यजुर्वेदे विश्वासटिप्पन्यः

विंशः प्रश्नः

१

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपवसथ इति ॥

मूलम्

उपवसथ इति ॥

English

As for the Upavasatha day:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कथमु खलूपवसथं जानीयात्

मूलम्

कथमु खलूपवसथं जानीयात्

English

how should one ascertain the Upavasatha-day namely,

विश्वास-प्रस्तुतिः

सन्ध्यः स्विदेवोपपाद्योऽथऽपूरि नादर्शीति

मूलम्

सन्ध्यः स्विदेवोपपाद्योऽथऽपूरि नादर्शीति

English

the time on the point of conjunction or in its proximity on the one hand, and when the moon is not visible on the other? Desirable is the point of conjunction, desirable is also the moment in its proximity.

विश्वास-प्रस्तुतिः

साधु खलु सन्ध्यः साधु सन्धेरुपपादनं ननु खलु सन्ध्यः सूपपादय इव सर्वेषां त्वेव सन्ध्य इवेति

मूलम्

English

To be true, the point of conjunction is in reality the moment in its proximity. People generally take it to be the point itself.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन यत्रैतदुपवसतोऽस्तमित आदित्ये पुरस्ताच्चन्द्र मा लोहितीभवन्निवोदियात्तमप्युपवसथं जानीयादित्य्

मूलम्

English

Baudhāyana indeed says that one should regard that day as the Upavasatha on which, while he is observing the relevant vow, the moon looking like a red ball rises in the east after the sun has set.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह शालीकिरतिपन्नः खल्वेष भवति

मूलम्

अत्रो ह स्माह शालीकिरतिपन्नः खल्वेष भवति

English

Śālīki indeed says that the Upavasatha day is thus transgressed.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स सन्ध्यं वैवोपपादयिषेत्पूर्णं वाभियजेत

मूलम्

स सन्ध्यं वैवोपपादयिषेत्पूर्णं वाभियजेत

English

One should find out the moment in the proximity of the point of conjunction or perform the Iṣṭi when the moon is full.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य चेदुपवसतोऽस्तमित आदित्ये पुरस्ताच्चन्द्रं लोहितीभवन्निवोदियादारमताग्निहोत्रेणेत्युक्त्वा पार्वणेन प्रक्रामेत्

मूलम्

English

If, while one is observing the Upavasatha-vow, the moon looking like a red ball rises in the east when the sun has set, he should say, “Do you stop the Agnihotra-rite, and start the rite of the Parvan-day."

विश्वास-प्रस्तुतिः

सँस्थिते पार्वणेऽग्निहोत्रं जुहुयादिति नु खलु पौर्णमास्याम्

मूलम्

सँस्थिते पार्वणेऽग्निहोत्रं जुहुयादिति नु खलु पौर्णमास्याम्

English

After that rite is concluded, he should resume the Agnihotra-offering. This is in the case of the Full-moon sacrifice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथामावास्यायामिति

मूलम्

अथामावास्यायामिति

English

Now about the New-moon sacrifice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽदृश्यमान एवोपवसेन्न दृश्यमान इत्येवं चैव खलु कुर्यादिति शालीकिरस्ति त्वपि दृश्यमान उपवसथो

मूलम्

English

Baudhāyana indeed says that one should observe the Upavasatha when the moon is not visible; nor if it becomes visible. One should do so, says Śālīki; the Upavasatha falls also on that day when even the moon is visible (at day-break).

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्रैतद्रा त्रीभिरुपपन्नोऽणुश्चन्द्र माः परिनक्षत्रमुपव्युषं भवति न स श्वो भूते दृश्यते तमप्युपवसथं जानीयादिति ॥

मूलम्

English

The moon which becomes smaller and smaller in the course of the preceding nights and appears surrounded by stars at day-break, does not become visible the next day. Therefore one should understand that day as the Upavasatha.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीनामन्वाधान इति ॥

मूलम्

अग्नीनामन्वाधान इति ॥

English

As for the adding of fuel to the fires:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनो विहव्याभिरग्नीनन्वादध्यात्तिसृभिस्तिसृभिरेकैकं ये नव समामनेयुरथ येऽष्टौ प्रथमां वोत्तमां वा द्विरभ्यावर्तयेयुरथ ये दश तिसृभिस्तिसृभिरेकैकमन्वाधायोत्तरेणाहवनीयं तिष्ठन्दशमीं निगदेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यो नु खलु गार्हपत्यः सकृदन्वाहित एष भवति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Baudhāyana indeed says here that for those who count nine Vihavya rks, one should add fuel to the fires with the Vihavya verses-each one with three verses. For those who count eight, one should repeat the first or the last one. For those who count ten, one should add fuel to each one with three verses, and should recite the tenth standing to the north of the Āhavanīya, Śālīki indeed says here that fuel is added to the Gārhapatya once.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रामयोनिरन्वाहार्यपचन आहवनीयमेवैकं विहव्ययान्वादध्यादथातिशिष्टा उत्तरेणाहवनीयं तिष्ठन्निगदेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो विहव्याभिरेवाग्नीनन्वादध्यादेकैकमेकैकयाथातिशिष्टा उत्तरेणाहवनीयं तिष्ठन्निगदेदित्यत्रो ह स्माह मौद्गल्य आहवनीयमेवैकमन्वादध्यादग्निं गृह्णामि सुरथं यो मयोभूर्य उद्यन्तमारोहति सूर्यमह्ने । आदित्यं ज्योतिषां ज्योतिरुत्तमं श्वो यज्ञाय रमतां देवताभ्यः ॥

मूलम्

English

The Anvāhāryapacana fire is procured from a secular source. One should therefore add fuel only to the Āhavanīya fire with a Vihavya verse; and should recite the remaining verses while standing towards the north of the Āhavanīya. Aupamanyava says that one should add fuel to the fires with Vihavya verses to each one with a verse; and recite the remaining verses while standing to the north of the Āhavanīya. Maudgalya says that one should add fuel only to the Āhavanīya with the verses, “I receive Agni who ascends a good chariot, who grants happiness and who appears following the rising sun by day, the Āditya the highest luminary among the luminaries. May he remain for the offering to deities.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वसून्रुद्रा नादित्यानिन्द्रे ण सह देवताः । ताः पूर्वः परिगृह्णामि स्व आयतने मनीषया ॥

मूलम्

English

I receive the deities Vasus, Rudras and Ādityas together with Indra first of all at my residence with devotion.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इमामूर्जं पञ्चदशीं ये प्रविष्टास्तान्देवान्परिगृह्णामि पूर्वः । अग्निर्हव्यवाडिह तानावहतु पौर्णमासँहविरिदमेषां मयीति पौर्णमास्याम्

मूलम्

English

—I receive first of all the gods who have arrived on this fifteenth day full of vigour. May Agni the carrier of oblations bring them here. May there be with me the oblation pertaining to the Full-moon sacrifice for them,”¹

विश्वास-प्रस्तुतिः

आमावास्यँहविरिदमेषां मयीत्यमावास्यायामित्यत्रो ह स्माह मैत्रेय आहवनीयमेवैकं विहव्यान्वादध्यात्तूष्णीमितरावथातिशिष्टा उत्तरेणाहवनीयं तिष्ठन्निगदेदिति

मूलम्

English

at the Full-moon sacrifice; “may there be with me the oblation pertaining to the New-moon sacrifice for them,”¹ at the New-moon sacrifice. In this connection Maitreya says that one should add fuel only to the Āhavanīya with a Vihavya verse, to the other two fires silently, and recite the remaining verses while standing to the north of the Āhavanīya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्याहृतीभिरेवाग्नीनन्वादध्यादिति राथीतरः ॥

मूलम्

व्याहृतीभिरेवाग्नीनन्वादध्यादिति राथीतरः ॥

English

Rāthītara says that one should add fuel to the fires with the Vyāhṛtis.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आतञ्चनेष्विति ॥

मूलम्

आतञ्चनेष्विति ॥

English

As for the curdling agents²:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो हविरातञ्चनान्येतानि भवन्तीत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्दधि खल्वातञ्चनार्थे दृष्टं भवति

मूलम्

English

Baudhāyana says that all these are the curdling agents. Śālīki says that curds itself is meant for coagulating.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मिन्नविद्यमान एतेषामेकेनातञ्च्यादिति ॥

मूलम्

तस्मिन्नविद्यमान एतेषामेकेनातञ्च्यादिति ॥

English

In its absence one may employ one of these.²

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्रतोपायन इति ॥

मूलम्

व्रतोपायन इति ॥

English

As for the adoption of the vow :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सङ्गवकाले वा व्रतमुपेयाद्धेनुषु वा दोह्यमानासु प्रणीतासु वा प्रणेष्यत्सु हविःषु वासन्नेष्वित्यत्रो ह स्माह शालीकिः पूर्वेद्युःकालं खलु व्रतोपायनं भवतीति ब्राह्मणं बर्हिषा पूर्णमासे व्रतमुपैति वत्सैरमावास्यायामिति स सङ्गवकाल एव व्रतमुपेयादित्यन्वाधानप्रभृतीत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should adopt the vow at the time when cattle are brought together for leading towards the pasture, or while milch-cows are being milked or while Praṇītā-waters are being carried forth or when the oblations have been placed (within the altar). Śālīki says that the vow is indeed to be adopted on the preceding day. The Brāhmaṇa says, “On the full-moon day one adopts the vow at the fetching of the sacrificial grass, and on the new- moon day at the driving away of calves.” He (the sacrificer) should adopt vow at the time when cattle are brought together. Aupamanyava says that he should do so at the adding of fuel.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभ्युदितेष्ट्यामिति ॥

मूलम्

अभ्युदितेष्ट्यामिति ॥

English

As for the Abhyuditeṣṭi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सिद्धैरेवामावास्यैर्हविर्भिरिष्ट्वा पुनरुपोष्य श्वो भूते काल्यामनभ्युदितामव्यापन्नां यजेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यैषा ब्राह्मणजेष्टिस्तया व्यक्तयेष्ट्वा पुनरुपोष्य श्वो भूते काल्यामनभ्युदितामव्यापन्नां यजेतेति नु खलु सन्नयतोऽथासन्नयतः

मूलम्

English

Baudhāyana says that having offered the oblations procured for the New-moon sacrifice, one should again adopt the Upavasatha-vow and again perform the timely Iṣṭi next day in entirety when there is no moon. Šāliki says that one should distinctly perform the Iṣṭi prescribed in the Brāhmaṇa, again adopt the Upavasatha-vow, and next day perform the timely Iṣṭi in entirety when there is no moon. This is for one who offers Sāṁnāyya. Now for one not offering Sāmnāyya:

विश्वास-प्रस्तुतिः

समानः कल्पो बौधायनस्यात्रो ह स्माह शालीकिरप्स्वेवैतानि हवीँषि श्रपयित्वा पुनरुपोष्य श्वो भूते काल्यामनभ्युदितामव्यपन्नां यजेतापि वोपवसथ एवातिप्रवर्धेतेति ॥

मूलम्

English

the procedure prescribed by Baudhāyana is similar. Śālīki says that one should cook the oblation in water, again adopt the Upavasatha-vow, and perform the timely Iṣṭi in entirety when there is no moon. Or one should extend the Upavasatha.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आच्छायन इति ॥

मूलम्

आच्छायन इति ॥

English

As for proceeding (to fetch a twig) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो वाचंयम एव शाखामाच्छेयाद्वाचंयम एवाहरेदेवं एवाहरित्येवं चैव खलु कुर्यादिति शालीकिर्ब्राह्मणेन च यथार्थमन्तर्हसन्नेव सम्भाषेत नाब्राह्मणेनेति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should go to fetch the twig restraining speech and fetch it restraining speech.³ One should do so, says Śālīki. One may talk to a brāhmaṇa smiling inwardly, not to a non-brāhmaṇa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शाखाया आच्छेदन इति ॥

मूलम्

शाखाया आच्छेदन इति ॥

English

As for the cutting of the twig :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन इषे त्वेति शाखामाच्छिन्द्यादूर्जे त्वेत्यनुमृज्याद्वान्वीक्षेत वेत्यन्वीक्षेतैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should cut the twig with iṣe tvā, and straighten it or gaze at it with urje tvā. Śālīki says that he should gaze at it.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वत्सापाकरण इति ॥

मूलम्

वत्सापाकरण इति ॥

English

As for the driving away of calves:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो वायव स्थेति पुँस एवापाकुर्यादुपायव स्थेति स्त्रियोऽथ यद्यन्यतरे स्युर्नैव मन्त्रं परिजह्यात्

मूलम्

English

Baudhāyana says that with vāyava stha one should drive away the male calves and with upāyava stha the female ones. In the event of the either sex, one should not drop the formula.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सँसृष्टेनैवेति शालीकिः १

मूलम्

सँसृष्टेनैवेति शालीकिः १

English

Śālīki says that one should drive the calves with the combined formula.

२

विश्वास-प्रस्तुतिः

शाखायै सञ्चर इति ।

मूलम्

शाखायै सञ्चर इति ।

English

As for the carrying of the twig:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेणाहवनीयँसञ्चारयेदिति बौधायनो जघनेन गार्हपत्यमिति शालीकिरेष सर्वकल्पे शाखायै सञ्चरः पयसां चान्यत्र प्रावर्गिकादित्युभयोरेवापरेण प्रावर्गिकं सञ्चारयेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should carry along the front of the Āhavanīya. Śālīki says along the rear of the Gārhapatya. This should be the route for carrying the twig in all procedures and also in regard to the milk except the one used in the Pravargya-rite. Aupamanyava says that one should carry the milk in the Pravargya rite along the rear of both the fires.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रवसतो याजमान इति ॥

मूलम्

प्रवसतो याजमान इति ॥

English

As for the sacrificer’s duties while on journey:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सहयाजमानः खल्वयं यजमानः प्रवसति

मूलम्

स ह स्माह बौधायनः सहयाजमानः खल्वयं यजमानः प्रवसति

English

Baudhāyana says that the sacrificer indeed goes on a journey accompanied by his duties.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स यत्र स्यात्तदेनं मनसा ध्यायेत्

मूलम्

स यत्र स्यात्तदेनं मनसा ध्यायेत्

English

Wherever he may be, he should go along them mentally.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स यदि विसँस्थित आगच्छेत्कृतमनुमन्त्र्य कर्मान्तेन प्रक्रामेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यद्यस्य पुत्रो वान्तेवासी वालङ्कर्मीणः स्यात्तं तत्र प्रेष्येत्

मूलम्

English

If he comes when the rite is not yet completed, he should follow in recitation the finished part, and join in the remaining part. Śālīki says that one should depute his son or pupil provided he is capable of the performance.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स यदि विसँस्थित आगच्छेत्कृतान्ताद्वा प्रक्रामेन्ना वा द्रि येतोभौ त्वेव यजमानभागं प्राश्नीयातामिति ॥

मूलम्

English

If he arrives while the rite is yet incomplete, he should resume his duties at the remaining performance, or he may not pay heed to it. However, both (the son or pupil, and the sacrificer) should consume the sacrificer’s portion.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्माबर्हिषोरुपकल्पन इति ॥

मूलम्

इध्माबर्हिषोरुपकल्पन इति ॥

English

As for the procurement of the sacrificial grass and faggot:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरपराह्णे पितृभ्यो दत्त्वेध्माबर्हिः सन्नह्येदित्याञ्जीगविः

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra is (that of) the two teachers (Baudhāyana and Śālīki). Āñjīgavi says that one should tie the sacrificial grass and faggot after having offered (rice-balls) to the Pitr̥s.

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्वो भूते हविष्कृदन्त इत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

श्वो भूते हविष्कृदन्त इत्यौपमन्यवः ॥

English

Aupamanyava says that one should do so next day after the call to the preparer of the oblation-material.

विश्वास-प्रस्तुतिः

असिदस्य प्रतितपन इति ॥

मूलम्

असिदस्य प्रतितपन इति ॥

English

As for the heating of the sickle :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः प्रतितपेदेवासिदमेवमश्वपर्शुँरक्षोऽपहननायेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्न तेजसि तेजः प्रतितपेदश्वपर्श्वां खल्वेते मन्त्रा दृष्टा भवन्ति

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should heat the sickle or the horse-rib for dispelling the Rakṣas. Śālīki says that one should not heat the lustre over lustre. The formulas are intended for the horse-rib.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोऽश्वपर्शुमेव प्रतितपेन्नासिदं क्रूरापहननायेति ॥

मूलम्

सोऽश्वपर्शुमेव प्रतितपेन्नासिदं क्रूरापहननायेति ॥

English

He should (therefore) heat the horse-rib, not the sickle, for dispelling the evil.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रक्रमेष्विति ॥

मूलम्

प्रक्रमेष्विति ॥

English

As for the steps:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन आहवनीयादेवाग्रे त्रीन्वा चतुरो वा प्राचः प्रक्रमान्प्रक्रम्याथ तां दिशमभिप्रव्रजेद्यत्र बर्हिर्वेत्स्यन्मन्येतेत्याहवनीयादेव यथार्थं गच्छेन्न तु दक्षिणया द्वारेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that after having passed over three or four steps towards the east, one may proceed towards that quarter where he may think he would obtain sacrificial grass. Śālīki says that one should proceed towards the desired quarter from the Āhavanīya itself, but not along the southern door.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिषवण इति ॥

मूलम्

परिषवण इति ॥

English

As for the grasping (of the bunch) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनस्त्रिरेव मन्त्रं ब्रूयात्त्रिः कर्मावतयेदेवं यूपावटस्य परिलेखन एवँसोमक्रयण्यै पद एवमौदुम्बर्या अवट एवमुपरवेष्विति

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should repeat the formula thrice and repeat the action thrice. Similarly with regard to the tracing around of the hole for the sacrificial post, similarly with regard to the foot-print of the Soma-purchasing cow, similarly with regard to the hole for the Audumbarī post, similarly with regard to the Uparava holes.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदेव मन्त्रं ब्रूयात्त्रिः कर्मावर्तयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सकृदेव मन्त्रं ब्रूयात्त्रिः कर्मावर्तयेदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should recite the formula only once and repeat the action thrice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आच्छेदनेष्विति ॥

मूलम्

आच्छेदनेष्विति ॥

English

As for the cutting of the sacrificial grass:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) in the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रत्यगाशीः खल्वेष मन्त्रो दृष्टो भवति

मूलम्

प्रत्यगाशीः खल्वेष मन्त्रो दृष्टो भवति

English

Śālīki says that this formula relates to personal wish.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रप्रत्यभिमर्शनमेवैतत्स्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

मन्त्रप्रत्यभिमर्शनमेवैतत्स्यादिति शालीकिः ॥

English

Therefore the touching should merely be oral (not direct).

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरस्य सन्नहन इति ॥

मूलम्

प्रस्तरस्य सन्नहन इति ॥

English

As for the tying up of the Prastara :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽभ्यर्धाच्चैनँसन्नह्येदन्यत्र चैतस्मादयुग्मायुग्मं निधनानि कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्रस्तरस्य खलु मन्त्रप्रतिलाभात्सर्वं बर्हिर्मन्त्रं लभते न चैनमभ्यर्धात्सन्नह्येदेतच्चैवायुग्मतमँस्यादिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should fasten it separately. Out of the other grass he should prepare an odd number of bundles. Śālīki says that because Prastara is fastened with a formula, the entire darbha-grass becomes provided with formula. He should not fasten the Prastara separately; the entire bulk should be odd in number.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुल्बस्य करण इति ॥

मूलम्

शुल्बस्य करण इति ॥

English

As for the preparation of the cord:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अधिकरणं चतुथँर्स्या दिति बौधायनोऽधिकरणमेव तृतीयमिति शालीकिः ॥

मूलम्

अधिकरणं चतुथँर्स्या दिति बौधायनोऽधिकरणमेव तृतीयमिति शालीकिः ॥

English

the initial twirled bunch should be the fourth (component). So says Baudhāyana. The initial twirled bunch should be the third. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिषः सम्बरण इति ॥

मूलम्

बर्हिषः सम्बरण इति ॥

English

As for the piling up of the sacrificial grass:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यान्यन्यानि याजुषान्निधनानि तानि पूर्वाणि मन्त्रेण सम्भृत्याथोपरिष्टाद्याजुषं मन्त्रेणैव सम्भरेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यान्यन्यानि याजुषान्निधनानि तानि पूर्वाणि तूष्णीँ सम्भृत्याथोपरिष्टाद्याजुषं मन्त्रेणैव सम्भरेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो य एवादिर्लवने ससम्भरणे सयाजुषमेवाग्रे मन्त्रेण सम्भृत्य तूष्णीमितराणि सम्भृत्य विपरिकृष्य ग्रन्थिं कुर्यादिति २

मूलम्

English

one should first pile up with a formula the bunches other than the one fastened with the (relevant) formula (= the Prastara) and then place upon them with the formula the bunch fastened with the formula. So says Baudhāyana. One should first silently pile up the bunches other than the one fastened with the (relevant) formula, and then place upon them with the formula the bunch fastened with the formula. So says Śālīki. The bunch which was first cut off should also be piled up first. One should first pile up with the relevant formula the bunch which was cut off with the (relevant) formula, then pile up the other bunches silently, turn around (the heap) and fix the loop.

३

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रन्थिकरण इति ॥

मूलम्

ग्रन्थिकरण इति ॥

English

As for the fixing of the loop:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समायच्छन्नेवैतं मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

समायच्छन्नेवैतं मन्त्रं जपेदिति शालीकिः ॥

English

While fixing the loop one should murmur the formula. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पश्चात्प्राञ्चमुपगूहतीति ॥

मूलम्

पश्चात्प्राञ्चमुपगूहतीति ॥

English

As for inserting (the loop) from west to east:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरस्तात्प्रत्यञ्चमिति शालीकिः ॥

मूलम्

पुरस्तात्प्रत्यञ्चमिति शालीकिः ॥

English

One should insert it from east to west. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिषो निधान इति ॥

मूलम्

बर्हिषो निधान इति ॥

English

As for placing of the sacrificial grass:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः स्फ्यं वा शकलं वान्तर्वेदि निधाय तस्मिन्मन्त्रेण प्रतिष्ठाप्य ततो यथासुष्ठु निधध्यादिति

मूलम्

English

one should place within the altar the wooden sword or a chip, put (the grass upon it) with the formula and then place it conveniently. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्रैव निधास्यन्स्यात्तन्मन्त्रेणैव निदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

यत्रैव निधास्यन्स्यात्तन्मन्त्रेणैव निदध्यादिति शालीकिः ॥

English

Wherever he has to place it, he should place it with the formula. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिधीनां करण इति ॥

मूलम्

परिधीनां करण इति ॥

English

As for the preparation of the enclosing sticks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उरःसम्मितो मध्यमः स्यादथेतरौ बाहुमात्रौ स्यातामिति

मूलम्

स ह स्माह बौधायन उरःसम्मितो मध्यमः स्यादथेतरौ बाहुमात्रौ स्यातामिति

English

the middle one should be as high as the breast and the other two as long as the arm. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एव बाहुमात्राः स्युरिति शालीकिः ॥

मूलम्

सर्व एव बाहुमात्राः स्युरिति शालीकिः ॥

English

All should be as long as the arm. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्मस्य करण इति ॥

मूलम्

इध्मस्य करण इति ॥

English

As for the preparation of the faggot:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनुसामिधेनीध्मं कुर्यादिति बौधायनोऽपरिमितमिति शालीकिः ॥

मूलम्

अनुसामिधेनीध्मं कुर्यादिति बौधायनोऽपरिमितमिति शालीकिः ॥

English

one should prepare (the sticks of) the faggot as many as the Samidhenī verses. So says Baudhāyana. Even more. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेदस्य करण इति ॥

मूलम्

वेदस्य करण इति ॥

English

As for the preparation of the Veda:

विश्वास-प्रस्तुतिः

वत्सज्ञुं कुर्यादिति बौधायनो मूतकार्यमिति शालीकिस्

मूलम्

वत्सज्ञुं कुर्यादिति बौधायनो मूतकार्यमिति शालीकिस्

English

one should prepare it resembling the knee of a calf. So says Baudhāyana. Resembling the basket for grains. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिवृतमित्यौपमन्यव ऊर्ध्वाग्रमित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

मूलम्

त्रिवृतमित्यौपमन्यव ऊर्ध्वाग्रमित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

English

Three-stranded. So says Aupamanyava. With a tip upwards. So says Aupamanyavī-putra.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पितृयज्ञबर्हिषीति ॥

मूलम्

पितृयज्ञबर्हिषीति ॥

English

As for the grass for the Pitṛyajña :

विश्वास-प्रस्तुतिः

समूलमेतद्बर्हिर्भवतीति बौधायनः पितृयज्ञसामान्यादिति

मूलम्

समूलमेतद्बर्हिर्भवतीति बौधायनः पितृयज्ञसामान्यादिति

English

It is with roots because of the general rule concerning Pitryajña. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

महापितृयज्ञ एवैतद्दृष्टं भवत्यमूलमेवैतद्बर्हिः स्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

महापितृयज्ञ एवैतद्दृष्टं भवत्यमूलमेवैतद्बर्हिः स्यादिति शालीकिः ॥

English

This (i.e. grass with roots) is found in the Mahāpitṛyajña alone. (In the Pitryajña) the grass should be without roots. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इष्टिसन्निपात इति ॥

मूलम्

इष्टिसन्निपात इति ॥

English

As for the aggregation of Istis:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो याः काश्चेष्टयः समानेऽहनि सन्निपतेयुस्तन्त्रायतन्त्राय चासां बर्हिर्लावो गच्छेल्लूनं वासादयेत्तन्त्रेतन्त्रे चासां व्रतमुपेत्य तन्त्रापवर्गे व्रतं विसृजेतेत्य्

मूलम्

English

Baudhāyana indeed says that in the case of the Istis which are to be performed on the same day one should go out for the cutting of the grass in respect of each of them separately or put it down if already cut separately. One should commence the vow in respect of each Iṣṭi separately and at the end of it relinquish it separately.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह शालीकिर्याः काश्चेष्टयः समानेऽहनि सन्निपतेयुः सकृदेवासाँ सर्वासां बर्हिर्लावो गच्छेल्लूनं वासादयेदादितश्चासां व्रतमुपेत्य सर्वासां पारे व्रतं विसृजेतेति ॥

मूलम्

English

Śālīki says that in the case of the Istis to be performed on the same day, one should go out for the cutting off of the grass in respect of all of them at one and the same time or put it down if already cut (also at one and the same time). One should commence the vow at the beginning of all Istis and release it at the conclusion of all.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पर्णत्सरूणां निवपन इति ॥

मूलम्

पर्णत्सरूणां निवपन इति ॥

English

As for the throwing of the leaves :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तृतीअमग्न्यगार उद्वपेत्तृतीयमन्तर्वेदि निवपेत्तृतीयेन वत्सानां धूननं कुर्यादेवमिव हि पशूनां नेदीयान्भवतीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. In this connection Baudhāyana says that oe should throw one third (of the leaves) on the roof of the fire-hall, one third within the altar and with one third one should agitate the calves. In this way he becomes closer to the cattle.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पौर्णमास्यामुपवेषकरण इति ॥

मूलम्

पौर्णमास्यामुपवेषकरण इति ॥

English

As for the preparation of a fire-stirring stick in connection with the Full-moon sacrifice:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should prepare. So says Baudhāyana. One should not prepare. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दोहनपवित्रस्य करण इति ॥

मूलम्

दोहनपवित्रस्य करण इति ॥

English

As for preparation of the twig-strainer:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो मूले मूलानि बद्ध्वा द्विगुणाँरज्जुँसम्प्रसार्याग्रे निग्रथ्नीयादेवमस्याग्रमग्रैरभिसम्पन्नं भवतीत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्मूले मूलानि बद्ध्वा द्विगुणाँरज्जुँ सम्प्रसार्य मूले परिहृत्य त्रिगुणाँरज्जुँसम्प्रसार्याग्रे निग्रथ्नीयाद्

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should join the roots (of the darbha-blades) to the root (of the twig), form a two-stranded braid (of these darbha-blades), and then tie a knot at the end. In this way the tip of the twig would become united with the darbha-tips. Śālīki says that one should join the roots (of the darbha-blades) to the root of the twig, and (first) form a two-stranded braid, carry the ends of those darbha-blades (again) to the root of the twig, form a three-stranded braid and (finally) tie a knot at the end.

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमस्याग्रमग्रैरभिसम्पन्नं भवतीति ३

मूलम्

एवमस्याग्रमग्रैरभिसम्पन्नं भवतीति ३

English

In this way the tip of the twig becomes united with the tips of the darbha-tips.

४

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्निहोत्रोच्छेषणस्य करण इति ॥

मूलम्

अग्निहोत्रोच्छेषणस्य करण इति ॥

English

As for the leaving of the remnant of the Agnihotra-oblation:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यद्यस्याज्येन वौषधेन वा प्रक्रान्तँस्यात्पयसैव ताँ रात्रिं जुहुयात्पयस एवाग्निहोत्रोच्छेषणं कुर्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्नासमाप्ते काम आवर्तयेद्यद्यस्याज्येन वौषधेन वा प्रक्रान्तँ स्यात्तस्य हुत्वा तस्यैवाग्निहोत्रोच्छेषणं कुर्यादिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that though the sacrificer has chosen clarified butter or grains for his Agnihotra, one should offer milk only on that night and have milk as the remnant of the Agnihotra. Śālīki says that one should not change the oblation until the desire for whose fulfilment it is adopted. If one has chosen clarified butter or grains as the oblation, one should offer it and leave its portion as the remnant of Agnihotra.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सान्नाय्यपात्राणां प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

सान्नाय्यपात्राणां प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the utensils to be used for Sāṁnāyya :

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

मूलम्

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

English

one should sprinkle them with water sanctified silently. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कमण्डलुगताभिरिति शालीकिः ॥

मूलम्

कमण्डलुगताभिरिति शालीकिः ॥

English

With the water from the water-pot. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ जघनेन गार्हपत्यमुपविश्योपवेषेणोदीचोऽङ्गारान्निरूहतीति ॥

मूलम्

अथ जघनेन गार्हपत्यमुपविश्योपवेषेणोदीचोऽङ्गारान्निरूहतीति ॥

English

As for the practice that having sat down to the rear of the Gārhapatya, one pushes out the embers towards the north by means of the fire-stirring stick :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमङ्गारान्निरूहेत्

मूलम्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीमङ्गारान्निरूहेत्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should push out the embers silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एवैषोऽधिश्रयणमन्त्रः स्यादिति ॥

मूलम्

सर्व एवैषोऽधिश्रयणमन्त्रः स्यादिति ॥

English

This entire formula is intended for baking.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दोहनपवित्रस्याधान इति ॥

मूलम्

दोहनपवित्रस्याधान इति ॥

English

As for the placing of the twig-strainer:

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रेण कृत्वा मन्त्रेण स्थाल्यामादध्यादिति बौधायनस्

मूलम्

मन्त्रेण कृत्वा मन्त्रेण स्थाल्यामादध्यादिति बौधायनस्

English

one should prepare it with the relevant formula and also place it over the vessel with the formula. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीं कृत्वा मन्त्रेण स्थाल्यामादध्यादिति शालीकिरर्धेन कृत्वार्धेन स्थाल्यामादध्यादित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

One Śālīki should prepare it silently and place over the vessel with the formula. So says One should prepare it with a half of the formula and place over the vessel with the remaining half. So says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

धेनूनामनुमन्त्रण इति ॥

मूलम्

धेनूनामनुमन्त्रण इति ॥

English

As for following the milch-cows with a formula:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन एकैकामेवासामनुमन्त्रयेताथासामेकैकां दोहयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सकृदेवैनाः सर्वा अनुमन्त्रयेताथासामेकैकां दोहयेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवः सकृदेवैनाः सर्वा अनुमन्त्रयेत सकृच्चैना दोहयेदत्र चैव स्तोकान्परिनिस्तिष्ठेदित्येकैकामेवासाँ सर्वेणसर्वेण कर्मणा परिनिस्तिष्ठेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should follow each one with the formula, and cause each one to be milked. Śālīki says that one should follow them with the formula recited only once, and cause each one of them to be milked. Aupamanyava says that one should follow them with the formula recited only once and cause them to be milked all at once.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्तोकानामनुमन्त्रण इति ॥

मूलम्

स्तोकानामनुमन्त्रण इति ॥

English

As for the following of the drops of milk with a formula:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेराख्यातमौपमन्यवस्यात्रो ह स्माह बौधायन आतच्यैव स्तोकाननुमन्त्रयेतात्रैव हि स्तोकानामन्तो भवतीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. The view of Aupamanyava is laid down above. Baudhāyana says that one should follow the drops after having coagulaed the milk. For really here is the end of the milk-drops.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरासां दोहन इति ॥

मूलम्

उत्तरासां दोहन इति ॥

English

As for the milking of the remaining cows:

विश्वास-प्रस्तुतिः

विसृष्टवागनन्वारभ्योत्तरा दोहयेदिति बौधायन आनीयमान एवानु चारभेत वाचं च यच्छेदिति कात्यः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that having released speech and without maintaining the contact, one causes the remaining cows to be milked. Kātya says that while the milk is being brought in, one should keep contact and restrain speech.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दुग्धं लभमानस्येति ॥

मूलम्

दुग्धं लभमानस्येति ॥

English

As for one procuring ready milk:

विश्वास-प्रस्तुतिः

वत्सापाक्रणप्रभृतीन्मन्त्रान्साधयेदिति बौधायन आसेचनप्रभृतीनिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should go through the formulas beginning with that for the driving away of the calves. Śālīki says that one should go through the formulas beginning with that for the pouring in of the milk from the milking pot.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आतञ्चन इति ॥

मूलम्

आतञ्चन इति ॥

English

As for coagulating :

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्थे स्रुव आनयेद्यावता मूर्च्छयिष्यन्मन्येतेति बौधायनस्

मूलम्

चतुर्थे स्रुव आनयेद्यावता मूर्च्छयिष्यन्मन्येतेति बौधायनस्

English

Baudhāyana says that one should take up in the fourth spoon that much curds with which he thinks the milk will be coagulated.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तृतीये स्रुव आनयेद्यावता मूर्च्छयिष्यन्मन्येतेति शालीकिः ॥

मूलम्

तृतीये स्रुव आनयेद्यावता मूर्च्छयिष्यन्मन्येतेति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should take up into the third spoon that much curds with which he thinks the milk will be coagulated.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्निहोत्रोच्छेषणमभ्यातनक्तीति ॥

मूलम्

अग्निहोत्रोच्छेषणमभ्यातनक्तीति ॥

English

As for the injunction that one adds remnants of Agnihotra as curdling agent;

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्निहोत्रोच्छेषणमानीय हविरातञ्चनमानयेदेवमस्योभयमभ्यातक्तं भवतीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that having first poured the remnant of Agnihotra, one should put the curdling agent. In this way both (the milk and the remnant of Agnihotra) become coagulated.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उदन्वतापिदधातीति ॥

मूलम्

उदन्वतापिदधातीति ॥

English

As for the injunction that one covers the vessel with a lid containing water:

विश्वास-प्रस्तुतिः

उदन्वतापिधाय सवाँर्रात्रिं परिशाययेदिति बौधायन उदन्वतापिधाय सिक्त्वैता अपोऽपिदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that having covered the vessel with a lid containing water, one should let it remain the whole night. Śālīki says that having covered the vessel with a lid containing water, one should sprinkle water upon it and (thus) cover.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीनां परिस्तरण इति ॥

मूलम्

अग्नीनां परिस्तरण इति ॥

English

As for the strewing around of the fires :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यव उपवसथ एवाग्नीन्यथोत्पन्नं परिस्तृणीयादेवँहि ब्राह्मणं भवत्युपास्मिञ्छ्वो यक्ष्यमाणे देवता वसन्ति य एवं विद्वानग्निमुपस्तृणातीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sütra (is that) of the two teachers (Baudhāyana and Śālīki). Aupamanyava says that one should strew around the fires in the order of their production. The Brāhmaṇa says, “The deities stay with him thinking that offerings will be made to them the next day. One who knowing this strews around the fire ….”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अशनानशन इति ॥

मूलम्

अशनानशन इति ॥

English

As for eating and fasting :

विश्वास-प्रस्तुतिः

आरण्यं चापश्चाश्नीयादिति बौधायनोऽप एवेति शालीकिर्नारण्यं नापश्चनेत्यौपमन्यवः ४

मूलम्

English

Baudhāyana says that one shuld consume wild grains and water. Śālīki says that one should only drink water. Aupamanyava says that one should neither consume wild grains nor drink water.

५

विश्वास-प्रस्तुतिः

पाणिसम्मर्शन इति ॥

मूलम्

पाणिसम्मर्शन इति ॥

English

As for the grasping of the palms:

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरेणाहवनीयं तिष्ठन्पाणी सम्मृशेदिति बौधायन उत्तरेण गार्हपत्यमिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should grasp the palms standing to the north of the Āhavanīya. Śālīki says that he should do so standing to the north of the Gārhapatya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीनां परिस्तरण इति ॥

मूलम्

अग्नीनां परिस्तरण इति ॥

English

As for the strewing around of the fires:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेराख्यातमौपमन्यवस्यात्रो ह स्माह बौधायनो गार्हपत्यमेवाग्रे पुरस्तात्परिस्तृणीयादथ दक्षिणतोऽथ पश्चादथोत्तरत एवमेवान्वाहार्यपचनं परिस्तृणीयादेवमाहवनीयमिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. The view of Aupamanyava is mentioned above. Baudhāyana says that one should strew around the Gārhapatya first towards the east, then towards the south, then towards the west and then towards the north. One should similarly strew around the Anvāhāryapacana; similarly the Āhavanīya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पात्राणाँसादन इति ॥

मूलम्

पात्राणाँसादन इति ॥

English

As for the placing of the implements:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उत्तरेण गार्हपत्यं तृणानि सँस्तीर्य तेषु पात्राणि सादयेदित्युत्तरतोऽग्न्यगारस्य पात्राणि सादयेत्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should spread darbha-blades towards the north of the Gārhapatya and deposit the implements upon them. Rāthītara says that one should deposit the implements to the north of the fire-chamber,

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषां यथार्थमाददीतेति राथीतरः ॥

मूलम्

तेषां यथार्थमाददीतेति राथीतरः ॥

English

and take them up. as need be.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मण उपवेशन इति ॥

मूलम्

ब्रह्मण उपवेशन इति ॥

English

As for the sitting down of the Brahman:

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यवेत्य दक्षिणेनाहवनीयमुपविशेदिति बौधायनोऽव्यवेत्यैव दक्षिणेनाहवनीयमिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that having passed between the Gārhapatya and the Āhavanīya, he should sit down to the south of the Ahavaniha. Without passing between (that is to say, along the front of the Āhavanīya). So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यजमानस्योपवेशन इति ॥

मूलम्

यजमानस्योपवेशन इति ॥

English

As for the sitting of the sacrificer:

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यवेत्य दक्षिणत उपविशेदिति बौधायनोऽव्यवेत्यैव दक्षिणत उपविशेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that having passed between the Gārhapatya and the Āhavanīya, he should sit down to the south of the Āhavanīya. Śālīki says that without passing between, he should sit to the south of the Āhavanīya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृष्ठ्यायै स्तरण इति ॥

मूलम्

पृष्ठ्यायै स्तरण इति ॥

English

As for the strewing of the Pṛsthya line:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोम एव पृष्ठ्याँस्तृणीयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सोम एव पृष्ठ्याँस्तृणीयादिति शालीकिः ॥

English

One should strew the Pṛsthya only in a Soma-sacrifice. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पवित्रयोः करण इति ॥

मूलम्

पवित्रयोः करण इति ॥

English

As for the preparation of the two strainers:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृष्ठ्यायास्तृणानामित्यौपमन्यवो येऽन्येऽनुपयुक्ताः कुशाः स्युस्तेषामिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Aupamanyava says that one should prepare them out of the darbha-blades from the Pṛṣṭhyā. Śālīki says that one should prepare them out of the other blades which have not been used.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स वाचंयमो भवति प्रणीतासु प्रणीयमानास्वा हविष्कृत इति ॥

मूलम्

स वाचंयमो भवति प्रणीतासु प्रणीयमानास्वा हविष्कृत इति ॥

English

As for the injunction that he (the Brahman) restrains speech from the moment of the Praṇītā waters being carried forth upto the call to the preparer of oblation-material :

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्तर्हसन्नेतेषु सम्पातेषु सम्भाषेतेति बौधायनो विसृष्टवागिति शालीकिः ॥

मूलम्

अन्तर्हसन्नेतेषु सम्पातेषु सम्भाषेतेति बौधायनो विसृष्टवागिति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that he may talk smiling within⁴ in connection with the ongoing rite. Śālīki says that he may speak only after he has formally released his speech.

विश्वास-प्रस्तुतिः

होतृणां व्याख्यान इति ॥

मूलम्

होतृणां व्याख्यान इति ॥

English

As for the utterance of the Hotr̥-formulas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सग्रहानृतेस्वाहाकारानित्येकम्

मूलम्

सग्रहानृतेस्वाहाकारानित्येकम्

English

There is a view that one should utter the formulas together with graha-portions and without Svāhā-utterance at the end⁵.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ऋतेग्रहानन्तःस्वाहाकारानित्येकं सर्वानित्येकम्पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरावुभौ शालीकेरिति ॥

मूलम्

English

There is another view that one should utter formulas without graha-portions and with Svāhā-utterances. There is still another view that one should utter them in entirety (that is, together with graha-portion and Svāhā-utterance) The former alternative is of Baudhāyana; the latter two of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दशहोतुर्व्याख्यान इति ॥

मूलम्

दशहोतुर्व्याख्यान इति ॥

English

As for the utterance of the Daśahotṛ-formulas;

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रणीताः प्रणीय प्रत्यङ्द्र वन्दशहोतारं व्याचक्षीतेत्याचार्ययोर्मुष्टिमेव ग्रहीष्यन्नित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

the view of two Ācārya is that having carried forth Praṇītā waters while moving westwards, one should pronounce the Daśahotr̥-formulas. Aupamanyava says that he should do so while taking a handful (of grains).

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्वपण इति ॥

मूलम्

निर्वपण इति ॥

English

As for the pouring (of paddy) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः शकटादेव निर्वपेद्धुरौ व्यभिमृश्याक्षपालिं क्रामेद्विष्णुस्त्वा क्रमतामिति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should pour out paddy from a cart. Having variously touched the yokes, he should step upon the knob of the wheel with the formula, “May Viṣṇu step upon thee.”⁶

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरोडाशीयान्प्रेक्ष्याभिमृशेद्यच्छन्तां पञ्चेति

मूलम्

पुरोडाशीयान्प्रेक्ष्याभिमृशेद्यच्छन्तां पञ्चेति

English

Having gazed at the paddy, he should touch it with the formula, “May the five (fingers) hold thee.”⁷

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिर्यजुषा सकृत्तूष्णीं चतुरवत्तिनां त्रिर्यजुषा द्विस्तूष्णीं पञ्चावत्तिनां सर्वानेव यजुषेति कात्यः ५

मूलम्

English

One should pour out three times with the formula and once silently for the sacrificers following the practice of taking four portions. Three times with the formula and twice silently for those taking five portions. Katya says that one should take all portions with the formula.

६

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चावत्तस्य प्रक्रमण इति ॥

मूलम्

पञ्चावत्तस्य प्रक्रमण इति ॥

English

As for the introduction of taking five portions:

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्वपणात्पञ्चावत्तं प्रक्रामेदिति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

मूलम्

निर्वपणात्पञ्चावत्तं प्रक्रामेदिति बौधायनोऽवदानत इति शालीकिः

English

Baudhāyana says that one should adopt five portions from the pouring out onwards. Śālīki says that one should do so from taking up the portions (of the first cake).

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

मूलम्

प्रदानत इत्यौपमन्यवश्चातुष्प्राश्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

English

Aupamanyava says that one should do so from the offering (of the Ajyabhāgas). Aupamanyaviputra says that one should do so from the consuming of four portions (of the southern cake by the priests).

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतिशिष्टानामावपन इति ॥

मूलम्

अतिशिष्टानामावपन इति ॥

English

As for the putting of the remaining grains :

विश्वास-प्रस्तुतिः

तान्कोष्ठे वा पल्वे वावपेदिति बौधायनोऽत्रैवैनानावपेयुरिति शालीकिः ॥

मूलम्

तान्कोष्ठे वा पल्वे वावपेदिति बौधायनोऽत्रैवैनानावपेयुरिति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should put them back into the granary or the basket. Śālīki says that he should put them here only (that is, into the poured grains).

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यस्य निर्वपण इति ॥

मूलम्

आज्यस्य निर्वपण इति ॥

English

As for the pouring of clarified butter:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औषधस्यान्तं गत्वाज्यं निर्वपेद्

मूलम्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन औषधस्यान्तं गत्वाज्यं निर्वपेद्

English

(the view expressed in) the Sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that after having concluded all rites pertaining to the grains, one should pour out clarified butter.

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवमस्य सह हविर्भिः प्रोक्षणं लभत इति ॥

मूलम्

एवमस्य सह हविर्भिः प्रोक्षणं लभत इति ॥

English

In this way only it would meet the sprinkling together with the oblations.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिदान इति ॥

मूलम्

परिदान इति ॥

English

As for entrusting (the oblation-material) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथानिरुप्तं परिददीतेति बौधायनोऽत्रो ह स्माह शालीकिरग्ने हव्यँ रक्षस्वेत्येव ब्रूयाद्विष्णो हव्यँरक्षस्वेति पयो विष्णुर्हि पयसां गोप्ता भवत्यग्निरौषधस्येति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should entrust it to the relevant divinity. Śālīki says that one should say “O Agni, do thou guard the oblation” (irrespective of the various divinities whom the oblations are to be offered). With regard to the milk one should say, “O Viṣṇu, do thou guard the oblation." Viṣṇu is the guardian of the milks, Agni of the grains.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रोक्षणीनामुत्पवन इति ॥

मूलम्

प्रोक्षणीनामुत्पवन इति ॥

English

As for the purification of the sprinkling waters:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

निगदन्नेवैतामृचं त्रिरुत्पुनुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

निगदन्नेवैतामृचं त्रिरुत्पुनुयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that while reciting this verse, one should purify thrice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरोडाशीयानां प्रोक्ष्ण इति ॥

मूलम्

पुरोडाशीयानां प्रोक्ष्ण इति ॥

English

As for the sprinkling of the grains for the cakes :

विश्वास-प्रस्तुतिः

अवग्राहशः प्रोक्षेदिति बौधायनो देवताः समनुद्रुत्य त्रिरेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

अवग्राहशः प्रोक्षेदिति बौधायनो देवताः समनुद्रुत्य त्रिरेवेति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should sprinkle them (three times) uttering the name of each divinity. Śālīki says that one should pronounce the names of divinities one after another and then sprinkle thrice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पात्राणां प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

पात्राणां प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the implements:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः शुन्धध्वं दैव्याय कर्मणे पात्रणि देवयज्याया इति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the formula should be “o implements, do you be cleansed for the worship of gods.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतिशिष्टानां परिशायन इति ॥

मूलम्

अतिशिष्टानां परिशायन इति ॥

English

As for the keeping down of the remaining sprinkling waters:

विश्वास-प्रस्तुतिः

एता एव परिशयोरन्निति बौधायनः

मूलम्

एता एव परिशयोरन्निति बौधायनः

English

Baudhāyana says that these very waters should be kept down.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सिक्त्वेता अप उपरिष्टादन्याः सँस्कुर्वीतेति शालीकिः ॥

मूलम्

सिक्त्वेता अप उपरिष्टादन्याः सँस्कुर्वीतेति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should discard these waters and then sanctify other waters.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्णाजिनस्यावधवन इति ॥

मूलम्

कृष्णाजिनस्यावधवन इति ॥

English

As for the shaking of the skin of black antelope :

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपनिष्क्रम्याग्न्यगारादुत्तरेऽपरेऽवान्तरदेशे कृष्णाजिनमवधुनुयादिति बौधायनोऽन्तरेवैतां दिशमिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should go out of the fire - hall and shake the skin of black antelope in the north-west. Śālīki says that he should shake it in the same quarter within the fire-hall.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्णाजिनस्यास्तरण इति ॥

मूलम्

कृष्णाजिनस्यास्तरण इति ॥

English

As for the spreading of the skin of black antelope:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽविसृजन्नेतत्कर्म कुर्यात्कृष्णाजिनावधवनादास्तरणादेवमुलूखलाध्यूहनादा पुरोडाशीयानामावपनादेवं मुसलस्यावधानादा योगाभ्यूहाभ्याम्

मूलम्

English

Similarly in regard to the Prastara upto the placing of the ladles. Similarly from the taking up of the hoe upto the digging. Similarly from the taking up of the Audumbarī upto the offering upon it. Similarly in regard to the sacrificial post upto the winding round (of the cord). Śālīki says that one should do these acts as may be convenient.⁸

विश्वास-प्रस्तुतिः

एवं प्रस्तर आ स्रुचाँसादनादेवमभ्र्यादानादा खननादेवमौदुम्बर्याभिहोमादेवं यूप आ परिव्ययणादिति

मूलम्

English

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथोपपादमेवैतानि कर्माणि कुर्यादिति शालीकिः ६

मूलम्

यथोपपादमेवैतानि कर्माणि कुर्यादिति शालीकिः ६

English

Śālīki says that one should do these acts as may be convenient.⁸

७

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरोडाशीयानामावपन इति ॥

मूलम्

पुरोडाशीयानामावपन इति ॥

English

As for the putting (of the paddy into the mortar):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्च मुष्टीन्पञ्चावत्तिनामावपेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

पञ्च मुष्टीन्पञ्चावत्तिनामावपेदिति शालीकिः ॥

English

Sāliki says that one should put five handfuls for a sacrificer offering the oblation of five portions.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दृषदुपले वृषारवेणोच्चैः समाहन्तीति ॥

मूलम्

दृषदुपले वृषारवेणोच्चैः समाहन्तीति ॥

English

As for the injunction that one strikes heavily upon the lower and upper crushing stones by means of a stone roaring like a bull:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शम्ययैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

शम्ययैवेति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that he should strike with the yoke-halter.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शूर्पस्योपोहन इति ॥

मूलम्

शूर्पस्योपोहन इति ॥

English

As for the drawing near of the winnowing basket:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीँशूर्पमुपोहेत्

मूलम्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तूष्णीँशूर्पमुपोहेत्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should do so silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समस्तेनैवास्मिन्मन्त्रेण पुरोडाशीयानुद्वपेद्वर्षवृद्धमसि प्रति त्वा वर्षवृद्धं वेत्त्विति ॥

मूलम्

English

One should put the paddy into the winnowing basket with the combined formula, “Thou art grown up in the rain, let the one grown up in rain know thee.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथोदङ्पर्यावृत्य परापुनातीति ॥

मूलम्

अथोदङ्पर्यावृत्य परापुनातीति ॥

English

As for the injunction that one winnows having turned around towards the north:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यां कां चिद्दिशमभि पर्यावृत्य परापुनातीति शालीकिः ॥

मूलम्

यां कां चिद्दिशमभि पर्यावृत्य परापुनातीति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one winnows turning around any quarter.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तुषाणां निरसन इति ॥

मूलम्

तुषाणां निरसन इति ॥

English

As for the disposal of the husks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽत एव यावन्मात्रानुपहत्य कृष्णाजिनस्य ग्रीवात उपवपेद्र क्षसां भागोऽसीत्यथोदकमुपस्पृशेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed is) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that having taken out a small quantity of husks, one should pour it down near the neck of the skin of black antelope with the formula. “Thou art the portion of the Rakṣas,” and then touch water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्णाजिनस्य पुनरास्तरण इति ॥

मूलम्

कृष्णाजिनस्य पुनरास्तरण इति ॥

English

As for the respreading of the skin of black antelope:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोः

मूलम्

सूत्रमाचार्ययोः

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राचीनग्रीवमुत्तरर्क्षमित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

प्राचीनग्रीवमुत्तरर्क्षमित्यौपमन्यवः ॥

English

Aupamanyava says that one should spread it with its neck towards the east and with the hairy side upwards.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पेषण इति ॥

मूलम्

पेषण इति ॥

English

As for the crushing (of grains):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः प्राणाय त्वेति प्राचीं प्रोहेदपानाय त्वेति प्रतीचीम्व्यानाय त्वेति तिरश्चीं कर्षेदथ प्राचीं प्रोहेद्दीर्घामनु प्रसितिमायुषे धामिति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should move the upper crushing stone towards the east with the formula, “For Prāņa thee;” towards the west with the formula, “For Apāna thee,” and with the formula, “For Vyāna thee” one should press crosswise; then he should move it towards the east with the formula, “May I hold thee along an onward rush for the (long) life (of the sacrificer).”

विश्वास-प्रस्तुतिः

कृष्णाजिने पिष्टानि प्रस्कन्दयेद्देवो वः सविता हिरण्यपाणिः प्रतिगृह्णात्विति ७

मूलम्

English

He drops the flour on the skin of black antelope with the formula, “May god Savitr̥, golden-handed, receive you.

८

विश्वास-प्रस्तुतिः

नैकचरौ धृष्टेरादानं विद्यते न बहुष्विति शालीकिरत्रोह स्माह बौधायन आदित एव धृष्टिमाददीत धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छेति

मूलम्

English

The fire-stirring stick is not to be taken while cooking a single oblation of cooked rice, nor while cooking many of them. So says Śālīki. Baudhāyana says that one should take up the fire-stirring stick with the formula, “Thou art fire-stirring stick; do thou grant us food.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

गार्हपत्यमभिमन्त्रयेतापाग्नेऽग्निमामादं जहीति

मूलम्

गार्हपत्यमभिमन्त्रयेतापाग्नेऽग्निमामादं जहीति

English

He should recite over the Gārhapatya the formula, “O Agni, do thou kill the raw-eating Agni.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

निष्क्रव्यादँसेधेति दक्षिणाङ्गारं निरस्येदथान्यान्कल्पयेदा देवयजं वहेति

मूलम्

English

He should remove a southern ember with “Do thou dispel the flesh-eater.” He should tend the other embers with the formula, “Do thou invite Agni carrying oblation to gods.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषु चरुस्थालीमधिश्रयेद्ध्रुवासि पृथिवीं दृँहायुर्दृँह प्रजां दृँह सजातानस्मै यजमानाय पर्यूहेत्य्

मूलम्

English

He should place over them the vessel for cooking rice with the formula. “Thou art firm; do thou strengthen the earth, strengthen life, strengthen progeny, surround the sacrificer with kinsmen.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथैनां प्रदक्षिणमङ्गारैः परिचिनुयाद्निर्दग्धँरक्षो गिर्दग्धा अरातय इति

मूलम्

English

He should surround the vessel with embers by the right with the formula, “The Rakṣas is burnt away, the enemies are burnt away.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

स एवमेव सर्वाश्चरुस्थालीरधिश्रयेदिति ॥

मूलम्

स एवमेव सर्वाश्चरुस्थालीरधिश्रयेदिति ॥

English

He should similarly put all cooking vessels over fire.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चरुमुखेष्विति ॥

मूलम्

चरुमुखेष्विति ॥

English

As for the oblations among which cooked rice is the principal one:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन आदित एव धृष्टिमाददीत

मूलम्

स ह स्माह बौधायन आदित एव धृष्टिमाददीत

English

Baudhāyana says that one should take the fire-stirring stick from the very beginning.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मुख्यादेव भक्षान्साधयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः कपालसंयोजने खलु धृष्टेरादानं भवति

मूलम्

English

He should provide for the portions to be consumed from the principal (oblation i.e. the cooked rice). Śālīki says that the fire-stirring stick is to be taken for the arrangement of the potsherds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स कपालान्येवोपधास्यन्धृष्टिमाददीत

मूलम्

स कपालान्येवोपधास्यन्धृष्टिमाददीत

English

One should take up the fire-stirring stick when he is about to arrange the potsherds,

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरोडाशादेव भक्षान्साधयेदिति ॥

मूलम्

पुरोडाशादेव भक्षान्साधयेदिति ॥

English

and provide for the portions to be consumed from the cake itself.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कपालानामुपधान इति ॥

मूलम्

कपालानामुपधान इति ॥

English

As for the arrangement of the potsherds:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो यथाम्नायं खल्वस्यैवं कपालान्युपहितानि भवन्ति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that the potsherds are to be arranged as prescribed in the scripture.

विश्वास-प्रस्तुतिः

य एवैषोऽङ्गाराधिवर्ततो मन्त्रस्तं प्रथमं कपाल्पोधानानां कुर्यादथ तूष्णीमङ्गारमधिवर्तयेदिति ।

मूलम्

English

One should employ for arranging the first potsherd that formula which is employed for turning the ember, and should turn the ember silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

एककपाले द्विकपाल इति ॥

मूलम्

एककपाले द्विकपाल इति ॥

English

As for the cake to be baked on one potsherd or two potsherds:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यदि चैककपालो यदि च द्विकपालः सर्वैरेनं कपालमन्त्रैरुपदध्यादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यथाधिकरणमेव कपालान्युपदध्याद्न तु योगाभ्यूहौ गमयेत्तपनमन्त्रं चात्र ब्रूयाद्भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यस्व तप्येथां तप्यध्वमिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that even if the cake is to be baked on one potsherd or two potsherds, one should arranged them with all formulas to be employed for the potsherds. Śālīki says that one should arrange only as many formulas as the potsherds. He should not employ the formulas pertaining to the joining of potsherds and putting the ember. He should recite the formula for heating (suitably) such as bhṛgūņām angirasāṁ tapasā tapyasva, tapyethām, tapyadhvam.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कपालानां योग इति ॥

मूलम्

कपालानां योग इति ॥

English

As for the joining of the potsherds:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यव एतैरेवास्यैतानि मन्त्रैर्युक्तानि यैरुपहितानि भवन्त्यथेतरो विमोचनमन्त्र एव स्यादिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that the formulas which are employed for arranging the potsherds should also be regarded as used for joining. The other formula (that is to say, the verse yāni gharme kapālāny) employed for joining (yoga) is really the one intended for releasing the potsherds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मदन्तीनामधिश्रयण इति ॥

मूलम्

मदन्तीनामधिश्रयण इति ॥

English

As for the boiling of madanti-waters:

विश्वास-प्रस्तुतिः

तिरः पवित्रमप आनीयाधिश्रयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

मूलम्

तिरः पवित्रमप आनीयाधिश्रयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

English

one should pour water across the strainers and boil. So says Baudhāyana. As it may have been brought over. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

संयवन इति ॥

मूलम्

संयवन इति ॥

English

As for the mixing (of the flour):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः प्रणीताभ्यः स्रुवेणोपहत्याप आनयेदेवं मदन्तीभ्यस्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki : Baudhāyana says that one should take up water in the spoon dipping it into the Praṇītā-goblet.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ता उभयीरानीयमानाः प्रतिमन्त्रयेत समापो अद्भिरग्मतेति ॥

मूलम्

ता उभयीरानीयमानाः प्रतिमन्त्रयेत समापो अद्भिरग्मतेति ॥

English

Similarly from the madanti-vessel. Both these waters should be taken up with the verse sam apo adbhir agmata …

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्यभिमर्श इति ॥

मूलम्

व्यभिमर्श इति ॥

English

As for the touching (of the cakes) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो व्यभिमृशेदेवैकहविरेवं नानाबीजानीत्यत्रो ह स्माह शालीकिः सँसर्गात्खलु व्यभिमर्शो जायते

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should touch even if there is a single oblation. Similarly cakes prepared out of different corns. Śālīki says that separate touching becomes imminent on account of contact.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नासँसृज्यमानानि हवीँषि व्यभिमृशेन्नैकहविः

मूलम्

नासँसृज्यमानानि हवीँषि व्यभिमृशेन्नैकहविः

English

One need not separately touch the oblations which are without contact, nor a single oblation.

विश्वास-प्रस्तुतिः

को हि नानाबीजानां व्यभिमर्श इति ॥

मूलम्

को हि नानाबीजानां व्यभिमर्श इति ॥

English

What is the propriety in separately touching the cakes prepared out of different corns?

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यस्य निर्वपण्णिति ॥

मूलम्

आज्यस्य निर्वपण्णिति ॥

English

As for the pouring out of the clarified butter:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेराख्यातं बौधायनस्यात्रो ह स्माहौपमन्यवः सर्वाण्येव हवीँषि परिनिष्ठाप्याज्यं निर्वपेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. The view of Baudhāyana is explained. Aupamanyava says that one should pour out clarified butter after having gone through the preparation of all oblations.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आप्यनिनयन इति ॥

मूलम्

आप्यनिनयन इति ॥

English

As for the pouring down of water for the Āpyas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

जघनेन गार्हपत्यमाप्येभ्यो निनयेदिति बौधायनोऽग्रेणातिहायेति शालीकिरग्रेण वा जघनेन वेत्यौपमन्यवः ८

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should pour out water for the Āpyas to the rear of the Gārhapatya. Śālīki says that one should do so in front (of the Gārhapatya) at some distance. Either in front or to the rear. So says Aupamanyava.

९

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फ्यस्य सँशान इति ॥

मूलम्

स्फ्यस्य सँशान इति ॥

English

As for the formula for sharpening the wooden sword:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो य एष स्फ्यस्योदसनो मन्त्रस्तं प्रथमँ सँश्यनानां कुर्यादथ तूष्णीँस्फ्यमुदस्येदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should first employ for sharpening that formula which is meant for throwing it, and should then throw the wooden sword silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेद्यै परिग्रहण इति ॥

मूलम्

वेद्यै परिग्रहण इति ॥

English

As for the tracing of the altar :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः श्रोणिं प्रथमां परिगृह्णीयादथ दक्षिणमँसमथोत्तरमिति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should first trace, the (southern) buttock, then the southern shoulder (that is to say, he should draw a line inbetween) and then the northern one (that is to say, he should draw a line between the northern buttock and the northern shoulder).

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरस्तादेवैनां प्रदक्षिणं परिगृह्णीयादित्यौपन्यवः ॥

मूलम्

पुरस्तादेवैनां प्रदक्षिणं परिगृह्णीयादित्यौपन्यवः ॥

English

Aupamanyava says that one should begin in the east and trace by the right (that is to say, he should draw lines from the southern shoulder to the southern buttock, from the southern buttock to the northern buttock and from the northern buttock to the northern shoulder).

विश्वास-प्रस्तुतिः

योयुपन इति ॥

मूलम्

योयुपन इति ॥

English

As for the levelling (of the altar):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्थेन योयुपित्वा पञ्चमेनोद्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

चतुर्थेन योयुपित्वा पञ्चमेनोद्गृह्णीयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that after having levelled up (the altar) with the formula ending with the fourth part (that is, with dha asi… vasvī câ’si) one should take up (the wooden sword from the altar) with the fifth (part, that is, with purā krūrasya).

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रोक्षणीनामासादन इति ॥

मूलम्

प्रोक्षणीनामासादन इति ॥

English

As for the placing of the Prokṣaṇī-ladle :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फ्यस्य वर्त्मन्नुपनिनीयासादयेदिति बौधायनोऽनुपनिनीयैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

स्फ्यस्य वर्त्मन्नुपनिनीयासादयेदिति बौधायनोऽनुपनिनीयैवेति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should place (the ladle) after first having poured down the water from the ladle on the line drawn with the wooden sword. Śālīki says that one should do so without pouring down the water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्माबर्हिषोरुपसादन इति ॥

मूलम्

इध्माबर्हिषोरुपसादन इति ॥

English

As for the depositing of the sacrificial grass and faggot:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्योत्तरमिध्ममिति शालीकिः ९

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्योत्तरमिध्ममिति शालीकिः ९

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that the faggot should be placed towards the north.

१०

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेदपरिवासनेष्विति ॥

मूलम्

वेदपरिवासनेष्विति ॥

English

As for the cuttings of the Veda :

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चधा विभज्य स्रुचः सम्मृजेदिति बौधायनः

मूलम्

पञ्चधा विभज्य स्रुचः सम्मृजेदिति बौधायनः

English

Baudhāyana says that one should divide the cuttings in five parts and cleanse the ladles.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समस्तैरेवाद्भिरभ्याकारमिति शालीकिः ॥

मूलम्

समस्तैरेवाद्भिरभ्याकारमिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should cleanse each of the ladles with all the cuttings and (then) with water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राशित्रहरणस्य सम्मार्जन इति ॥

मूलम्

प्राशित्रहरणस्य सम्मार्जन इति ॥

English

As for the cleansing of the Prāśitra-pot:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीँसम्मृजेदिति शालीकिर्न सम्मृजेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

तूष्णीँसम्मृजेदिति शालीकिर्न सम्मृजेदित्यौपमन्यवः ॥

English

Śālīki says that one should cleanse silently. Aupamanyava says that one need not cleanse.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुक्सम्मार्जनानामनुप्रहरण इति ॥

मूलम्

स्रुक्सम्मार्जनानामनुप्रहरण इति ॥

English

As for the casting away of the cuttings used for cleansing the ladles:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽद्भिरभ्युक्ष्यासञ्चर उदस्येदुत्करे वैवमिध्मसन्नहनानीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should sprinkle them with water and cast away on an unfrequented place or on the rubbish-heap. Similarly the cord of the faggot.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीनाँसन्नहन इति ॥

मूलम्

पत्नीनाँसन्नहन इति ॥

English

As for the girding of the sacrificer’s wives:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन एकैकामासाँसन्नह्येदेकैकां गार्हपत्यमीक्षयेदेकैकामाज्यमवेक्षयेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सकृदेवैनाः सर्वाः सन्नह्येदेकैकां गार्हपत्यमीक्षयेदेकैकामाज्यमवेक्षयेदित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवः सकृदेवैनाः सर्वाः सन्नह्येत्सकृद्गार्हपत्यमीक्षयेदेकैकामाज्यमवेक्षयेदित्य्

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should gird them one by one, make them gaze at the Gārhapatya one by one, and cause them to gaze at the clarified butter one by one. Śālīki says that one should gird them all at once, but make them gaze at the Gārhapatya one by one, and make them gaze at the clarified butter one by one. Auparnanyava says that one should gird them all at once, make them gaze at the Gārhapatya all at once, but make them gaze at the clarified butter one by one.

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकैकामेवासाँसर्वेणसर्वेण कर्मणा परिनिस्तिष्ठेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

मूलम्

एकैकामेवासाँसर्वेणसर्वेण कर्मणा परिनिस्तिष्ठेदित्यौपमन्यवीपुत्रः ॥

English

Aupamanyviputra says that one should pass each of them through all actions.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रन्थिकरण इति ॥

मूलम्

ग्रन्थिकरण इति ॥

English

As for tying the knot (of the girdle):

विश्वास-प्रस्तुतिः

अवाचीनपाशमूर्ध्वनिर्मोचनमित्याचार्ययोरूर्ध्वपाशमवाचीननिर्मोचनमिति दीर्घवात्स्य एवमिव हि प्रजाः प्रजायन्त इति ॥

मूलम्

English

the view of the two Ācārya is that it should be with the noose downwards and the loose end upwards. Dīrghavātsya says that it should be with the noose upwards and the loose end downwards. In this way progeny is born.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्न्यामविद्यमानायामिति ॥

मूलम्

पत्न्यामविद्यमानायामिति ॥

English

As for the absence of the sacrificer’s wife:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यजमानायतन आसीनो यजमान एवैतान्मन्त्रान्निगदेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः पत्नीसंयोजकाः खल्वेते मन्त्रा दृष्टा भवन्ति

मूलम्

English

Baudhāyana says that the sacrificer himself, seated on the sacrificer’s seat, should pronounce these formulas. Śālīki says that these formulas are intended for the sacrificer’s wife.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्यामविद्यमानायां नैवैनानाद्रि येतेति ॥

मूलम्

तस्यामविद्यमानायां नैवैनानाद्रि येतेति ॥

English

Therefore in her absence they need not be heeded.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथैनामाज्यमवेक्षयतीति ॥

मूलम्

अथैनामाज्यमवेक्षयतीति ॥

English

As for the injunction that one makes her (the sacrificer’s wife) gaze at the clarified butter:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पत्न्या तदवेक्षितमुपयच्छीत तेजोऽसीत्यथैनच्छकलेनोपयत्य हरेद्तेजोऽनु प्रेहीत्यथैनदाहवनीयेऽधिश्रयेदग्निस्ते तेजो मा विनैदित्यथैनद्धृत्वोत्तरेण प्रोक्षणीः सादयित्वावेक्षित्वोत्पुनुयादाज्यवतीभ्यां प्रोक्षणीरिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki : Baudhāyana says that one should support it (the vessel of clarified butter) with the formula, “Thou art lustre” after the sacrificer’s wife has gazed at it. Having supported it with a wooden chip, he should carry it with the formula, “Do thou follow the lustre.” Then he should heat it over the Āhavanīya with the formula, “Let Agni not remove thy lustre.” He should carry it, keep it down to the north of the Prokṣaṇī-waters and purify. He should purify the Prokṣaṇī-waters with the two strainers smeared with clarified butter.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

मूलम्

आज्यस्यावेक्षण इति ॥

English

As for the gazing at the clarified butter:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वैरेवावेक्षितमाज्यमुत्पुनुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सर्वैरेवावेक्षितमाज्यमुत्पुनुयादिति शालीकिः ॥

English

One should purify the clarified butter after it is gazed, reciting all the formulas together. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

मूलम्

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

English

As for the taking up of the portions of clarified butter :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैर्गृह्णीयात्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च

मूलम्

English

Baudhāyana says that the Adhvaryu himself should take up (portions of clarified butter) with the formulas prescribed in the Pauroḍāśika Brāhmaṇa and also those intended for the sacrificer.

विश्वास-प्रस्तुतिः

याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैर्गृह्णीयात्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च

मूलम्

English

The sacrificer should follow the takings with the formulas intended for the sacrificer. Śālīki says that the Adhvaryu himself should take up (portions of clarified butter) with the formulas prescribed in the Pauroḍaśika Brāhmaṇa and also those intended for the sacrificer.

विश्वास-प्रस्तुतिः

न याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो यथापि पौरोडाशिका मन्त्रा नाभिनिवर्तन्त एवमेवापि याजमाना मन्त्रा नाभिनिवर्तेरन्निति ॥

मूलम्

English

The sacrificer should not follow the takings with the formulas intended for the sacrificer. Aupamanyava says that just as the formulas from the Pauroḍāšika Brāhmaṇa do not turn back towards (the sacrificer), similarly the formulas prescribed for the sacrificer do not turn back towards (the Adhvaryu).

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्माबर्हिषः प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

इध्माबर्हिषः प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the sacrificial grass and faggot:

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिस्त्रिरेकैकं प्रोक्षेदिति बौधायनः

मूलम्

त्रिस्त्रिरेकैकं प्रोक्षेदिति बौधायनः

English

one should sprinkle each one thrice. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृत्सकृदिति शालीकिः १०

मूलम्

सकृत्सकृदिति शालीकिः १०

English

Each one once. So says Śālīki.

११

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिषः प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

बर्हिषः प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the sacrificial grass:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तिष्ठन्दिवे त्वेत्यग्राणि प्रोक्षेत्प्रह्वोऽन्तरिक्षाय त्वेति मध्यान्युपविश्य पृथिव्यै त्वेति मूलानि

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that standing, one should sprinkle the tips with the formula, “For heaven thee,” bending, the middle portion with the formula, “For midregion thee,” and sitting down, the bottom with the formula, “For earth thee.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

सह स्रुचा पुरस्तात्प्रत्यञ्चं ग्रन्थिं प्रत्युक्ष्यातिशिष्टाः प्रोक्षाणीर्निनयेद्दक्षिणायै श्रोणेरोत्तरायै श्रोणेः स्वधा पितृभ्य ऊर्ग्भव बर्हिषद्भ्य ऊर्जा पृथिवीं गच्छतेति ॥

मूलम्

English

He should sprinkle the knot with the ladle held east to west, and pour down the remaining water from the southern buttock to the northern buttock with the formula, “Do you become energising food for Barhiṣad Pitṛs. Do you go to the earth with your essence.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुच उदूहन इति ॥

मूलम्

स्रुच उदूहन इति ॥

English

As for the tossing up of the ladle :

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेणात्मानमुदीचीमुदूहेदिति बौधायनो जघनेनात्मानमुदीचीमुदूहेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should toss it up towards the north in front. Śālīki says that one should do so to one’s rear.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरे पवित्रे अपिसृजति यजमाने प्राणापानौ दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

मूलम्

प्रस्तरे पवित्रे अपिसृजति यजमाने प्राणापानौ दधामीति वा तूष्णीं वेति ॥

English

As for the injunction that one inserts the two strainers into the Prastara with the formula, “I deposit Prāņa and Apāna unto the sacrificer” or silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

The first option is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तं यजमानाय वा ब्रह्मणे वा प्रयच्छतीति ॥

मूलम्

तं यजमानाय वा ब्रह्मणे वा प्रयच्छतीति ॥

English

As for the injunction that one hands it (the Prastara) over to the sacrificer or to the Brahman:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पः शालीकेरुत्तरो बौधायनस्य ॥

English

the first option is of Śālīki; the latter of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुल्बस्यायातन इति ॥

मूलम्

शुल्बस्यायातन इति ॥

English

As for the spreading of the cord:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शुल्ब विस्रस्य दक्षिणे वेद्यन्ते स्तृणीयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

शुल्ब विस्रस्य दक्षिणे वेद्यन्ते स्तृणीयादिति शालीकिः ॥

English

One should loosen the cord and spread its darbha-blades along the southern border of the altar.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेद्यै स्तरण इति ॥

मूलम्

वेद्यै स्तरण इति ॥

English

As for the spreading of grass within the altar:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्यात एवैनां प्राचीं धातुश स्तृणीयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्यात एवैनां प्राचीं धातुश स्तृणीयादिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should spread from here (i.e. from the west) towards the east bundlewise. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिधीनां परिधान इति ॥

मूलम्

परिधीनां परिधान इति ॥

English

As for the laying of the enclosing sticks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽध्यस्येद्दक्षिणमुपोहेदुत्तरमित्यनीकसँ स्पृष्टानेवैनान्परिदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should put (the end of) the southern enclosing stick upon (the end of the middle enclosing stick) and (the end of) the northern enclosing stick under (the end of the middle enclosing stick). Śālīki says that one should lay them down so that their ends would touch those of the other.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ सूर्येण पुरस्तात्परिदधातीति ॥

मूलम्

अथ सूर्येण पुरस्तात्परिदधातीति ॥

English

As for the injunction that one encloses (the Āhavanīya) by means of the sun :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should pray to the Āhavanīya with the formula. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ऊर्ध्वे समिधावादधातीति ।

मूलम्

ऊर्ध्वे समिधावादधातीति ।

English

As for the injunction that one keeps two fire-sticks erect:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्योर्ध्वे एवैने अभ्याधायानतिपातयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्योर्ध्वे एवैने अभ्याधायानतिपातयेदिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhâyana. Śālīki says that having kept them erect, he should make them slanting.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विधृत्योः करण इति ॥

मूलम्

विधृत्योः करण इति ॥

English

As for the making of the two separating blades:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह दक्षिणाकारो राथीतर उभे एवैते वेदिं व्यतिषज्येयातामिति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Dakṣiņākāra Rāthītara says that the two blades should join the altar in opposite positions (one tip reaching the south, the other reaching the north).

विश्वास-प्रस्तुतिः

मध्यमाद्धातोरनन्तर्गर्भे स्यातामित्यौपमन्यवः ॥११

मूलम्

मध्यमाद्धातोरनन्तर्गर्भे स्यातामित्यौपमन्यवः ॥११

English

Aupamanyava says that they should be taken from the outer part of the darbha-blades from the middle bundle.

१२

विश्वास-प्रस्तुतिः

दोहनपवित्रस्यासादन इति ॥

मूलम्

दोहनपवित्रस्यासादन इति ॥

English

As for the placing of the milking-strainer:

विश्वास-प्रस्तुतिः

विस्रस्य प्रस्तर आसादयेदिति बौधायनोऽविस्रस्यैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

विस्रस्य प्रस्तर आसादयेदिति बौधायनोऽविस्रस्यैवेति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should loosen it and put on the Prastara. Without loosening; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुचाँसादन इति ॥

मूलम्

स्रुचाँसादन इति ॥

English

As for the depositing of the ladles:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन ईषत्प्रत्यवहतामिवोपभृतँसादयेद्विधृतीभ्यां चैनामवगृह्णीयादित्यत्रो ह स्माह शालीकिरनुपूर्वा एवैनाः सादयेन्न चोपभृतं विधृतीभ्यामवगृह्णीयादिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should deposit the Upabhrt as if drawn back a little, and put it under the two blades. Śālīki says that one should arrange them in a line, and should not draw back the Upabhṛt.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हविषामुद्वासन इति ॥

मूलम्

हविषामुद्वासन इति ॥

English

As for the taking down of the oblations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेणानुद्वासितानि जघनेनोद्वासितानीति बौधायनो जघनेनानुद्वासितान्यग्रेणोद्वासितानीति शालीकिरपच्छेदमित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should take down along the front of those not taken down and along the rear of those taken down. Śālīki says that one should do so along the rear of those not taken down and along the front of those taken down. Aupamanyava says that one should deposit them taking down in order (irrespective of the direction).

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रत्यञ्जन इति ॥

मूलम्

प्रत्यञ्जन इति ॥

English

As for the anointing back:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उभयानि प्रत्यञ्ज्याच्चरूणां चाशयान्कापालानि चेति

मूलम्

स ह स्माह बौधायन उभयानि प्रत्यञ्ज्याच्चरूणां चाशयान्कापालानि चेति

English

Baudhāyana says that one should anoint back both-the pots of cooked rice and the potsherds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कपालान्येवेति शालीकिः ॥

मूलम्

कपालान्येवेति शालीकिः ॥

English

Only potsherds, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कपालानामाध्वर्यवे विमोक इति ॥

मूलम्

कपालानामाध्वर्यवे विमोक इति ॥

English

As for the release of the potsherds as prescribed in Adhvaryu’s duties;⁹

विश्वास-प्रस्तुतिः

उद्वास्य हवीँषीत्यत्राचार्यौ विमुञ्चतो भक्षयन्नेव भक्षाणां पारे कपालानि विमुञ्चेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

the two teachers prescribe the release after the taking down of the oblations. Aupamanyava says that one should release the potsherds after the consumption of remnants of oblations.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आघाराविति ॥

मूलम्

आघाराविति ॥

English

As for the two Aghāra-libations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याभीषू इव व्यतिषक्तौ स्यातामिति शालीकिः

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याभीषू इव व्यतिषक्तौ स्यातामिति शालीकिः

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that they should be interlinked like reins.¹⁰

विश्वास-प्रस्तुतिः

सम्प्रैष इति ॥

मूलम्

सम्प्रैष इति ॥

English

As for the call:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीदग्नीनिति बौधायनोऽग्निमग्नीदिति शालीकिरग्नीत्परिधीँश्चाग्निं चेत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

Baudhāyaṇa says that it should begin agnīd agnīn. According to Śālīki, agnim agnid. According to Aupamanyava agnīt paridhīnś cā’gniṁ ca.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्याक्रमण इति ॥

मूलम्

अत्याक्रमण इति ॥

English

As for crossing beyond (the altar):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सव्येन प्रदास्यन्नत्याक्रामेद्धुत्वामुतो दक्षिणेनेति बौधायनो दक्षिणेन प्रदास्यन्नत्याक्रामेद्धुत्वामुतः सव्येनेति शालीकिः

मूलम्

English

when he is going to offer the Aghāra- libation, one should cross by the left foot; after having made the offering, he should recross by the right foot. So says Baudhāyana. When he is going to offer, one should cross by the right foot; after having offered he should recross by the left. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आश्रावण इति ॥

मूलम्

आश्रावण इति ॥

English

As for the call (to the Āgnidhra):

विश्वास-प्रस्तुतिः

ओ श्रावयेति बौधायन आ श्रावयेति शालीकिः

मूलम्

ओ श्रावयेति बौधायन आ श्रावयेति शालीकिः

English

according to. Baudhāyana, it should be O śrāvaya; according to Śālīki ā śrāvaya;

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्रावयेत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

श्रावयेत्यौपमन्यवः ॥

English

according to Aupamanyava śrāvaya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रवर इति ॥

मूलम्

प्रवर इति ॥

English

As for the choosing (of the Hotr̥):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उत्कर ऊर्ध्वाग्रँस्फ्यं निहत्य प्रवरं प्रवृणीयादत्रैव च स्फ्यमुदस्येदुपरिष्टाच्चोपस्पृशेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should strike the wooden sword with its tip upwards upon the rubbish-heap and choose the Pravara. He should then cast away the wooden sword there only and then touch water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

होतुर्वरण इति ॥

मूलम्

होतुर्वरण इति ॥

English

As for the choosing of the Hotṛ:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यद्यस्य पिता वाचार्यो वा ज्यायान्वा होता स्यादुपाँ श्वेतेषां गुरूणां नामानि गृह्णीयादित्युच्चैरेव होतुर्नाम गृह्णीयादिति शालीकिः १२

मूलम्

English

Baudhāyana says that in case his father or teacher or elder brother is officiating as th Hotṛ, he should utter the name of any of these seniors in a low voice. Śālīki says that he should utter the Hotr̥’s name loudly.

१३

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभिक्रामं जुहोतीति ॥

मूलम्

अभिक्रामं जुहोतीति ॥

English

As for the injunctions that one should make the offering advancing each time:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सर्वेणाभिक्रामेत्पद्भ्यामाहुतीभिः स्वरेणोत्तरामुत्तरामाहुतिं ज्यायसीञ्ज्यायसीं जुहुयादिति

मूलम्

English

Baudhāyana says that he should advance in all respects - by steps, by offerings and by pitch. He should offer a bigger and bigger oblation.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पद्भ्यामेवाभिक्रामँसमानत्राहुतीर्जुहुयादिति शालीकिः

मूलम्

पद्भ्यामेवाभिक्रामँसमानत्राहुतीर्जुहुयादिति शालीकिः

English

Śālīki says that advancing by steps, he should make offerings at one and the same place.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समानत्र तिष्ठन्नाहुतीभिरेवाभिक्रामेदित्यौपमन्यवः

मूलम्

समानत्र तिष्ठन्नाहुतीभिरेवाभिक्रामेदित्यौपमन्यवः

English

Aupamanyava says that standing at the same place he should advance in offerings.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समानत्रैव तिष्ठन्प्रदक्षिणमनुदिशँहुत्वा मध्ये स्वाहाकारं जुहुयादित्याञ्जीगविः ॥

मूलम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

Āñjīgavi says that standing at the same place, he should make offerings quarterwise by the right and finally into the middle with svāhā-utterance.

मूलम्

Āñjīgavi says that standing at the same place, he should make offerings quarterwise by the right and finally into the middle with svāhā-utterance.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यभागयोर्होम इति ॥

मूलम्

आज्यभागयोर्होम इति ॥

English

As for the offering of the Ajyabhāgas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वार्धे प्रतिमुखं प्रबाहुग्जुहुयादिति बौधायनः

मूलम्

पूर्वार्धे प्रतिमुखं प्रबाहुग्जुहुयादिति बौधायनः

English

Baudhāyana says that one should make the offerings on the eastern half of the fire, one opposite to the other holding the ladle on a level.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वार्ध एव प्रबाहुगिति शालीकिः ॥

मूलम्

पूर्वार्ध एव प्रबाहुगिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should make the offerings on the eastern half of the fire holding the ladle on a level.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हविषामवदान इति ॥

मूलम्

हविषामवदान इति ॥

English

As for the cutting of the oblations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः पूर्वार्धादेवाग्रे प्रथमं मुख्यस्य हविषोऽवद्येदथापरार्धादेवमस्य प्रदक्षिणँहविषामवत्तं भवतीत्यत्रो ह स्माह शालीकिरपरार्धादेवाग्रे प्रथमं मुख्यस्व हविषोऽवद्येदथ पूर्वार्धादेवमस्य प्राक्सँ स्थानि हवीँषि भवन्तीति

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should first take a cutting of the principal oblation first from the eastern half and then from the rear half. Thus his cuttings happen to have been taken by the right. Śālīki says that he should first take a cutting of the principal oblation first from the rear half and then from the eastern half. Thus his offerings happen to be ending towards the east.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मध्यात्पूर्वार्धात्पश्चार्धात्पञ्चावत्तिनामित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

मध्यात्पूर्वार्धात्पश्चार्धात्पञ्चावत्तिनामित्यौपमन्यवः ॥

English

Aupamanyava says that for a sacrificer offering in five cuttings, one should first take a cutting from the middle portion, then from the eastern half and then from the rear half.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आहुतीनामायतन इति ॥

मूलम्

आहुतीनामायतन इति ॥

English

As for the spots of the offerings:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनस्त्रीण्येवैतान्यादिष्टस्थानानि भवन्त्याज्यभागौ स्विष्टकृदथेतरा यथावकाशं जुहुयादिति

मूलम्

English

Baudhāyana says that these three, namely, the two Ajyabhāgas and the Sviṣṭakr̥t are the prescribed spots. One should offer the other offerings on the available space.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रष्टीरेवाहुतीर्जुह्वत्पूर्वार्धे स्विष्टकृतं जुहुयादिति शालीकिः

मूलम्

प्रष्टीरेवाहुतीर्जुह्वत्पूर्वार्धे स्विष्टकृतं जुहुयादिति शालीकिः

English

Śālīki says that offering the oblations one beyond the other, one should offer the Sviṣṭakṛt in the eastern half.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुच्यमाघारपथमभिजुहुयादित्यौपमन्यवो मध्ये प्रदक्षिणं मण्डलाकारमिति राथीतरः ॥

मूलम्

English

Aupamanyava says tht one should make the offerings along the path of the libation offered with the ladle. Rathītara says that one should make the offerings in the middle in a circle by the right.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपाँशुयाजस्य करण इति ॥

मूलम्

उपाँशुयाजस्य करण इति ॥

English

As for the offering of the Upaṁśuyāja :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं मौद्गल्यस्यात्रो ह स्माह बौधायन औषधस्योपाँशुयाजं कुर्यादग्नीषोमीयं पौर्णमास्यां वैष्णवममावास्यायामित्यत्रो ह स्माह शालीकिराज्यस्योपाँशुयाजं कुर्यात्सौम्यं पौर्णमास्यां वैष्णवममावास्यायामित्यत्रो ह स्माहौपमन्यव औषधस्यैवोपाँशुयाजं कुर्यात्सरस्वतः पौर्णमास्याँ सरस्वत्या अमावास्यायामित्युभयत्रैवाज्यस्य वैष्णव इति राथीतरोऽत्रो ह स्माह कौणपतन्त्रिश्चरुश्च स्याद्वैष्णवश्च स्यात्स्वयं चैव यजमानः प्राश्नीयादिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Maudgalya. Baudhāyana says in this regard that one should offer the Upāṁśuyāja-oblation made of grains-to Agni-Soma at the Full-moon sacrifice. Śālīki says that one should offer clarified butter as the Upāṁśuyāja-to Soma at the Full-moon sacrifice and to Viṣṇu at the New-moon sacrifice. Aupamanyava says that one should offer Upāṁśuyāja-oblation of grains to Sarasvant at the Full-moon sacrifice and to Sarasvati at the New-moon sacrifice. Rāthītara says that at both the sacrifices the Upāmāṁśuyāja-oblation should comprise clarified butter offered to Viṣṇu. Kauṇapatantri says in this regard that (at both the sacrifices) the Upāṁśuyāja should consist of cooked rice. The sacrificer himself should consume (the remnants).

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चमस्यावदानस्याभिवृद्ध्या इति ॥

मूलम्

पञ्चमस्यावदानस्याभिवृद्ध्या इति ॥

English

As for the addition of the fifth cutting :

विश्वास-प्रस्तुतिः

औषधस्याभिवर्धयेदिति बौधायन आज्यस्यैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

औषधस्याभिवर्धयेदिति बौधायन आज्यस्यैवेति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should add that of grains. Śālīki says that of clarified butter.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मेक्षणस्यानुप्रहरण इति ॥

मूलम्

मेक्षणस्यानुप्रहरण इति ॥

English

As for the throwing (into the fire) of the corn-stirring stick :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो न मेक्षणन्यायेन वपाश्रपणी अनुप्रहरेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should not throw the omentum-roasters on the analogy of the corn-stirring stick.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राशित्रस्यावदान इति ॥

मूलम्

प्राशित्रस्यावदान इति ॥

English

As for the cutting of the Prāśitra:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिहरिष्यन्नेव प्राशित्रमवद्येदिति शालीकिः ॥

मूलम्

परिहरिष्यन्नेव प्राशित्रमवद्येदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should cut up the Prāśitra while carrying the Prāśitra-vessel (towards the Brahman).

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यहविष्यन्वाहार्यस्य करण इति ॥

मूलम्

आज्यहविष्यन्वाहार्यस्य करण इति ॥

English

As for the cooking of the Anvāhārya-rice when the principal offering consists of clarified butter:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should cook it. Śālīki says that one should not.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्वाहार्यस्यासादन इति ॥

मूलम्

अन्वाहार्यस्यासादन इति ॥

English

As for the placing of the Anvāhārya-rice :

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेण यजमानं च ब्रह्माणं च पर्याहृत्य दक्षिणस्याँश्रोण्यामासादयेदिति बौधायनोऽत एव दक्षिणस्याँश्रोण्यामिति शालीकिः १३

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should place it on the southern buttock (of the altar) having carried it around along the front of the sacrificer and the Brahman. Śālīki says that one should place it (directly) on the southern buttock from here (that is, from the Anvāhāryapacana fire-place).

१४

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्वाहार्यस्योद्वासन इति ॥

मूलम्

अन्वाहार्यस्योद्वासन इति ॥

English

As for the taking away of the Anvāhārya-rice:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेण स्रुच उदञ्चमुद्वासयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदञ्चमिति शालीकिः ॥

मूलम्

अग्रेण स्रुच उदञ्चमुद्वासयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदञ्चमिति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should take it away towards the north along the front of the ladles. Śālīki says towards the north along the rear of the ladles.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हविरुच्छिष्टानामुद्वासन इति ॥

मूलम्

हविरुच्छिष्टानामुद्वासन इति ॥

English

As for the taking away of the remnants of oblations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्रेण स्रुच उदञ्च्युद्वासयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदञ्चीति शालीकिः ॥

मूलम्

अग्रेण स्रुच उदञ्च्युद्वासयेदिति बौधायनो जघनेन स्रुच उदञ्चीति शालीकिः ॥

English

Baudhāyana says that one should take them away towards the north along the front of the ladles. Śālīki says towards the north along the rear of the ladles.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनूयाजानाँहोम इति ॥

मूलम्

अनूयाजानाँहोम इति ॥

English

As for the offerings of the Anūyājas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँबौधायनस्य

मूलम्

सूत्रँबौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रतीचीरेवैता आहुतीः सँस्थापयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रतीचीरेवैता आहुतीः सँस्थापयेदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should offer them so as to conclude towards the west.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वाजवत्योर्व्यूहन इति ॥

मूलम्

वाजवत्योर्व्यूहन इति ॥

English

As for the separation of the ladles with the two Vājavatī verses:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽक्ष्णया प्रतीचीमुपभृतं प्रत्यूहेदद्भिश्चैनाँसँ स्पृशेदित्यत्रो ह स्माह शालीकिः प्राचीनपुष्करे एवैने विकर्षेन्न चोपभृतमद्भिः सँस्पृशेदिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should move back the Upabhṛt transversely towards the west and touch it with water. Śālīki says that one should drag them in opposite direction with their bowls towards the east; one should not touch the Upabhṛt with water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरस्य समञ्जन इति ॥

मूलम्

प्रस्तरस्य समञ्जन इति ॥

English

As for the besmearing of the Prastara:

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिस्त्रिरेकैकस्याँसमञ्ज्यादिति बौधायनः

मूलम्

त्रिस्त्रिरेकैकस्याँसमञ्ज्यादिति बौधायनः

English

Baudhāyana says that one should besmear it thrice in each ladle.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृत्सकृदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सकृत्सकृदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should do so only once.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरस्यानुप्रहरण इति ॥

मूलम्

प्रस्तरस्यानुप्रहरण इति ॥

English

As for the throwing of the Prastara (on the fire):

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैरनुप्रहरेत्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च

मूलम्

English

Baudhāyana says that the Adhvaryu himself should throw it with both the kinds of formulas, namely, those from the Pauroḍāśika Kāṇḍa and the Yājamāna Kāṇḍa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैरनुप्रहरेत्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च

मूलम्

English

The sacrificer should follow (the throwing) with the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa. Śālīki says that the Adhvaryu himself should follow it with both the kinds of formulas, namely, those from the Pauroḍāśika Kāṇḍa and the Yājamāna Kāṇḍa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

न याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो यथापि पौरोडाशिका मन्त्रा नाभिवर्तन्त एवमेवापि याजमाना मन्त्रा नाभिवर्तेरन्निति ॥

मूलम्

English

The sacrificer, should however, not follow it with the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa. Aupamanyava says in this regard that the formulas from the Pauroḍāśika Kaṇḍa would not turn up (towards the sacrificer), similarly the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa would also not turn up (towards the Adhvaryu).

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिधीनामभ्याधान इति ॥

मूलम्

परिधीनामभ्याधान इति ॥

English

As for the putting of the enclosing sticks (on the fire):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्थान एवैनानभ्यादध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रस्थान एवैनानभ्यादध्यादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that he should put them on fire at the conclusion of the performance.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथैनान्सँस्रावेणाभिजुहोतीति ॥

मूलम्

अथैनान्सँस्रावेणाभिजुहोतीति ॥

English

As for the injunction that one puts drops of clarified butter upon them:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरं चैव परिधीँश्चाभिजुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रस्तरं चैव परिधीँश्चाभिजुहुयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should put the drops upon the Prastara and the enclosing sticks.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुचोर्विमोक इति ॥

मूलम्

स्रुचोर्विमोक इति ॥

English

As for the release of the ladles:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

the first option is that of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीसंयाजेष्वृत्विजां परिक्रमण इति ॥

मूलम्

पत्नीसंयाजेष्वृत्विजां परिक्रमण इति ॥

English

As for moving around of the priests at the Patnīsaṁyāja offerings:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एवोत्तरेण गार्हपत्यं परिक्रामेयुरिति शालीकिः १४

मूलम्

सर्व एवोत्तरेण गार्हपत्यं परिक्रामेयुरिति शालीकिः १४

English

Śālīki says that all should move around along the north of the Gārhapatya.

१५

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीनाँसंयाजन इति ॥

मूलम्

पत्नीनाँसंयाजन इति ॥

English

As for causing to offer the offerings to the wives of gods:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ध्रौवाज्येन ध्वानेनैव पत्नीः संयाजयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

ध्रौवाज्येन ध्वानेनैव पत्नीः संयाजयेदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should cause to offer offerings to the wives of gods with the clarified butter from the Dhruva ladle with the mantras recited in humming sound.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्तर्धाय देवानां पत्नीः संयाजयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

अन्तर्धाय देवानां पत्नीः संयाजयेदिति बौधायनोऽनन्तर्धायैवेति शालीकिः ॥

English

Having arranged for an intervention one should cause the offerings to be made to the wives of gods. So says Baudhāyana. Without an intervention. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीसंयाजेषु शम्युवाकस्य करण इति ॥

मूलम्

पत्नीसंयाजेषु शम्युवाकस्य करण इति ॥

English

As for the recitation of the Samyuvāka formula at the Patnīsaṁyājas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

Baudhāyna says that one should recite. Śālīki says that one should not.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

मूलम्

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

English

As for the swelling of the Dhruva ladle:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उभावेव ध्रुवामाप्याययेतामध्वर्युश्च यजमानश्चेत्य्

मूलम्

स ह स्माह बौधायन उभावेव ध्रुवामाप्याययेतामध्वर्युश्च यजमानश्चेत्य्

English

Baudhāyana says that both the Adhvaryu and the sacrificer should swell the Dhruvā.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अध्वर्युरेव ध्रुवामाप्याय्य समिष्टयजुर्जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

अध्वर्युरेव ध्रुवामाप्याय्य समिष्टयजुर्जुहुयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that the Adhvaryu alone should swell the Dhruva and offer the Samiṣṭayajus.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समिष्टयजुषो होम इति ॥

मूलम्

समिष्टयजुषो होम इति ॥

English

As for the offering of the Samiṣṭayajus:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माह गौतमः स्वाहा वाचीति हुत्वा बर्हिषो धातूनाँ सम्प्रलुप्य ध्रुवायाँसमज्यानुप्रहृत्याभिजुहुयात्स्वाहा वाते धाः स्वाहेति १५

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two Acāryas. Gautama says that one should make an offering with “Svāhā unto speech” (beginning with “gods the knowers of the way”), pick up some blades out of the bundles of the sacrificial grass, smear them into the Dhruvā, throw them on the Āhavanīya, and make an offering with the remaining part of the formula, “Svāhā do thou place in wind, svāhā.”

१६ अग्न्याधेयः

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथातोऽग्न्याधेयं व्याख्यास्यामः ॥

मूलम्

अथातोऽग्न्याधेयं व्याख्यास्यामः ॥

English

Now we shall explain the setting up of the fires.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सम्भारेष्विति ॥

मूलम्

सम्भारेष्विति ॥

English

As for the substances:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँराथीतराणाम्

मूलम्

सूत्रँराथीतराणाम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the Rathītaras.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह बौधायनो नाशनिहतं कुर्वीत घोररूपमिति

मूलम्

अत्रो ह स्माह बौधायनो नाशनिहतं कुर्वीत घोररूपमिति

English

Baudhāyana says that one should not procure a piece of wood of a tree struck by lightning, because it is taerrific.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्वीतैवाशनिहतं न तु मुञ्जकुलायं न ह्येतस्यानुख्या विज्ञायत इति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Śālīki says that one should bring a piece of wood of a tree struck by lightning, but should not procure a web of Muñja grass, because it is not mentioned in the Brāhmaṇa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पात्राणां करण इति ॥

मूलम्

पात्राणां करण इति ॥

English

As for the preparation of implements:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनस्त्वक्तआसेचनानि कारयेदग्रतःपुष्कराण्येवमस्य प्राचीनपुष्कराः स्रुचः सन्ना भवन्तीत्यत्रो ह स्माह शालीकिस्त्वक्तआसेचनानि कारयेन्मूलतःपुष्कराण्येवमस्य प्राचीनपुष्कराः स्रुचः सन्ना भवन्तीति

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should get the ladles prepared so that their beaks would be on the side of the bark of the wood and the bowls towards the tip of the wood so that the ladles would be placed with the bowls towards the east. Śālīki says that one should get the ladles prepared so that their beaks would be on the side of the bark of the wood and the bowls towards the bottom. Thus the ladles would be placed with the bowls towards the east.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विज्ञायते तस्मादवाचीनाग्रा वनस्पतयः पृथिवीं क्षियन्तीति ॥

मूलम्

विज्ञायते तस्मादवाचीनाग्रा वनस्पतयः पृथिवीं क्षियन्तीति ॥

English

The Brāhmaṇa says that trees stand on the earth with the ends downwards.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुचां प्रमाण इति ॥

मूलम्

स्रुचां प्रमाण इति ॥

English

As for the measurement of the ladles:

विश्वास-प्रस्तुतिः

बाहुमात्राः स्युरिति बौधायनोऽरत्निमात्रा इति शालीकिः

मूलम्

बाहुमात्राः स्युरिति बौधायनोऽरत्निमात्रा इति शालीकिः

English

they should be as long as an arm. So says Baudhāyana. They should be as long as an Aratni. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रादेशमात्रा इत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

प्रादेशमात्रा इत्यौपमन्यवः ॥

English

They should be as long as a span. So says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुचामाकृतिविकार इति ॥

मूलम्

स्रुचामाकृतिविकार इति ॥

English

As for the varieties in the shape of ladles:

विश्वास-प्रस्तुतिः

हस्त्योष्ठ्यः स्युरिति बौधायनो वायसपुच्छा इति शालीकिहँर्समुखप्रसेचना इत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

their tips should be like the lip of an elephant. So says Baudhāyana. Their bottoms should be like the tail of a crow. So says Śālīki. Their tips should be like the beak of a swan. So says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अम्बरीषस्य करण इति ॥

मूलम्

अम्बरीषस्य करण इति ॥

English

As for the preparation of an oven:

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरतोऽग्न्यगारस्याम्बरीषं कुर्यादिति बौधायनो यत्रैवाम्बरीषः स्यात्तद्गच्छेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

One should prepare an oven to the north of the fire-hall. So says Baudhāyana. One should go there where an oven stands. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्न्यगारस्य परिक्रम इति ॥

मूलम्

अग्न्यगारस्य परिक्रम इति ॥

English

As for going around the fire-hall:

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षिणेनेति बौधायनः उत्तरेणेति शालीकिः ॥

मूलम्

दक्षिणेनेति बौधायनः उत्तरेणेति शालीकिः ॥

English

along the south. So says Baudhāyana. Along the north. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

रोहिते चर्मणीति ॥

मूलम्

रोहिते चर्मणीति ॥

English

As for the skin of a red bull:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याप्यरोहितँस्यादिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyaṇa. Even a non-red would do; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्य मन्त्रामन्त्र इति ॥

English

As for the reciting or non-reciting of the relevant formula at the Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्तूष्णीक इति शालीकिः ॥

मूलम्

मन्त्रवान्स्यादिति बौधायनस्तूष्णीक इति शालीकिः ॥

English

(the paddy for it) should be poured out with the relevant formula. So says Baudhāyana. It should be poured silently. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्य निर्वपण इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्य निर्वपण इति ॥

English

As for the pouring out of paddy for Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पवित्रवता पात्रेण मन्त्रवन्तमिति बौधायनोऽपवित्रेण तूष्णीकमिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

one should pour out with the relevant formula in a vessel furnished with the strainer. So says Baudhāyana. Without reciting the relevant formula in a vessel not furnished with the strainer. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्य श्रपण इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्य श्रपण इति ॥

English

As for the cooking of Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

मूलम्

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

English

one should cook in milk, So says Baudhāyana. In water; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नैवास्मिन्नासिञ्चेन्न निःषिञ्चेदिति बौधायनः

मूलम्

नैवास्मिन्नासिञ्चेन्न निःषिञ्चेदिति बौधायनः

English

One should not add; nor should one extract out. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

काममस्मिन्नासिञ्चेन्न निःषिञ्चेदिति शालीकिर्विस्राव्य तँ सूपवन्तमित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

One may add, but should not extract out. So says Śālīki. Having extracted out, one should make it well-boiled. So says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्योपस्तरण इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्योपस्तरण इति ॥

English

As for the spreading of clarified butter as base for the Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नोपस्तृणीतेति शालीकिः ॥

मूलम्

नोपस्तृणीतेति शालीकिः ॥

English

One should not spread. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्योदवासन इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्योदवासन इति ॥

English

As for the taking down of the Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्यात्रैव पर्युपविशेयुरिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्यात्रैव पर्युपविशेयुरिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The priests should sit around here only. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्योपोहन इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्योपोहन इति ॥

English

As for the pushing of the Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञो मोपनमत्विति वा तूष्णीं वेति

मूलम्

यज्ञो मोपनमत्विति वा तूष्णीं वेति

English

One should push it with the formula, “May the sacrifice reach me” or silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

The first option is that of Baudhāyana; the latter that of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ब्रह्मौदनस्य प्राशन इति ॥

मूलम्

ब्रह्मौदनस्य प्राशन इति ॥

English

As for the eating of the Brahmaudana:

विश्वास-प्रस्तुतिः

आर्षेया एव ब्रह्मौदनं प्राश्नीयुरिति बौधायनो य एव केच नियतपाना इति कात्योऽत्रो ह स्माहौपमन्यवो महर्त्विज एव ब्रह्मौदनं प्राश्नीयुरत्र ह्येवैते सतानुनप्त्रिणो भवन्तीति ॥

मूलम्

English

only the priests claiming descent from a R̥ṣi should consume the Brahmaudana. So says Baudhāyana. Those who are entitled to dine together. So saya Kātya. Aupamanyava says in this regard that the principal priests should consume Brahmaudana. Here itself they are regarded to have undergone the Tānunaptra oath.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समिधामभ्याधान इति ॥

मूलम्

समिधामभ्याधान इति ॥

English

As for the putting of the fire-sticks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सकृत्प्राशितेऽप्रत्यवमृष्टे समिधोऽभ्यज्यादध्यादित्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽत्रैवैनाः पार्श्वतः समज्य सादयेत्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāhana says that after the priests have eaten once and while they have not touched back the rice, one should besmear the fire-sticks and put them on the fire. Aupamanyava says that one should besmear them and keep by his side.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ते यदा सर्वं प्राश्नीयुरथैतां पात्रीं निर्णिज्योपस्तीर्य यत्स्थाल्यामाज्यमवशिष्टँ स्यात्तत्सकृदभ्युन्नीय तेन समिधोऽभ्यज्यादध्यादिति ॥

मूलम्

English

When the entire rice has been consumed, one should cleanse the vessel, spread clarified butter in it, pour into it in one attempt the clarified butter remaining in the vessel, besmear the fire-sticks with it and put them on the fire.

विश्वास-प्रस्तुतिः

गोः करण इति ॥

मूलम्

गोः करण इति ॥

English

As for the offering of a cow:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिरपि बह्वीरपि कुर्वीतानु चैतस्य भवेत्पुण्या प्रशँसेति कात्यः ॥

मूलम्

English

one should offer; so says Baudhāyana. One should not; so says Śālīki. One may offer even many cows; his benevolence will be praised; so says Kātya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अरण्योः प्रदान इति ॥

मूलम्

अरण्योः प्रदान इति ॥

English

As for the handing over of the kindling woods:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽपररात्र एवास्मा अरणी प्रयच्छेद्वरं ददामीत्येव वाचं विसृजेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should hand over the kindling woods in the latter part of night. (The sacrificer) should release speech when he says “I give away the boon.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्न्यायतनानां परिलेपन इति ॥

मूलम्

अग्न्यायतनानां परिलेपन इति ॥

English

As for the besmearing of the fire-place:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो गार्हपत्यायतनमेवैकं परिलिम्पेत्

मूलम्

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो गार्हपत्यायतनमेवैकं परिलिम्पेत्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should besmear only the Gārhapatya fire-place;

विश्वास-प्रस्तुतिः

तद्धि विदग्धं भवतीति ॥

मूलम्

तद्धि विदग्धं भवतीति ॥

English

because it is consumed by fire.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सम्भाराणां निवपन इति ॥

मूलम्

सम्भाराणां निवपन इति ॥

English

As for the pouring down of the substances:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो गार्हपत्यायतन एवैनान्सर्वैर्मन्त्रैः परिनिष्ठाप्य त्रेधा निवपेदिति १६

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should deposit the substances with all formulas in the Gārhapatya fire-place and then pour them down in three fire-places.

१७

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्मस्य हरण इति ॥

मूलम्

इध्मस्य हरण इति ॥

English

As for the lifting of the burning faggot :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो जानुदघ्ने प्रथमँहरेदथ नाभिदघ्नेऽथ ग्रीवदघ्ने

मूलम्

स ह स्माह बौधायनो जानुदघ्ने प्रथमँहरेदथ नाभिदघ्नेऽथ ग्रीवदघ्ने

English

Baudhāyana says that one should first lift as high as the knee, then as high as the navel and then as high as the neck.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राणाँस्तु नातिहरेदित्याददान एवैता मात्रा अभिसम्पादयेत्

मूलम्

प्राणाँस्तु नातिहरेदित्याददान एवैता मात्रा अभिसम्पादयेत्

English

One should however not lift above the breaths. Śālīki says that while taking up the faggot one should achieve these heights.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राणाँस्त्वेव नातिहरेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्राणाँस्त्वेव नातिहरेदिति शालीकिः ॥

English

One should however not lift above the breaths.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सम्भाराणामाक्रमण इति ॥

मूलम्

सम्भाराणामाक्रमण इति ॥

English

As for the treading upon the substances:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एवमेवैतेन पुरस्तात्प्रत्यगावृत्तेन दक्षिणेन पूर्वपदेनोत्तरतः पार्श्वतः सम्भाराणामाक्रमयेद्यथाहितस्याग्नेरङ्गारा अभ्यववर्तेरन्निति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should make (the horse) face towards the west and then make it step with his right front hoof upon the northern portion of the substances at a spot to which the glowing coals of the fire after it is deposited, would reach.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अश्वस्य दन इति ॥

मूलम्

अश्वस्य दन इति ॥

English

As for the giving away of the horse:

विश्वास-प्रस्तुतिः

अध्वर्यव एतमग्निपदमश्वं दद्यादन्यं ब्रह्मण इति बौधायन एतं ब्रह्मणेऽन्यमध्वर्यव इति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should give away to the Adhvaryu the horse on whose hoof-print the fire is to be deposited, and another to the Brahman. Śālīki says that one should give away this horse to the Brahman and another to the Adhvaryu.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्मस्य निधान इति ॥

मूलम्

इध्मस्य निधान इति ॥

English

As for the depositing of the burning faggot;

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीमेवेध्मं निदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

तूष्णीमेवेध्मं निदध्यादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should deposit the faggot silently.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सभ्यावसथ्ययोः करण इति ॥

मूलम्

सभ्यावसथ्ययोः करण इति ॥

English

As for the setting of the Sabhya and the Avasathya fires:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

one should set them; so says Baudhāyana. One should not; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सभ्यावसथ्ययोर्विहरण इति ॥

मूलम्

सभ्यावसथ्ययोर्विहरण इति ॥

English

As for the spreading of the Sabhya and the Avasathya fires:

विश्वास-प्रस्तुतिः

आहवनीयादेवैनौ विहरेदिति बौधायनो ग्रामाग्नेरिति शालीकिर्निर्मन्थ्यौ स्यातामित्यौपमन्यवोऽत्रो ह स्माहौपमन्यवीपुत्रः सभायामेव सभ्यं व्यपदिशेदावसथ आवसथीयं पर्वणि चैनयो स्थालीपाकौ श्रपयित्वा ब्रह्मणे जुहुयादित्येतदपि न कुर्यादित्याञ्जीगविः ॥

मूलम्

English

one should spread them from the Āhavanīya. So says Baudhāyana. From the village-fire; so says Śālīki. They should be churned out; so says Aupamanyava. One should assign the Sabhya fire to the hall, and the Avasathya to the dwelling room. One should cook Sthālīpākas on the Parvan-day and offer to (the deity) Brahman. So says. Aupamanyavīputra. One should not do even this. Says Añjīgavi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

रथचक्रस्य करण इति ॥

मूलम्

रथचक्रस्य करण इति ॥

English

As for the rotating of a chariot-wheel:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यवो रथमेवैतँ संयुक्तं प्राञ्चं प्रवर्तयेत्

मूलम्

English

one should do so; so says Baudhāyana. One should not; so says Śālīki. One should rotate towards the east the chariot itself with horses yoked,

विश्वास-प्रस्तुतिः

तमृत्विग्भ्यो दद्यादित्येतदपि न कुर्यादित्याञ्जीगविः ॥

मूलम्

तमृत्विग्भ्यो दद्यादित्येतदपि न कुर्यादित्याञ्जीगविः ॥

English

and give it away to the priests; so says Aupamanyava. One should not do even this; so says Āñjīgavi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तनूनामनुदेश इति ॥

मूलम्

तनूनामनुदेश इति ॥

English

As for the direction of the (fierce) bodies:

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रत्यधीत्यानुदिशेदिति बौधायनो यास्ते अग्ने घोरास्तनुवस्ताभिरमुं गच्छेत्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

one should direct pronouncing each formula separately; so says Baudhāyana. “O Agni, do thou go to N.N. with those which are thy fierce bodies."-This much one should pronounce; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विराजक्रमेष्विति ॥

मूलम्

विराजक्रमेष्विति ॥

English

As for the pronouncing of the Virājakrama fórmulas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नर्य प्रजां मे गोपाय त्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

नर्य प्रजां मे गोपाय त्येव ब्रूयादिति शालीकिः ॥

English

One should only pronounce “O manly (Agni), do thou guard my offering;” so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णाहुत्यै हवन इति ॥

मूलम्

पूर्णाहुत्यै हवन इति ॥

English

As for the offering of the Pürṇahuti;

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिश्रित एव पूर्णाहुतिं जुहुयादिति शालीकिः १७

मूलम्

परिश्रित एव पूर्णाहुतिं जुहुयादिति शालीकिः १७

English

One should offer the Pūrṇāhuti having encompassed (the Āhavanīya); so says Śālīki.

१८

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णाहुतौ तूष्णीमग्निहोत्र इति ॥

मूलम्

पूर्णाहुतौ तूष्णीमग्निहोत्र इति ॥

English

In regard to the Pūrṇāhuti and silent Agnihotra-offering:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँराथीतराणाम्

मूलम्

सूत्रँराथीतराणाम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Rathītaras.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्णाहुतिमेव जुहुयान्न तूष्णीमग्निहोत्रमिति

मूलम्

अत्रो ह स्माह बौधायनः पूर्णाहुतिमेव जुहुयान्न तूष्णीमग्निहोत्रमिति

English

Baudhāyana says that one should offer only the Pūrṇāhuti, not the silent Agnihotra.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीमग्निहोत्रमेव जुहुयान्न पूर्णाहुतिमिति शालीकिः ॥

मूलम्

तूष्णीमग्निहोत्रमेव जुहुयान्न पूर्णाहुतिमिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should offer the silent Agnihotra, not the Pūrṇāhuti.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दशहोतुर्व्याख्यान इति ॥

मूलम्

दशहोतुर्व्याख्यान इति ॥

English

As for the utterance of the Dasahotr-formulas:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यत्र क्वच हविर्निर्वप्स्यन्स्यात्सामिधेनीर्वानुवक्ष्यन्व्याचक्षीतैव तत्र दशहोतारम्

मूलम्

English

Baudhāyana says that whenever one is going to pour out the oblation-material or to recite the Sâmidhenī verses, one should necessarily utter the Daśahotr̥-formulas.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इत्येष्वेवैतदाग्न्यधेयिकेषु तन्त्रेषु दृष्टं भवतीति शालीकिरस्मिन्नेवैतदाग्नेयेऽष्टाकपाले दृष्टं भवतीत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

This is applicable also to the Iṣṭis pertaining to the setting up of fires. Aupamanyava says that this applies only to the offering of the cake on eight potsherds to Agni (at the setting).

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्रकरण इति ॥

मूलम्

तन्त्रकरण इति ॥

English

As for the pattern of offerings :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः पञ्चदशसामिधेनीकाः स्युर्वार्त्रघ्नावाज्यभागावुच्चैर्देवता इत्यत्रो ह स्माह शालीकिः सप्तदशसामिधेनीकाः स्युर्वृधन्वन्तावाज्यभागावुपाँ शुदेवता इत्यत्रो ह स्माहौपमन्यव आग्नेयेऽष्टाकपाले वार्त्रघ्नावाज्यभागौ स्यातां वृधन्वन्तावैन्द्रा ग्नादित्ययो रयिमन्तौ पुष्टिमन्तौ पवमानहविःषु वीतवन्तावन्वारम्भेष्ट्यामिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that the offering should involve fifteen Sāmidhenī verses, Vārtraghna Ajyabhāgas and the puronuvākyā- yajya for the principal offering uttered loudly. Śālīki says that they should involve seventeen Sāmadhenīs, Vṛdhanvat Ājyabhāgas and the puronuvākyā-yājyā to be recited to onself. Anupamanyava says that for a cake on eight potsherds to Agni there should be Vārtraghna Ajyabhāgas; for the offering to Indra-Agni and Aditi there should be Vṛdhanvant Ājyabhāgas, for the Pavamānahavis Rayimant Puṣṭimant Ajyabhāgas, and in the Anvārambhaṇīyeṣṭi Vītavant Ājyabhāgas.

विश्वास-प्रस्तुतिः

याजमानस्य करण इति ॥

मूलम्

याजमानस्य करण इति ॥

English

As for the performance of the sacrificer’s duty

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभीनामं याजमानं कुर्यादिति बौधायनः ॥

मूलम्

अभीनामं याजमानं कुर्यादिति बौधायनः ॥

English

Baudhāyana says that he should do it whenever involved.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्याद्यथावकाशं याजमानमिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should do it at leisure.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षिणानां दान इति ॥

मूलम्

दक्षिणानां दान इति ॥

English

As for the giving away of the Dakṣiņās:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्वा एवैता इष्टीर्दक्षिणावतीः कुर्यात्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should give away Dakṣiņās in all these Iṣṭis.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तिस्रस्तिस्र एकैकस्यां दद्यान्मिथुनावुत्तमायामिति ॥

मूलम्

तिस्रस्तिस्र एकैकस्यां दद्यान्मिथुनावुत्तमायामिति ॥

English

In each Iṣṭi one should give away three (cows), in the last one a couple of cow and bull.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्रसमास इति ॥

मूलम्

तन्त्रसमास इति ॥

English

As for the combination of units:

विश्वास-प्रस्तुतिः

नास्ति तन्त्रसमास आचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यव आग्नेयोऽष्टाकपालोऽग्नये पवमानाय तत्प्रथमं तन्त्रँस्यादथाग्नये पावकायाग्नये शुचये तद्द्वितीयम्

मूलम्

English

There should be no combination of units; this is the view of the two teachers. Aupamanyava says that a cake on eight potsherds to Agni and another to Pavamana Agni should be the first unit. A cake (on eight potsherds) to Pāvaka Agni and another to Suci Agni is the second unit.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथैन्द्रा ग्नश्चादित्यश्च चरुरन्तं परीयातामिति ॥

मूलम्

अथैन्द्रा ग्नश्चादित्यश्च चरुरन्तं परीयातामिति ॥

English

The cake to Indra-Agni and cooked rice to Aditi should make the final unit.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षिणानां दान इति ॥

मूलम्

दक्षिणानां दान इति ॥

English

As for the giving away of the Dakṣiņās :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेराख्यातं बौधायनस्यात्रो ह स्माहौपमन्यवः सर्वा एवैता इष्टीर्दक्षिणावतीः कुर्याच्चतस्रश्चतस्र एकैकस्यां दद्यान्मिथुनावुत्तमायामिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. The view of Baudhāyana is already explained. Aupamanyava says that one should give away Dakṣiṇās in all the Iṣṭis. Four (cows) in each one and a couple of cow and bull in the last one.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनन्वारब्धदर्शपूर्णमासस्य प्रायश्चित्तकरण इति ॥

मूलम्

अनन्वारब्धदर्शपूर्णमासस्य प्रायश्चित्तकरण इति ॥

English

As for performing an expiation for the Full-moon and New-moon sacrifices having been performed without first performing the Anvarambhaṇīyesti:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

one should perform; so says Baudhāyana. One should not; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अन्वारम्भेष्ट्यामिति ॥

मूलम्

अन्वारम्भेष्ट्यामिति ॥

English

As for the procedure in respect of the Anvārambhaṇīyeṣṭi:

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्होतारँसारस्वतौ होमावन्वारम्भेष्टिमित्येतदुपवसथे कुर्यादथेतरदिष्ट्यहनि कुर्यादिति बौधायनश्चतुर्होतारँसारस्वतौ होमावित्येतदुपवस्थे कुर्यादथेतरदिष्ट्यहनि कुर्यादिति शालीकिश्चतुर्होतारमेवोपवसथे कुर्यादथेतरदिष्ट्यहनि कुर्यादित्यौपमन्यवः

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should go through the Caturhotr̥-formulas, the two Sārasvata offerings and the Anvārambhaṇīyești on the Upavasatha day; and the remaining rites on the day of sacrifice. Śālīki says that one should go through Caturhotr̥-formula, two Sārasvata offerings on the Upavasatha day and the remaining rites on the day of sacrifice. Aupamanyava says that one should go through the Caturhotṛ-formulas on the Upavasatha-day and the remaining rites on the day of sacrifice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वमेवैतदिष्ट्यहनि कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः १८

मूलम्

सर्वमेवैतदिष्ट्यहनि कुर्यादित्यौपमन्यवीपुत्रः १८

English

Aupamanyavīputra says that one should do all this on the day of sacrifice.

१९ पुनराधेयः

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथातः पुनराधेयं व्याख्यास्यामः ॥

मूलम्

अथातः पुनराधेयं व्याख्यास्यामः ॥

English

Now we shall explain the Punarādheya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्पराज्ञीष्विति ॥

मूलम्

सर्पराज्ञीष्विति ॥

English

As for the Sarparājñī verses:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सर्पराज्ञिया ऋग्भिर्गार्हपत्यमादधातीति तँषड्भिराधाय सप्तम्योपतिष्ठेतेति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki: Baudhāyana says, the Brāhmaṇa-injunction “One should set up the Gārhapatya with the Sarparājñī verses” means that he should set up with six verses and pray with the seventh.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

मूलम्

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

English

As for the offering of the Pūrṇāhuti :

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्रकरण इति ॥

मूलम्

तन्त्रकरण इति ॥

English

As for the adopting of the pattern:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उभयानि तन्त्राणि कारयेत्पौनराधेयिकानि चाग्न्याधेयिकानि चाग्नेयमष्टाकपालं निर्वपेत्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should adopt both the patterns-the one pertaining to the resetting, and the other pertaining to the setting. One should offer a cake on eight potsherds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्यासमुदितेऽग्न्याधेयदक्षिणा दद्यादथाग्नेयं पञ्चकपालं तस्यासमुदिते पुनराधेयदक्षिणा दद्यादथैन्द्रा ग्नं चादित्यं च चरुम्

मूलम्

English

Prior to the dialogue (between the Adhvaryu and the Agnidhra) the sacrificer should give away the Dakṣiņās pertaining to the setting. Then he should offer a cake on five potsherds to Agni. Prior to the dialogue (between the Adhvaryu and the Agnidhra) the sacrificer should give away the Dakṣiņās pertaining to the resetting. Then he should offer a cake to Indra-Agni and cooked rice to Aditi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथाग्निवारुणम्पारे द्वादशाहस्य तन्व इति ॥

मूलम्

अथाग्निवारुणम्पारे द्वादशाहस्य तन्व इति ॥

English

Then a cake to Agni-Varuṇa. After the expiry of twelve days one should offer Tanu-havis.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विभक्तीनां धान इति ॥

मूलम्

विभक्तीनां धान इति ॥

English

As for the insertion of the case-forms:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः सवाँर्सर्वामृचमुक्त्वा यजेतेत्याग्नेयीर्द्व्यक्षरा विभक्तीर्दध्यादित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śâliki. Baudhāyana says that having recited the entire verse each time (the Hotṛ) should recite the Prayāja-yājyā. Aupamanyava says that the Hotṛ should add two-syllabled case-forms of the word Agni.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरोडाशस्य परिहोम इति ॥

मूलम्

पुरोडाशस्य परिहोम इति ॥

English

As for the offerings on both sides of the cake:

विश्वास-प्रस्तुतिः

दैवतं परिजुहुयादिति बौधायनः

मूलम्

दैवतं परिजुहुयादिति बौधायनः

English

the offerings should be made on both sides of the offering to the principal deity; so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सस्विष्टकृत्कमिति शालीकिः ॥

मूलम्

सस्विष्टकृत्कमिति शालीकिः ॥

English

On both sides of the principal and Sviṣṭakṛt offerings; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्विष्टकृतो निर्वचन इति ॥

मूलम्

स्विष्टकृतो निर्वचन इति ॥

English

As for the louder reciting for the Sviştakṛt offering:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वे स्थाने निर्ब्रूयादिति बौधायनः

मूलम्

स्वे स्थाने निर्ब्रूयादिति बौधायनः

English

(the Hotṛ) should recite in louder voice only the puronuvakyā and yājyā for the Sviṣṭakr̥t; so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वे स्थाने निरुच्य कामं तत ऊर्ध्वं निर्ब्रूयादिति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यवः पञ्चैतानि स्विष्टकृत्स्थानानि भवन्तीति

मूलम्

English

Having loudly recited the actual puronuvākyā-yājyā he should, if he likes, recite the subsequent verse also; so says Śālīki. These five¹¹ are of the equal pitch as the Sviṣṭakr̥t;

विश्वास-प्रस्तुतिः

तेषु सर्वेषु निर्ब्रूयादिति ॥

मूलम्

तेषु सर्वेषु निर्ब्रूयादिति ॥

English

in all these cases he should recite in a louder voice; so says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथापाहृताग्नेर्नष्टारणीकस्य चेति ॥

मूलम्

अथापाहृताग्नेर्नष्टारणीकस्य चेति ॥

English

In regard to one whose fires are carried away or whose kindling woods are lost:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः कामं नष्टेषु वापहृतेषु वाग्निषु नाद्रि येताग्न्याधेयम्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. In this regard Baudhāyana says that one need not resort to the setting of the fires if the fires were lost or carried away.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आधानप्रभृति यजमान एवाग्नयो भवन्ति

मूलम्

आधानप्रभृति यजमान एवाग्नयो भवन्ति

English

The fires rest within the sacrificer since the setting of fires.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्य प्राणो गार्हपत्योऽपानोऽन्वाहार्यपचनो व्यान आहवनीयः

मूलम्

तस्य प्राणो गार्हपत्योऽपानोऽन्वाहार्यपचनो व्यान आहवनीयः

English

His Prāna is the Gārhapatya, Apāna the Anvāhāyapacana and Vyāna the Āhavanīya.

विश्वास-प्रस्तुतिः

काममुपावरोह्य जुहुयादिति ॥

मूलम्

काममुपावरोह्य जुहुयादिति ॥

English

He should cause the fires to descend (into the kindling woods) and make an offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अग्नीनां विहरण इति ॥

मूलम्

अग्नीनां विहरण इति ॥

English

As for the spreading of the fires :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याधानप्रभृत्येवैतेऽजस्राः स्युरिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याधानप्रभृत्येवैतेऽजस्राः स्युरिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. They should be ever-lasting since the setting; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पात्राणाँसादन इति ॥

मूलम्

पात्राणाँसादन इति ॥

English

As for the placing of the implements:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालिकेरत्रो ह स्माह बौधायनः कूर्चे वा तृणेषु वा पात्राणि सादयेदपसव्यं दारुणा दारु संलीयमानं भवतीति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should place the implements either on a bunch of darbha-blades or stray darbhas. Wood coming in contact with wood leads to the scarcity of cattle.¹² (Therefore one should not place them on a wooden plank).

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्वयोर्होम इति ॥

मूलम्

द्वयोर्होम इति ॥

English

As for the offering of the milk of two cows:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यदि पूर्वा भ्रेषं नीयादुत्तरया प्रायश्चित्तं कुर्वीताथ यद्युत्तरा भ्रेषं नीयादुभयं भ्रेषकृतँस्यादन्यया प्रायश्चित्तं कुर्वीतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यतरा कतरा चिद्भ्रेषं नीयादुभयं भ्रेषकृतँस्यादन्ययैव ततः प्रायश्चित्तं कुर्वीतेति १९

मूलम्

English

Baudhāyana says that if the milk of the first cow spills out, one should offer as expiation the milk of the second cow. If the milk of the second cow spills out, both the milks would be defective, so one should offer expiation with the milk of another cow. Śālīki says that whichever of the milks spills out, both would be defective. One should offer expiation with the milk of another cow.

२० अग्निहोत्रम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

अभिज्वलन इति ॥

मूलम्

अभिज्वलन इति ॥

English

As for the illumination (of the milk):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

गार्हपत्यादङ्गारेणाभिज्वाल्य त्रिः पर्यग्नि कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

गार्हपत्यादङ्गारेणाभिज्वाल्य त्रिः पर्यग्नि कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should illuminate with a burning coal from the Gārhapatya and then move a fire-brand thrice around.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वर्त्म कुर्वन्नुदगुद्वासयतीति ॥

मूलम्

वर्त्म कुर्वन्नुदगुद्वासयतीति ॥

English

As for the injunction that one takes down the vessel of milk towards the north leaving a track on the ground:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तत्रैव त्रिः प्रतिष्ठापयन्निवोद्वासयेत्

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take it down retaining it thrice at the three places.

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठतीति ॥

उन्नयन इति ॥

मूलम्

त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठतीति ॥

उन्नयन इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णान्वानूचो वेति

मूलम्

पूर्णान्वानूचो वेति

English

As for the fillings of the spoon-full or a little less:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

The former option is of Baudhāyana; the latter of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सम्मर्श इति ॥

मूलम्

सम्मर्श इति ॥

English

As for the touching together (of the milks):

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उभयँसम्मृशेद्यच्च स्थाल्याँस्रुग्गतं चेति

मूलम्

स ह स्माह बौधायन उभयँसम्मृशेद्यच्च स्थाल्याँस्रुग्गतं चेति

English

Baudhāyana says that one should touch together the milk in the vessel and that in the ladle.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुग्गतमेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

स्रुग्गतमेवेति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should touch only that in the ladle.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ जघनेन गार्हपत्यमुपसादयतीति ॥

मूलम्

अथ जघनेन गार्हपत्यमुपसादयतीति ॥

English

As for the injunction that one places the ladle to the rear of the Gārhapatya :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायन्सयाग्रेणातिहायेति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायन्सयाग्रेणातिहायेति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Śālīki says that one should keep it down carrying along the front.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हवन इति ॥

मूलम्

हवन इति ॥

English

As for offering of the milk:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वयं व्यवेत्य जुहुयादिति बौधायनो यद्यस्य पुत्रो वान्तेवासी वालङ्कर्मीणः स्यात्स दक्षिणत आसीनो जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should oneself crossover and make the offering. Śālīki says that if one’s son or disciple is capable, he, seated towards the south, should make the offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आहुत्योर्होम इति ॥

मूलम्

आहुत्योर्होम इति ॥

English

As for the offering of two oblations :

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वापरे जुहुयादिति बौधायनः

मूलम्

पूर्वापरे जुहुयादिति बौधायनः

English

One should offer east and west; so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रष्टी इति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रष्टी इति शालीकिः ॥

English

In a line, so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विरुपमृज्य द्विर्निमृजेदिति बौधायनः

मूलम्

द्विरुपमृज्य द्विर्निमृजेदिति बौधायनः

English

Having wiped off (the ladle) twice, one should twice apply the wipings to the darbha-blades, so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदुपमृज्य द्विर्निमृजेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सकृदुपमृज्य द्विर्निमृजेदिति शालीकिः ॥

English

One should wipe off once and apply the wipings twice to the darbha-blades; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विरङ्गुल्या प्राश्योदङ्पर्यावृत्य प्राचीनदण्डया स्रुचा भक्षयतीति ॥

मूलम्

द्विरङ्गुल्या प्राश्योदङ्पर्यावृत्य प्राचीनदण्डया स्रुचा भक्षयतीति ॥

English

As for the injunction that having consumed the remnants of the Agnihotra and having turned towards the north, one consumes the remnants of the ladle held with its handle towards the east :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्योदीचीनदण्डया भक्षयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्योदीचीनदण्डया भक्षयेदिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should consume the remnants of the ladle held with its handle towards the north. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

निर्णिज्य स्रुचं निष्टप्याद्भिः पूरयित्वोदगुद्दिशतीति जघनेन गार्हपत्यमपो निनयतीदमहमग्नौ वैश्वानरेऽमृतं जुहोमि स्वाहेत्यक्षित्यामक्षिताहुतिमिति वेति ॥

मूलम्

English

As for the injunction that one should rinse the ladle, heat it, fill in with water and toss upwards towards the north. (This means that one) pours down water (from the ladle) to the rear of the Gārhapatya with the formula, “Here do I offer the ambrosia unto Vaiśvānara Agni, svāhā” or with the formula, “I offer the undecayed offering unto imperishableness, svāhā.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकिः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकिः ॥

English

The former option (of the formula) belongs to Baudhāyana, the latter to Śālīki.¹³

विश्वास-प्रस्तुतिः

आग्निपावमानीभिरुपस्थान इति ॥

मूलम्

आग्निपावमानीभिरुपस्थान इति ॥

English

As for the praying with the Agnipāvamānī verses:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः संवत्सरं यथोपस्थितमाहवनीयमुपस्थाय तत आग्निपावमानीभिर्गार्हपत्यमुपतिष्ठेताथ गायत्रीभिरथ द्विपदाभिरथ श्वो भूते यथायथमित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यत्प्राक्चोर्ध्वं चाग्निपावमानीभ्यस्तेन संवत्सरं यथोपस्थितमाहवनीयमुपस्थाय तत आग्निपावमानीभिर्गार्हपत्यमुपतिष्ठेताथ गायत्रीभिरथ द्विपदाभिरथ श्वो भूते यथायथमित्येवमौपमन्यवो न चास्यात ऊर्ध्वमाग्निपावमान्य आहवनीयमागच्छेयुर्न गार्हपत्यं स्वाध्यायार्था एवास्यात ऊध्वँर्स्युरिति

मूलम्

English

Baudhāyana says, one should pray to the Āhavanīya for a year in the normal manner; then (on the first anniversary) he should pray to the Gārhapatya with the Agnipāvamānī verses, with the Gāyatrī verses and the Dvipadā verses, next day he should pray in the regular Śālīki he should to the Āhavanīya for a year with the verses preceding and succeeding the Agnipāvamānī verses in the normal manner; then (on the first anniversary) he should pray to the Gārhapatya with the Agnipāvamānī verses, the Gāyatrī verses and Dvipāda verses; next day he should pray in the regular manner. Aupamanyava holds the view (similar to that of Śālīki) and further adds that hereafter the Agnipāvamāni verses should be employed neither for the Āhavanīya nor for Gārhapatya; they may be employed merely for scriptural study.

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्याहृतीभिरुपस्थाय भर्तुं वः शकेयं श्रद्धा मे मा विगादित्येव ब्रूयादित्याञ्जीगविः ॥

मूलम्

English

Āñjīgavi says, one should pray with the Vyāhr̥tis and say. “May I be capable of maintaining you; let not my faith go astray.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

आशिःष्विति ॥

मूलम्

आशिःष्विति ॥

English

As for the blessings:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन आत्मने प्रथममाशासीताथ जातेभ्योऽथ तन्तव इत्य्

मूलम्

स ह स्माह बौधायन आत्मने प्रथममाशासीताथ जातेभ्योऽथ तन्तव इत्य्

English

Baudhāyana says that one should first ask for blessings for himself, then for the sons, then for the progeny.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह शालीकिर्जातेभ्यः प्रथममाशासीताथात्मनेऽथ तन्तव इत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽजातेष्वेवात्मने च तन्तवे चेति

मूलम्

English

Śālīki says that one should first ask blessings for the sons, then for himself and then for the progeny. Aupamanyava says that in the absence of sons one should seek blessings for himself and the progeny.

विश्वास-प्रस्तुतिः

काममपि सायम्प्रातराशासीतेत्यौपमन्यवीपुत्रः २०

मूलम्

काममपि सायम्प्रातराशासीतेत्यौपमन्यवीपुत्रः २०

English

Aupamanyavīputra says that one may seek blessings in the evening as well as in the morning.

२१ पिण्डपितृयज्ञः

विश्वास-प्रस्तुतिः

पिण्डपितृयज्ञस्य करण इति ॥

मूलम्

पिण्डपितृयज्ञस्य करण इति ॥

English

In regard to the performance of the Pindapitṛyajña:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन आदित एव प्राचीनावीतं कुर्वीत

मूलम्

स ह स्माह बौधायन आदित एव प्राचीनावीतं कुर्वीत

English

Baudhāyana says - one should suspend the cord over the right shoulder from the beginning.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स प्राचीनावीत्येव स्यादाहुतीनाँहोमादाहुतीर्होष्यन्यज्ञोपवीतं कुर्वीत

मूलम्

स प्राचीनावीत्येव स्यादाहुतीनाँहोमादाहुतीर्होष्यन्यज्ञोपवीतं कुर्वीत

English

Thus suspended, he should remain until the offering of oblations. He should suspend the cord over the left shoulder when he is going to offer the oblations.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स यज्ञोपवीत्येव स्यादा सकृदाच्छिन्नस्य स्तरणात्

मूलम्

स यज्ञोपवीत्येव स्यादा सकृदाच्छिन्नस्य स्तरणात्

English

He should remain thus suspended until the spreading of the darbha-blades cut at one attempt.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदाच्छिन्नँस्तरिष्यन्प्राचीनावीतं कुर्वीत

मूलम्

सकृदाच्छिन्नँस्तरिष्यन्प्राचीनावीतं कुर्वीत

English

He should suspend the cord over the right shoulder when he is going to spread the darbha-blades cut at one attempt.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स प्राचीनावीत्येव स्यादा प्राजापत्यायै

मूलम्

स प्राचीनावीत्येव स्यादा प्राजापत्यायै

English

With the cord thus suspended, he should remain until the recitation of the verse addressed to Prajāpati.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञोपवीत्येव प्राजापत्ययर्चा गार्हपत्यमुपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरादित एव प्राचीनावीतं कुर्वीत

मूलम्

English

Suspending the cord over the left shoulder, he should pray to the Gārhapatya with the verse addressed to Prajāpati. Śālīki says that one should suspend the cord over the right shoulder from the beginning.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स प्राचीनावीत्येव स्यादा प्राजापत्यायै

मूलम्

स प्राचीनावीत्येव स्यादा प्राजापत्यायै

English

With the cord thus suspended, he should remain until the recitation of the verse addressed to Prajāpati.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञोपवीत्येव प्राजापत्ययर्चोदङ्ङेयादिति ॥

मूलम्

यज्ञोपवीत्येव प्राजापत्ययर्चोदङ्ङेयादिति ॥

English

Suspending the cord over the left shoulder, he should cross towards the north with the verse addressed to Prajāpati.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीँसकृदुत्पूय सकृत्प्रोक्ष्य सकृद्धविष्कृद्रू पं कुर्यादिति बौधायनः

मूलम्

English

He purifies only once the water (in the ladle) silently, sprinkles (the paddy) once, gives only once the call to the preparer of the oblation-material. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदेवैनान्सुफलीकृतान्कृत्वा पवित्रवत्याँस्थाल्यामोप्य स्थालीपाकँ श्रपयित्वाभिघार्योदञ्चमुद्वासयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

He should pour (the paddy) only once, pour into the vessel across the strainer, cook the rice in a vessel, pour clarified butter over it and take down towards the north. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आहुतीनाँहोम इति ॥

मूलम्

आहुतीनाँहोम इति ॥

English

As for the offering of the oblations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नात्र मध्यमामाहुतिं जुहुयाद्मेक्षणमेव तृतीयँस्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

नात्र मध्यमामाहुतिं जुहुयाद्मेक्षणमेव तृतीयँस्यादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should not offer the middle oblation. The throwing of the corn-stirring stick should be the third offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदाच्छिन्नस्य स्तरण इति ॥

मूलम्

सकृदाच्छिन्नस्य स्तरण इति ॥

English

As for the spreading of the darbh-blades cut at one stroke :

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपनिष्क्रम्याग्न्यगाराद्दक्षिणे पूर्वेऽवान्तरदेशे सकृदाच्छिन्नँ स्तृणीयाद्दक्षिणतश्चोल्मुकमुपनिदध्यादिति बौधायनोऽन्तरेवैतां दिशमिति शालीकिर्न चात्रोल्मुकमुपनिदध्यादिति ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that having gone out of the fire-chamber, one should spread the darbha-blades cut at one stroke in the south-east and keep the fire-brand towards the south. Śālīki says that one should spread towards that direction within the fire-chamber itself; he should not keep the fire-brand.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पिण्डानां दान इति ॥

मूलम्

पिण्डानां दान इति ॥

English

As for the offering of the rice-balls:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः परस्तादेवामुतोऽर्वाचोऽपसलैः पिण्डान्दद्यादिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the Sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should offer the rice-balls so as to end towards the south in the order from the distant to the nearest (to the great grandfather, grandfather and father) through the span between the thumb and the forefinger.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आञ्जनाभ्यञ्जने मनसो निह्नव इति ॥

मूलम्

आञ्जनाभ्यञ्जने मनसो निह्नव इति ॥

English

As for the ointment and collyrium, and the invoking of the mind:¹⁴

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

the former option is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पिण्डानामनुप्रहरण्णिति ॥

मूलम्

पिण्डानामनुप्रहरण्णिति ॥

English

As for the disposing of the rice-balls:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽत्रैवैते पिण्डाः परिशयीरन्नुच्छिष्टा ह्येते भवन्ति पितृभिर्भक्षङ्कृता इति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the rice-balls should lie here only; having been consumed by the Pitr̥s, they become their leavings.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतिशिष्टस्य प्राशन इति ॥

मूलम्

अतिशिष्टस्य प्राशन इति ॥

English

As for the consuming of the remaining (rice):

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वयं यजमानः प्राश्नीयादिति बौधायनः

मूलम्

स्वयं यजमानः प्राश्नीयादिति बौधायनः

English

the sacrificer himself should consume it, so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुत्राय वान्तेवासिने वा दद्यादिति शालीकिः

मूलम्

पुत्राय वान्तेवासिने वा दद्यादिति शालीकिः

English

One should give it to a son or a pupil, so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीं प्राशयेत्

मूलम्

पत्नीं प्राशयेत्

English

One should give it to his wife to eat;

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रजास्यैषा भवतीत्यौपमन्यवोऽङ्गुल्या यावन्मात्रमवघ्रायाथेतरदग्नावनुप्रहरेदित्यौपमन्यवीपुत्रो भस्मोत्कर उद्वास्य सम्प्रच्छादयेदित्याञ्जीगविरपोऽभ्यवहरेदिति मौद्गल्यः २१

मूलम्

English

thereby he gets progeny; so says Aupamanyava. One should smell a bit taken by a finger, and dispose the remaining quantity in the fire, so says Aupamanyavīputra. One should dispose of on the heap of ashes and cover it; so says Āñjīgavi. One should throw into water, says Maudgalya.

२२ आग्रयणः

विश्वास-प्रस्तुतिः

आग्रयणस्य तन्त्रसमास इति ॥

मूलम्

आग्रयणस्य तन्त्रसमास इति ॥

English

As for the combination of performances in respect of the Āgrayaṇa:

विश्वास-प्रस्तुतिः

नास्ति तन्त्रसमास आचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवः सौम्यं निरुप्याथेतराणि हवीँषि निर्वपेदेवमस्य चरुमुखानि हवीँषि भवन्तीत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवीपुत्रोऽतिपातादावापिक एव सौम्यः स्यादन्तरेण वैश्वदेवं चैककपालं च निर्वपेदित्यत्रो ह स्माहाञ्जीगविस्त्रीण्येतानि हवीँषि भवन्ति

मूलम्

English

that there should be no combination of performances, is the view of the two teachers. Aupamanyava says that (instead of offering Śyāmāka in rainy season) one should offer (cooked Śyāmāka) for Soma (in the autumn) and then offer the other oblations. Thereby his oblations will have cooked rice as the foremost. Aupamanyavīputra says that (because of the transgression of offering Śyāmāka in the rainy season) offering it in a Soma-sacrifice should be supplementary. One should offer it between the cooked rice to Viśve Devas and the cake on one potsherd (to Dyāvāpr̥thivī). Añjīgavi says that there should be three oblations. Three indeed are these worlds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठति

मूलम्

त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठति

English

(By offering these three oblations) one remains firm in these very three worlds.

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्यामाकेनैवास्य प्रस्तरेणैतदाप्तं भवतीति ॥

मूलम्

श्यामाकेनैवास्य प्रस्तरेणैतदाप्तं भवतीति ॥

English

This purpose is served by (taking up) the Prastara of Śyāmāka.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अज्यानीनाँहोम इति ॥

मूलम्

अज्यानीनाँहोम इति ॥

English

As for Ajyānī offerings :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरस्तात्स्विष्टकृतोऽज्यानीरुपजुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

पुरस्तात्स्विष्टकृतोऽज्यानीरुपजुहुयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should make the Ajyāni offerings before the Sviṣṭakr̥t offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आग्रयणहविषाँश्रपण इति ॥

मूलम्

आग्रयणहविषाँश्रपण इति ॥

English

As for the cooking of the Āgrayaṇa-oblations:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

मूलम्

पयसि श्रपयेदिति बौधायनोऽप्स्विति शालीकिः ॥

English

one should cook in milk, says Baudhāyana. In water, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आग्रयण एककपालस्य करण इति ॥

मूलम्

आग्रयण एककपालस्य करण इति ॥

English

As for the offering of a cake on one potsherd (to Dyāvāpr̥thivī) in the Āgrayaṇa sacrifice:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्रकरण इति ॥

मूलम्

तन्त्रकरण इति ॥

English

As for the observation of pattern:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः पञ्चदशसामिधेनीकाः स्युर्वार्त्रघ्नावाज्यभागावुच्चैर्देवताः

मूलम्

English

Baudhāyana says that there should be fifteen Sāmidhenī verses, the Ājyabhāgas should be Vārtraghna, and offerings to the deities should be made with puronuvākyā-yājyās recited loudly.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्याद्याजमानमित्यत्रो ह स्माह शालीकिः सप्तदशसामिधेनीकाः स्युर्वृधन्वन्तावाज्यभागावुपाँशुदेवताः

मूलम्

English

The sacrificer should do his duties. Śālīki says that there should be seventeen Sāmidhenīs, the Ājyabhāgas should be Vr̥dhanvant, the offerings to the deities should be made with the puronuvākyā-yājyās recited in a low tone.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्याद्याजमानमिति २२

मूलम्

कुर्याद्याजमानमिति २२

English

The sacrificer should do his duties.

२३ अग्न्युपस्थानम्

विश्वास-प्रस्तुतिः

विपरिधान इति ॥

मूलम्

विपरिधान इति ॥

English

As for the exchange :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन आहवनीयेनैकेन विपरिधाय प्रव्रजेत्

मूलम्

स ह स्माह बौधायन आहवनीयेनैकेन विपरिधाय प्रव्रजेत्

English

Baudhāyana says that one should proceed on journey after having exchanged himself with the Āhavanīya alone.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रोष्य पुनरागम्य सर्वैर्मन्त्रैराहवनीयं प्रत्युपतिष्ठेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिर्यथोपपन्नमेवाग्निभिर्विपरिधाय प्रव्रजेत्

मूलम्

English

Having gone on journey and having returned, one should again pray to Āhavanīya with all the formulas. Śālīki says that one should proceed after having suitably exchanged himself with all the fires.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रोष्य पुनरागम्य सर्वैर्मन्त्रैरेकैकं प्रत्युपतिष्ठेतेति ॥

मूलम्

प्रोष्य पुनरागम्य सर्वैर्मन्त्रैरेकैकं प्रत्युपतिष्ठेतेति ॥

English

Having gone on journey and having returned, he should again pray to each of the fires with all the formulas.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अनुपस्थाय प्रव्रजितस्येति ॥

मूलम्

अनुपस्थाय प्रव्रजितस्येति ॥

English

As for one who has set out on a journey without praying:

विश्वास-प्रस्तुतिः

यत्र स्मरेत्परोक्षं तत एनं नित्येनोपतिष्ठेतेति बौधायनो न चेत्स्मरेत्प्रोष्य पुनरागम्य नित्येनैवेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

whenever he so recalls, he should pray to Agni beyond sight with the usual formulas; so says Baudhāyana. If he does not recall, having gone on journey and having returned, he should pray with the usual formulas; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रवसथाहुताविति ॥

मूलम्

प्रवसथाहुताविति ॥

English

As for the offering pertaining to the journey:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो यदि कृतं प्रायश्चित्तँस्यान्नाद्रि येत तत्र होतुम्

मूलम्

स ह स्माह बौधायनो यदि कृतं प्रायश्चित्तँस्यान्नाद्रि येत तत्र होतुम्

English

Baudhāyana says that one need not care for the offering (with the verse mano jyotir…) if an expiatory offering has been made (in respect of the offerings which have been passed over), One should offer it if the expiatory offering has not been made.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ यद्यकृतँस्यात्तत्रैनां जुहुयादित्यत्रो ह स्माह शालीकिर्ये प्रत्याम्नातप्रायश्चित्ता भ्रेषाः स्युस्तान्येव तत्र प्रायश्चित्तानि स्युरथ येऽप्रत्याम्नातप्रायश्चित्ता भ्रेषाः स्युर्नैवैनामाद्रि येतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो यदि चैव कृतं प्रायश्चित्तँस्याद्यदि चाकृतं जुहुयादेव तत्र प्रवसथाहुतिमिति ॥

मूलम्

English

Śālīki says that expiatory rites should be performed in respect of only such ritual aberrations as do not have expiatory rites prescribed in respect of them. Aupamanyava says that whether an expiatory rite has been performed or not performed, one should certainly make the offering pertaining to the absence on journey.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विराजक्रमेष्विति ॥

मूलम्

विराजक्रमेष्विति ॥

English

As for the Virājakrama prayers :

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

the first option is to Baudhāyana; the latter of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपामाचमन इति ॥

मूलम्

अपामाचमन इति ॥

English

As for the sipping of water:

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्विर्मन्त्रेणाप आचामेत्सकृत्तूष्णीमिति बौधायनः

मूलम्

द्विर्मन्त्रेणाप आचामेत्सकृत्तूष्णीमिति बौधायनः

English

one should sip water twice with the relevant formula; once silently; so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृन्मन्त्रेणाप आचामेद्द्विस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

मूलम्

सकृन्मन्त्रेणाप आचामेद्द्विस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

English

Once with the formula, twice silently, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

साक्षीकरण इति ॥

मूलम्

साक्षीकरण इति ॥

English

As for making the divinities witnesses:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सर्वा एवैता देवताः साक्षिणीः कुर्वीताग्ने व्रतपते व्रतं चरिष्यामीत्यग्निर्वै देवानां व्रतपतिरित्येतदेव नातिमन्येतेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should make all these divinities¹⁵ witnesses with the formulas, “O Agni lord of vows, I shall observe the vows….” Śālīki says that Agni is the lord of vows; one should not transgress his authority.¹⁶

विश्वास-प्रस्तुतिः

कपाले नष्टे भिन्ने वेति ॥

मूलम्

कपाले नष्टे भिन्ने वेति ॥

English

If a potsherd is lost or broken:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमाचार्ययोरत्रो ह स्माहौपमन्यवो मनो ज्योतिर्जुषतां त्रयस्त्रिँ शत्तन्तव इत्येते स्रुवाहुती हुत्वाथान्यदपिसृजेद्घर्मो देवाँ अप्येत्विति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of the two teachers. Aupamanyava says that one should offer spoonfuls with the verses, mano jyotir juṣatām…¹⁷ and trayastriṁśat tantavaḥ…¹⁸ and insert another (potsherd) with the formula, gharmo devāñ apyetu.¹⁹

विश्वास-प्रस्तुतिः

स एष मन्त्रो भवति सं त्वा सिञ्चामि यजुषेति

मूलम्

स एष मन्त्रो भवति सं त्वा सिञ्चामि यजुषेति

English

There is a verse saṁ tvā siṁcāmi yajuṣā…²⁰

विश्वास-प्रस्तुतिः

पयो वाज्यं वासिक्तमेतेनैव मन्त्रेण सँसिञ्चेदिति ॥

मूलम्

पयो वाज्यं वासिक्तमेतेनैव मन्त्रेण सँसिञ्चेदिति ॥

English

With this verse one should sprinkle milk or clarified butter (over the potsherds).

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

मूलम्

आज्यग्रहाणां ग्रहण इति ॥

English

As for the taking up of the portions of clarified butter :

विश्वास-प्रस्तुतिः

मूलम्

English

Baudhāyana says that the Adhvaryu himself should take them with both the types of formulas from the Pauroḍāśika Kāṇḍa and Yājamāna Kāṇḍa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मूलम्

English

The sacrificer should moreover follow them with the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa. Śālīki says that the Adhvaryu himself should take them with both the types of formulas from the Pauroḍāsīka Kāṇḍa and the Yājamāna Kāṇḍa.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मूलम्

English

The sacrificer however should not follow them with the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa. Aupamanyava says that just as the formulas from the Pauroḍaśika Kāṇḍa do not turn towards (the sacrificer), similarly the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa do not turn towards (the Adhvaryu).

विश्वास-प्रस्तुतिः

परिधीनां परिधान इति ॥

मूलम्

परिधीनां परिधान इति ॥

English

As for the putting around of the enclosing sticks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनोऽध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैः परिदध्यात्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च

मूलम्

English

Baudhāyana says that the Adhvaryu himself should lay them around with both the types of formulas from the Pauroḍāśika and the Yājamāna Kānda.

विश्वास-प्रस्तुतिः

याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माह शालीकिरध्वर्युरेवोभयैर्मन्त्रैः परिदध्यात्पौरोडाशिकैश्च याजमानैश्च न याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयेतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवो यथापि पौरोडाशिका मन्त्रा नाभिवर्तन्त एवमेवापि याजमाना मन्त्रा नाभिवर्तेरन्निति ॥

मूलम्

English

The sacrificer should follow them with the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa. Śālīki says that the Adhvaryu himself should lay them around with both the types of formulas-Pauroḍāśika and Yājamāna. The sacrificer should however not follow them with the formulas from the Yajamāna Kāṇḍa. Aupamanyava says that just as the formulas from the Pauroḍāśika Kāṇḍa do not turn towards (the sacrificer), similarly the formulas from the Yājamāna Kāṇḍa do not turn towards (the Adhvaryu).

विश्वास-प्रस्तुतिः

समिधोरभ्याधीयमानयोर्जपतीति ॥

मूलम्

समिधोरभ्याधीयमानयोर्जपतीति ॥

English

As for the injunction that the sacrificer murmurs the verse while the two fire- sticks are being put on the fire;

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एवैषोऽग्नियोजनो मन्त्रः स्यादिति शालीकिः २३

मूलम्

सर्व एवैषोऽग्नियोजनो मन्त्रः स्यादिति शालीकिः २३

English

This entire verse should be intended for the accomplishment of the fire. So says Śālīki.

२४

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ भूर्भुवः सुवरित्यग्निहोत्रमेताभिर्व्याहृतीभिरुपसादयेदिति ॥

मूलम्

अथ भूर्भुवः सुवरित्यग्निहोत्रमेताभिर्व्याहृतीभिरुपसादयेदिति ॥

English

As for the injunction that one should keep down the Agnihotra with the Vyāhṛtis bhur bhuvaḥ suvaḥ:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स एवमेव संवत्सरेसंवत्सर इति सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यस्याँ रात्र्यामादित उपसादयेत्संवत्सरे पर्यवेते तस्यामुपसाद्य न तत ऊर्ध्वमाद्रि येतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति

मूलम्

English

one should do similarly at the conclusion of each year; so says Śālīki. Baudhāyana says that one should keep it down at the expiry of one year from the night on which he may keep it down first. He should not do so after that. Aupamanyava says that by so doing one would ascend the year.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यस्याँरात्र्यामादित उपसादयेत्संवत्सरे पर्यवेते या ततः पूर्वा रात्रिः स्यात्तस्यामुपसाद्य न तत ऊर्ध्वमाद्रि येतेति ॥

मूलम्

English

He should keep it down on the night preceding the completion of the year from the night on which he first put it down. Thereafter he should not do so.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दर्शपूर्णमासावालभमान एताहिर्व्याहृतीभिर्हवीँष्यासादयेदिति ॥

मूलम्

दर्शपूर्णमासावालभमान एताहिर्व्याहृतीभिर्हवीँष्यासादयेदिति ॥

English

As for the injunction that one going to start the practice of performing the Full-moon and New-moon sacrifices should place (within the altar) the oblations with the Vyāhṛtis:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स एवमेव संवत्सरेसंवत्सर इति सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यस्यां पौर्णमास्यामादित आसादयेत्संवत्सरे पर्यवेते तस्यामासाद्य न तत ऊर्ध्वमाद्रि येतेत्यत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति

मूलम्

English

One should do so at the commencement of each year: (this view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should place them similarly at the expiry of one year from the full-moon on which he first placed them. He should not do so afterwards. Aupamanyava says that thereby one’s year becomes ascended.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यस्यां पौर्णमास्यामादित आसादयेत्संवत्सरे पर्यवेते या ततः पूर्वा पौर्णमासी स्यात्तस्यामासाद्य न तत ऊर्ध्वमाद्रि येतेति ॥

मूलम्

English

He should thus place them on the full-moon day preceding the completion of the year from that full-moon day on which he first placed them. He should not do so afterwards.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चातुर्मास्यान्यालभमान एताभिर्व्याहृतीभिर्हवीँष्यासादयेदिति ॥

मूलम्

चातुर्मास्यान्यालभमान एताभिर्व्याहृतीभिर्हवीँष्यासादयेदिति ॥

English

As for the injunction that one should place the oblations with the Vyāhr̥tis when he is going to start the practice of performing the Cāturmāsya:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स एवमेव संवत्सरेसंवत्सर इति सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो यस्यां पौर्णमास्यां वैश्वदेवहवीँष्यासादयेत्संवत्सरे पर्यवेते तस्यां वैश्वदेवहवीँष्यासाद्य न ततूर्ध्वमाद्रि येतेत्य्

मूलम्

English

One should do similarly at the expiry of each year-this is the view of Śālīki. Baudhāyana says that one should place the Vaiśvadeva-oblations (within the altar) on that full-moon day after the expiry of a year from that full-moon day on which he had placed the Vaiśvadeva-oblations. Thereafter he should not do so.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति

मूलम्

अत्रो ह स्माहौपमन्यवोऽभ्यारूढः खल्वस्यैव संवत्सरो भवति

English

Aupamanyava says that hereby the year becomes ascended upon.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यास्यां पौर्णमास्यां वैश्वदेवहवीँष्यासादयेत्संवत्सरे पर्यवेते या ततः पूर्वा पौर्णमासी स्यात्तस्याँशुनासीरीयहवीँष्यासाद्य न ततूर्ध्वमाद्रि येतेति ॥

मूलम्

English

(Therefore) one should place the Śunāsīrīya oblations on the full-moon day preceding the expiry of a year from that full moon day on which he had placed the Vaiśvadeva-oblations. Thereafter he should not do so.

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्याहृतीनां धान इति ॥

मूलम्

व्याहृतीनां धान इति ॥

English

As for the joining of the Vyāhṛtis (to the first of the Sāmidhenī verses):

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

the former option (namely not to join) is of Baudhāyana; the latter (namely to join) is of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राशीत्रेऽवदीयमाने जपतीति ॥

मूलम्

प्राशीत्रेऽवदीयमाने जपतीति ॥

English

As for the injunction that the sacrificer murmurs the formula (agneḥ sviṣṭa- kṛto… savitā’ghaśaṁsāt while the Prāśitra is being taken up:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं मैत्रेयस्याथाचार्ययोः प्राशित्रेऽवदीयमाने जपत्यग्निर्मा दुरिष्टात्पातु सविताघशँसातिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Maitreya. The view of the two teachers is that while the Prāśitra is being cut, the sacrificer should murmur the formula, “May Agni guard me against ill offering, the Savitr̥ from the wicked.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

यजमानभागे यो मेऽन्ति दूरेऽरातीयति तमेतेन जेषमिति ॥

मूलम्

यजमानभागे यो मेऽन्ति दूरेऽरातीयति तमेतेन जेषमिति ॥

English

As for the injunction that while the sacrificer’s portion is being cut, the sacrificer murmurs the formula, “May I win him who being near or at a distance hates me” :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एवैष स्विष्टकृदनुमन्त्रणो मन्त्रः स्यादित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

सर्व एवैष स्विष्टकृदनुमन्त्रणो मन्त्रः स्यादित्यौपमन्यवः ॥

English

Aupamanyava says that this entire formula (agneḥ sviṣṭakṛto… tam etena jeṣam) is intended for following the Sviṣṭakr̥t offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेदे यजमानं वाचयतीति ॥

मूलम्

वेदे यजमानं वाचयतीति ॥

English

As for the injunction that the Adhvaryu makes the sacrificer recite the formula while he is handing over the Veda to the Hotṛ:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो वेदे यजमानं वाचयति वेदोऽसि वित्तिरसि विदेयेति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that the Adhvaryu makes the sacrificer recite the formula, “Thou art Veda; thou art acquisition; may I win.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

यद्यद्भ्रातृव्यस्याभिध्यायेत्तस्य नाम गृह्णीयात्

मूलम्

यद्यद्भ्रातृव्यस्याभिध्यायेत्तस्य नाम गृह्णीयात्

English

He should pronounce (here) the name of the enemy on whose belongings the sacrificer sets his heart;

विश्वास-प्रस्तुतिः

तदेवास्य सर्वं वृङ्क्त इति ॥

मूलम्

तदेवास्य सर्वं वृङ्क्त इति ॥

English

he seizes all of them.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ यदि यजमानः सुरापो वा भवति प्रवसति वेति ॥

मूलम्

अथ यदि यजमानः सुरापो वा भवति प्रवसति वेति ॥

English

If the sacrificer is a Surā-drinker or is away on a journey:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः प्रवसतः प्रस्तरेणैवास्य सह यजमानभागमनुप्रहरेद्ध्रुवायै वाज्येन पर्युपस्तीर्य जुह्वामवधाय जुहुयात्

मूलम्

English

Baudhāyana says that the Adhvaryu should dispose of in the fire the portion of the sacrificer on a journey together with the Prastara. Or he should spread around into the Juhū clarified butter from the Dhruvā, put it into the Juhū and offer.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रस्तरभूयं यजमानभागो गच्छतीत्यत्रो ह स्माह शालीकिरादित एव न सुरापेण सँ सृज्येताथ चेत्सँसृज्येत मन्त्रानु हैनं वाचयेत्किमु भक्षान्न भक्षये-दिति

मूलम्

English

The sacrificer’s portion becomes the Prastara. Śālīki says that one shoudl not keep company with a Surā- drinker from the very beginning. If at all one comes in his company, he should make him recite the relevant mantras. What to speak about the portions to be consumed?

विश्वास-प्रस्तुतिः

भक्षयेच्चैव भक्षानित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

भक्षयेच्चैव भक्षानित्यौपमन्यवः ॥

English

(the sacrificer should not consume) Aupamanyava says that he should consume sacrificer’s portion.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आदित्यस्योपस्थान इति ॥

मूलम्

आदित्यस्योपस्थान इति ॥

English

As for praying to Aditya:

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपनिष्क्रम्याग्न्यगारादादित्यमुपतिष्ठेतेति बौधायनोऽत्रैव तिष्ठन्निति शालीकिः ॥

मूलम्

English

having gone out of the fire-chamber the sacrificer should pray to Aditya, so says Baudhāyana. Standing there only, so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पौर्णमास्यामुपवेषस्य करण इति ॥

मूलम्

पौर्णमास्यामुपवेषस्य करण इति ॥

English

As for preparing the fire-stirring stick at the Full-moon sacrifice:²¹

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should prepare, says Baudhāyana. One should not prepare, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्रतविसर्ग इति ॥

मूलम्

व्रतविसर्ग इति ॥

English

As for the release of the vow:

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रेणाप आचम्य मन्त्रेण व्रतं विसृजेतेति बौधायनस्

मूलम्

मन्त्रेणाप आचम्य मन्त्रेण व्रतं विसृजेतेति बौधायनस्

English

the sacrificer should sip water with the formula and release the vow with the formula, says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीमप आचम्य मन्त्रेण व्रतं विसृजेतेति शालीकिरुपवेषेण चरित्वा व्रतं विसृजेतेत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

He should sip water silently and release the vow with the formula, says Śālīki. Having disposed of the fire-stirring stick, he should release the vow, says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यज्ञस्य पुनरालम्भं जपतीति ॥

मूलम्

यज्ञस्य पुनरालम्भं जपतीति ॥

English

As for the injunction that the sacrificer should murmur the formula called “seizing again”:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः २४

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः २४

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The sacrificer should pray to the Āhavanīya with this formula; so says Śālīki.

२५ पशुबन्धः

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथातः पशुबन्धं व्याख्यास्यामः ॥

मूलम्

अथातः पशुबन्धं व्याख्यास्यामः ॥

English

We shall now explain the animal-sacrifice.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः सोपवसथा इष्टिपशुबन्ध इति

मूलम्

स ह स्माह बौधायनः सोपवसथा इष्टिपशुबन्ध इति

English

Baudhāyana says that the Iṣṭis and Paśubandhas are to commence on the preceding day.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोपवसथा वा सद्योयज्ञा वेति शालीकिः ॥

मूलम्

सोपवसथा वा सद्योयज्ञा वेति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that they may commence on the preceding day or on the day itself.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इष्टिकरण इति ॥

मूलम्

इष्टिकरण इति ॥

English

As for the performance of an (introductory) Iṣṭi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशौपशावेवाग्नेयेनाष्टाकपालेन यजेतेति बौधायनो बभ्रुकर्ण्यां चैवैतदजवशायां च दृष्टं बह्वतीति शालीकिः ॥

मूलम्

English

At every animal-sacrifice one should first offer a cake on eight potsherds to Agni; so says Baudhāyana. This Iṣṭi is prescribed²² only in connection with the sacrifice of a barren she-goat with tawny ears; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फ्यो यूपो भवतीति ॥

मूलम्

स्फ्यो यूपो भवतीति ॥

English

As for the injunction that the wooden sword is taken to be the sacrificial post:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फ्यप्रकार एवायं चषालवान्यूपो भवतीति बौधायनोऽस्फ्य एवायमग्न्यगारिकोऽचषालो यूपः स्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

this post is the wooden sword itself and is equipped with a Caṣāla; so says Baudhāyana. The post should be other than a wooden sword, should be standing in the fire-chamber and should be without a Caṣāla; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

विशाखो यूपो भवतीति ॥

मूलम्

विशाखो यूपो भवतीति ॥

English

As for the injunction that the sacrificial post should be branching off;

विश्वास-प्रस्तुतिः

ऊध्वँर्रशनाकालाद्द्वे शाखे चतुरश्रे चतुरश्रचषाले स्यातामथेतरोऽष्टाश्रिर्यूपः स्यादिति बौधायनः

मूलम्

English

above the spot for winding the cord there should be two branches; they should be four-cornered with four cornered Caṣālas. The remaining portion of the post should be eight-cornered. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

शाखैवेयमचषाला स्यादथेतरोऽष्टाश्रिर्यूपः स्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

शाखैवेयमचषाला स्यादथेतरोऽष्टाश्रिर्यूपः स्यादिति शालीकिः ॥

English

The branch should be without a Caṣāla, So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सक्तुकरण इति ॥

मूलम्

सक्तुकरण इति ॥

English

As for the procuring of the flour of parched barley:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

व्रीहीणामपि कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

व्रीहीणामपि कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

It may even be of paddy; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

षड्ढोतुर्होम इति ॥

मूलम्

षड्ढोतुर्होम इति ॥

English

As for the offering with the Ṣaḍḍhotr̥-formulas :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्योपवसथ एव षड्ढोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्योपवसथ एव षड्ढोतारं जुहुयादिति शालीकिः ॥

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should make an offering wth the Ṣaḍḍhotr̥-formulas on the Upavasatha day; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपाहुत्यै हवन इति ॥

मूलम्

यूपाहुत्यै हवन इति ॥

English

As for the offering to the sacrificial post :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आज्यं चारणी चादाय यूपस्यान्तिकेऽग्निं मथित्वा यूपाहुतिं जुहुयादिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should take up clarified butter and the kindling woods, churn out fire near (the tree selected from) the sacrificial post and make the offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आव्रश्चनस्याभिहोम इति ॥

मूलम्

आव्रश्चनस्याभिहोम इति ॥

English

As for the offering on the stump of the tree:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एवमेव जुह्वामन्तर्धाय हिरण्यमभिजुहुयाद्वनस्पते शतवल्शो विरोह स्वाहेति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki : Baudhāyana says that one should make the offering across a piece of gold with the formula, “O tree, do thou grow in a hundred offshoots, svāhā.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

सहस्रवल्शा वि वयँरुहेमेत्यात्मानं प्रत्यभिमृशीताथोदकँस्पृशेदिति ॥

मूलम्

सहस्रवल्शा वि वयँरुहेमेत्यात्मानं प्रत्यभिमृशीताथोदकँस्पृशेदिति ॥

English

With the formula, “May we grow in a thousand offshoots” he should touch himself, and then touch water.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्यावाहन इति ॥

मूलम्

यूपस्यावाहन इति ॥

English

As for the causing of the sacrificial post to be carried:

विश्वास-प्रस्तुतिः

यः प्राङ्वोदङ्वा पद्येत तमावाहयेदिति बौधायनो यां कां चिद्दिशमभि पद्येताव्यापन्नश्चेत्स्यादावाहयेदेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

one should cause that post to be carried which falls down towards the east or towards the north, so says Baudhāyana. One should cause it to be carried irrespective of the direction in which it falls down provided it is not distorted. So says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेद्यै करण इति ॥

मूलम्

वेद्यै करण इति ॥

English

As for the preparation of the altar:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायनो रथसम्मिता स्याद्र थाक्षेण पश्चात्तिरश्ची रथेषया प्राची रथयुगेन पुरस्तात्तिरश्च्युत्तरयुगेनोत्तरनाभिरिति

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Baudhāyana says that it shuld be equal to a chariot, crosswise of the west equal to the axle of a chariot, west-east equal to the pole of a chariot and Śālīki says that the square mound upon the altar to be equal to the northern yoke.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चक्षुर्निमिता वा स्यात्सर्वतो वा दशपदा विराट्सम्पन्नेति शालीकिः २५

मूलम्

चक्षुर्निमिता वा स्यात्सर्वतो वा दशपदा विराट्सम्पन्नेति शालीकिः २५

English

it should be measured by eyesight, or ten feet on all sides accomplished as the Virāṭ metre.

२६

विश्वास-प्रस्तुतिः

चात्वालस्य परिलेखन इति ॥

मूलम्

चात्वालस्य परिलेखन इति ॥

English

As for the tracing of the Cātvāla :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन एवमेव परिलिखन्बाह्यतः पुरस्ताच्चोत्तरतश्चालिखेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that towards the east and towards the north one should trace from outside.

विश्वास-प्रस्तुतिः

लोकाग्नीनाँहरण इति ॥

मूलम्

लोकाग्नीनाँहरण इति ॥

English

As for the carrying away of earth:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन उत्तरवेद्यामाग्नीध्रमुपवेश्य ततो लोकाग्नीन्हरेदित्युद्देशादेव लोकाग्नीन्हरेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should seat the Agnidhra at the Uttaravedi and then carry the earth. (The Agnidhara himself) should carry the earth from the very spot (towards the Uttaravedi); so says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरवेद्यै परिमाण इति ॥

मूलम्

उत्तरवेद्यै परिमाण इति ॥

English

As for the measurement of the Uttaravedi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो रथसम्मितायामेव धौरेयशम्यया परिमिमीत

मूलम्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो रथसम्मितायामेव धौरेयशम्यया परिमिमीत

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should measure with the pin in the case of the altar equal to a chariot.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नात्र मध्यमा वेदिर्भवतीति ॥

मूलम्

नात्र मध्यमा वेदिर्भवतीति ॥

English

In that case there is no Uttaravedi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आख्यातं यूपावटस्य परिलेखनम्॥

मूलम्

आख्यातं यूपावटस्य परिलेखनम्॥

English

The tracing of the hole for the sacrificial post is already explained.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरवेद्या अलङ्करण इति ॥

मूलम्

उत्तरवेद्या अलङ्करण इति ॥

English

As for the accomplishment of the Uttaravedi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वेद्युरेवोत्तरनाभिं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

पूर्वेद्युरेवोत्तरनाभिं परिनिस्तिष्ठेदिति शालीकिः ॥

English

One should carve out the Uttaranābhi on the preceding day; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्फ्येनाग्नीध्रो निघ्नन्नन्वेति होतुः पदानीति ॥

मूलम्

स्फ्येनाग्नीध्रो निघ्नन्नन्वेति होतुः पदानीति ॥

English

As for the injunction that the Agnidhra follows defacing by means of the wooden sword the Hotr̥’s foot-prints:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पदात्पदं पाँसूनुपसँहत्य तानुत्तरेणोत्तरनाभिमतिकिरेदिति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should go on pushing the dust from one foot-print to the other, and scatter that dust to the north of Uttaranābhi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरवेद्यै प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

उत्तरवेद्यै प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the Uttaravedi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो मन्त्रानुदिशं चैनां प्रोक्षेन्मन्त्रानुलोकं चेति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.²³ Baudhāyana says that one should sprinkle it as per direction mentioned in the formula and ending towards that quarter (starting from the centre).

विश्वास-प्रस्तुतिः

अतिशिष्टानां निनयन इति ॥

मूलम्

अतिशिष्टानां निनयन इति ॥

English

As for the pouring down of the remaining water:

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेद्यै दक्षिणेऽँसे निनयेदिति बौधायन उत्तरवेद्या इति शालीकी रथसम्मितायामेव दक्षिणमँसमुपनिनयेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

One should pour down over the southern shoulder of the altar; so says Baudhāyana. Over the southern shoulder of the Uttaravedi; says Śālīki. One should pour down over the southern shoulder in the case of the altar equal to a chariot; so says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरवेद्यै व्याघारण इति ॥

मूलम्

उत्तरवेद्यै व्याघारण इति ॥

English

As for the pouring out of clarified butter over the Uttaravedi :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रत्यनीकेष्वेनां व्याघारयेदिति शालीकिरक्ष्णयैव व्याघारयन्मध्ये हुत्वोत्तरमँसमभिजुहुयादित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

English

One should pour out in the opposite directions,²⁴ so says Śālīki. While pouring out transversely, one should make an offering in the centre and continue the pouring upto the northern shoulder; so says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इध्मस्य निधान इति ॥

मूलम्

इध्मस्य निधान इति ॥

English

As for the keeping down of the faggot (upon the Uttaravedi):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य ॥

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीमेवेध्मं निदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

तूष्णीमेवेध्मं निदध्यादिति शालीकिः ॥

English

One should keep down the faggot silently; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अध्वराहुतीनाँहोम इति ॥

मूलम्

अध्वराहुतीनाँहोम इति ॥

English

As for the offering of the Adhvarāhutis:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चत्वारि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

चत्वारि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

English

One should make four offerings of four spoonfuls each; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृषदाज्यग्रहण्यै सम्मार्जनसादन इति ॥

मूलम्

पृषदाज्यग्रहण्यै सम्मार्जनसादन इति ॥

English

As for the cleansing and placing of the Prṣadājya-ladle (within the altar) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

लभेतौपभृते सम्मार्जनसादने इति शालीकिर्न सम्मृजेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

लभेतौपभृते सम्मार्जनसादने इति शालीकिर्न सम्मृजेदित्यौपमन्यवः ॥

English

(That ladle) should receive the formulas for cleansing and placing used for the Upabhṛt; so says Śālīki. One should not cleanse it; says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृषदाज्यस्य ग्रहण इति ॥

मूलम्

पृषदाज्यस्य ग्रहण इति ॥

English

As for the taking up of the Prsaḍājya :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य हृदयान्तेन गृह्णीयादिति शालीकिः

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य हृदयान्तेन गृह्णीयादिति शालीकिः

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should take it up with the formula ending with visnor hṛdayam asi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सँसृज्याज्यं च दधि चैतैः पञ्चभिर्गृह्णीयादित्यौपमन्यवोऽत्रो ह स्माहौपमन्यवीपुत्रस्तूष्णीं द्विरुपस्तीर्य सर्वैर्मन्त्रैर्दध्यानीय तूष्णीं द्विरभिघारयेदिति ॥

मूलम्

English

One should mix up clarified butter and curds, and take it up with these five formulas; so says Aupamanyava. One should twice spread clarified butter silently, pour out curds with the five formulas and pour out clarified butter twice silently; so says Aupamanyavīputra.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृषदाज्यस्य प्रायश्चित्तकरण इति ॥

मूलम्

पृषदाज्यस्य प्रायश्चित्तकरण इति ॥

English

As for performing an expiation-rite in respect of the Pṛṣadājya :

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रहणादग्राचरणादत्रैवास्य प्रायश्चित्तं कुर्वीतेति बौधायनः

मूलम्

ग्रहणादग्राचरणादत्रैवास्य प्रायश्चित्तं कुर्वीतेति बौधायनः

English

Baudhāyana says that one should perform the expiation-rite pertaining to the deficiency at the very moment from the taking upto the offering.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सादनादग्रा चरणादत्रैवेति शालीकिर्न तु पृषितमात्र इत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

सादनादग्रा चरणादत्रैवेति शालीकिर्न तु पृषितमात्र इत्यौपमन्यवः ॥

English

Śālīki says that one should perform the expiation-rite pertaining to the deficiency from its placing upto the offering. Aupamanyava says that one need not perform an expiation-rite if the Pṛṣadājya is spilt just a little.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्य प्रक्षालन इति ॥

मूलम्

यूपस्य प्रक्षालन इति ॥

English

As for the washing of the sacrificial post:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीमेव यूपं प्रक्षालयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

तूष्णीमेव यूपं प्रक्षालयेदिति शालीकिः ॥

English

One should wash the post silently; so says Śālīkį.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्य प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

यूपस्य प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of sacrificial post :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनः स्वरुरशनं मैत्रावरुणदण्डं यूपशकलँ हिरण्यमुदपात्रमित्येतत्सन्निधाय यूपं प्रोक्षेदित्येवं यूपेन यूपसंयोजनानि प्रोक्षेत्पशुना पशुसंयोजनानीति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should keep by the side of the post, the Svaru, the cord, Maitrāvaruṇa’s staff, the chip of the post, Śālīki says that a piece of gold and a pot filled with water, and then sprinkle the post. in this manner one should keep down the implements pertaining to the post near the post, and the implements pertaining to the animal by the side of the animal.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्य परिक्रमण इति ॥

मूलम्

यूपस्य परिक्रमण इति ॥

English

As for moving around the sacrificial post:

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षिणेनेति बौधायनः

मूलम्

दक्षिणेनेति बौधायनः

English

along the south, says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तरेणेति शालीकिः ॥

मूलम्

उत्तरेणेति शालीकिः ॥

English

Along the north, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्याञ्जन इति ॥

मूलम्

यूपस्याञ्जन इति ॥

English

As for besmearing the sacrificial post :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याग्निष्ठामेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याग्निष्ठामेवेति शालीकिः ॥

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should besmear only the corner of the post facing the fire, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

मूलम्

उदपात्रस्योपनिनयन इति ॥

English

As for pouring down water:

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रदक्षिणमुपनिनयेदिति बौधायनो यथोपपादमिति शालीकिः ॥

English

One should pour down by the right, says Baudhāyana. As one likes, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्य परिव्ययण इति ॥

मूलम्

यूपस्य परिव्ययण इति ॥

English

As for winding (the cord) around (the post) :

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रिरेव मन्त्रं ब्रूयात्त्रिः कर्मावर्तयेदिति बौधायनः

मूलम्

त्रिरेव मन्त्रं ब्रूयात्त्रिः कर्मावर्तयेदिति बौधायनः

English

One should thrice recite the formula and thrice repeat the action, says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकृदेव मन्त्रं ब्रूयात्सकृत्कर्मेति शालीकिः ॥

मूलम्

सकृदेव मन्त्रं ब्रूयात्सकृत्कर्मेति शालीकिः ॥

English

One should recite the formula only once and act once, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाभिदघ्ने परिव्ययतीति ॥

मूलम्

नाभिदघ्ने परिव्ययतीति ॥

English

As for the injunction that one winds at the height of the navel:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

मध्यदेश इति शालीकिः २६

मूलम्

मध्यदेश इति शालीकिः २६

English

In the middle part, says Śālīki.

२७

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वरोरवगूहन इति ॥

मूलम्

स्वरोरवगूहन इति ॥

English

As for the inserting of the Svaru:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याग्निष्टां प्रतीति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याग्निष्टां प्रतीति शालीकिः ॥

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. (One should insert it into the windings of the cord) at the corner facing the fire; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोरुपाकरण इति ॥

मूलम्

पशोरुपाकरण इति ॥

English

As for the dedication of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रमौपमन्यवीपुत्रस्यात्रो ह स्माह बौधायन एवमेवोपाकुर्यान्न तु जोषयेदिति

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Aupamanyavīputra. Baudhāyana says that one should dedicate with that very formula; he should however not pronounce the word justam.

विश्वास-प्रस्तुतिः

जोषयेच्चैव जुहुयाच्चोपाकरणायेति शालीकिरत्रो ह स्माहौपमन्यव एवमेवैनं पुरस्तात्प्रत्यगावृत्तं बर्हिर्भ्यां च प्लक्षशाखया चाभिसेधेदेतस्यां च प्लक्षशाखायाँहृदयं निधायावद्येदिति ॥

मूलम्

English

Śālīki that one should utter the word justam and moreover make an offering pertaining to the dedication. Aupamanyava says that he should accomplish it facing east-west with the two darbha-blades and a twig of the tree Ficus infectoria, and (at the proper time) cut up the portions of the (boiled) heart on this twig.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अरण्योः समञ्जन इति ॥

मूलम्

अरण्योः समञ्जन इति ॥

English

As for the besmearing of the kindling woods :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्नेर्जनित्रमसीति शकलमाददीत

मूलम्

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽग्नेर्जनित्रमसीति शकलमाददीत

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that with the formula, “Thou art the birth-place of Agni,” one should take up a chip.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वृष्णौ स्थ इति दूर्वे वा शकले वा निदध्यादुर्वश्यसीत्यधरारणिमाददीत

मूलम्

वृष्णौ स्थ इति दूर्वे वा शकले वा निदध्यादुर्वश्यसीत्यधरारणिमाददीत

English

With the formula, “You are the testicles,” up the he should keep upon it either two dūrvā-blades or two chips. He should take lower kindling wood with the formula, “Thou art Urvaśī.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

पुरूरवा इत्युत्तरारणिम्

मूलम्

पुरूरवा इत्युत्तरारणिम्

English

The upper kindling vood with the formula, “Thou art Pururavas.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथैने आज्यस्थाल्याँसमज्य घृतेनाक्ते वृषणं दधातामिति समवदध्यादिति ॥

मूलम्

अथैने आज्यस्थाल्याँसमज्य घृतेनाक्ते वृषणं दधातामिति समवदध्यादिति ॥

English

He dips them together into the vessel of clarified butter, and puts them down together with the formula, “Besmeared with clarified butter do you hold strength.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुरशनाया आदान इति ॥

मूलम्

पशुरशनाया आदान इति ॥

English

As for the taking up of the animal’s cord:

विश्वास-प्रस्तुतिः

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

मूलम्

मन्त्रेणाददीतेति बौधायनस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

English

One should take it with the relevant formula, says Baudhāyana. Silently, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोरभिधान इति ॥

मूलम्

पशोरभिधान इति ॥

English

As for the catching hold of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ग्रीवायमेवाभिदध्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

ग्रीवायमेवाभिदध्यादिति शालीकिः ॥

English

One should tie at the neck, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोर्नियोजन इति ॥

मूलम्

पशोर्नियोजन इति ॥

English

As for the fastening of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूप एव पशुं नियुञ्ज्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

यूप एव पशुं नियुञ्ज्यादिति शालीकिः ॥

English

One should fasten the animal to the sacrificial post, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः प्रोक्षण इति ॥

मूलम्

पशोः प्रोक्षण इति ॥

English

As for the sprinkling of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

मूलम्

तूष्णीँसँस्कृताभिरद्भिः प्रोक्षेदिति बौधायनः

English

One should sprinkle with water sanctified silently. So says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कमण्डलुभिरिति शालीकिः ॥

मूलम्

कमण्डलुभिरिति शालीकिः ॥

English

With water from a jar, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः समञ्जन इति ॥

मूलम्

पशोः समञ्जन इति ॥

English

As for the besmearing of the animal (with the ladle):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो ललाटे स्रुचं प्रतिष्ठाप्यानुच्छिन्दन्कर्षेदा दक्षिणायै श्रोणेरिति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should rest the ladle upon the forehead and push it upto the right buttock without leaving contact.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वरुरशनस्योत्पादन इति ॥

मूलम्

स्वरुरशनस्योत्पादन इति ॥

English

As for the origination of the Svaru and the cord:

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपः स्वरुरशनमुत्पादयेदिति बौधायनः पशुरिति शालीकिस्

मूलम्

यूपः स्वरुरशनमुत्पादयेदिति बौधायनः पशुरिति शालीकिस्

English

The sacrificial post originates the Svaru and the cord, says Baudhāyana. Animal, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

तन्त्रमित्यौपमन्यवो देवतेत्यौपमन्यवीपुत्रः २७

मूलम्

तन्त्रमित्यौपमन्यवो देवतेत्यौपमन्यवीपुत्रः २७

English

Pattern, says Aupamanyava. Divinity, says Aupamanyavīputra.

२८

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्याश्रावण इति ॥

मूलम्

अत्याश्रावण इति ॥

English

As for the pronouncement subsequent to the call (to the Agnidhra and the latter’s response):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोम एवात्याश्रावयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सोम एवात्याश्रावयेदिति शालीकिः ॥

English

One should make the pronouncement only in a Soma-sacrifice, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः समञ्जन इति ॥

मूलम्

पशोः समञ्जन इति ॥

English

As for the blessing of the animal (with the Svaru and the knife):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सह स्माह बौधायनो यया समञ्ज्यान्न तया विशस्यान्न त्वेतया शृतस्यावद्येदिति

मूलम्

सह स्माह बौधायनो यया समञ्ज्यान्न तया विशस्यान्न त्वेतया शृतस्यावद्येदिति

English

Baudhāyana says that one should not dissect the animal with that edge with which he besmeared; he should however not cut portions of cooked organs with that edge (used for dissecting).

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथोपपादमिति शालीकिः ॥

मूलम्

यथोपपादमिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one may cut portions according to his convenience.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः पर्यग्निकरण इति ॥

मूलम्

पशोः पर्यग्निकरण इति ॥

English

As for carrying fire round the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सहशामित्रं पर्यग्नि कुर्यादिति बौधायनो यदन्यच्छामित्रादिति शालीकिः

मूलम्

सहशामित्रं पर्यग्नि कुर्यादिति बौधायनो यदन्यच्छामित्रादिति शालीकिः

English

One should carry fire round things including the Śamitra fire, says Baudhāyana. Excluding the Śāmitra fire, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुं चाज्यानि चेति राथीतरः

मूलम्

पशुं चाज्यानि चेति राथीतरः

English

Only around the animal and clarified butters, says Rathītara.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुमेवेत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

पशुमेवेत्यौपमन्यवः ॥

English

Only around the animal, says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपाव्यानाँहोम इति ॥

मूलम्

अपाव्यानाँहोम इति ॥

English

As for the Apāvya offerings:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन एकं प्रथमे पर्याये जुहुयाद्द्वे मध्यमे द्वे उत्तम इति

मूलम्

स ह स्माह बौधायन एकं प्रथमे पर्याये जुहुयाद्द्वे मध्यमे द्वे उत्तम इति

English

Baudhāyana says that one should make one offering after one round, two after the middle one and two after the last one.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यथोपपादमिति शालीकिः ॥

मूलम्

यथोपपादमिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one may do according to convenience.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपप्रैषाश्रावण इति ॥

मूलम्

उपप्रैषाश्रावण इति ॥

English

As for the calling out and the Upapraișa:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाश्रावयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

नाश्रावयेदिति शालीकिः ॥

English

One should not call out, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोर्निहनन इति ॥

मूलम्

पशोर्निहनन इति ॥

English

As for the immolating of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रतीचीनशिरसमुदीचीनपादमिति बौधायन उदीचीनशिरसं प्रतीचीनपादमिति शालीकिः

मूलम्

प्रतीचीनशिरसमुदीचीनपादमिति बौधायन उदीचीनशिरसं प्रतीचीनपादमिति शालीकिः

English

One should immolate the animal with its head towards the west and feet towards the north, so says Baudhāyana. With its head towards the north and feet towards the west, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्राचीनशिरसमुदीचीनपादमित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

प्राचीनशिरसमुदीचीनपादमित्यौपमन्यवः ॥

English

With the head towards the east and feet towards the north, says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुरशनाया उदसन इति ॥

मूलम्

पशुरशनाया उदसन इति ॥

English

As for the discarding of the animal’s cord:

विश्वास-प्रस्तुतिः

चात्वाले रशनामुदस्येदिति बौधायनोऽद्भिरभ्युक्ष्यासञ्चर इति शालीकिः ॥

मूलम्

चात्वाले रशनामुदस्येदिति बौधायनोऽद्भिरभ्युक्ष्यासञ्चर इति शालीकिः ॥

English

One should discard the cord on the Catvāla, says Baudhāyana. One should sprinkle water upon it and discard on a place other than the path of cattle, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्न्या उदानयन इति ॥

मूलम्

पत्न्या उदानयन इति ॥

English

As for escorting the sacrificer’s wife:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनोऽनर्वा प्रेहीत्येनां प्रणयेदथैनामादित्यमुदीक्ष्यानर्वा प्रेहीत्येव प्रणयेदिति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should escort her with the formula, anarvā prehi… make her gaze at the sun and again escort with anarvā prehi.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अपामवेक्षण इति ॥

मूलम्

अपामवेक्षण इति ॥

English

As for gazing at water:

विश्वास-प्रस्तुतिः

उपरिष्टाच्चात्वालस्यावेक्षयेदिति बौधायनः

मूलम्

उपरिष्टाच्चात्वालस्यावेक्षयेदिति बौधायनः

English

One shuld make her gaze (at water) beyond the Catvāla, so says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पार्श्वतः पशोरिति शालीकिः ॥

मूलम्

पार्श्वतः पशोरिति शालीकिः ॥

English

By the side of the (dead) animal, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिषः समञ्जन इति ॥

मूलम्

बर्हिषः समञ्जन इति ॥

English

As for the anointing of a darbha-blade:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनस्तथाक्तमेवेतरत्स्यादितरत एवैनदक्त्वा निरस्येद्र क्षसां भागोऽसीत्यथोदकँस्पृशेदिति २८

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one end of the darbha-blade would already have been anointed. One should therefore anoint the other end, throw it away with the formula, “Thou art the portion of the devils,” and then touch water.

२९

विश्वास-प्रस्तुतिः

वपायाः प्रदान इति ॥

मूलम्

वपायाः प्रदान इति ॥

English

As for the offering of the omentum :

विश्वास-प्रस्तुतिः

आज्यस्रुवा वा स्युर्हिरण्यं वा द्वितीये चतुर्थे चेति

मूलम्

आज्यस्रुवा वा स्युर्हिरण्यं वा द्वितीये चतुर्थे चेति

English

The second and fourth cuttings should be spoonfuls or pieces of gold.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

मूलम्

पूर्वः कल्पो बौधायनस्योत्तरः शालीकेः ॥

English

The former option is of Baudhāyana, the latter of Śālīki.²⁵

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुपुरोडाशस्य निर्वपण इति ॥

मूलम्

पशुपुरोडाशस्य निर्वपण इति ॥

English

As for the pouring out of paddy for the Pasupuroḍāśa:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the Sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुमालभ्य पुरोडाशं निर्वपेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

पशुमालभ्य पुरोडाशं निर्वपेदिति शालीकिः ॥

English

After the animal has been immolated, one should pour out paddy for the Pasupuroḍāśa; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः प्रच्यावन इति ॥

मूलम्

पशोः प्रच्यावन इति ॥

English

As for the shuffling of (the cooked organs of) the animal :

विश्वास-प्रस्तुतिः

हृदयजिह्वे प्रच्यावयेदिति बौधायनो हृदयमेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

हृदयजिह्वे प्रच्यावयेदिति बौधायनो हृदयमेवेति शालीकिः ॥

English

One should shuffle the heart and the tongue, says Baudhāyana. Only heart, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हृदयस्य श्रपण इति ॥

मूलम्

हृदयस्य श्रपण इति ॥

English

As for the cooking of the heart:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः शूलपाक्यमेवैनच्छ्रपयेदत्रैव हृदयशूलं परिनिस्तिष्ठेदुपरिष्टाच्च मन्त्रेणोपस्पृशेदिति ॥

मूलम्

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should bake it on a spike, and dispose of the heart-spike at this stage. Later on he should touch it with the relevant formula.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशुपुरोडाशस्येडाया अवदान इति ॥

मूलम्

पशुपुरोडाशस्येडाया अवदान इति ॥

English

As for the apportionment of the Pasupuroḍāśa and Iḍā:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनो निरवदायैवास्य स्विष्टकृतमिडामवद्येदेवँ सवनीयानामिति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should cut out portion for the Iḍā immediately having taken up portions for the Sviṣṭakr̥t. In the like manner (should he proceed) in connection with Savaniyapuroḍāśas.

विश्वास-प्रस्तुतिः

इडसूनस्य करण इति ॥

मूलम्

इडसूनस्य करण इति ॥

English

As for the placing of the plank for cutting portions:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that)of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिष्येव प्लक्षशाखायाँहृदयं निधायावद्येदिति शालीकिः ॥

मूलम्

बर्हिष्येव प्लक्षशाखायाँहृदयं निधायावद्येदिति शालीकिः ॥

English

One should place the heart on the twig of Ficus infectoria deposited on the Barhis, and cut out portions; so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः संवदन इति ॥

मूलम्

पशोः संवदन इति ॥

English

As for the dialogue in respect of (the cooked organs of) the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पृष्ट्वाभिक्रामेत्पूषा मा पशुपाः पात्विति

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should enquire and step up with the formula, “May Puşan the guardian of cattle guard me.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

द्वितीयं पृष्ट्वाभिक्रामेत्पूषा मा प्रपथे पात्विति

मूलम्

द्वितीयं पृष्ट्वाभिक्रामेत्पूषा मा प्रपथे पात्विति

English

Having enquired for the second time, he should step up with the formula, “May Pūṣan guard me on the way.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

तृतीयं पृष्ट्वाभिक्रामेत्पूषा माधिपतिः पात्विति ॥

मूलम्

तृतीयं पृष्ट्वाभिक्रामेत्पूषा माधिपतिः पात्विति ॥

English

Having enquired for the third time, he should step up with the formula, “May Puṣan the overlord guard me.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोरभिघारण इति ॥

मूलम्

पशोरभिघारण इति ॥

English

As for the pouring over of (the cooked organs of) the animal :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृषदाज्येन हृदयमभिघार्याज्येनेतराण्यभिघारयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

पृषदाज्येन हृदयमभिघार्याज्येनेतराण्यभिघारयेदिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should pour Pṛṣadājya over the heart and clarified butter over the other organs.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोरासादन इति ॥

मूलम्

पशोरासादन इति ॥

English

As for the placing of (the cooked organs of) the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

पञ्चहोत्रासादयेदिति बौधायनस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

मूलम्

पञ्चहोत्रासादयेदिति बौधायनस्तूष्णीमिति शालीकिः ॥

English

One should place with the Pañcahotr̥-formulas, says Baudhāyana. Silently, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोरवदान इति ॥

मूलम्

पशोरवदान इति ॥

English

As for the cutting of the portions of (the cooked organs of) the animal :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायनो हृदयस्य जिह्वाया वक्षस इत्येतेषामेवानुपूर्वमवद्येत्तृतीयं चात्रावदानं पञ्चावत्तिनां कुर्यादित्य्

मूलम्

English

Baudhāyana says that one should first cut portions (two each) of the heart, then of the tongue and then of the sternum. For the sacrificers offering five portions he should take a third cutting.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्रो ह स्माह शालीकिः सर्वेषामेवानुपूर्वमवद्येन्न चात्र तृतीयमवदानं पञ्चावत्तिनां कुर्यादिति २९

मूलम्

English

Śālīki says that one should cut portions from all organs serially; he should not take a third portion for the sacrificers offering five portions.

३०

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः सम्मर्शन इति ॥

मूलम्

पशोः सम्मर्शन इति ॥

English

As for the touching together of the (cooked organs of the) animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उभयानि सम्मृशेद्येभ्यश्चावद्येत्स्रुग्गतानि चेति

मूलम्

स ह स्माह बौधायन उभयानि सम्मृशेद्येभ्यश्चावद्येत्स्रुग्गतानि चेति

English

Baudhāyana says that one should touch together both the oblations-those from which portions were taken and those in the ladle.

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्रुग्गतान्येवेति शालीकिः ॥

मूलम्

स्रुग्गतान्येवेति शालीकिः ॥

English

Only those in the ladle; says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुम्बतः श्रीणातीति ॥

मूलम्

कुम्बतः श्रीणातीति ॥

English

As for the injunction that one stirs up (the oily portion of flesh) by means of the head of the right-side rib

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समस्तेनैवास्य पार्श्वेन वसाहोमँश्रीणीयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

समस्तेनैवास्य पार्श्वेन वसाहोमँश्रीणीयादिति शालीकिः ॥

English

Śālīki says that one should stir up by means of the entire right thoracic wall.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पशोः प्रतिपरिहरण इति ॥

मूलम्

पशोः प्रतिपरिहरण इति ॥

English

As for the carrying around²⁶ (of the portions taken into the ladles) of the animal:

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रतिपरिहरेदिति बौधायनो न प्रतिपरिहरेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

प्रतिपरिहरेदिति बौधायनो न प्रतिपरिहरेदिति शालीकिः ॥

English

One should carry around, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अत्याक्रमण इति ॥

मूलम्

अत्याक्रमण इति ॥

English

As for crossing over (the altar):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

जघनेनोत्तरवेदिं परिक्रम्याश्रावयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

जघनेनोत्तरवेदिं परिक्रम्याश्रावयेदिति शालीकिः ॥

English

As for the offering (of the oily portion of the flesh) towards the quarters : (the view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दिशां प्रतीज्याया इति ॥

मूलम्

दिशां प्रतीज्याया इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायनः पुरस्ताद्वनस्पतेः समान्यो दिशः प्रतियजेद्दिशे स्वाहेति

मूलम्

English

Baudhāyana says that prior to the offering to Vanaspati, one should offer a common offering to each of the quarters with the formulas, “to Diś svāhā” etc. (in case many animals are being offered together).

विश्वास-प्रस्तुतिः

हुत्वोपतिष्ठेत स्वाहा दिग्भ्यो नमो दिग्भ्य इति ॥

मूलम्

हुत्वोपतिष्ठेत स्वाहा दिग्भ्यो नमो दिग्भ्य इति ॥

English

Having made the offerings, he should pray with the formula, “Svāhā to Diśes, obeisance to Diśes.”

विश्वास-प्रस्तुतिः

वनस्पतेश्चर्याया इति ॥

मूलम्

वनस्पतेश्चर्याया इति ॥

English

As for the offering to Vanaspati :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पृषदाज्याच्चतुर्गृहीतेन चरेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

पृषदाज्याच्चतुर्गृहीतेन चरेदिति शालीकिः ॥

English

One should take four spoonfuls of the Pṛṣadājya and make the offering, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

वनिष्ठोराधान इति

मूलम्

वनिष्ठोराधान इति

English

As for the givng away of the large intestine :

विश्वास-प्रस्तुतिः

षडवत्तँसम्पादयेदिति बौधायनः

मूलम्

षडवत्तँसम्पादयेदिति बौधायनः

English

One should give in six portions, says Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सकलमेवेति शालीकिः ॥

मूलम्

सकलमेवेति शालीकिः ॥

English

In entirety, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

औपयजेष्विति ॥

मूलम्

औपयजेष्विति ॥

English

As for (the embers for) the Upayaj offerings:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रँशालीकेरत्रो ह स्माह बौधायन आहवनीयादेवोदीचोऽङ्गारान्निर्वर्त्य तेषूपयष्टोपयजेदिति ॥

मूलम्

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Śālīki. Baudhāyana says that one should turn out embers of the Āhavanīya towards the north, the secondary offerer should make offerings on them.

विश्वास-प्रस्तुतिः

गुदतृतीय इति ॥

मूलम्

गुदतृतीय इति ॥

English

As for one third part of the rectum :

विश्वास-प्रस्तुतिः

एकादशधा कृत्वोपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

मूलम्

एकादशधा कृत्वोपयष्टोपयजेदिति बौधायनोऽपच्छेदमिति शालीकिः

English

the offerer should cut it into eleven parts and make the offering, says Baudhāyana. (One should make the offering) cutting each time, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समस्तमेवैनमनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

समस्तमेवैनमनुप्रहृत्य सर्वैर्मन्त्रैरनुमन्त्रयेतेत्यौपमन्यवः ॥

English

One should put it on the fire in entirety and follow with all formulas together, so says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ बर्हिषि हस्तौ निमार्ष्टीति ॥

मूलम्

अथ बर्हिषि हस्तौ निमार्ष्टीति ॥

English

As for the injunction that one wipes out his hands on the sacrificial grass:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्यापोऽप्यस्मा अत्रानयेयुरिति शालीकिः ३०

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्यापोऽप्यस्मा अत्रानयेयुरिति शालीकिः ३०

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. Water should also be brought over for him (for washing); so says Śālīki.

३१

विश्वास-प्रस्तुतिः

स्वरोर्होम इति ॥

मूलम्

स्वरोर्होम इति ॥

English

As for the offering of the Svaru:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

चतुर्गृहीतेऽवधाय जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

चतुर्गृहीतेऽवधाय जुहुयादिति शालीकिः ॥

English

One should put it into (the ladle with) four spoonfuls, so says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पत्नीनाँसंयाजन इति ॥

मूलम्

पत्नीनाँसंयाजन इति ॥

English

As for the offerings to the Patnīs:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याज्येनैव प्तनीः संयाजयेदिति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याज्येनैव प्तनीः संयाजयेदिति शालीकिः ॥

English

(The view expressed) in the sūtra (is that) of Baudhāyana. One should offer Patnīsaṁyājas with clarified butter, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तानायै जाघन्यै देवानां पत्नीर्यजति नीच्या अग्निं गृहपतिमिति ॥

मूलम्

उत्तानायै जाघन्यै देवानां पत्नीर्यजति नीच्या अग्निं गृहपतिमिति ॥

English

As for the injunction that one offers to the wives of gods the non-hairy part of the tail, and to Gṛhapati Agni the hairy part:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that of) Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वमेवैतदुत्तानायै जाघन्यै कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सर्वमेवैतदुत्तानायै जाघन्यै कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should make all offerings out of the non-hairy part, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

उत्तानायै जाघन्यै होत्र इडामवद्यति नीच्या अग्नीधे षडवत्तमिति ॥

मूलम्

उत्तानायै जाघन्यै होत्र इडामवद्यति नीच्या अग्नीधे षडवत्तमिति ॥

English

As for the injunction that one gives away the Iḍā-portion to the Hotṛ from the non-hairy part of the tail, and to the Agnidh in six portions from the hairy part :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्वमेवैतदुत्तानायै जाघन्यै कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

सर्वमेवैतदुत्तानायै जाघन्यै कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should give all portions from the non-hairy part, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

फलीकरणहोमस्य करण्णिति ॥

मूलम्

फलीकरणहोमस्य करण्णिति ॥

English

As for the offering of the chaff of grains:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

मूलम्

ध्रुवाया आप्यायन इति ॥

English

As for the swelling of the Dhruvā ladle :

विश्वास-प्रस्तुतिः

स ह स्माह बौधायन उभावेव ध्रुवामाप्याययेतामध्वर्युश्च यजमानश्चेत्यध्वर्युरेव ध्रुवामाप्याय्य समिष्टयजूँषि जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

English

Both the Adhvaryu and the sacrificer swell the Dhruvā, says Baudhāyana. The Adhvaryu alone should swell the Dhruvā and offer the Samiṣṭayajus, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समिष्टयजुषाँहोम इति ॥

मूलम्

समिष्टयजुषाँहोम इति ॥

English

As for the offering of the Samiṣṭayajus :

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रीणि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

मूलम्

त्रीणि चतुर्गृहीतानि जुहुयादिति शालीकिः ॥

English

One should make three offerings of four spoonfuls each, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

हृदयशूलस्योद्वासन इति ॥

मूलम्

हृदयशूलस्योद्वासन इति ॥

English

As for the disposal of the heart-spike :

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्वीतात्र सुमित्राश्च दुर्मित्राश्चेति बौधायनो न कुर्वीतेति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्वीतात्र सुमित्राश्च दुर्मित्राश्चेति बौधायनो न कुर्वीतेति शालीकिः ॥

English

One should take up water into the folded palms with the formula, sumitriyā… and toss it up with durmitrās….., so says Baudhāyana. One should not do this, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समिधां करण इति ॥

मूलम्

समिधां करण इति ॥

English

As for the fetching of fire-sticks:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सर्व एवाद्रा रःसपलाशाः कुर्वीरन्निति बौधायनो यजमानश्चैव पत्नी चेति शालीकिः ॥

मूलम्

English

All should fetch wet fire-sticks having leaves, says Baudhāyana. Only the sacrificer and his wife; says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

बर्हिषः पर्युपोषण इति ॥

मूलम्

बर्हिषः पर्युपोषण इति ॥

English

As for the burning around of the Barhis:

विश्वास-प्रस्तुतिः

वेद्यै दक्षिणेऽँसे पर्युपोषेदिति बौधायन उत्तरवेद्या इति शालीकिः ॥

मूलम्

वेद्यै दक्षिणेऽँसे पर्युपोषेदिति बौधायन उत्तरवेद्या इति शालीकिः ॥

English

One should burn on the southern shoulder of the altar, says Baudhāyana. (On the southern shoulder) of the Uttaravedi, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

सक्तुहोमस्य करण इति ॥

मूलम्

सक्तुहोमस्य करण इति ॥

English

As for the offering of the flour of parched barley:

विश्वास-प्रस्तुतिः

त्रीन्सक्तुहोमान्कुर्यादिति बौधायन एकमेवेति शालीकिः

मूलम्

त्रीन्सक्तुहोमान्कुर्यादिति बौधायन एकमेवेति शालीकिः

English

One should make three offerings of the flour of parched barley, says Baudhāyana. Only one, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्रदाव्य एव सक्तुहोमेन चरेदित्यौपमन्यवः ॥

मूलम्

प्रदाव्य एव सक्तुहोमेन चरेदित्यौपमन्यवः ॥

English

One should make the offering of parched barley on a forest-fire, says Aupamanyava.

विश्वास-प्रस्तुतिः

आख्यातं देवतानामुपस्थानम्॥

मूलम्

आख्यातं देवतानामुपस्थानम्॥

English

The prayer to the divinities has been explained.

विश्वास-प्रस्तुतिः

यूपस्योपस्थान इति ॥

मूलम्

यूपस्योपस्थान इति ॥

English

As for the prayer to the sacrificial post:

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः ॥

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्याहवनीयमेवैतेन यजुषोपतिष्ठेतेति शालीकिः ॥

English

(The view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana. The sacrificer should pray to the Āhavanīya with this formula, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

समन्वानय इति ॥

मूलम्

समन्वानय इति ॥

English

As for the transference (of the fire):

विश्वास-प्रस्तुतिः

सूत्रं बौधायनस्य

मूलम्

सूत्रं बौधायनस्य

English

(the view expressed in) the sūtra (is that) of Baudhāyana.

विश्वास-प्रस्तुतिः

नाद्रि येतेति शालीकिः ॥

मूलम्

नाद्रि येतेति शालीकिः ॥

English

One need not do so, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

मूलम्

पूर्णाहुत्यै करण इति ॥

English

As for the offering of the Pūrṇahuti:

विश्वास-प्रस्तुतिः

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

मूलम्

कुर्यादिति बौधायनो न कुर्यादिति शालीकिः ॥

English

One should offer, says Baudhāyana. One should not, says Śālīki.

विश्वास-प्रस्तुतिः

दक्षिणायै दान इति ॥

मूलम्

दक्षिणायै दान इति ॥

English

As for the giving away of Dakṣiņās:

विश्वास-प्रस्तुतिः

धेनुं वानड्वाहं वा दद्यादिति बौधायनोऽन्यद्वैकधनमिति शालीकिरन्यद्वैकधनमिति शालीकिः ३१

मूलम्

English

The sacrificer should give away a milch-cow or an ox, says Baudhāyana. Any other single valuable, says Śālīki.

CHAPTER XX ENDS.

TBr III. 7.4.2-3 ↩︎ ↩︎
Only two curdling agents are mentioned in the main sūtra: curds and remnants of the Agnihotra (milk). Certain other Sūtra-texts have mentioned several curdling agents. ↩︎ ↩︎
After eva❞hared the text reads evam evāhariti. This is not clear. Is it wrong repetition? Śrautakośa Part 1 (English) p. 226 footnote has suggested an emendation evam barhir iti which does not seem imminent. ↩︎
The text reads antar hasan which is confirmed by Bhavaswāmin in his vivaraṇa. The emendation antarhanu following the commentary Subodhinī adopted in the Śrautakośa Part 1 (English), p. 255 is not wanted. ↩︎
Caland reads antaḥsvāhākārān. One expects antesvāhākārān. cf. BaudhSS XXIII.15 : 1520.9. ↩︎
ŚBr 1.1.2.13 ↩︎
ŚBr I.1.2.16; ĀpŚSI.17.12; KSI.4 reads yacchantu tvā pañca which is borrowed by BharŚS 1.19.10. ↩︎
While speaking about the contact to be maintained in the case of the skin of black antelope, the Sūtrakāra is inclined to record similar occasions of maintaining contact in a Soma-sacrifice. ↩︎ ↩︎
Caland reads ādhvaryave whereas most fo the MSS read ādhvaryavo which seems to be the right reading. The verse yāni gharme kapālāny is recordced in TS I.1.7.1 which is ādhvaryava. It is again recorded in TS I.5.10.3 which is yājamāna. Here the reference is to ādhvaryava. ↩︎
The text reads abhīṣū. Caland has suggested the emendation abhīśū. ↩︎
Namely the formulas for invoking deities, the last Prayāja formula, Sviṣṭakr̥t verse, the last Anūyāja-formula and the Sūktavāka. ↩︎
apasavyam is found in the MSS. It however, needs to be emended as apaśavyam. ↩︎
Following Bhavaswamin’s bhāṣya and the subodhini commentary on the original sūtra, the Dvaidhasūtra requires to be modified a little. There should be two daṇḍas (11) after uddiśatī’ti. The latter formula is ememded as akṣityām akṣitāhutim juhomi svāhe’ti Caland reads akṣityām akṣitāhutim iti. ↩︎
Invoking of the mind is not prescribed in BaudhŚS III.11; it is prescribed in BaudhŚS V.15 at the Mahāpitṛyajña forming part of the Sākamedhaparvan of the Cāturmāssyas. Śālīki’s view seems to be that the invoking of the mind is to be done here also. ↩︎
Namely, Agni, Vāyu, Āditya and lord of vows. ↩︎
That is to say, he should offer a single fire-stick with only the first formula. ↩︎
TS I.5.3.2 ↩︎
TS I.5.10.4 ↩︎
TS I.5.10.4 ↩︎
TS I.6.1.1 ↩︎
The position of this Dvaidhasūtra is open to question. ↩︎
TS II.1.8; BaudhŚS XIV.15. In the TS-passage a cake on ten potsherds to Varuṇa is prescribed. In the BaudhŚS-passage the specification “tawny-eared” is absent. ↩︎
That is to say, each sprinkling made in the relevant quarter should end towards the east. ↩︎
That is to say, from the middle of the east upto the centre; from the middle of the west, from the middle of the south, and from the middle of the north. ↩︎
The offering is in five portions. According to Baudhāyana there would be two spoonfuls as base, then the omentum and again two spoonfuls. According to Śālīki, there would be one spoonful as the base, one piece of gold, omentum, again a piece of gold and one spoonful. cf. Rudradatta on ApŚS VII.20.9. ↩︎
Inbetween the sacrificial post and the Āhavanīya. ↩︎