्धानयोरभ्यावर्तन इति ॥

हविर्धानयोरभ्यावर्तन इति ॥

As for the moving of the two Havirdhāna-carts:

काष्ठानि वा तृणानि वान्तर्धायाभ्यावर्तयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

काष्ठानि वा तृणानि वान्तर्धायाभ्यावर्तयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

One should move them holding sticks or grass-blades inbetween; says Baudhāyana. Not holding inbetween, says Śālīki.

हविर्धानयोः प्रोक्षण इति ॥

हविर्धानयोः प्रोक्षण इति ॥

As for sprinkling the two Havirdhāna-carts:

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

One should sprinkle with water consecrated silently, says Baudhāyana.

कमण्डलुभिरिति शालीकिः ॥

कमण्डलुभिरिति शालीकिः ॥

With water from the water-pot, says Śālīki.

वर्त्मनोरभिहोम इति ॥

वर्त्मनोरभिहोम इति ॥

As for the offering over the tracks:

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनो दक्षिणस्य हविर्धानस्य वर्तनिमभिजुहुयात्सर्वा अक्षधुर उपाञ्ज्यात्सर्वतश्च परिमृशेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सर्वा एव वर्तनीरभिजुहुयात्सर्वा अक्षधुर उपाञ्ज्यात्सर्वतश्च परिमृशेदिति ॥

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनो दक्षिणस्य हविर्धानस्य वर्तनिमभिजुहुयात्सर्वा अक्षधुर उपाञ्ज्यात्सर्वतश्च परिमृशेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सर्वा एव वर्तनीरभिजुहुयात्सर्वा अक्षधुर उपाञ्ज्यात्सर्वतश्च परिमृशेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Baudhāyana says that one should make an offering over the track of the southern Havirdhāna-cart. He should besmear all the holes of knobs attached to the axles and touch them on all sides. Śālīki says that one should make offerings over all tracks, besmear all the holes of knobs attached to the axles and touch them on all sides.

मेथ्योर्निहनन इति ॥

मेथ्योर्निहनन इति ॥

As for the fixing of two pins:

स ह स्माह बौधायनो दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणतो मेथीं निहन्यादुत्तरस्य दक्षिणत इति

स ह स्माह बौधायनो दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणतो मेथीं निहन्यादुत्तरस्य दक्षिणत इति

Baudhāyana says that one should fix a pin on the southern side of the southern Havirdhāna-cart and also on the southern side of the northern Havirdhāna-cart.

दक्षिणतश्चोत्तरतश्चेति शलीकिर्मध्य इत्यौपमन्यवः ॥

दक्षिणतश्चोत्तरतश्चेति शलीकिर्मध्य इत्यौपमन्यवः ॥

On the southern and northern sides (of both the Havirdhāna-carts), says Śālīki. In middle, says Aupamanyava.

द्वार्बाहूनां परिषीवण इति ॥

द्वार्बाहूनां परिषीवण इति ॥

As for the stitching around of the door-posts:

सर्वान्द्वार्बाहून्मन्त्रेण परिषीव्येदिति बौधायनः

सर्वान्द्वार्बाहून्मन्त्रेण परिषीव्येदिति बौधायनः

One should stitch around all door-posts with the relevant formula, says Baudhāyana.

पूर्वौपूर्वाविति शालीकिर्दक्षिणौदक्षिणावित्यौपमन्यवः १४

पूर्वौपूर्वाविति शालीकिर्दक्षिणौदक्षिणावित्यौपमन्यवः १४

The eastern ones of the two halls (namely, Havirdhāna and Sadas) so says Śālīki. The southern ones of the two, says Aupamanyava.

औदुम्बर्या अभिहोम इति ॥

औदुम्बर्या अभिहोम इति ॥

As for the offering over the Audumbarī pole :

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायन एवमेव जुह्वदन्तर्धाय हिरण्यमभिजुहुयादित्युभयोरेव विशाखयोर्हिरण्ये निधायाभिजुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायन एवमेव जुह्वदन्तर्धाय हिरण्यमभिजुहुयादित्युभयोरेव विशाखयोर्हिरण्ये निधायाभिजुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Baudhāyana says that one makes the offering without holding a piece of gold inbetween.¹⁵ Śālīki says that one should make offerings holding pieces of gold over both the prongs of the pole.

वसतीवरीणां ग्रहण इति ॥

वसतीवरीणां ग्रहण इति ॥

As for the taking up of Vasatīvarī waters:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उभयतःशुक्रा आदित्यवतीर्वसतीवरीर्गृह्णीयात्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उभयतःशुक्रा आदित्यवतीर्वसतीवरीर्गृह्णीयात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take up Vasatīvarī waters which are bright on both sidesa and are taken while the sun is in the sky.

ताः शुक्रास्

ताः शुक्रास्

hey are said to be bright.

ताभिराप्याययेत्

ताभिराप्याययेत्

One should swell Soma with them;

ताभिरभिषुणुयादिति

ताभिरभिषुणुयादिति

one should press with them.

धिष्णियान्न्युप्य वसतीवरीर्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

धिष्णियान्न्युप्य वसतीवरीर्गृह्णीयादित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that one should take up Vasatīvarī waters after having piled up the mounds (in the Sadas).¹⁶

उपरवाणां परिलेखन इति ॥

उपरवाणां परिलेखन इति ॥

As for the tracing around of the Uparava-holes:

त्रिस्त्रिरेकैकं परिलिखेदिति बौधायनः

त्रिस्त्रिरेकैकं परिलिखेदिति बौधायनः

One should trace around each one three times, says Baudhāyana.

सकृत्सकृदिति शालीकिः ॥

सकृत्सकृदिति शालीकिः ॥

Once each, says Śālīki.

उपरवपाँसूनाँहरण इति ॥

उपरवपाँसूनाँहरण इति ॥

As for the carrying away of the dust dug out of the Uparavas :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्याधस्पदमुपोप्योत्करँ हृत्वोपस्पृशेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यजमानस्याधस्पदमुपोप्योत्करँ हृत्वोपस्पृशेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pour it down under the sacrificer’s feet, then carry it to the rubbish-heap and touch it.

उपरवाणां प्रोक्षण इति ॥

उपरवाणां प्रोक्षण इति ॥

As for the sprinkling of the Uparavas:

त्रिस्त्रिरेकैकं प्रोक्षेदिति बौधायनः

त्रिस्त्रिरेकैकं प्रोक्षेदिति बौधायनः

One should sprinkle each one thrice, says Baudhāyana.

सकृत्सकृदिति शालीकिस्

सकृत्सकृदिति शालीकिस्

Once each, says Śālīki.

तस्मिन्नपोऽवनयेत्तस्मिन्यवान्प्रस्कन्दयेदित्येवमेवैतत्त्रिविधं कर्म कुर्यादित्यौपमन्यवः

तस्मिन्नपोऽवनयेत्तस्मिन्यवान्प्रस्कन्दयेदित्येवमेवैतत्त्रिविधं कर्म कुर्यादित्यौपमन्यवः

One should pour water in to each one and drop barley-grains; one should do so thrice with regard to each one, says Aupamanyava.

सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

सर्वमेवैतत्कर्मावृता कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

One should perform each of these rites successively, says Aupamanyavīputra.

धिष्णियानां निवपन इति ॥

धिष्णियानां निवपन इति ॥

As for the pouring down of the Dhiṣṇiya mounds:

स ह स्माह बौधायनो वेद्यन्त आग्नीध्रीयं निवपेद्वेद्यन्ते मार्जालीयं धिष्णियान्न्युप्योदीचीनसँस्थतां कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिरन्तर्वेद्याग्नीध्रीयं निवपेदन्तर्वेदि मार्जालीयं धिष्णियान्न्युप्यन चोदीचीनसँस्थतां कुर्यादिति ॥

स ह स्माह बौधायनो वेद्यन्त आग्नीध्रीयं निवपेद्वेद्यन्ते मार्जालीयं धिष्णियान्न्युप्योदीचीनसँस्थतां कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिरन्तर्वेद्याग्नीध्रीयं निवपेदन्तर्वेदि मार्जालीयं धिष्णियान्न्युप्यन चोदीचीनसँस्थतां कुर्यादिति ॥

Baudhāyana says that one should pour down the Āgnīdhrīya Dhiṣṇiya on the border of the Mahāvedi, and also the Mārjālīya mound on the border of the Mahāvedi. In pouring down the Dhiṣṇiya mounds, one should accomplish the concluding towards the north. Śālīki says that one should pour down the Āgnīdhrīya mound within the Mahāvedi, and also the Mārjālīya mound within the Mahāvedi. In pouring down the Dhiṣṇiya mounds, one need not accomplish the concluding towards the north.

वेद्यै स्तरण इति ॥

वेद्यै स्तरण इति ॥

As for the spreading of sacrificial grass within the Mahāvedi :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रयो दक्षिणतस्त्रय उत्तरतो मध्ये सप्तमः पृष्ठ्याकालं प्राञ्च स्तृणन्तो गच्छेयुरिति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रयो दक्षिणतस्त्रय उत्तरतो मध्ये सप्तमः पृष्ठ्याकालं प्राञ्च स्तृणन्तो गच्छेयुरिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that three persons should spread towards the south, three towards the north, the seventh in the middle. Standing from the spot of the Pṛṣṭhyā, they should go on spreading towards the east.

पुरस्तादेवैनां प्रत्यञ्च स्तृणन्तोऽभ्यवक्रामेयुरित्यौपमन्यवः ॥

पुरस्तादेवैनां प्रत्यञ्च स्तृणन्तोऽभ्यवक्रामेयुरित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that they should go on spreading from east to west.

अग्नीषोमीयस्याज्यानां ग्रहणे सादन इति ॥

अग्नीषोमीयस्याज्यानां ग्रहणे सादन इति ॥

As for the taking up and placing of the clarified butters for the Agnīṣomīya sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पत्नीशाल एवाग्नीषोमीयस्याज्यानि गृह्णीयात्तानि खरे सादयेदिति शालीकिः ॥

पत्नीशाल एवाग्नीषोमीयस्याज्यानि गृह्णीयात्तानि खरे सादयेदिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one should take up clarified butters in the chamber of the sacrificer’s wife, and place on the mound.

समन्वानयन इति ॥

समन्वानयन इति ॥

As for carrying forth (a part of the old Gārhapatya to the new Gārhapatya):

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नाद्रि येतेति शालीकिः ॥

नाद्रि येतेति शालीकिः ॥

One need not pay heed to it, says Śālīki.

अर्धस्तनव्रतप्रदान इति ॥

अर्धस्तनव्रतप्रदान इति ॥

As for giving (to the sacrificer) half of the milk drawn from one udder (of the Vrata-cow):

समन्वानीय वासमन्वानीय वा पुराणगार्हपत्यमर्धस्तनव्रतं प्रयच्छेदिति बौधायनो नार्धस्तनव्रतं प्रयच्छेदिति शालीकिः ॥

समन्वानीय वासमन्वानीय वा पुराणगार्हपत्यमर्धस्तनव्रतं प्रयच्छेदिति बौधायनो नार्धस्तनव्रतं प्रयच्छेदिति शालीकिः ॥

Baudhāyana says that having or not having carried forth the old Gārhapatya fire, one should give half of the milk drawn from one udder. Śālīki says that one should not give half of the milk drawn from one udder (at this stage. That is to say, one should give at midday the entire quantity of milk derived from one udder).

वैसर्जनानाँहोम इति ॥

वैसर्जनानाँहोम इति ॥

As for Vaisarjana offering:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

चत्वारि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

चत्वारि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

One should not make four offerings each one of four spoonfuls, says Śālīki.

वसतीवरीणामनुसँहरण इति ॥

वसतीवरीणामनुसँहरण इति ॥

As for the carrying of Vasatīvarī waters following (the carrying forth of fire and Soma)¹⁷ :

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

One should carry forth, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

वपानां परिहोम इति ॥

वपानां परिहोम इति ॥

As for the offerings on both sides of the offering of omenta:

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

one should offer on both sides of each omentum, says Baudhāyana. One should make offering at the beginning and at the end (of all offerings), says Śālīki.

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

As for the discarding of the heart-spikes:

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

One should discard each one separately, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

सर्वान्सहेति शालीकिः ॥

All together, says Śālīki.

वसतीवरीणां परिहरण इति ॥

वसतीवरीणां परिहरण इति ॥

As for the carrying around of the Vasatīvarī waters:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एवमेवैनाः परिहरन्नग्रेण यूपँसादयित्वा जघनेन गार्हपत्यमुपसाद्याग्नीध्रे सन्ना अभिमृशेद्यज्ञे जागृतेति १५

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एवमेवैनाः परिहरन्नग्रेण यूपँसादयित्वा जघनेन गार्हपत्यमुपसाद्याग्नीध्रे सन्ना अभिमृशेद्यज्ञे जागृतेति १५

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki, Baudhāyana says that carrying around, one should place them in front of the sacrificial post, then to the rear of the Gārhapatya, and finally keep down in the Āgnīdhra chamber and touch them with the formula, “Do you keep awake in the sacrifice.”

सवनीयस्याज्यानां ग्रहणे सादन इति ॥

सवनीयस्याज्यानां ग्रहणे सादन इति ॥

As for the taking up and placing of the clarified butters pertaining to the Savanīya offering:

सूत्रं बौधायनस्याग्नीध्र एव सवनीयस्याज्यानि गृह्णीयात्

सूत्रं बौधायनस्याग्नीध्र एव सवनीयस्याज्यानि गृह्णीयात्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should take the clarified butters while being in the Āgnīdhra chamber itself,

तानि खरे सादयेदिति शालीकिः ॥

तानि खरे सादयेदिति शालीकिः ॥

and place them on the mound, says Śālīki.

औदुम्बराणां महापरिधीनां परिधान इति ॥

औदुम्बराणां महापरिधीनां परिधान इति ॥

As for the laying down of the large enclosing sticks of Ficus glomerata:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः स्रुङ्मन्त्रा एवैते स्युरिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः स्रुङ्मन्त्रा एवैते स्युरिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that they should be laid down with the formulas prescribed for placing the ladles (filled with clarified butter).

राज्ञ उपावहरण इति ॥

राज्ञ उपावहरण इति ॥

As for the taking down of Soma:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यो राजानमुपावहरेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यो राजानमुपावहरेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should take down Soma for all pressings at the morning pressing itself.

पञ्चहोतुर्होम इति ॥

पञ्चहोतुर्होम इति ॥

As for the offering with Pañcahotr̥-formulas:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

चतुर्होतारँहुत्वा पञ्चहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

चतुर्होतारँहुत्वा पञ्चहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

Having made an offering with the Caturhotṛ-formulas, one should make an offering with the Pañcahotṛ-formulas.

प्रातरनुवाकस्योपाकरण इति ॥

प्रातरनुवाकस्योपाकरण इति ॥

As for the introduction of the Prātaranuvāka:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहार्तभागीपुत्रस्तूष्णीकेनैककपालेन प्रातरनुवाकमुपाकुर्यादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहार्तभागीपुत्रस्तूष्णीकेनैककपालेन प्रातरनुवाकमुपाकुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Ārtabhāgīputra says that one should introduce the Prātaranuvāka with a silent offering of a cake on one potsherd.

सवनीयानां निर्वपण इति ॥

सवनीयानां निर्वपण इति ॥

As for the pouring out (of grains) for the Savanīyapuroḍāsas:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यः सवनीयान्निर्वपेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यः सवनीयान्निर्वपेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should pour out (grains) for the Savanīyapuroḍāŝas for all Soma-pressings at the morning pressing itself.

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमुद्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

तेषां व्रीहिष्वेव हविष्कृतमुद्वादयत्युपोद्यच्छन्ते यवानिति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu) should call out the preparer of the oblation-material in respect of paddy only and that barley-grains are lifted away :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आवपनप्रभृति यवेषु मन्त्रकर्माभ्यावर्तेत तन्त्रं तु हविष्कृत्स्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the relevant formulas should be employed in respect of barley-grains beginning with pouring into the mortar. The call to the preparer of the oblation-material should be combined.

आप्यनिनयन इति ॥

आप्यनिनयन इति ॥

As for pouring down (water) for the Āpyas:

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ॥

One should pour down for the Āpyas along the rear of the Gārhapatya; so says Baudhāyana. Along the front, leaving some space, says Śālīki. Either along the front or along the rear, says Aupamanyava.

पात्राणाँसादन इति ॥

पात्राणाँसादन इति ॥

As for the placing of the utensils:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः खरे पात्राणि सादयेत्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः खरे पात्राणि सादयेत्

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should place the utensils on the mound

तेषां यथार्थमाददीतेति ॥

तेषां यथार्थमाददीतेति ॥

and take them up as required.

अथैकधनान्गृह्णातीन्द्रा य वो जुष्टान्गृह्णामीति वा तूष्णीं वेति ॥

अथैकधनान्गृह्णातीन्द्रा य वो जुष्टान्गृह्णामीति वा तूष्णीं वेति ॥

As for the injunction that one takes up the Ekadhana pitchers with the formula, “I take you dear to Indra” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः १६

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः १६

The former injunction is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अप्तोः प्रस्कन्दन इति ॥

अप्तोः प्रस्कन्दन इति ॥

As for the dropping of a drop of water:

होतृचमसादत्राप्तुं प्रस्कन्दयेदिति बौधायनो वासतीवरात्कलशादिति शालीकिः ॥

होतृचमसादत्राप्तुं प्रस्कन्दयेदिति बौधायनो वासतीवरात्कलशादिति शालीकिः ॥

One should drop from the Hotr̥’s goblet, says Baudhāyana. From a pitcher of Vasatīvarī waters, says Śālīki.

क्रतुकरण इति ॥

क्रतुकरण इति ॥

As for the employment of the Kratukaraṇa formula:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यथाक्रत्वेवास्य क्रतुकरणानि कुर्यादिति शालीकिः ॥

यथाक्रत्वेवास्य क्रतुकरणानि कुर्यादिति शालीकिः ॥

One should employ the Kratukaraṇa formula suitably in each sacrifice, says Śālīki.

दधिग्रहस्य ग्रहण इति ॥

दधिग्रहस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking up of Dadhigraha:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औदुम्बरेणैनं पात्रेण गृह्णीयाद्धुत्वा चैतत्पात्रमत्रैवानुप्रहरेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औदुम्बरेणैनं पात्रेण गृह्णीयाद्धुत्वा चैतत्पात्रमत्रैवानुप्रहरेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take up the Dadhigraha in a cup of Ficus glomerata and after having made the offering, throw the cup on the fire.

दक्षिणायै दान इति ॥

दक्षिणायै दान इति ॥

As for giving away Dakṣiņā :

सूत्रं द्वैधमेवैतद्भवति ॥

सूत्रं द्वैधमेवैतद्भवति ॥

The sūtra itself is of Dvaidha character.

तासु निग्राभ्यासु यजमानं वाचयतीति ॥

तासु निग्राभ्यासु यजमानं वाचयतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu makes the sacrificer recite the relevant formula in respect of the water to be rendered nigrābhya:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ऊरौ वोरसि वोपनिगृह्य तासु निग्रभ्यासु यजमानं वाचयतीति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन ऊरौ वोरसि वोपनिगृह्य तासु निग्रभ्यासु यजमानं वाचयतीति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should make the sacrificer recite the formula pertaining to the water to be rendered nigrābhya while the latter has held the water upon his thighs or near the bosom.

राज्ञो निर्वपण इति ॥

राज्ञो निर्वपण इति ॥

As for the pouring out of Soma:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यो राजानं निर्वपेदिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सवनेभ्यो राजानं निर्वपेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should pour out Soma (shoots) for all the pressings¹⁸ at the morning pressing itself.

सोऽँशौ स्कन्ने वाचयतीति ॥

सोऽँशौ स्कन्ने वाचयतीति ॥

As for the injunction that one makes (the sacrificer) recite the relevant formula if a shoot is dropped out:

सूत्रं बौधायनस्योपाँशावेवाँशौ स्कन्ने वाचयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्योपाँशावेवाँशौ स्कन्ने वाचयेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that one should make the sacrificer recite the relevant formula if the shoot has fallen down from the Upāṁśu cup.

उपाँश्वन्तर्यामयोर्होम इति ॥

उपाँश्वन्तर्यामयोर्होम इति ॥

As for the offering of the Upāṁśu and Antaryāma draughts:

सूत्रं बौधायनस्योभावेवोदिते जुहुयादिति शालीकिरुभावेवानुदिते जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

सूत्रं बौधायनस्योभावेवोदिते जुहुयादिति शालीकिरुभावेवानुदिते जुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer both the draughts after sunrise, says Śālīki. One should offer both the draughts before sunrise, says Aupamanyava.

आग्रयणस्य ग्रहण इति ॥

आग्रयणस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking up of Āgrayaṇa draught:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो द्वयोर्धारयोः प्रातःसवने गृह्णीयात्तिसृणां माध्यन्दिने सवने चतसृणां तृतीयसवन इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो द्वयोर्धारयोः प्रातःसवने गृह्णीयात्तिसृणां माध्यन्दिने सवने चतसृणां तृतीयसवन इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take it up in two streams at the morning pressing, in three at the midday pressing and in four at the third pressing.

द्र प्सानुमन्त्रणीयास्विति ॥

द्र प्सानुमन्त्रणीयास्विति ॥

In respect of the verses to be recited over the drops:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

स्रुवाहुतीरेवैता जुहुयादिति शालीकिः १७

स्रुवाहुतीरेवैता जुहुयादिति शालीकिः १७

One should offer spoonfuls with these, says Śālīki.

पवमानग्रहाणाङ्ग्रहण इति ॥

पवमानग्रहाणाङ्ग्रहण इति ॥

As for the talking of draughts from the passing Soma:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सजुष्टान्परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

सजुष्टान्परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

One should wipe round the cups, each one filled with the formula containing the word juṣṭa, and place them, says Śālīki.

सन्तनीनाँहोम इति ॥

सन्तनीनाँहोम इति ॥

As for the offerings tobe made with the saṁtanī verses:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वसतीवरीरप्येतैर्मन्त्रैरवनयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वसतीवरीरप्येतैर्मन्त्रैरवनयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should also pour down the Vasatīvarī waters (for Soma-pressings) with these very verses.

पवमानानामुपाकरण इति ॥

पवमानानामुपाकरण इति ॥

As for the introduction of the Pavamānastotras:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सदस एव बर्हिषी आदायोपाकुर्यादिति शालीकिः ॥

सदस एव बर्हिषी आदायोपाकुर्यादिति शालीकिः ॥

One should take up two darbha-blades from the Sadas itself and introduce (the Pavamanastotras), says Śālīki.

ब्रह्मण उपवेशन इति ॥

ब्रह्मण उपवेशन इति ॥

As for seating the Brahman¹⁹ :

यथा सदस्येवमुपविशेदिति बौधायनो यथा दर्शपूर्णमासयोरेवमिति शालीकिः ॥

यथा सदस्येवमुपविशेदिति बौधायनो यथा दर्शपूर्णमासयोरेवमिति शालीकिः ॥

One should seat him as in the Sadas,²⁰ says Baudhāyana. As at the Full-moon and New-moon sacrifices,²¹ says Śālīki.

यजमानस्योपवेशन इति ॥

यजमानस्योपवेशन इति ॥

As for seating the sacrificer:

यथासदस्येवमुपविशेदिति बौधायनो यथा दर्शपूर्णमासयोरेवमिति शालीकिः ॥

यथासदस्येवमुपविशेदिति बौधायनो यथा दर्शपूर्णमासयोरेवमिति शालीकिः ॥

The sacrificer should sit as in the Sadas, says Baudhāyana. As at the Full-moon and the New-moon sacrifices, says Śālīki.

अथोद्गात्रे वा प्रस्तोत्रे वा बर्हिषी प्रयच्छतीति ॥

अथोद्गात्रे वा प्रस्तोत्रे वा बर्हिषी प्रयच्छतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu gives two darbha-blades either to the Udgātṛ or to the Prastotṛ:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

ऋक्सामयोरुपस्तरणमसि मिथुनस्य प्रजात्या इति वा तूष्णीं वेति ॥

ऋक्सामयोरुपस्तरणमसि मिथुनस्य प्रजात्या इति वा तूष्णीं वेति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu hands over darbha-blades) with the formula, “Thou art spreading as base for the Rk and the Saman for the bringing forth of couple” or silently:

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

The former alternative is of Śālīki, the latter of Baudhāyana.

पञ्चम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

पञ्चम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu) makes the sacrificer recite the relevant formula when the chanting of the fifth verse has been introduced:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

He may cause (the sacrificer) to recite when the chanting of any verse has been introduced, says Śālīki.

सप्तहोतुर्होम इति ॥

सप्तहोतुर्होम इति ॥

As for the offering with the Saptahotṛ-formulas:

सूत्रं बौधायनस्यानुसवनमेव सप्तहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यानुसवनमेव सप्तहोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer with the Saptahotr̥-formulas at each pressing, says Śālīki.

धिष्णियानां विहरण इति ॥

धिष्णियानां विहरण इति ॥

As for the spreading of fires on the Dhiṣṇiyas :

स ह स्माह बौधायन आग्नीध्रीयादङ्गारानादाय तत आग्नीध्रीये प्रस्कन्दयेदथानुपूर्वमितरेषु

स ह स्माह बौधायन आग्नीध्रीयादङ्गारानादाय तत आग्नीध्रीये प्रस्कन्दयेदथानुपूर्वमितरेषु

Baudhāyana says that one should take embers from the Āgnīdhrīya fire, should first spread in the Āgnīdhrīya fire itself, and then serially on the other Dhiṣṇiyas.

धिष्णियान्विहृत्योदीचीनसँस्थतां कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिराग्नीध्रीयादङ्गारानादाय तत आग्नीध्रीये प्रस्कन्दयेदथानुपूर्वमितरेषु

धिष्णियान्विहृत्योदीचीनसँस्थतां कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिराग्नीध्रीयादङ्गारानादाय तत आग्नीध्रीये प्रस्कन्दयेदथानुपूर्वमितरेषु

In spreading the fires, one should accomplish the concluding towards the north. Śālīki says that one should take embers from the Āgnīdhrīya fire, spread on the Āgnīdhrīya fire itself and then serially on the other Dhiṣṇiyas.

धिष्णियान्विहृत्य न चोदीचीनसँस्थतां कुर्यादिति ॥

धिष्णियान्विहृत्य न चोदीचीनसँस्थतां कुर्यादिति ॥

In spreading the fires, one need not accomplish the concluding towards the north.

धिष्णियानां व्याघारण इति ॥

धिष्णियानां व्याघारण इति ॥

As for the pouring of clarified butter in a line over the Dhiṣṇiyas:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

स्वरुरशनस्योत्पादन इति ॥

स्वरुरशनस्योत्पादन इति ॥

As for the accomplishment (in respect of the winding) of the cord (round the sacrificial post) and (the fixing of) the Svaru (within the cord):

यूपः स्वरुरशनमुत्पादयेदिति बौधायनः

यूपः स्वरुरशनमुत्पादयेदिति बौधायनः

Baudhāyana says that the sacrificial post (is the criterion in respect of the winding) of the cord and the Svaru,

पशुरिति शालीकिस्

पशुरिति शालीकिस्

Śālīki says that the animal (is the criterion).

तन्त्रमित्यौपमन्यवो देवतेत्यौपमन्यवीपुत्रः १८

तन्त्रमित्यौपमन्यवो देवतेत्यौपमन्यवीपुत्रः १८

Aupamanyava says that the pattern of the sacrifice (is the criterion). Aupamanyavīputra says that the divinity (is the criterion).

सर्पण इति ॥

सर्पण इति ॥

As for proceeding (towards the Sadas) :

सूत्रं बौधायनस्यापरद्वारिक एव यजमानः स्यादिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यापरद्वारिक एव यजमानः स्यादिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The sacrificer should enter from the western door, says Śālīki.

तार्तीयसवनिकेषूक्थ्यविग्रहेष्विति ॥

तार्तीयसवनिकेषूक्थ्यविग्रहेष्विति ॥

As for the extractings of draughts from the Ukthya vessel at the third pressing:

स ह स्माह बौधायनः प्रसर्पेदेव तार्तीयसवनिकेभ्य उक्थ्यविग्रहेभ्यः षोडशिने रात्रिपर्यायेभ्यो राथन्तराय सन्धय इत्यत्रो ह स्माह शालीकिस्तृतीयसवनातिवृद्धिरेवैषा भवति

स ह स्माह बौधायनः प्रसर्पेदेव तार्तीयसवनिकेभ्य उक्थ्यविग्रहेभ्यः षोडशिने रात्रिपर्यायेभ्यो राथन्तराय सन्धय इत्यत्रो ह स्माह शालीकिस्तृतीयसवनातिवृद्धिरेवैषा भवति

Baudhāyana says that one should (separately) enter into the Sadas for the offerings of the draughts from the Ukthya vessel at the third pressing, of the Ṣoḍaśin draught, at the nocturnal rounds and at the Rathantara Saṁdhi. Śālīki says that these offerings are indeed the extension of the third pressing.

यदेव तृतीयसवने प्रसर्पेत्तत्प्रसृप्तमेव तेषाँस्यादिति

यदेव तृतीयसवने प्रसर्पेत्तत्प्रसृप्तमेव तेषाँस्यादिति

When one enters (the Sadas) for the third pressing, that entrance applies also to the other offerings.

प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सववेभ्यः सम्प्रसर्पेदित्यौपमन्यवः ॥

प्रातःसवन एव सर्वेभ्यः सववेभ्यः सम्प्रसर्पेदित्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that one should formally enter (into the Sadas) for all the pressings at the morning pressing itself.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of formulas for preparing the Āmikṣā:

मन्त्रवती च स्यात्सर्वाणि च सवनान्यनुसमियादिति बौधायनस्

मन्त्रवती च स्यात्सर्वाणि च सवनान्यनुसमियादिति बौधायनस्

It shoud be formally prepared with the relevant formulas and it should serve the purpose of all pressings; says Baudhāyana.

तूष्णीका च स्यात्सर्वाणि च सवनान्यनुसमियादिति शालीकिर्

तूष्णीका च स्यात्सर्वाणि च सवनान्यनुसमियादिति शालीकिर्

It should be prepared silently, and should serve the purpose of all pressings; says Śālīki.

मन्त्रवती च स्यात्प्रातःसवने चैवैषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

मन्त्रवती च स्यात्प्रातःसवने चैवैषा स्यादित्यौपमन्यवः ॥

It should be prepared with the formulas, and should be confined to the morning pressing only; says Aupamanyava.

सवनीयानामुद्वासन इति ॥

सवनीयानामुद्वासन इति ॥

As for taking down the Savanīya Puroḍāsas:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नानापात्रीष्वेव सवनीयानुद्वासयेदिति शालीकिः ॥

नानापात्रीष्वेव सवनीयानुद्वासयेदिति शालीकिः ॥

One should take down the Savanīya Puroḍāśas in different vessels; so says Śālīki.

प्रातः प्रातःसावस्येति ॥

प्रातः प्रातःसावस्येति ॥

As for the call prātaḥ prātaḥsāvasya etc, :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्रातःसावस्येत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

प्रातःसावस्येत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

One should give out the call prātaḥsāvasya etc., says Śālīki.

सवनीयानामनुसँहरण इति ॥

सवनीयानामनुसँहरण इति ॥

As for following together (the concluding rites in connection with) the Savanīya Puroḍāśas:

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

अनुसँहरेदिति बौधायनो नानुसँहरेदिति शालीकिः ॥

One should follow them together, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

प्रतिनिर्ग्राह्याणां ग्रहण इति ॥

प्रतिनिर्ग्राह्याणां ग्रहण इति ॥

As for the taking of the corresponding draughts:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

द्विदेवत्येभ्य एव प्रतिनिर्ग्राह्यान्निगृह्णीयादिति शालीकिः ॥

द्विदेवत्येभ्य एव प्रतिनिर्ग्राह्यान्निगृह्णीयादिति शालीकिः ॥

One should take the corresponding draughts from those for dual-divinites only, says Śālīki.

आघार इति ॥

आघार इति ॥

As for the offering in a line :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

ग्रहादेवैतमाघारमाघारयेदिति शालीकिद्रो र्ण!कलशात्परिप्लुना पात्रेणेत्यौपमन्यवो यजुरेवैतज्जपेन्नैतमाघारमाघारयेदित्याञ्जीगविः ॥

ग्रहादेवैतमाघारमाघारयेदिति शालीकिद्रो र्ण!कलशात्परिप्लुना पात्रेणेत्यौपमन्यवो यजुरेवैतज्जपेन्नैतमाघारमाघारयेदित्याञ्जीगविः ॥

One should make an offering in a line from the draught itself, says Śālīki. From the Droṇakalaśa with the drawing spoon, says Aupamanyava. One should simply murmur the formula, he should not make an offering, says Āñjīgavi.

सँस्रावस्यापिधान इति ॥

सँस्रावस्यापिधान इति ॥

As for the covering of drops of Soma:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यावानेव सँस्रावः स्यात्तमपिदध्यादिति शालीकिः ॥

यावानेव सँस्रावः स्यात्तमपिदध्यादिति शालीकिः ॥

One should cover as many drops as may be there (in the vessel), says Śālīki.

चमसानामायातन इति ॥

चमसानामायातन इति ॥

As for the carrying of the goblets:

अग्रेण स्रुचः प्राच आयातयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदीच आयातयेदिति शालीकिः १९

अग्रेण स्रुचः प्राच आयातयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदीच आयातयेदिति शालीकिः १९

One should carry towards the east along the front of the goblets, says Baudhāyana. One should carry towards the north along the rear of the ladles, says Śālīki.

ग्रहयोः सन्धान इति ॥

ग्रहयोः सन्धान इति ॥

As for the conjunction of the cups:

अरत्नी च ग्रहौ च सन्दध्यातामिति बौधायनो ग्रहावेवेति शालीकिः ॥

अरत्नी च ग्रहौ च सन्दध्यातामिति बौधायनो ग्रहावेवेति शालीकिः ॥

They should conjunct the elbows and the cups, says Baudhāyana. Only the cups, says Śālīki.

शुक्रवतो मन्थिवत इति ॥

शुक्रवतो मन्थिवत इति ॥

As for the call śukravato manthivataḥ…:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

मन्थिवत इत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

मन्थिवत इत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

One should call manthivataḥ…, says Śālīki.

मन्थिसँस्रावस्य होम इति ॥

मन्थिसँस्रावस्य होम इति ॥

As for the offering of the drops of the Manthin cup:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आहवनीयादेवोदीचोऽङ्गारान्निर्वर्त्य तेषु मन्थिनः सँस्रावं जुहुयादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आहवनीयादेवोदीचोऽङ्गारान्निर्वर्त्य तेषु मन्थिनः सँस्रावं जुहुयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should draw out towards the north the embers from the Āhavanīya and offer the drops over them.

होत्रकचमसानाँहोम इति ॥

होत्रकचमसानाँहोम इति ॥

As for the offerings of the goblets of the Hotrakas:

स ह स्माह बौधायनः शुक्रामन्थिभ्यामेनान्सह सकृज्जुहुयाद्द्विरभ्युन्नीतानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्नैनाञ्छुक्रामन्थिभ्याँसह सकृज्जुहुयाद्द्विरेवाभ्युन्नीतानिति ॥

स ह स्माह बौधायनः शुक्रामन्थिभ्यामेनान्सह सकृज्जुहुयाद्द्विरभ्युन्नीतानित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्नैनाञ्छुक्रामन्थिभ्याँसह सकृज्जुहुयाद्द्विरेवाभ्युन्नीतानिति ॥

Baudhāyana says that (each of the Hotrakas) should once offer his goblet filled in twice along with the Sukra and Manthin draughts. Śālīki says that one should not offer with Śukra and Manthin draughts his goblet filled in twice.

द्विदेवत्यानां भक्षण इति ॥

द्विदेवत्यानां भक्षण इति ॥

As for the consumption of the Dvidevatyā cups:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्राणेषूपनिग्राहं द्विदेवत्यान्भक्षयेदिति शालीकिर्दीर्घभक्षेणैवैनान्भक्षयेदित्यौपमन्यवः ॥

प्राणेषूपनिग्राहं द्विदेवत्यान्भक्षयेदिति शालीकिर्दीर्घभक्षेणैवैनान्भक्षयेदित्यौपमन्यवः ॥

One should consume the Dvidevatya cups holding them near the breath; so says Śālīki. One should consume them with the Dīrghabhakṣa formula,²² says Aupamanyava.

अथैतानि द्विदेवत्यपात्राण्यरिक्तानि करोतीति ॥

अथैतानि द्विदेवत्यपात्राण्यरिक्तानि करोतीति ॥

As for the injunction that one renders the Dvidevatya cups nonvacant:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सोमेनैवैतान्यरिक्तानि स्युरिति शालीकिः ॥

सोमेनैवैतान्यरिक्तानि स्युरिति शालीकिः ॥

They should be rendered nonvacant with Soma, says Śālīki.

अथैनानि दक्षिणस्य हविर्धानस्योत्तरस्यां वर्तन्याँसादयतीति ॥

अथैनानि दक्षिणस्य हविर्धानस्योत्तरस्यां वर्तन्याँसादयतीति ॥

As for the injunction that one places these (Dvidevatya cups) non-vacant: (The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should be rendered non- vacant with Soma says Śālīki.

सूत्रं बौधायनस्याधस्तादेवैनान्युपहव्यस्य सादयेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याधस्तादेवैनान्युपहव्यस्य सादयेदिति शालीकिः ॥

As for the injunction that one places these (Dvidevatya cups) on the northern track of the southern Havirdhāna cart: (The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should be placed below the southern Havirdhāna cart²³ so says Śālīki.

वाचि वाचं दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

वाचि वाचं दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

²⁴ (As for the injunction that the Adhvaryu should consume the Hotraka’s goblet) with the formula, “I place speech into speech” or silently:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

होत्रकचमसानां प्रतिभक्षण इति ॥

होत्रकचमसानां प्रतिभक्षण इति ॥

As²⁴ for the consuming back of the goblets of the Hotrakas by the Adhvaryu or the Pratiprasthātṛ:

प्रतिभक्षयेदिति बौधायनो न प्रतिभक्षयेदिति शालीकिः ॥

प्रतिभक्षयेदिति बौधायनो न प्रतिभक्षयेदिति शालीकिः ॥

One should consume, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

प्रत्यभिमर्शन इति ॥

प्रत्यभिमर्शन इति ॥

As for touching oneself back :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो भक्षयन्नेव भक्षाणां पारे प्रत्यभिमृशीतेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो भक्षयन्नेव भक्षाणां पारे प्रत्यभिमृशीतेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should touch himself after consuming (the goblet).

ऐन्द्रा ग्नस्य ग्रहण इति ॥

ऐन्द्रा ग्नस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking of the draught for Indra-Agni:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यो मुख्येनैनं पात्रेण गृह्णीयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यो मुख्येनैनं पात्रेण गृह्णीयादिति ॥

(The view²⁵ expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Dīrghavatsya says that one should take it in the principal cup.²⁶

नाराशँसानामनुप्रकम्पन इति ॥

नाराशँसानामनुप्रकम्पन इति ॥

As for shaking of the Nārāśaṁsa goblets:

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्नित्शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः २०

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्नित्शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः २०

(The Camasādhvaryus) should shake them, says Baudhāyana. They should not, says Śālīki. They should not even lift them up, says Aupamanyava.

माध्यन्दिनीयेऽभिषव इति ॥

माध्यन्दिनीयेऽभिषव इति ॥

As for the pressing of Soma at the midday pressing:

नवकृत्वोनवकृत्वोऽभिषुत्य निग्राभमुपेयुरिति बौधायनोऽपरिमितमिति शालीकिः ॥

नवकृत्वोनवकृत्वोऽभिषुत्य निग्राभमुपेयुरिति बौधायनोऽपरिमितमिति शालीकिः ॥

(They should press nine times) each and then resort to nigrābha, says Baudhāyana. They should press for more times (and then resort to nigrābha), says Śālīki.

मरुत्वतीययोर्ग्रहण इति ॥

मरुत्वतीययोर्ग्रहण इति ॥

As for the taking of two Marutvatīya draughts:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उपरिष्टादेवाग्रयणाद्गृह्णीयादिति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उपरिष्टादेवाग्रयणाद्गृह्णीयादिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take them subsequent to the taking up of the Āgrayaṇa draught.

ग्राह्यलोको ह्येष भवतीति ॥

ग्राह्यलोको ह्येष भवतीति ॥

That is the occasion for taking the draughts.

अष्टम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

अष्टम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu makes the sacrificer recite the relevant formula after the chant of the eighth verse has been introduced by the Prastotṛ:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

He should make him recite after the introduction of the chant of any verse, says Śālīki.

दधिघर्मस्य ग्रहण इति ॥

दधिघर्मस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking of the Dadhigharma:

सूत्रं बौधायनस्याग्नीध्र एनं गृह्णीयादिति शालीकिः

सूत्रं बौधायनस्याग्नीध्र एनं गृह्णीयादिति शालीकिः

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should take it in the Āgnīdhra chamber, says Śālīki.

परिश्रित्योभयतः शान्तिं कृत्वाग्नीध्र एवेत्यौपमन्यवः ॥

परिश्रित्योभयतः शान्तिं कृत्वाग्नीध्र एवेत्यौपमन्यवः ॥

One should enclose the chamber, recite Śanti-formulas on both sides and take it in the Āgnīdhra chamber itself; says Aupamanyava.

दधिघर्मस्य चर्याया इति ॥

दधिघर्मस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the Dadhigharma :

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should offer with the formulas recited in a low voice, says Baudhāyana. Recited loudly, says Śālīki.

दधिघर्मस्य भक्षण इति ॥

दधिघर्मस्य भक्षण इति ॥

As for the consuming of the Dadhigharma :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽवध्रभक्षणेनैवेतरे भक्षयेयुर्यजमान एव प्रत्यक्षं भक्षयेदरण्येऽनुवाक्येन मन्त्रेणेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽवध्रभक्षणेनैवेतरे भक्षयेयुर्यजमान एव प्रत्यक्षं भक्षयेदरण्येऽनुवाक्येन मन्त्रेणेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the others (that is, the priests) should consume merely by smelling; the sacrificer alone should consume with the formula²⁷ prescribed in the Āraṇyaka.

दक्षिणानामत्याकरण इति ॥

दक्षिणानामत्याकरण इति ॥

As for leading the cows as Dakṣiṇās:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकामेव दक्षिणां दक्षिणापथेनात्याकुर्यादथेतरा यथावकाशं गच्छेयुरिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एकामेव दक्षिणां दक्षिणापथेनात्याकुर्यादथेतरा यथावकाशं गच्छेयुरिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should lead only one cow along the southern path; other cows may proceed conveniently.

सञ्चर इति ॥

सञ्चर इति ॥

As for the movement (of the priests) :

नीतासु दक्षिणासु यथाथँर्सञ्चरेरन्निति बौधायनो नासँस्थिते सोमेऽध्वर्युः प्रत्यङ्सदोऽतीयादिति शालीकिः ॥

नीतासु दक्षिणासु यथाथँर्सञ्चरेरन्निति बौधायनो नासँस्थिते सोमेऽध्वर्युः प्रत्यङ्सदोऽतीयादिति शालीकिः ॥

After the Dakṣiṇā-cows have been led, they may move as required, so says Baudhāyana. The Adhvaryu should not go to the west before the conclusion of the Soma-offering; so says Śālīki.

कृष्णविषाणायाः प्रासन इति ॥

कृष्णविषाणायाः प्रासन इति ॥

As for the throwing away of the horn of black antelope:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नीतासु दक्षिणासु चात्वाले कृष्णविषाणां प्रास्येदिति शालीकिः ॥

नीतासु दक्षिणासु चात्वाले कृष्णविषाणां प्रास्येदिति शालीकिः ॥

One should throw away the horn after the Dakṣiṇa-cows have been led; so says Śālīki.

आत्रेयस्य संवदन इति ॥

आत्रेयस्य संवदन इति ॥

As for the dialogue in regard to one belonging to the Atrigotra:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रिरेवाव्यतिषजन्पृच्छेत्क आत्रेयः क आत्रेय इति २१

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्त्रिरेवाव्यतिषजन्पृच्छेत्क आत्रेयः क आत्रेय इति २१

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one enquires thrice without intervention, “Who is here that belongs to the Atrigotra, who is here that belongs to the Atrigotra?”

दक्षिणानां दान इति ॥

दक्षिणानां दान इति ॥

As for the giving of Dakṣiņā-cows:

स ह स्माह बौधायनो महर्त्विग्भ्य एना दद्यान्न होत्रकाननुसञ्चरेरन्निति

स ह स्माह बौधायनो महर्त्विग्भ्य एना दद्यान्न होत्रकाननुसञ्चरेरन्निति

Baudhāyana says that one should give them to the high priests; they need not be led towards the Hotrakas.

न च होत्रकाननुसञ्चरेरन्न च सदस्याय दद्यान्न ह्येतस्यानुख्या विज्ञायत इति शालीकिः ॥

न च होत्रकाननुसञ्चरेरन्न च सदस्याय दद्यान्न ह्येतस्यानुख्या विज्ञायत इति शालीकिः ॥

Śālīki says that they need not be led towards the Hotrakas. One should also not give to the Sadasya; his name is not mentioned.

मरुत्वतीययोर्होम इति ॥

मरुत्वतीययोर्होम इति ॥

As for the offering of the two Marutvatiya draughts:

स ह स्माह बौधायनो यमेवाध्वर्युर्जुहुयात्स वषट्कृतानुवषट्कृतः स्यादथेतरोऽननुवषट्कृतः स्यादित्युभावेवाननुवषट्कृतौ स्यातामिति शालीकिरुभावेवानुवषत्कृतौ स्यातामित्यौपमन्यवः ॥

स ह स्माह बौधायनो यमेवाध्वर्युर्जुहुयात्स वषट्कृतानुवषट्कृतः स्यादथेतरोऽननुवषट्कृतः स्यादित्युभावेवाननुवषट्कृतौ स्यातामिति शालीकिरुभावेवानुवषत्कृतौ स्यातामित्यौपमन्यवः ॥

Baudhāyana says that the offering which is made by the Adhvaryu should be attended by the Vasat-and the second Vaṣaṭ-utterance; the other one should not be attended by the second Vaṣat- utterance. Śālīki says that both should not be attended by the second Vașaṭ- utterance. Aupamanyava says that both the offerings should be attended by the second Vasat-utterance (also).

तृतीयस्य मरुत्वतीयस्य ग्रहण इति ॥

तृतीयस्य मरुत्वतीयस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking of the third Marutvatīya draught:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यो मुख्येनैनं पात्रेण गृह्णीयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दीर्घवात्स्यो मुख्येनैनं पात्रेण गृह्णीयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of two teachers. Dirghavatsya says that one should take it in the principal cup.

नाराशँसानानामनुप्रकम्पन इति ॥

नाराशँसानानामनुप्रकम्पन इति ॥

As for the shaking of the Nārāśaṁsa goblets:

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्निति शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः ॥

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्निति शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः ॥

They should shake, says Baudhāyana. They should not shake, says Śālīki. They should even not lift them up, says Aupamanyava.

सौम्यस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

सौम्यस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of formulas in respect of (cooking the rice for) Soma:

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्

It should be accompanied by formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीक इति शालीकिः

तूष्णीक इति शालीकिः

It should be prepared silently, says Śālīki.

सौम्य एव मन्त्रवान्त्स्यात्तूष्णीक एककपाल इत्यौपमन्यवः ॥

सौम्य एव मन्त्रवान्त्स्यात्तूष्णीक एककपाल इत्यौपमन्यवः ॥

The rice for Soma should be accompanied by formulas; the cake on one potsherd (for Varuṇa) should be prepared silently, says Aupamanyava.

तार्तीयसवनिकेऽभिषव इति ॥

तार्तीयसवनिकेऽभिषव इति ॥

As for the pressing (of Soma) for the third pressing:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यदाप्याययति तेनाँशुमदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

यदाप्याययति तेनाँशुमदित्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

One should say, “In that it is swollen (with water) thereby it is provided with shoots,” says Śālīki.

आदित्यग्रहस्य ग्रहण इति ॥

आदित्यग्रहस्य ग्रहण इति ॥

As for the taking of the draught for Āditya:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तादेनमभिषवाद्गृह्णीयात्तूष्णीँ शृतातङ्क्यमवनयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्तादेनमभिषवाद्गृह्णीयात्तूष्णीँ शृतातङ्क्यमवनयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take it prior to the pressing; he should silently pour into it curds prepared out of milk curdled when hot.

आदित्यग्रहस्योदाहनन इति ॥

आदित्यग्रहस्योदाहनन इति ॥

As for striking upwards the Āditya cup (by means of the Upāṁśusavana stone):

अर्धर्चश उदाहन्यादिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

अर्धर्चश उदाहन्यादिति बौधायन ऋचर्चेति शालीकिः ॥

One should strike at each half verse, says Baudhāyana. At each verse, says Śālīki.

मैत्रावरुणस्य श्रयण आशिरोऽवनयन इति ॥

मैत्रावरुणस्य श्रयण आशिरोऽवनयन इति ॥

As for the mixing of the draught for Mitra-Varuṇa with milk and pouring warm milk into it:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः श्रीणीयादेव मैत्रावरुणं पयसाशिरमवनयेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः श्रीणीयादेव मैत्रावरुणं पयसाशिरमवनयेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should mix the draught for Mitra-Varuṇa with milk and pour warm milk into it.

नवम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

नवम्यां प्रस्तुतायां वाचयतीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu makes the sacrificer recite the relevant formula when the chanting of the ninth verse has been introduced:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

यस्यामेव कस्यां चिद्वाचयेदिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one should make him recite the relevant formula when the chanting of any verse is introduced.

होत्रकाणाँसन्तर्पण इति ॥

होत्रकाणाँसन्तर्पण इति ॥

As for the gratification of the Hotrakas’ functions:²⁸

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽनुसवनमेव होत्राः सन्तर्पयेदिति

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽनुसवनमेव होत्राः सन्तर्पयेदिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should gratify the function at each pressing.

पञ्च प्रातःसवने षण्माध्यन्दिने सवने सप्त तृतीयसवन इत्यौपमन्यवः ॥

पञ्च प्रातःसवने षण्माध्यन्दिने सवने सप्त तृतीयसवन इत्यौपमन्यवः ॥

Aupamanyava says that one should gratify five in the morning pressing, six in the midday-pressing and seven in the third pressing.

औपासनेष्विति ॥

औपासनेष्विति ॥

As for the placing of pieces of the Puroḍāśa near the goblets:

स ह स्माह बौधायनोऽनुसंव्रज्यौपासनाननुमन्त्रयेत चमसेभ्यश्च पुरोडाशशकलानुपास्येदत्र चैव षड्ढोतारं व्याचक्षीतेत्य्

स ह स्माह बौधायनोऽनुसंव्रज्यौपासनाननुमन्त्रयेत चमसेभ्यश्च पुरोडाशशकलानुपास्येदत्र चैव षड्ढोतारं व्याचक्षीतेत्य्

Baudhāyana says that after having gone (to the Havirdhāna-shed) (the Adhvaryu) should recite over the pieces of the Puroḍāśa the relevant formula, place the pieces of the Puroḍāśa near the goblets and recite the Sadḍhotṛ formula.

अत्रो ह स्माह शालीकिरनुसंव्रज्यैवौपासनाननुमन्त्रयेत पार्श्वतश्चमसेभ्यः पुरोडाशशकलानुपास्येदुपरिष्टाच्च षड्ढोतारं व्याचक्षीतेति २२

अत्रो ह स्माह शालीकिरनुसंव्रज्यैवौपासनाननुमन्त्रयेत पार्श्वतश्चमसेभ्यः पुरोडाशशकलानुपास्येदुपरिष्टाच्च षड्ढोतारं व्याचक्षीतेति २२

Śālīki says that after having gone (to the Havirdhāna-shed) one should recite over the pieces of the Puroḍāśa the relevant formula, place the pieces of the Puroḍāśa by the side of the goblet and then recite the Ṣaḍḍhotr̥-formulas.

सावित्रस्य ग्रहणे सादन इति ॥

सावित्रस्य ग्रहणे सादन इति ॥

As for the taking and placing of the draught for Savitr̥:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सजुष्टं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

सजुष्टं परिमृज्य सादयेदिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one should take it with the formula with the word juṣṭa joined to it, wipe it around and place.

तदन्यतोमदं प्रतिगृणातीति ॥

तदन्यतोमदं प्रतिगृणातीति ॥

As for the injunction that the Adhvaryu gives the response with the mada-part joined on one side:²⁹

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

मदा मोद इवेत्येव प्रतिगृणीयादिति शालीकिः ॥

मदा मोद इवेत्येव प्रतिगृणीयादिति शालीकिः ॥

Śālīki says that one should respond as madā moda iva.

नाराशँसानामनुप्रकम्पन इति ॥

नाराशँसानामनुप्रकम्पन इति ॥

As for the shaking of the Nārāśaṁśa goblets.

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्निति शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः ॥

अनुप्रकम्पयेरन्निति बौधायनो नानुप्रकम्पयेरन्निति शालीकिर्नैनानुपोद्यच्छेरँ श्चनेत्यौपमन्यवः ॥

They should shake, says Baudhāyana. they should not, says Śālīki. They should not even lift them up, says Aupamanyava.

सौम्यस्य चर्याया इति ॥

सौम्यस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the cooked rice to Soma:

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

उपाँशु चरेदिति बौधायन उच्चैरिति शालीकिः ॥

One should offer with the formulas recited in a low voice, says Baudhāyana. Recited loudly, says Śālīki.

सौम्यस्य परीज्याया इति ॥

सौम्यस्य परीज्याया इति ॥

As for the offering of clarified butter on both sides of the offering (of cooked rice) to Soma:

स ह स्माह बौधायनो यदि चैव समस्तौ यदि च विहृतावग्नाविष्णू उपाँश्वेव स्यातामिति

स ह स्माह बौधायनो यदि चैव समस्तौ यदि च विहृतावग्नाविष्णू उपाँश्वेव स्यातामिति

Baudhāyana says that whether Agni-Viṣņu are addressed combinedly or separately in the yājyās, the yājyās should be recited in a low voice.

समस्तावुपाँशु विहृतावुच्चैरिति शालीकिः ॥

समस्तावुपाँशु विहृतावुच्चैरिति शालीकिः ॥

Śālīki says that if the deities are addressed together, the yājyās should be recited in a low voice; if they are addressed (in the two yājyās) separately, they should be recited loudly.

तार्तीयसवनिकानां धिष्णियानां विहरण इति ॥

तार्तीयसवनिकानां धिष्णियानां विहरण इति ॥

As for the spreading of fires on the Dhiṣṇiya mounds at the third pressing :

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनश्चरित्वा वाचरित्वा वा सौम्येनाङ्गारैश्चतुर्धिष्णियान्विहरेदिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनश्चरित्वा वाचरित्वा वा सौम्येनाङ्गारैश्चतुर्धिष्णियान्विहरेदिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.³⁰ Baudhāyana says that before or after the offering of cooked rice to Soma, one should spread fire-brands on the Dhiṣṇiyas four times.

पात्नीवतस्य श्रयण इति ॥

पात्नीवतस्य श्रयण इति ॥

As for the mixing of the Pātnīvata draught:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

दध्ना वा पयसा वा पात्नीवतँश्रीणीयादिति शालीकिर्धिष्णियानां व्याघारणशेषेणाज्येन पात्नीवतँ श्रीणीयादित्यौपमन्यवः ॥

दध्ना वा पयसा वा पात्नीवतँश्रीणीयादिति शालीकिर्धिष्णियानां व्याघारणशेषेणाज्येन पात्नीवतँ श्रीणीयादित्यौपमन्यवः ॥

Śālīki says that one should mix the Patnivata either with curds or milk. Aupamanyava says that one should mix the Pātnivata with clarified butter which remained after spreading clarified butter in a line over the Dhiṣṇiyas.

पत्न्या उदानयन इति ॥

पत्न्या उदानयन इति ॥

As for escorting the sacrificer’s wife:

सूत्रं बौधायनस्यात्रैवासीतापोहिष्ठीयाभ्य इति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्यात्रैवासीतापोहिष्ठीयाभ्य इति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. She should remain here until she listens to the Hoty reciting the verse apo hi ṣṭhā… (in the Vaiśvadeva Śāstra).

तदुभयतोमदं प्रतिगृणातीति ॥

तदुभयतोमदं प्रतिगृणातीति ॥

As for the injunction that (the Adhvaryu) responds to the Śastra with the mada-part on both sides:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

मोदा मोद इवेत्येव प्रतिगृणीयादिति शालीकिः ॥

मोदा मोद इवेत्येव प्रतिगृणीयादिति शालीकिः ॥

One should respond with moda moda iva, says Śalīki.

ध्रुवस्य प्रच्यावन इति ॥

ध्रुवस्य प्रच्यावन इति ॥

As for the dropping of the Dhruva vessel:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

सर्व एवैषोऽवनयनमन्त्रः स्यादिति शालीकिः २३

सर्व एवैषोऽवनयनमन्त्रः स्यादिति शालीकिः २३

The entire formula³¹ should be employed for dropping down.

चमसानामायातन इति ॥

चमसानामायातन इति ॥

As for the laying down of the goblets:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

तेषु त्रीँस्त्रीँश्च दूर्वाग्रन्थीन्प्रास्यत्येकैकं च दर्भपुञ्जीलमिति ॥

तेषु त्रीँस्त्रीँश्च दूर्वाग्रन्थीन्प्रास्यत्येकैकं च दर्भपुञ्जीलमिति ॥

As for the injunction that one puts three bunches each of Dūrvā-grass and one cluster each of Darbha-blades;

सूत्रं बौधायनस्याद्भिरेवैते दक्षाः स्युरिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याद्भिरेवैते दक्षाः स्युरिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. These should be regarded as furnished with water alone, says Śālīki.

औपयजेष्विति ॥

औपयजेष्विति ॥

As for the embers required for the Upayāj-offerings:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आग्नीध्रादग्नीषोमीयस्य च सवनीयस्य चाङ्गारानाहरेच्छामित्रान्मैत्रावरुण्यै वशाया इति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आग्नीध्रादग्नीषोमीयस्य च सवनीयस्य चाङ्गारानाहरेच्छामित्रान्मैत्रावरुण्यै वशाया इति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should fetch embers from the Āgnīdhra fire for the Agnīṣomīya animal-sacrifice and the Savanīya animal-sacri- fice, and from the Śāmitra-fire for the sacrifice of a barren cow for Mitra-Varuṇa.

मिन्दाहुत्योर्होम इति ॥

मिन्दाहुत्योर्होम इति ॥

As for the minda-offerings:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तान्मिन्दाहुती जुहुयाद्मिन्दाहुती हुत्वा हारियोजनं ग्रहं गृह्णीयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पुरस्तान्मिन्दाहुती जुहुयाद्मिन्दाहुती हुत्वा हारियोजनं ग्रहं गृह्णीयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should first offer the two mindā-oblations, and then take up the Hariyojana draught.

शाकलैश्चर्याया इति ॥

शाकलैश्चर्याया इति ॥

As for the rite with the wooden chips:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यावन्त्येनाँसि कृतान्यभिविजानीयात्तेषामवयजनमसीत्यभ्यादध्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यावन्त्येनाँसि कृतान्यभिविजानीयात्तेषामवयजनमसीत्यभ्यादध्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should put as many chips as sins one might regard to have perpetrated, with the formula, “Thou art the removal by offering.”

आदित्यस्योपस्थान इति ॥

आदित्यस्योपस्थान इति ॥

As for the praying to Āditya:

सूरं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेरन्निति शालीकिः ॥

सूरं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेरन्निति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should pray to the Āhavanīya with the formula; says Śālīki.

कृष्णविषाणायाः प्रासन इति ॥

कृष्णविषाणायाः प्रासन इति ॥

As for the throwing of the horn of black antelope:

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

अवभृथ इति ॥

अवभृथ इति ॥

As for the Avabhṛtha:

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽत्रैवैनँस्थण्डिले कुम्भमिश्रं प्ररोप्य स्थालीभिश्च ग्रावोवायव्येन चावभृथमवेयादिति ॥

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽत्रैवैनँस्थण्डिले कुम्भमिश्रं प्ररोप्य स्थालीभिश्च ग्रावोवायव्येन चावभृथमवेयादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should collect (the sediment of Soma) in a pitcher, bury it in the mound, and proceed to the Avabhṛtha with the vessels, pressing stones and Vāyavya pots.

ग्रावोवायव्यस्य प्रप्लावन इति ॥

ग्रावोवायव्यस्य प्रप्लावन इति ॥

As for dipping or floating in water the pressing stones and wooden pots:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

प्रक्षाल्योदाहरेयुरिति शालीकिः ॥

प्रक्षाल्योदाहरेयुरिति शालीकिः ॥

They should be washed and should be brought back, says Śālīki.

प्रक्षाल्यैवैता स्थालीरुदाहरेयुस्

प्रक्षाल्यैवैता स्थालीरुदाहरेयुस्

As for the injunction that the earthen vessels should be washed and be brought back:

तास्वेतानि देविकाहवीँषि श्रपयेयुरिति बौधायनः

तास्वेतानि देविकाहवीँषि श्रपयेयुरिति बौधायनः

The Devikā oblations should be cooked in them, says Baudhāyana.

प्रप्लावयेयुरेवेति शालीकिः २४

प्रप्लावयेयुरेवेति शालीकिः २४

They should be floated in water, says Śālīki.

कृष्णाजिनस्य प्रप्लावन इति ॥

कृष्णाजिनस्य प्रप्लावन इति ॥

As for the floating of the skin of black antelope:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः कृष्णाजिनमुन्मुच्याद्भिरभ्युक्ष्य पुत्राय वान्तेवासिने वा दद्यात्स्रुचोपधानं वैनत्कुर्वीतापि वैनेन पुनर्दीक्षेतापि वैनेन पुनर्यजेतेति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः कृष्णाजिनमुन्मुच्याद्भिरभ्युक्ष्य पुत्राय वान्तेवासिने वा दद्यात्स्रुचोपधानं वैनत्कुर्वीतापि वैनेन पुनर्दीक्षेतापि वैनेन पुनर्यजेतेति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that (the sacrificer) should untie the skin, sprinkle water upon it, and give it away to a son or to a disciple; or he may use it as a cover for the ladles. Or he may again use it at initiation, or perform a sacrifice by using it.

उदयनीयस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

उदयनीयस्य बर्हिषः सँस्कार इति ॥

As for accomplishment of the sacrificial grass for the Udayanīyeṣṭi :

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

असिदादानप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायनः

One should employ formulas for the rites beginning with the taking of the sickle, so says Baudhāyana.

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

शुल्बप्रभृतीनिति शालीकिः

Those beginning with the preparing of the cord, says Śālīki.

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

सम्भरणप्रभृतीनित्यौपमन्यवः ॥

Those beginning with piling of the bunches, says Aupamanyava.

उदयनीयस्य निर्वपण इति ॥

उदयनीयस्य निर्वपण इति ॥

As for the pouring out of paddy for the Udayaniyeṣṭi:

स्रुचि वावधाय क्षामकाषँस्थाल्यां वा सक्षामकाषायां निर्वपेदिति ॥

स्रुचि वावधाय क्षामकाषँस्थाल्यां वा सक्षामकाषायां निर्वपेदिति ॥

One shoud put the scrapings into the ladle and pour out paddy with it, or in the vessel containing the scrapings.

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

The former alternative is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

उदयनीयस्य श्रपण इति ॥

उदयनीयस्य श्रपण इति ॥

As for the cooking of (the rice for) the Udayanīyeṣți:

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

One should cook in milk, says Baudhāyana; in water, says Śālīki.

चरोरनुपरिहरण इति ॥

चरोरनुपरिहरण इति ॥

As for the carrying around of the cooked rice :

अनुपरिहरेदिति बौधायनो नानुपरिहरेदिति शालीकिः ॥

अनुपरिहरेदिति बौधायनो नानुपरिहरेदिति शालीकिः ॥

One should carry around, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

उदयनीयस्यासादन इति ॥

उदयनीयस्यासादन इति ॥

As for the placing of the cooked rice for the Udayanīyeṣṭi :

षड्ढोत्रासादयेदिति बौधायनस्

षड्ढोत्रासादयेदिति बौधायनस्

One should place with the Ṣaḍḍhotr̥-formulas, says Baudhāyana.

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

तूष्णीमिति शालीकिः ॥

Silently, says Śālīki.

उदयनीयस्य चर्याया इति ॥

उदयनीयस्य चर्याया इति ॥

As for the offering of the cooked rice for the Udayanīyeṣṭi

सूत्रं बौधायनस्याहवनीय एवोदयनीयेन चरेदिति शालीकिः ॥

सूत्रं बौधायनस्याहवनीय एवोदयनीयेन चरेदिति शालीकिः ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer the Udayaniya rice on the Āhavanīya itself, says Śālīki.

अनूबन्ध्यस्य करण इति ॥

अनूबन्ध्यस्य करण इति ॥

As for the performance of the Anubandhyā sacrifice:

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

मैत्रावरुण्यामिक्षया यजेतेति शालीकिर्

मैत्रावरुण्यामिक्षया यजेतेति शालीकिर्

One should offer coagulated milk to Mitra-Varuṇa, says Śālīki.

अत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽजं पशुमप्यत्रालभेतैकादशपरयाजं त्वेव तन्त्रँ सन्तिष्ठापयिषेदिति ॥

अत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽजं पशुमप्यत्रालभेतैकादशपरयाजं त्वेव तन्त्रँ सन्तिष्ठापयिषेदिति ॥

Aupamanyava says that one may even offer a male goat. The pattern of eleven Prayājas should however be made applicable.

वपानां परिहोम इति ॥

वपानां परिहोम इति ॥

As for the offerings of clarified butter on both sides of the offering of the omentum :

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

तान्तां परिजुहुयादिति बौधायन आदितश्चान्ततश्चेति शालीकिः ॥

One should offer clarified butter on both sides of offering of each omentum, says Baudhāyana. One should offer clarified butter at the beginning and the end of the offerings of all omenta, says Śālīki.

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

हृदयशूलानामुद्वासन इति ॥

As for the discarding of the heart-spikes:

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

एकैकश उद्वासयेदिति बौधायनः

One should discard one by one, says Baudhāyana.

सर्वान्सहेति शालीकिः २५

सर्वान्सहेति शालीकिः २५

All together, says Śālīki.

उस्रण इति ॥

उस्रण इति ॥

As for the utterance of the word usra (in respect of the offering of cattle):

सर्वान्गोपशूनुस्रयेदिति बौधायनोऽन्यत्रर्षभाच्च वशायै चेति शालीकिः ॥

सर्वान्गोपशूनुस्रयेदिति बौधायनोऽन्यत्रर्षभाच्च वशायै चेति शालीकिः ॥

One should employ the suitable case-form of the word usra in respect of all members of live stock, says Baudhāyana. Except a bull and a barren cow, says Śālīki.

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

आमिक्षायै मन्त्रामन्त्र इति ॥

As for the reciting or non-reciting of formulas in respect of (the preparation of) Āmikṣā:

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

मन्त्रवती स्यादिति बौधायनस्

Formulas should be recited, says Baudhāyana.

तूष्णीकेति शालीकिः ॥

तूष्णीकेति शालीकिः ॥

It should be prepared silently, says Śālīki.

मैत्रावरुण्यै परिधिष्विति ॥

मैत्रावरुण्यै परिधिष्विति ॥

As for the laying of the enclosing sticks for (the offering of Āmikṣā to) Mitra-Varuṇa:

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्वे स्थूणे सदसो वा हविर्धानयोर्वा भित्त्वा बैदलकान्परिधीन्मैत्रावरुण्यै कुर्यादिति ॥

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्वे स्थूणे सदसो वा हविर्धानयोर्वा भित्त्वा बैदलकान्परिधीन्मैत्रावरुण्यै कुर्यादिति ॥

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. One should tear the eastern door-posts of the Sadas or the Havirdhāna and use the splinters as the enclosing sticks for the offering to Mitra-Varuṇa, says Baudhāyana.

उदवसान इति ॥

उदवसान इति ॥

As for the Udavasānīyeṣṭi :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

पूर्णाहुत्यैवोदवस्येदिति शालीकिः ॥

पूर्णाहुत्यैवोदवस्येदिति शालीकिः ॥

One should offer Purṇahuti instead of the Udavasāniyeṣṭi, says Śālīki.

दक्षिणायै दान इति ॥

दक्षिणायै दान इति ॥

As for giving away Dakṣiņā :

सूत्रं बौधायनस्य

सूत्रं बौधायनस्य

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

नात्राकामनियतं देयमिति शालीकिः ॥

नात्राकामनियतं देयमिति शालीकिः ॥

One should not give any thing which is not determined by one’s desire, says Śālīki.

देविकाहविषां करण इति ॥

देविकाहविषां करण इति ॥

As for the offering of the Devika-oblations:

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनस्त्रीण्यनूबन्ध्यस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरँस्त्रीण्युदवसानीयामिति

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनस्त्रीण्यनूबन्ध्यस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरँस्त्रीण्युदवसानीयामिति

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Three oblations shoud follow the Paśupuroḍāśa of the Anūbandhyā sacrifice; three of the Udavasānīya, says Baudhāyana.

सर्वाण्येवानूबन्ध्यस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरन्निति शालीकिराज्येनैव देविका यजेतेत्याञ्जीगविः ॥

सर्वाण्येवानूबन्ध्यस्य पशुपुरोडाशमनुवर्तेरन्निति शालीकिराज्येनैव देविका यजेतेत्याञ्जीगविः ॥

All should follow the Paśupuroḍāśa of Anūbandhyā sacrifice, says Śālīki. One should offer clarified butter to Devikās, says Āñjīgavi.

अग्निभिः प्रत्यवसान इति ॥

अग्निभिः प्रत्यवसान इति ॥

As for returning home together with the fires:

अजस्रैः प्रत्यवस्येदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

अजस्रैः प्रत्यवस्येदिति बौधायनोऽरण्योः समारोह्येति शालीकिः ॥

One should return together with the lasting fires, says Baudhāyana. Having consigned them into kindling woods, says Śālīki.

अग्निहोत्रयोः प्रतिहोमः इति ॥

अग्निहोत्रयोः प्रतिहोमः इति ॥

As for the separate offering of the two Agnihotras:

प्रतिजुहुयादिति बौधायनो न प्रतिजुहुयादिति शालीकिर्न प्रतिजुहुयादिति शालीकिः २६

प्रतिजुहुयादिति बौधायनो न प्रतिजुहुयादिति शालीकिर्न प्रतिजुहुयादिति शालीकिः २६

One should make separate offerings, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.