१० पुण्याहः

अथातः पुण्याहं व्याख्यास्यामः ॥ १ ।

अथातः पुण्याहं व्याख्यास्यामः ॥ १ ।

शुचौ समे देशे दर्भन् दूर्वां धारयमाणाः
चत्वारो ब्राह्मणा
अरिक्तहस्ताः
प्राङ्मुखा युग्मास् तिष्ठन्ति ॥ २

शुचौ समे देशे दर्भान्दूर्वां धारयमाणाः चत्वारो ब्राह्मणा अरिक्तहस्ताः प्राङ्मुखा युग्मास्तिष्ठन्ति २

तेषां दक्षिणत उदङ्-मुखो वा
ऽपिहितम् उदकुम्भं धारयन्
वाचयिता,
तस्य दक्षिणं बाहुम् आश्रित्य पत्न्यस् तिष्ठन्ति ॥ ३

तेषां दक्षिणत उदङ्मुखो वापिहितमुदकुम्भं धारयन्वाचयिता तस्य दक्षिणं बाहुमाश्रित्य पत्न्यस्तिष्ठन्ति ३

पूर्ण-कुम्भम् अभ्यर्च्य
दर्भेष्व् आसीनो दर्भान् धारयामाणोऽनुज्ञां कुर्यात्-
‘भवद्भिर् अनुज्ञातः पुण्याहं वाचयिष्ये’ इति ।
ते प्रणवपूर्वं ‘वाच्यताम्’ इति प्रतिब्रूयुः ॥ ४

पूर्णकुम्भमभ्यर्च्य दर्भेष्वासीनो दर्भान्धारयमाणोऽनुज्ञां कुर्यात् भवद्भिरनुज्ञातः पुण्याहं वाचयिष्ये इति । ते प्रणवपूर्वं वाच्यताम् इति प्रतिब्रूयुः ४

• ओं स्थित्वा तेषां सपावित्रेषु पाणिषु जलं ददाति ‘ओम् आपः’ इति ।
  • ‘शिवा आपस्तन्तु’ इति प्रत्यूचुः ॥ ६

ॐ स्थित्वा तेषां सपवित्रेषु पाणिषु जलं ददाति ओमापः इति । शिवा आपस्तन्तु इति प्रत्यूचुः ५

• ततः ‘गन्धाः’ इति गन्धं ददाति !
  • ‘सुगन्धाः पान्तु’ इति प्रतिगृह्णन्ति ॥

ततः गन्धाः इति गन्धं ददाति । सुगन्धाः पान्तु इति प्रतिगृह्णन्ति ६

• तेभ्यः ‘सुमनसः’ इति पुष्पं ददाति ।
  • ते ‘सौमनस्यम् अस्तु’ इति प्रतिगृह्णन्ति ॥

तेभ्यः सुमनसः इति पुष्पं ददाति । ते सौमनस्यमस्तु इति प्रतिगृह्णन्ति ७

• तेषां पाणिषु ‘अक्षतम्’ इति अक्षतान्ददाति । अक्षत-शब्देन व्रीहिमिश्रास् तण्डुला उच्यन्ते ।
  • ‘अक्षतं चारिष्टं चास्तु’ इति प्रतिगृह्णन्ति ॥

तेषां पाणिषु अक्षतम् इति अक्षतान्ददाति । अक्षतशब्देन व्रीहिमिश्रास्तण्डुला उच्यन्ते । अक्षतं चारिष्टं चास्तु इति प्रतिगृह्णन्ति ८

• ब्राह्मणा अभुक्ताश्चेत् ‘ओम् अन्वाहार्यः’ इत्य् ओदनं ददाति ।
  • ते ‘स्व्-अन्वाहार्योऽस्तु’ इति प्रतिगृह्णन्ति ॥ ९

ब्राह्मणा अभुक्ताश्चेत् ओमन्वाहार्यः इत्योदनं ददाति । ते स्वन्वाहार्योऽस्तु इति प्रतिगृह्णन्ति ९

• तेभ्यो ‘दक्षिणाः’ इति दक्षिणां ददाति ।
  • ‘स्वस्ति, दक्षिणाः पान्तु, बहुदेयं चास्तु’ इति प्रत्यूचुः ॥ १०

तेभ्यो दक्षिणाः इति दक्षिणां ददाति । स्वस्ति दक्षिणाः पान्तु बहुदेयं चास्तु इति प्रत्यूचुः १०

ततो वाचयिता दक्षिणं जानुं भूमौ निधाय,
सव्यम् उत्थाप्योदुङ्मुखः ‘इडा देवहूः’ इति जपात ।

‘उदकुम्भम् आदायोपतिष्ठ’ इति प्रत्यूचुः ॥

ततो वाचयिता दक्षिणं जानुं भूमौ निधाय सव्यमुत्थाप्योदुङ्मुखः इडा देवहूः इति जपति । उदकुम्भमादायोपतिष्ठ इति प्रत्यूचुः ११

• ततो वाचायिता ‘मनस्समाधयताम्’ इति । ‘समाहित मनसस्स्मः’ इतीतरे प्रत्याहुः ॥

ततो वाचयिता मनस्समाधीयताम् इति समाहितमनसस्स्मः इतीतरे प्रत्याहुः १२

• कर्ता ‘प्रसीदन्तु भवन्तः’ इति । ‘प्रसन्नास्स्मः।’ इति वाचयित्वा । यद्वा-सर्वमन्त्रैर् अनवानं वदेत् ॥ १३

कर्ता प्रसीदन्तु भवन्तः इति प्रसन्नास्स्मः इति वाचयित्वा यद्वा सर्वैर्मन्त्रैरनवानं वदेत् १३

• ‘शान्तिरस्तु, पुष्टिरस्तु, तुष्टिरस्त, वृद्धिरस्तु, अविघ्नमस्तु, आरोग्यमस्तु, शिवं कर्मास्तु’ इति । एवमेवेतरे प्रत्याहुः ॥

शान्तिरस्तु पुष्टिरस्तु तुष्टिरस्तु वृद्धिरस्तु अविघ्नमस्तु आरोग्यमस्तु शिवं कर्मास्तु इति । एवमेवेतरे प्रत्याहुः १४

• यद्देवत्यं भवति, तस्य नाम गृह्णाति ‘असौ प्रीयताम्’ इति । एवम् एवेतरे ॥

यद्देवत्यं भवति तस्य नाम गृह्णाति असौ प्रीयताम् इति । एवमेवेतरे १५

• वाचायिता ‘पुण्याहं भवन्तो ब्रुवन्तु’। ‘पुण्याहम्’ इतीतरे प्रयाहुः । एवमेव त्रिः ॥

वाचयिता पुण्याहं भवन्तो ब्रवन्तु ॐ पुण्याहम् इतीतरे प्रत्याहुः । एवमेव त्रिः १६

• ततः ‘स्वस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु’ इति । ‘ओं स्वस्ति’ इततिरे प्रत्यूचुः ॥

ततः स्वस्ति भवन्तो ब्रुवन्तु इति । ॐ स्वस्ति इतीतरे प्रत्यूचुः १८

• ततो वाचयिता ‘ओं ऋद्धिं भवन्तो त्रुवन्तु ‘ इति । ‘ओं ऋध्यताम्’ इतीतरे प्रत्याहुः ॥

ततो वाचयिता ॐ ऋद्धिं भवन्तो ब्रवन्तु इति । ॐ ऋध्यताम् इतीतरे प्रत्याहुः १८

• एवमेव त्रिर् वचयित्वा ‘ओं पुण्याहसमृद्धिरस्तु, अस्तु’ इति,
  • ‘ओं शिवं कर्मास्तु, अस्तु’ इतीतरे प्रत्याहुः ॥ १९

एवमेव त्रिर्वाचयित्वा ॐ पुण्याहसमृद्धिरस्तु अस्तु इति ॐ शिवं कर्मास्तु अस्तु इतीतरे प्रत्याहुः १९

• यद्देवत्यं भवति तस्य नाम गृहाति ‘असौ प्रीयताम्’ इति ॥
  • ‘प्रीयतामसौ’ इति प्रतिबूयुः ॥

यद्देवत्यं भवति तस्य नाम गृह्णाति असौ प्रीयताम् इति २०
प्रीयतामसौ इति प्रतिब्रूयुः २१

अथ व्याहृतिभिर् भूमौ जलं विसृज्योपविश्य
सुरभिमत्याऽब्लिङ्गाभिर् वारुणीभिर् हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिर् व्यहृतीभिर् इति मार्जयित्वा
पत्नीं च प्रोक्षतीत्य् आह भगवान् बोधायनः।

अथ व्याहृतिभिर्भूमौ जलं विसृज्योपविश्य सुरभिमत्याऽब्लिङ्गाभिर्वारुणीभिर्हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिर्व्याहृतीभिरिति मार्जयित्वा पत्नीं च प्रोक्षतीत्याह भगवान्बोधायनः २२