०१

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०१

०१ अथ शालीनयायावरचक्रचरधर्मकाङ्क्षिणां नवभिर्वृत्तिभिर् वर्तमानानाम् ॥

Buhler - ०१
  1. As regards (the mode of subsistence called) Shaṇṇivartanī, (that) is (as follows):
मूलम् - ०१

०१ अथ शालीनयायावरचक्रचरधर्मकाङ्क्षिणां नवभिर्वृत्तिभिर् वर्तमानानाम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०२

०२ तेषां तद्वर्तनाद् वृत्तिर् इत्य् उच्यते ॥

Buhler - ०२
  1. The term livelihood’ (vṛtti) is used because they subsist thereby (tadvartanāt).
मूलम् - ०२

०२ तेषां तद्वर्तनाद् वृत्तिर् इत्य् उच्यते ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०३

०३ शालाश्रयत्वाच् छालीनत्वम् ॥

Buhler - ०३
  1. The word Sālīna (is used) because they dwell in houses (śālā).
मूलम् - ०३

०३ शालाश्रयत्वाच् छालीनत्वम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०४

०४ वृत्त्या वरया यातीति यायावरत्वम् ॥

Buhler - ०४
  1. To be a Yāyāvara (means that one) goes on by means of a most excellent livelihood (vṛttyā varayā yāti).
मूलम् - ०४

०४ वृत्त्या वरया यातीति यायावरत्वम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०५

०५ अनुक्रमेण चरणाच् चक्रचरत्वम् ॥ [k: अनुक्रमचरणाच्]

Buhler - ०५
  1. The term Cakracara is derived from going by turns (to the houses of rich men). 1
मूलम् - ०५

०५ अनुक्रमेण चरणाच् चक्रचरत्वम् ॥ [k: अनुक्रमचरणाच्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०६

०६ ता अनुव्याख्यास्यामः ॥

Buhler - ०६
  1. We will explain those (above-mentioned means of livelihood) in their proper order.
मूलम् - ०६

०६ ता अनुव्याख्यास्यामः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०७

०७ षण्णिवर्तनी कौद्दाली ध्रुवा संप्रक्षालनीसमूहा फालनी शिलोञ्छा कापोतासिद्धेच्छेति नवैताः ॥ [k: कोद्दाली॥।पालिनी सिलोञ्छा]

Buhler - ०७
  1. They are nine, (viz.) Shaṇṇivartanī, Kauddāli, Dhruvā, Samprakṣālanī, Samūhā, Pālanī, Siloñchā, Kapotā, and Siddhoñchā. 2
मूलम् - ०७

०७ षण्णिवर्तनी कौद्दाली ध्रुवा संप्रक्षालनीसमूहा फालनी शिलोञ्छा कापोतासिद्धेच्छेति नवैताः ॥ [k: कोद्दाली॥।पालिनी सिलोञ्छा]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०८

०८ तासाम् एव वान्यापि दशमी वृत्तिर् भवति ॥ [k: वृद्धिर्]

Buhler - ०८
  1. (In addition) to these there is a tenth way of living, viz. forest-life.
मूलम् - ०८

०८ तासाम् एव वान्यापि दशमी वृत्तिर् भवति ॥ [k: वृद्धिर्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०९

०९ आ नववृत्तेः ॥

Buhler - ०९
  1. (If he desires to adopt) any of the nine ways of living,
मूलम् - ०९

०९ आ नववृत्तेः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १०

१० केशश्मश्रुलोमनखानि वापयित्वोपकल्पयते ॥

Buhler - १०
  1. He causes the hair of his head, his beard, the hair on his body, and his nails to be cut, and besides gets ready (the following objects),
मूलम् - १०

१० केशश्मश्रुलोमनखानि वापयित्वोपकल्पयते ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ११

११ कृष्णाजिनं कमण्डलुं यष्टिं वीवधं कुतपहारम् इति ॥ [k:कुथहारिम्]

Buhler - ११
  1. (Viz.) the skin of a black antelope, a water-pot, a staff, a yoke for carrying burdens, (and) a sickle. 3
मूलम् - ११

११ कृष्णाजिनं कमण्डलुं यष्टिं वीवधं कुतपहारम् इति ॥ [k:कुथहारिम्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - १२

१२ त्रैधातवीयेनेष्ट्वा प्रस्थास्यति वैश्वानर्या वा ॥

Buhler - १२
  1. He desires to go forth, after having offered a Traidhātavīya (offering) or a Vaiśvānarī (iṣṭi). 4
मूलम् - १२

१२ त्रैधातवीयेनेष्ट्वा प्रस्थास्यति वैश्वानर्या वा ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १३

१३ अथ प्रातर् उदित आदित्ये यथासूत्रम् अग्नीन्प्रज्वाल्य गार्हपत्य आज्यं विलाप्योत्पूय स्रुक्स्रुवं निष्टप्यसंमृज्य स्रुचि चतुर्गृहीतं गृहीत्वाहवनीये वास्तोष्पतीयंजुहोति ॥ [k omits अथ]

Buhler - १३
  1. Now on the (following) morning, after the sun has risen, he makes the sacred fires burn brightly, melts butter on the Gārhapatya fire, cleanses it (with Kuśa grass), heats the (spoons called) Sruc and Sruva, cleans (them), takes out four (spoonfuls of butter) in the Sruc, and offers the Vāstoṣpatīya (oblation) in the Āhavanīya fire according to (the rules of his) Sūtra. 5
मूलम् - १३

१३ अथ प्रातर् उदित आदित्ये यथासूत्रम् अग्नीन्प्रज्वाल्य गार्हपत्य आज्यं विलाप्योत्पूय स्रुक्स्रुवं निष्टप्यसंमृज्य स्रुचि चतुर्गृहीतं गृहीत्वाहवनीये वास्तोष्पतीयंजुहोति ॥ [k omits अथ]

विश्वास-प्रस्तुतिः - १४

१४ वास्तोष्पते प्रति जानीह्य् अस्मान् इति पुरोनुवाक्याम् अनूच्य । वास्तोष्पते शग्मया संसदा त इति याज्यया जुहोति ॥

Buhler - १४
  1. Having recited the Puronuvākyā (verse), ‘O lord of the dwelling, permit us,’ &c., he offers (the oblation) with the Yājyā verse, ‘O lord of the dwelling, with thy kind company,’ &c. 6
मूलम् - १४

१४ वास्तोष्पते प्रति जानीह्य् अस्मान् इति पुरोनुवाक्याम् अनूच्य । वास्तोष्पते शग्मया संसदा त इति याज्यया जुहोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १५

१५ सर्व एवाहिताग्निर् इत्य् एके ॥

Buhler - १५
  1. Some (declare that) every person who has kindled the sacred fires (shall offer these Homas).
मूलम् - १५

१५ सर्व एवाहिताग्निर् इत्य् एके ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १६

१६ यायावर इत्य् एके ॥

Buhler - १६
  1. Others (say that) a Yāyāvara alone (shall do it).
मूलम् - १६

१६ यायावर इत्य् एके ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १७

१७ निर्गत्य ग्रामान्ते ग्रामसीमान्ते वावतिष्ठते । तत्रकुटीं मठं वा करोति कृतं वा प्रविशति ॥

Buhler - १७
  1. After departing (from his house), he stops at the extremity of the village, or at the extremity of the boundary of the village, builds there a hut or a cottage, and enters that. 7
मूलम् - १७

१७ निर्गत्य ग्रामान्ते ग्रामसीमान्ते वावतिष्ठते । तत्रकुटीं मठं वा करोति कृतं वा प्रविशति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १८

१८ कृष्णाजिनादीनाम् उपकॢप्तानां यस्मिन्न् अर्थे येन येन यत्प्रयोजनं तेन तेन तत् कुर्यात् ॥ [k: यस्मिन् यस्मिन्न्]

Buhler - १८
  1. Let him use the skin of the black antelope and the other (objects) which he has prepared for the several purposes which they are intended to serve.
मूलम् - १८

१८ कृष्णाजिनादीनाम् उपकॢप्तानां यस्मिन्न् अर्थे येन येन यत्प्रयोजनं तेन तेन तत् कुर्यात् ॥ [k: यस्मिन् यस्मिन्न्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - १९

१९ प्रसिद्धम् अग्नीनां परिचरणम् । प्रसिद्धंदर्शपूर्णमासाभ्यां यजनम् । प्रसिद्धः पञ्चानां महतां यज्ञानामनुप्रयोगः । उत्पन्नानाम् ओषधीनां निर्वापणं दृष्टं भवति ॥

Buhler - १९
  1. Known (is) the (duty of) serving the fires; known (is) the (duty of) offering the new and full moon sacrifices; known (is) the successive performance of the five Mahāyajñas; it is seen that the vegetables, which have been produced, are offered. 8
मूलम् - १९

१९ प्रसिद्धम् अग्नीनां परिचरणम् । प्रसिद्धंदर्शपूर्णमासाभ्यां यजनम् । प्रसिद्धः पञ्चानां महतां यज्ञानामनुप्रयोगः । उत्पन्नानाम् ओषधीनां निर्वापणं दृष्टं भवति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २०

२० विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टं निर्वपामीति वा तूष्णीं वा ताःसंस्कृत्य साधयति ॥

Buhler - २०
  1. He hallows those (vegetables), either (reciting the text),’ I offer what is agreeable to all the gods,’ or silently, and cooks (them). 9
मूलम् - २०

२० विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टं निर्वपामीति वा तूष्णीं वा ताःसंस्कृत्य साधयति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २१

२१ तस्याध्यापनयाजनप्रतिग्रहा निवर्तन्ते ऽन्ये चयज्ञक्रतव इति ॥

Buhler - २१
  1. For such (a man the duty of) teaching, sacrificing for others, accepting gifts, and (performing) other sacrifices (than those mentioned) ceases. 10
मूलम् - २१

२१ तस्याध्यापनयाजनप्रतिग्रहा निवर्तन्ते ऽन्ये चयज्ञक्रतव इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २२

२२ हविष्यं च व्रतोपायनीयं दृष्टं भवति ॥

Buhler - २२
  1. (The use of) sacrificial food fit to be eaten during the performance of a vow is seen;
मूलम् - २२

२२ हविष्यं च व्रतोपायनीयं दृष्टं भवति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २३

२३ तद् यथा सर्पिर्मिश्रं दधिमिश्रम् अक्षारलवणम् अपिशितम् अपर्युषितम् ॥ [k omits: तद् यथा]

Buhler - २३
  1. That is as follows: (his food may be) mixed with clarified butter or sour milk, (it must) not (contain) pungent condiments or salt, nor meat, nor (be) stale.
मूलम् - २३

२३ तद् यथा सर्पिर्मिश्रं दधिमिश्रम् अक्षारलवणम् अपिशितम् अपर्युषितम् ॥ [k omits: तद् यथा]

विश्वास-प्रस्तुतिः - २४

२४ ब्रह्मचर्यम् ऋतौ वा गच्छति ॥

Buhler - २४

24: (He shall remain) chaste, or approach (his wife) in season.

मूलम् - २४

२४ ब्रह्मचर्यम् ऋतौ वा गच्छति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २५

२५ पर्वणिपर्वणि केशश्मश्रुलोमनखवापनं शौचविधिश् च ॥

Buhler - २५
  1. (It is necessary) to have the hair of his head, his beard, the hair on his body, and his nails cut on each Parva day, and the rules of purification (are obligatory on him).
मूलम् - २५

२५ पर्वणिपर्वणि केशश्मश्रुलोमनखवापनं शौचविधिश् च ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २६

२६ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
श्रूयते द्विविधं शौचं यच् छिष्टैः पर्युपासितम् ।
बाह्यं निर्लेपनिर्गन्धम् अन्तःशौचम् अहिंसकम् ॥ [k: अहिंसनम्]

Buhler - २६
  1. Now they quote also (the following verses): ‘Two kinds of purification, which the Śiṣṭas reverentially practise, are mentioned in the Veda,–external (purification), which consists in the removal of impure stains and foul smells, and internal (purification), which consists in the abstention from injuring live creatures.’
मूलम् - २६

२६ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
श्रूयते द्विविधं शौचं यच् छिष्टैः पर्युपासितम् ।
बाह्यं निर्लेपनिर्गन्धम् अन्तःशौचम् अहिंसकम् ॥ [k: अहिंसनम्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - २७

२७ अद्भिः शुध्यन्ति गात्राणि बुद्धिर् ज्ञानेन शुध्यति । [k:शुद्ध्यतीति]
अहिंसया च भूतात्मा मनः सत्येन शुध्यति ॥ इति ॥

Buhler - २७
  1. ‘The body is purified by water, the understanding by knowledge, the soul of beings by abstention from injuring, (and) the internal organ by truth.’ 11
मूलम् - २७

२७ अद्भिः शुध्यन्ति गात्राणि बुद्धिर् ज्ञानेन शुध्यति । [k:शुद्ध्यतीति]
अहिंसया च भूतात्मा मनः सत्येन शुध्यति ॥ इति ॥

    1. Govinda says that Cakracara is another name for Yāyāvara, and that anukramacaraṇa, ‘going by turns,’ means going successively to the houses of Brāhmaṇas, Kṣatriyas, and Vaiśyas.
     ↩︎

  2. The terms left untranslated are fully explained in the next p. 285 chapter. All the MSS. read kauntālī for kauddālī, which occurs in the commentary alone. ↩︎

  3. The vīvadha, ‘a yoke for carrying burdens,’ consists usually of a bamboo pole, to the ends of which two ropes are attached for fastening the loads. Kuthahārī, ‘a sickle,’ seems to be the name of a particular kind of sickle, since Govinda explains it by vāsavasāsanadātram. He adds that the term includes ‘a spade’ (kuddāla) and other implements. ↩︎

  4. The meaning is that on the evening before his departure from the old home he is to offer the Traidhātavīya-homa. According to the Śrauta-sūtras (see the Petersb. Dict. s. v. traidhātavī) the latter offering always occurs at the end of a great sacrifice. Hence it is appropriate for a person who wishes to begin a new mode of life. ↩︎

  5. This is the leave-taking from the old dwelling. ↩︎

  6. The two verses occur Taittirīya Saṃhitā III, 4, 10, I. It is specially mentioned by Sāyaṇa that the two verses have to be recited by an Agnihotrin on departing from his home. ↩︎

  7. Maṭha, ‘a cottage,’ is, according to Govinda, a house resting on many posts or pillars, while kuṭī is the simple shed with four posts and a roof of leaves. ↩︎

  8. The last clause, probably, is meant to prescribe a simpler form of the Vaiśvadeva. ↩︎

  9. Govinda adds that the meaning is that the sacrificer shall eat the boiled rice in silence. ↩︎

  10. Govinda adds that the obligation of performing other meritorious deeds, such as digging wells and tanks (pūrta), also ceases. ↩︎

  11. Vasiṣṭha III, 60. ↩︎