११

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०१

०१ अथेमे पञ्च महायज्ञाः । तान्य् एव महासत्त्राणि ।देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयज्ञ इति ॥

Buhler - ०१
  1. Now these five great sacrifices, which are also called the great sacrificial sessions, are the sacrifice to be offered to the gods, the sacrifice to be offered to the manes, the sacrifice to be offered to all beings, the sacrifice to be offered to men, (and) the sacrifice to be offered to Brahman, 1
मूलम् - ०१

०१ अथेमे पञ्च महायज्ञाः । तान्य् एव महासत्त्राणि ।देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयज्ञ इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०२

०२ अहरहः स्वाहाकुर्याद् आ काष्ठात् । तथैतंदेवयज्ञं समाप्नोति ॥

Buhler - ०२
  1. Let him daily offer (something to the gods with the exclamation) Svāhā, be it only a piece of fuel. Thereby he performs that sacrifice to the gods.
मूलम् - ०२

०२ अहरहः स्वाहाकुर्याद् आ काष्ठात् । तथैतंदेवयज्ञं समाप्नोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०३

०३ अहरहः स्वधाकुर्याद् ओदपात्रात् । तथैतंपितृयज्ञं समाप्नोति ॥

Buhler - ०३
  1. Let him daily offer (something to the manes with the exclamation) Svadhā, be it only a vessel filled with water. Thereby he performs that sacrifice to the manes.
मूलम् - ०३

०३ अहरहः स्वधाकुर्याद् ओदपात्रात् । तथैतंपितृयज्ञं समाप्नोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०४

०४ अहरहर् नमस्कुर्याद् आ पुष्पेभ्यः । तथैतम्भूतयज्ञं समाप्नोति ॥

Buhler - ०४
  1. Let him daily pay reverence to (all beings) endowed with life. Thereby he performs that sacrifice to the beings. 2
मूलम् - ०४

०४ अहरहर् नमस्कुर्याद् आ पुष्पेभ्यः । तथैतम्भूतयज्ञं समाप्नोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०५

०५ अहरहर् ब्राह्मणेभ्यो ऽन्नं दद्याद् आ मूलफलशाकेभ्यः । तथैतं मनुष्ययज्ञं समाप्नोति ॥

Buhler - ०५
  1. Let him daily give food to Brāhmaṇas, be it only roots, fruit, or vegetables. Thereby he performs that sacrifice to men.
मूलम् - ०५

०५ अहरहर् ब्राह्मणेभ्यो ऽन्नं दद्याद् आ मूलफलशाकेभ्यः । तथैतं मनुष्ययज्ञं समाप्नोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०६

०६ अहरहः स्वाध्यायं कुर्याद् आ प्रणवात् । तथैतं ब्रह्मयज्ञं समाप्नोति ॥

Buhler - ०६
  1. Let him daily recite the Veda privately, be it only the syllable Om or the Vyāhṛtis. Thereby he performs that sacrifice to be offered to Brahman.
मूलम् - ०६

०६ अहरहः स्वाध्यायं कुर्याद् आ प्रणवात् । तथैतं ब्रह्मयज्ञं समाप्नोति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०७

०७ स्वाध्यायो वै ब्रह्मयज्ञः । तस्य ह वा एतस्यब्रह्मयज्ञस्य वाग् एव जुहूर् मन उपभृच् चक्षुर् ध्रुवा मेधा स्रुवःसत्यम् अवभृथः स्वर्गो लोक उदयनम् । यावन्तं ह वा इमां वित्तस्य पूर्णां ददत् स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयांसं चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयतिय एवं विद्वान् स्वाध्यायम् अधीते । तस्मात् स्वाध्यायो ऽध्येतव्य इति हि ब्राह्मणम् ॥ [k omits:तावन्तं लोकं जयति]

Buhler - ०७
  1. ‘The private recitation of the Veda is, indeed, the sacrifice to Brahman. At that sacrifice to Brahman speech, forsooth, (takes the place of) the Juhū, the internal organ (that of) the Upabhṛt, the eye (that of) the Dhruvā, the understanding (that of) the Sruva, truth (that of) the final bath, heaven (is) the conclusion of the sacrifice. He who, knowing this, daily recites the Veda to himself, gains as much heavenly bliss as, and more than, he who gives away this whole earth that is filled with wealth, and imperishable (beatitude), and conquers death. Therefore the Veda should be recited in private. Thus speaks the Brāhmaṇa.’ 3
मूलम् - ०७

०७ स्वाध्यायो वै ब्रह्मयज्ञः । तस्य ह वा एतस्यब्रह्मयज्ञस्य वाग् एव जुहूर् मन उपभृच् चक्षुर् ध्रुवा मेधा स्रुवःसत्यम् अवभृथः स्वर्गो लोक उदयनम् । यावन्तं ह वा इमां वित्तस्य पूर्णां ददत् स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयांसं चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयतिय एवं विद्वान् स्वाध्यायम् अधीते । तस्मात् स्वाध्यायो ऽध्येतव्य इति हि ब्राह्मणम् ॥ [k omits:तावन्तं लोकं जयति]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०८

०८ अथाप्य् उदाहरन्ति । स्वभ्यक्तः सुहितः सुखे शयनेशयानो यं यं क्रतुम् अधीते तेन तेनास्येष्टं भवतीति ॥

Buhler - ०८
  1. Now they quote also (the following passage): ‘If, well anointed, well fed, and lying on a comfortable couch, one recites (the portion of the Veda referring to) any sacrifice, one has offered it thereby.’ 4
मूलम् - ०८

०८ अथाप्य् उदाहरन्ति । स्वभ्यक्तः सुहितः सुखे शयनेशयानो यं यं क्रतुम् अधीते तेन तेनास्येष्टं भवतीति ॥

[ओन् थे आश्रमस्]
विश्वास-प्रस्तुतिः - ०९

०९ तस्य ह वा एतस्य धर्मस्य चतुर्धा भेदम् एक आहुः । अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादः ॥

Buhler - ०९
  1. Some (teachers) declare (that there is a text) which teaches a fourfold division of these sacred duties. (But) as no (other meaning is) perceptible, (the text) ‘Four paths,’ &c., refers to sacrificial rites. 5
मूलम् - ०९

०९ तस्य ह वा एतस्य धर्मस्य चतुर्धा भेदम् एक आहुः । अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १०

१० ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् ॥ [क् दार्वीहोमाणाम्]

Buhler - १०
  1. (Viz.) to Iṣṭis, animal sacrifices, Soma sacrifices, and Darvīhomas.
मूलम् - १०

१० ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् ॥ [क् दार्वीहोमाणाम्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ११

११ तद् एषाभिवदति ।
ये चत्वारः पथयो देवयाना अन्तरा द्यावापृथिवी वियन्ति ।
तेषां यो अज्यानिम् अजीतिम् आवहात् तस्मै नो देवाः परिदत्तेह सर्वे ॥ इति ॥

Buhler - ११
  1. The following (Rik) declares that, ‘Four paths, leading to the world of. the gods, go severally from the earth to heaven. All ye gods, place us on that among them which will gain us undecaying prosperity.’ 6
मूलम् - ११

११ तद् एषाभिवदति ।
ये चत्वारः पथयो देवयाना अन्तरा द्यावापृथिवी वियन्ति ।
तेषां यो अज्यानिम् अजीतिम् आवहात् तस्मै नो देवाः परिदत्तेह सर्वे ॥ इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १२

१२ ब्रह्मचारी गृहस्थो वानप्रस्थः परिव्राजक इति ॥

Buhler - १२
  1. The student, the householder, the hermit in the woods, the ascetic (constitute the four orders). 7
मूलम् - १२

१२ ब्रह्मचारी गृहस्थो वानप्रस्थः परिव्राजक इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १३

१३ ब्रह्मचारी गुरुशुश्रूष्य् आ मरणात् ॥

Buhler - १३
  1. A student (shall) obey his teacher until death.
मूलम् - १३

१३ ब्रह्मचारी गुरुशुश्रूष्य् आ मरणात् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १४

१४ वानप्रस्थो वैखानसशास्त्रसमुदाचारः ॥

Buhler - १४
  1. A hermit is he who regulates his conduct entirely according to the Institutes proclaimed by Vikhanas.
मूलम् - १४

१४ वानप्रस्थो वैखानसशास्त्रसमुदाचारः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १५

१५ वैखानसो वने मूलफलाशी तपःशीलः सवनेषूदकमुपस्पृशञ् छ्रामणकेनाग्निम् आधायाग्राम्यभोजीदेवपितृभूतमनुष्यऋषिपूजकः सर्वातिथिः प्रतिषिद्धवर्जंबैष्कम् अप्य् उपयुञ्जीत । न फालकृष्टम् अधितिष्ठेद् ग्रामं च नप्रविशेत् । जटिलश् चीराजिनवासा नातिसांवत्सरं भुञ्जीत ॥

Buhler - १५
  1. A Vaikhānasa (shall live) in the forest, subsisting on roots and fruit, practising austerities and bathing at morn, noon, and eve; he shall kindle a fire according to the Śrāmaṇaka (rule); he shall eat wild-growing (vegetables and grain) only; he shall worship gods, manes, Bhūtas, men, and Ṛṣis; he shall receive hospitably (men of) all (castes) except those (with whom intercourse is) forbidden; he may even use the flesh of animals killed by carnivorous beasts; he shall not step on ploughed (land); and he shall not enter a village; he shall wear his hair in braids, and dress in (garments made of) bark or skins; he shall not eat anything that has been hoarded for more than a year. 8
मूलम् - १५

१५ वैखानसो वने मूलफलाशी तपःशीलः सवनेषूदकमुपस्पृशञ् छ्रामणकेनाग्निम् आधायाग्राम्यभोजीदेवपितृभूतमनुष्यऋषिपूजकः सर्वातिथिः प्रतिषिद्धवर्जंबैष्कम् अप्य् उपयुञ्जीत । न फालकृष्टम् अधितिष्ठेद् ग्रामं च नप्रविशेत् । जटिलश् चीराजिनवासा नातिसांवत्सरं भुञ्जीत ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १६

१६ परिव्राजकः परित्यज्य बन्धून् अपरिग्रहः प्रव्रजेद् यथाविधि ॥ [k:परिव्रजेद्]

Buhler - १६
  1. An ascetic shall leave his relatives and, not attended by any one nor procuring any property, depart (from his house performing the customary ceremony) according to the rule. 9
मूलम् - १६

१६ परिव्राजकः परित्यज्य बन्धून् अपरिग्रहः प्रव्रजेद् यथाविधि ॥ [k:परिव्रजेद्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - १७

१७ अरण्यं गत्वा ॥

Buhler - १७
  1. He shall go into the forest (and live there).
मूलम् - १७

१७ अरण्यं गत्वा ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १८

१८ शिखामुण्डः ॥

Buhler - १८
  1. He shall shave his hair excepting the top-lock. 10
मूलम् - १८

१८ शिखामुण्डः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १९

१९ कौपीनाच्छादनः ॥ [k: कौपीनाच्छादनाः]

Buhler - १९
  1. He shall wear a cloth to cover his nakedness.
मूलम् - १९

१९ कौपीनाच्छादनः ॥ [k: कौपीनाच्छादनाः]

विश्वास-प्रस्तुतिः - २०

२० वर्षास्व् एकस्थः ॥

Buhler - २०
  1. He shall reside in one place during the rainy season. 11
मूलम् - २०

२० वर्षास्व् एकस्थः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २१

२१ काषायवासाः ॥

Buhler - २१
  1. He shall wear a dress dyed yellowish-red.
मूलम् - २१

२१ काषायवासाः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २२

२२ सन्नमुसले व्यङ्गारे निवृत्तशरावसंपाते भिक्षेत ॥

Buhler - २२
  1. He shall go to beg when the pestle lies motionless, when the embers have been extinguished, and when the cleaning of the dishes has been finished.
मूलम् - २२

२२ सन्नमुसले व्यङ्गारे निवृत्तशरावसंपाते भिक्षेत ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २३

२३ वाङ्मनःकर्मदण्डैर् भूतानाम् अद्रोही ॥

Buhler - २३
  1. With the three means of punishment, (viz.) words, thoughts, and acts, he shall not injure created beings.
मूलम् - २३

२३ वाङ्मनःकर्मदण्डैर् भूतानाम् अद्रोही ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २४

२४ पवित्रं बिभ्रच् छौचार्थम् ॥ [k: बिभृयात्]

Buhler - २४
  1. He shall carry a cloth for straining water for the sake of purification. 12
मूलम् - २४

२४ पवित्रं बिभ्रच् छौचार्थम् ॥ [k: बिभृयात्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - २५

२५ उद्धृतपरिपूताभिर् अद्भिर् अप्कार्यं कुर्वाणः [k: अद्भिः कार्यं कुर्यात्] ॥

Buhler - २५
  1. He shall perform the necessary purifications with water which has been taken out (of a well or tank) and has been strained. 13
मूलम् - २५

२५ उद्धृतपरिपूताभिर् अद्भिर् अप्कार्यं कुर्वाणः [k: अद्भिः कार्यं कुर्यात्] ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २६

२६ अपविध्य वैदिकानि कर्माण्य् उभयतः परिच्छिन्ना मध्यमंपदं संश्लिष्यामह इति वदन्तः ॥

Buhler - २६
  1. (Ascetics shall) say, ‘Renouncing the works taught in the Veda, cut off from both (worlds), we attach ourselves to the central sphere (Brahman).’ 14
मूलम् - २६

२६ अपविध्य वैदिकानि कर्माण्य् उभयतः परिच्छिन्ना मध्यमंपदं संश्लिष्यामह इति वदन्तः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २७

२७ ऐकाश्रम्यं त्व् आचार्या अप्रजनत्वाद् [k: अप्रजननत्वाद्]इतरेषाम् ॥

Buhler - २७
  1. But the venerable teacher (declares) that there is one order only, because the others do not beget offspring. 15
मूलम् - २७

२७ ऐकाश्रम्यं त्व् आचार्या अप्रजनत्वाद् [k: अप्रजननत्वाद्]इतरेषाम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २८

२८ तत्रोदाहरन्ति । प्राह्लादिर् ह वै कपिलो नामासुरआस । स एतान् भेदांश् चकार देवैः [k: देवैस् सह] स्पर्धमानः । तान् मनीषी नाद्रियेत ॥

Buhler - २८
  1. With reference to this matter they quote also (the following passage): ‘There was, forsooth, an Āsura, Kapila by name, the son of Prahlāda.

Striving with the gods, he made these divisions. A wise man should not take heed of them.’

मूलम् - २८

२८ तत्रोदाहरन्ति । प्राह्लादिर् ह वै कपिलो नामासुरआस । स एतान् भेदांश् चकार देवैः [k: देवैस् सह] स्पर्धमानः । तान् मनीषी नाद्रियेत ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २९

२९ अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवाद ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् [क् दार्वीहोमाणाम्] ॥

Buhler - २९
  1. Because no (other meaning is) perceptible, (the text) ‘Four paths,’ &c., refers to sacrificial rites, (viz.) to Iṣṭis, animal sacrifices, Soma sacrifices, Darvīhomas.
मूलम् - २९

२९ अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवाद ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् [क् दार्वीहोमाणाम्] ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३०

३० तद् एषाभ्यनूच्यते ।
एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ।
तस्यैवात्मा पदवित् तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन ॥ इति ॥ {च्फ़्। ब्ध्स् २।१०।१७।७}

Buhler - ३०
  1. With respect to this (question the following verse also) is quoted: ‘That eternal greatness of the Brāhmaṇa is neither increased by works, nor diminished. The soul knows the nature of that (greatness); knowing that, he is not stained by evil deeds.’ 16
मूलम् - ३०

३० तद् एषाभ्यनूच्यते ।
एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ।
तस्यैवात्मा पदवित् तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन ॥ इति ॥ {च्फ़्। ब्ध्स् २।१०।१७।७}

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३१

३१ स ब्रूयात् ।
येन सूर्यस् तपति तेजसेद्धः पिता पुत्रेण पितृमान्योनियोनौ ।
नावेदविन् मनुते तं बृहन्तं सर्वानुभूम् आत्मानं संपराये [k: साम्पराये] ॥ इति ॥ [k:सर्वानुभुम्]

Buhler - ३१
  1. If he says that, (let him reflect on the following verse): ‘He who knows not the Veda, does not at death think of that great, all-perceiving soul, through which the sun, resplendent with brilliancy, gives warmth, and the father has a father through the son at his birth from the womb.’
मूलम् - ३१

३१ स ब्रूयात् ।
येन सूर्यस् तपति तेजसेद्धः पिता पुत्रेण पितृमान्योनियोनौ ।
नावेदविन् मनुते तं बृहन्तं सर्वानुभूम् आत्मानं संपराये [k: साम्पराये] ॥ इति ॥ [k:सर्वानुभुम्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३२

३२ इमे ये नार्वाङ् न परश् चरन्ति न ब्राह्मणासो नसुतेकरासः ।
त एते वाचम् अभिपद्य पापया सिरीस् तन्त्रं तन्वतेअप्रजज्ञये ॥ इति ॥

Buhler - ३२
  1. (Moreover), ‘Those who, being neither true Brāhmaṇas nor performers of Soma sacrifices, work not for that which is near, nor for that which is far, take hold of the word and with sinful (speech) ignorantly perform the rites.’ 17
मूलम् - ३२

३२ इमे ये नार्वाङ् न परश् चरन्ति न ब्राह्मणासो नसुतेकरासः ।
त एते वाचम् अभिपद्य पापया सिरीस् तन्त्रं तन्वतेअप्रजज्ञये ॥ इति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३३

३३ प्रजाभिर् अग्ने अमृतत्वम् अश्याम् । जायमानो वै ब्राह्मणस्त्रिभिर् ऋणवा जायते ब्रह्मचर्येण र्षिभ्यो यज्ञेन देवेभ्यः प्रजयापितृभ्य इति । एवम् ऋणसंयोगवादिन्यो ऽसंख्येया [k: ऋणसंयोगादीन्यसंख्येयानि] भवन्ति ॥ {च्फ़्। ब्ध्स् २।९।१६।७}

Buhler - ३३
  1. There are innumerable (passages in the Veda) which refer to the debts (to be paid by a Brāhmaṇa), such as, ‘May I obtain, O Agni, immortality 18 through offspring;’ ‘A Brāhmaṇa on being born, (owes) a son to his ancestors,’ &c.
मूलम् - ३३

३३ प्रजाभिर् अग्ने अमृतत्वम् अश्याम् । जायमानो वै ब्राह्मणस्त्रिभिर् ऋणवा जायते ब्रह्मचर्येण र्षिभ्यो यज्ञेन देवेभ्यः प्रजयापितृभ्य इति । एवम् ऋणसंयोगवादिन्यो ऽसंख्येया [k: ऋणसंयोगादीन्यसंख्येयानि] भवन्ति ॥ {च्फ़्। ब्ध्स् २।९।१६।७}

विश्वास-प्रस्तुतिः - ३४

३४ त्रयीं विद्यां ब्रह्मचर्यं प्रजातिं श्रद्धां तपोयज्ञम् अनुप्रदानम् ।
य एतानि कुर्वते तैर् इत् सह स्मो रजो भूत्वाध्वंसते ऽन्यत् प्रशंसन् ॥ इति ।
ध्वंसते ऽन्यत् प्रशंसन्न् इति ॥ [k omits: ध्वंसते ऽन्यत्]

Buhler - ३४
  1. ‘Those dwell with us, who fulfil the following (duties), the study of the three Vedas, the studentship, the procreation of offspring, faith, austerity, sacrificing, and giving gifts; he who praises other (duties) becomes dust and peṛṣes.’
मूलम् - ३४

३४ त्रयीं विद्यां ब्रह्मचर्यं प्रजातिं श्रद्धां तपोयज्ञम् अनुप्रदानम् ।
य एतानि कुर्वते तैर् इत् सह स्मो रजो भूत्वाध्वंसते ऽन्यत् प्रशंसन् ॥ इति ।
ध्वंसते ऽन्यत् प्रशंसन्न् इति ॥ [k omits: ध्वंसते ऽन्यत्]

    1. This and the next four Sūtras agree almost literally with Śatapatha-brāhmaṇa XI, 5, 6, 1. See also Taitt. Āraṇyaka II, 10; Āpastamba I, 4, 12, 15-13, 1.
     ↩︎

  2. Govinda says that the Mantra is to be ‘bhūtebhyo namaḥ, adoration to all beings,’ and adds that some consider the first three p. 257 Mahāyajñas to be performed by the Vaiśvadeva and the Bali-offering, while others enjoin their separate performance. ↩︎

  3. Śatapatha-brāhmaṇa XI, 5, 6, z. See also Taitt. Āraṇyaka II, 17. K. reads dhṛtir dhruvā, ’the firm resolve (takes the place of) the Dhruvā,’ which is apparently a correction made according to the Āraṇyaka. According to the commentary the text of the last portion of the quotation runs thus, ‘yāvantaṃ ha vā imāṃ vittasya purṇāṃ dadat svargaṃ lokaṃ jayati tāvantaṃ lokaṃ jayati bhūyāṃsaṃ cākṣayyaṃ cāpa mṛtyum jayati ya evaṃ vidvān,’ &c. M. and K. do not give the whole passage. The published text of the Śatapatha-brāhmaṇa slightly differs from Govinda’s version. ↩︎

  4. Śatapatha-brāhmaṇa XI, 5, 7, 3-4. ↩︎

  5. I read the text as follows, ’tasya ha vā etasya dharmasya caturdhā bhedam eka āhuḥ.’ M. has bhedakam, the I. O. copy of the commentary bhedaśaṅkām, and K. tasya ha vā etasya yajñasyācaturdhā bhūtam eka āhuḥ. Below in the commentary on Sūtra 27, Govinda repeats the latter part of this Sūtra in the form which I have adopted. The discussion which begins here is the same as that which occurs Āpastamba II, 9, 23, 3-24, 15. ↩︎

  6. Taittirīya Saṃhitā V, 7, 2, 3. ↩︎

  7. K. omits this Sūtra. After it M. and K. have the following passage: ‘brahmacāriṇo ’tyantam ātmānam upasaṃgṛhya ’cāryān bruvate vane śrāmyantyeke [yāṃtyete, K.] savaneshvapa upaspṛśanto vanyenānnenaikāgniṃ [nyenānnena naikāgniṃ, K.; vānyenaikānañ, M.] juhvānāḥ [juhvās, M.] satyasyaike karmāṇi [karmaṇi, M.] anagnayo ’niketanāḥ [tvāḥ kaṃ, K.] kaupīnācchādanā varṣāsv ekasthā uddhṛtaparipūtābhir adbhiḥ kāryaṃ [apakāryaṃ, M.] kurvānāḥ [kurvāṇās tatrodāharanti, K.] sannamusale vyaṅgāre nivṛttasarāvasampāte bhikṣantaḥ sarvataḥ parimokṣam [parimeke, M.] apavidhya vaidikāni karmāṇy abhayataḥ paricchinnā madhyamam padam upaślishyāmaha iti vadanto,’ The commentary gives a few portions of this passage further on. Irrespective of minor corruptions, it gives no sense in the place where it stands, and it seems probable that we have to deal with a confused and badly corrupted text, which Govinda arranged either as seemed good to him, or on the authority of better MSS. ↩︎

  8. This passage, which Govinda gives as one Sūtra, agrees word for word with Gautama III, 26-35, except in the beginning, where Gautama omits ‘bathing at morn, noon, and eve.’ The MSS. all read bhaikṣam, ‘begged food,’ instead of baiṣkam, ’the flesh of animals slain by carnivorous beasts.’ But Govinda’s explanation leaves no doubt as to the correctness of the latter reading. The Dekhan and Gujarāt MSS., including K., read agrāmyabhojī || agrāmyabhojī. ↩︎

  9. I adopt the readings of the Dekhan MSS., aparigrahaḥ (for apratigrahaḥ) and pravrajet (for parivrajet). The rule for the ceremony is given below, II, 10, 17. ↩︎

  10. This is Govinda’s explanation of śikhāmuṇḍaḥ, the reading of all MSS. ↩︎

  11. and 22. These two Sūtras are omitted in K. and M., which give them in the passage following Sūtra 12, as well as in the Dekhan and Gujarāt MSS. ↩︎

  12. See below, II, 10, 17, 11. Govinda explains pavitra, ‘a cloth for straining water,’ by ‘a bunch of Kuśa grass for removing insects from the road.’ ↩︎

  13. According to Govinda such water is to be used for washing off the stains of urine &c., not for drinking. ↩︎

  14. This Sūtra is again omitted in the MSS, of the text. M. and K. give it in the passage following Sūtra 12. ↩︎

  15. Gautama III, 36. ↩︎

  16. -31. Taitt. Brāhmaṇa III, 12, 9, 7. ↩︎

  17. Rig-veda X, 71, 9. My rendering of the difficult verse is merely tentative, and I have left out the word sirīḥ, for which I am as little able as other Sanskritists to offer a safe explanation, The general meaning of the verse, I think, has been rightly understood by Sāyaṇa and Govinda, who both say that it contains a reproach, addressed to those Brāhmaṇas who, contented with the letter of the Veda, do not master its meaning. ↩︎

  18. -34. The commentary omits these two Sūtras, which, however, seem necessary for the completion of the discussion. The p. 262 second occurs also Āpastamba II, 9, 24, 8. Though Baudhāyana does not express himself as clearly as Āpastamba, he disapproves, as it would seem, like the latter, of the opinion of those who gave an undue preference to asceticism at the expense of married life, the order of the householders. ↩︎