२५ दर्शादितर्पणम्

बोधायनीयतर्पणप्रयोगः

॥ बोधायनीयतर्पणप्रयोगः ॥

आचम्य, पवित्रपाणिः प्राणानायम्य,…. पुण्यतिथौ (प्राचीनावीती) …

गोत्राणां …. शर्मणां …. पितृपितामहप्रपितामहानां … गोत्राणां …. मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहानाम् आचार्यादीनां (दर्श-सङ्क्रमणउपराग) पुण्यकालश्राद्धप्रतिनिधितिलतर्पणं करिष्ये

इति सङ्कल्प्य (उपवीती) अप उपस्पृश्य, (प्राचीनावीती) सव्यं जान्वाच्य, दक्षिणाग्रं कूर्चं, बर्हिर्वा निधाय, तस्मिन् तिलैरावाहयेत् ।

अस्मिन् कूर्चे (बर्हिषि वा) पित्रादीनावाहयामि ।

पित्रादीनामिदमासनम् । सकलाराधनैः स्वर्चितम् ।
तिलसहितमुदकं पितृतीर्थेन दद्यात् । मन्त्रं विना (त्रिः)

१. पितॄन् स्वधा नमस्तर्पयामि
२. पितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि
३. प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि
४. मातॄः स्वधा नमस्तर्पयामि

[[168]]

५. पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि ६. प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि ७. मातामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि
८. मातुः पितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि
९. मातुः प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्पयामि १०. मातामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि ११. मातुः पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि १२. मातुः प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि १३. आचार्यान् स्वधा नमस्तर्पयामि १४. आचार्यपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि
१५. गुरून् स्वधा नमस्तर्पयामि
१६. गुरुपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि
१७. सखीन् स्वधा नमस्तर्पयामि
१८. सखिपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि
१९. ज्ञातीन् स्वधा नमस्तर्पयामि
२०. ज्ञातिपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि
२१. अमात्यान् स्वधा नमस्तर्पयामि
२२. अमात्याः स्वधा नमस्तर्पयामि
२३. सर्वान् स्वधा नमस्तर्पयामि
२४. सर्वाः स्वधा नमस्तर्पयामि
२५. ज्ञाताज्ञातपितॄन् स्वधा नमस्तर्पयामि

[[169]]

(उपवीती) नमस्कारः ।

देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एव च ।
नमः स्वधायै स्वाहायै नित्यमेव नमो नमः ॥ (त्रिः)

प्राचीनावीती (

उतिष्ठत पितरः प्रेतशूराः यमस्य पन्थामनवेता पुराणं धर्त्तादस्मासु द्रविणं यच्च भद्रं प्रणो ब्रूताद्भागधां देवतासु ॥

)

अस्मात् कूर्चात् आचार्यादीन् वर्गद्वयपितॄन् यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि

इति तिलं प्रक्षिप्य कूर्चं विस्रस्य

येषां न माता न पिता न भ्राता न बान्धवाः ।
ते सर्वे तृप्तिमायान्तं मयोत्सृष्टैः कुशोदकैः ॥

इति सतिलकूर्चं जलं निस्राव्य, उपवीती, पवित्रं विस्रस्य, आचम्य, कृतं कर्म भगवति समर्पयेत् ॥

॥ बोधायनीयदर्शादितर्पणं समाप्तम् ॥

ऋग्वेदिनां दर्शादितर्पणम्

॥ ऋग्वेदिनां दर्शादितर्पणम् ॥

आचम्य, प्राणानायम्य, दर्भत्रयनिर्मितपवित्रं धृत्वा, ‘श्रीमान् वेङ्कट… हृदि ।’ ‘शुक्लाम् …. आश्रये’ इत्युक्त्वा, प्राणानायम्य,
(प्राचीनावीती)

श्रीभगवदाज्ञया … प्रीत्यर्थं … पुण्यतिथौ … गोत्राणां …. शर्मणां …. स्वरूपाणां पितृपितामहप्रपितामहानां… गोत्राणां … शर्मणां स्वरूपाणां … अस्मन् मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहानाम् उभयवंश्यपितॄणाम् अक्ष्य्यतृप्त्यर्थम् ……. (अमावास्या) पुण्यकाले दर्शश्राद्धप्रतिनिधि तिलतर्पणं करिष्ये ।

[[170]]

उपवीती - सात्त्विकत्यागं (प्राचीनावीती) तत्र दर्भोपरि द्विभुग्नकूर्चं दक्षिणाग्रं निधाय,

पूर्वदर्भेषु

अस्मिन् कूर्चे …. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् अस्मत्पितृपितामहप्रपितामहान् …. आवाहयामि ।

इति तिलैरावाह्य …..

…. पितृपितामहप्रपितामहानाम् इदमासनम् । सकलाराधनैः स्वर्चितम् ॥

… गोत्रान् … शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
…. गोत्रान् …. शर्मणः रुद्ररूपान् पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
…. गोत्रान् … शर्मणः आदित्यरूपान् प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)

….गोत्राः … नाम्नीः अस्मन्मातॄः वसुरूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
… गोत्राः … नाम्नीः अस्मत्पितामहीः रुद्ररूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
…. गोत्राः …. नाम्नीः अस्मत्प्रपितामहीः आदित्यरूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

[[171]]

पश्चिमदर्भेषु

अस्मिन् कूर्चे ….. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् अस्मत्मातामह-मातुःपितामह-मातुःप्रपितामहान् आवाहयामि ।

इति तिलैरावाह्य ….

… मातामह-मातुःपितामह-मातुः प्रपिताहानाम् इदमासनम् । सकलाराधनैः स्वर्चितम् ॥
….गोत्रान् … शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्मातुः पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
…गोत्रान् … शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मत् मातुः पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
… गोत्रान्.. शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मत् मातुः प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)

….गोत्राः …. नाम्नीः वसुरूपाः मातामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
….गोत्राः…. नाम्नीः रुद्ररूपाः मातुःपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
….गोत्राः …. नाम्नीः आदित्यरूपाः मातुःप्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः) ज्ञाताज्ञात उभयवंश्यपितॄन् स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

[[172]]

उपस्थानम्

उपस्थानम्

ओम्, नमो वः पितर इषे । नमो वः पितर उर्जे । नमो वः पितरः शुष्माय ।
नमो वः पितरो घोराय । नमो वः पितरो जीवाय । नमो वः पितरो रसाय ।
स्वधाः वः पितरः । नमो वः पितरः । नमः एता युष्माकं पितरः ।
इमाः अस्माकम् । जीवाः वः । जीवन्त इह सन्तः स्याम । [[TODO:परिष्कार्यम्??]]

मनो॒ न्वा हु॑वामहे नाराशं॒सेन॒ सोमे॑न । पितॄ॒णां च॒ मन्म॑भिः ॥
आ त॑ एतु॒ मनः॒ पुनः॒ क्रत्वे॒ दक्ष॑य जी॒वसे॑ । ज्योक्च॒ सूर्यं॑ दृ॒शे ॥
पुन॑र्नः पि॒तरो॒ ददा॑तु॒ दैव्यो॒ जनः॑ । जी॒वं व्रातं॑ सचेमहि ॥ [[TODO:परिष्कार्यम्??]]

देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एव च ।
नमः स्वधायै स्वाहायै नित्यमेव नमो नमः ॥ (त्रिः)

उपवीती, प्रदक्षिणनमस्काराः ।

प्राचीनावीती

[[173]]

अस्मात् कूर्चात्

… गोत्रान् … शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् पितृपितामहप्रपितामहान्
… गोत्राः … नाम्नीः वसुरुद्रादित्यस्वरूपाः मातृपितामहिप्रपितामहीः
…..गोत्रान्….. शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् सपत्नीकमातामहपितृपितामहमातृप्रपितामहान् यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि ।

(उभयवंश्यपितॄन् यथास्थानं प्रतिष्ठापयमि) इति तिलैरुद्वास्य, भुग्नान्यवमुच्य, दर्भैः तिलैर्वा

येषां न माता न पिता न भ्राता न बन्धुः नान्यगोत्रिणः ।
ते सर्वे तृप्तिमायान्तु मया त्यक्तैः कुशोदकैः ॥

(उपवीती) पवित्रं विसृज्य आचामेत् ।

हिरण्यगर्भगर्भस्थं हेमबीजं विभावसोः ।
अनन्तपुण्यफलदम् अदश्शान्तिं प्रयच्छ मे ॥

इदम् आग्नेयं हिरण्यं सदक्षिणाकं सताम्बूलं दर्शणतर्पणसाद्गुणयद्वारा [[ण्य??]] उभयवंश्यपितृप्रीतिं कामयमानस्तुभ्यमहं सम्प्रददे

इति ब्राह्मणाय दत्वा आचामेत् ॥ भगवानेव … कारितवान् इति कृतं कर्म भगवति समर्पयेत् ॥

॥ ऋग्वेदीयदर्शादितर्पणं समाप्तम् ॥

[[174]]

सामवेदिनां दर्शादितर्पणम्

॥ सामवेदिनां दर्शादितर्पणम् ॥

आचम्य, पवित्रपाणिः प्राणानायम्य, दर्भत्रयनिर्मितपवित्रं धृत्वा, ‘श्रीमान् वेङ्कट ….हृदि ।’ ‘शुक्लाम् …. आश्रये’ इत्युक्त्वा, प्राणानायम्य,

(प्राचीनावीती)

श्रीभगवदाज्ञया …. प्रीत्यर्थं …. पुण्यतिथौ …. गोत्राणां …. शर्मणां …. स्वरूपाणां पितृपितामहप्रपितामहानां गोत्राणां … शर्मणां ….स्वरूपाणाम् …. अस्मन्मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहानाम् उभयवंश्यपितॄणाम् अक्षय्यतृप्त्यर्थं …. (अमावास्या) पुण्यकाले दर्शश्राद्धप्रतिनिधितिलतर्पणं करिष्ये ।

उपवीती -

भगवानेव … तिलतर्पणाख्यं कर्म स्वस्मै स्वप्रीतये स्वयमेव कारयति

इति सात्त्विकत्यागं कृत्वा, उपवीती अप उपस्पृश्य,

(प्राचीनावीती) अपहता असुरा रक्षाँसि वेदिषदो ये रूपाणि प्रतिमुञ्चमाना असुराः सन्तः स्वधया चरन्ति परापुरो निपुरो ये भरन्ति अग्निष्ठांल्लोकात् प्रणुदत्वस्मात् ।

हरिवर्णसामं गीत्वा -

उपवीती

अपवित्रः पवित्रो वा सर्वावस्थां गतोऽपि वा ।
यः स्मरेत् पुण्डरीकाक्षं स बाह्याभ्यन्तरः शुचिः ॥

[[175]]

व्याहृतिभिश्च तिलमिश्रोदकैः प्रोक्ष्य (प्राचीनावीती) तत्र दर्भोपरि द्विभुग्नकूर्चं दक्षिणाग्रं निधाय,

पितृवर्गवर्णनम्

पितृवर्गम्

एत पितरः सोम्यासो गम्भीरेभिः पथिभिः पूर्विणेभिः दत्तास्मभ्यं द्रविणेहभद्रं रयिं च नः सर्ववीरं नियच्छत ।

अस्मिन् कूर्चे …. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् अस्मत्पितृपितामहप्रपितामहान् …. आवाहयामि ।

इति तिलैरावाह्य … …

…. गोत्राणां …. शर्मणां …. रूपाणाम् अस्मत्पितृपितामहप्रपितामहानाम् इदमासनम् । सकलाराधनैः स्वर्चितम् ॥

(त्रिः तिलाञ्जलीन् दद्यात्)

[[176]]

…. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मत्पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
…. गोत्रान् …. शर्मणः रुद्ररूपान् पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)
… गोत्रान्…. शर्मणः आदित्यरूपान् प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि । (त्रिः)

…. गोत्राः …. नाम्नीः अस्मन्मातॄः वसुरूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
… गोत्राः …. नाम्नीः अस्मत्पितामहीः रुद्ररूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
….गोत्राः …. नाम्नीः अस्मत्प्रपितामहीः आदित्यरूपाः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

ज्ञाताज्ञातपितॄन् स्वधा नमस्तर्णयामि (त्रिः)
ज्ञाताज्ञातपितृपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

तृप्यत तृप्यत तृप्यत ।

मातामहवर्गः

मातामहवर्गः

एत पितरः सोम्यासो गम्भीरेभिः पथिभिः पूर्विणेभिः दत्तास्मभ्यं द्रविणेहभद्रं रयिं च नः सर्ववीरं नियच्छत

उ॒शन्त॑स्वा हवा॑मह उ॒शन्त॒स्समि॑धीमहि ।
उ॒शन्नु॑श॒त आव॑ह॒ पि॒तॄन् ह॒विषे॒ अत्त॑वे ॥ [[TODO:परिष्कार्यम्??]]

गोत्रान् शर्मणः वसुरुद्रादित्यस्वरूपान् अस्मत्मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहान् आवाहयामि । इति तिलैरावाह्य,

[[177]]

… गोत्राणां …. शर्मणां वसुरुद्रादित्यस्वरूपाणाम् अस्मत्मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहानाम् इदमासनम् । सकलाराधनैः स्वर्चितम् ॥

(त्रिः तिलाञ्जलीन् दद्यात् )

..गोत्रान् …. शर्मणः वसुरूपान् अस्मत् मातुः पितॄन् स्वधा नमस्तर्ययामि ।
…. गोत्रान् … शर्मणः रुद्ररूपान् अस्मत् मातुः पितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।
…. गोत्रान् … शर्मणः आदित्यरूपान् अस्मत् मातुः प्रपितामहान् स्वधा नमस्तर्ययामि ।
….गोत्राः …. नाम्नीः वसुरूपाः मातामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
….गोत्राः …. नाम्नीः रुद्ररूपाः मातुः पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
….गोत्राः…. नाम्नीः आदित्यरूपाः मातुः प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

ऊर्जं॒ वह॑न्तीर॒मृतं॑ घृ॒तं पयः॑ की॒लालं॑ परि॒स्रुत॑म् ।
स्व॒धा स्थ॑ त॒र्पय॑त मे पि॒तॄन् ॥ [[TODO:परिष्कार्यम्??]]
तृप्यत तृप्यत तृप्यत ।

ज्ञाताज्ञात मातुः पितॄन् स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)
ज्ञाताज्ञात मातुः पितृपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि (त्रिः)

गायत्रं साम, यद्वा ऊ विश्पतिः, सनादग्ने, अभिस्त्रिपिष्टम्, अत … कायासाम, आक्रान् समुद्रः, कनिक्रान्ति सामानि गीत्वा [[TODO:परिष्कार्यम्??]]

[[178]]

उपस्थानम्

उपस्थानम्

देवताभ्यः पितृभ्यश्च महायोगिभ्य एव च ।
नमः स्वधायै स्वाहायै नित्यमेव नमो नमः ॥ (त्रिः)

उपवीती प्रदक्षिणनमस्काराः ।

प्राचीनावीती

अस्मात् कूर्चात्

…. गोत्रान् … शर्मणः वसुरुद्रादित्वस्वरूपान् पितृपितामहप्रपितामहान् यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि ।
….. गोत्रान् …. शर्मणः वसुरुद्रादित्वस्वरूपान् मातामहमातृपितामहमातृप्रपितामहान् यथास्थानं प्रतिष्ठापयामि ।

(उभयवंश्यपितॄन् यथास्थानम्) प्रतिष्ठापयमि इति तिलैरुद्वास्य,

येषां न माता न पिता न भ्राता न बन्धुः नान्यगोत्रिणः ।
ते सर्वे तृप्तिमायान्तु मयोत्सृष्टैः कुशैस्तिलैः ॥

उपवीती – पवित्रं विसृज्य आचामेत् ।
‘भगवानेव कारितवान्’ इति कृतं कर्म भगवति समर्पयेत् ॥

॥ सामवेदीयदर्शादितर्पणं समाप्तम् ॥

[[179]]