२१

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०१

०१ यथा युक्तो विवाहस् तथा युक्ता प्रजा भवतीतिविज्ञायते ॥

Buhler - ०१
  1. The Veda declares, The quality of the offspring depends on the quality of the marriage rite.’ 1
मूलम् - ०१

०१ यथा युक्तो विवाहस् तथा युक्ता प्रजा भवतीतिविज्ञायते ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०२

०२ अथाप्य् उदाहरन्ति । [क् अद्द्स्: साधवस् त्रिपुरुषम् आर्षाद्दश दैवाद् दश प्राजापत्याद् दश पूर्वान् दशापरान् आत्मानं चब्राह्मीपुत्र इति विज्ञायते ॥ वेदस्वीकरणशक्तिर् अप्य् एवंविधानामेव पुत्राणाम् भवतीति ॥]
क्रीता द्रव्येण या नारी सा न पत्नी विधीयते ।
सा न दैवे न सा पित्र्ये दासीं तां काश्यपो ऽब्रवीत् ॥

Buhler - ०२
  1. Now they quote also (the following verses): ‘It is declared that a female who has been purchased for money is not a wife. She cannot (assist) at sacrifices offered to the gods or the manes. Kāśyapa has stated that she is a slave.’ 2
मूलम् - ०२

०२ अथाप्य् उदाहरन्ति । [क् अद्द्स्: साधवस् त्रिपुरुषम् आर्षाद्दश दैवाद् दश प्राजापत्याद् दश पूर्वान् दशापरान् आत्मानं चब्राह्मीपुत्र इति विज्ञायते ॥ वेदस्वीकरणशक्तिर् अप्य् एवंविधानामेव पुत्राणाम् भवतीति ॥]
क्रीता द्रव्येण या नारी सा न पत्नी विधीयते ।
सा न दैवे न सा पित्र्ये दासीं तां काश्यपो ऽब्रवीत् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०३

०३ शुल्केन ये प्रयच्छन्ति स्वसुतां लोभमोहिताः ।
आत्मविक्रयिणः पापा महाकिल्बिषकारकाः ॥
पतन्ति नरके घोरे घ्नन्ति चा सप्तमं कुलम् ।
गमनागमनं चैव सर्वं शुल्के विधीयते ॥

Buhler - ०३
  1. ‘Those wicked men who, seduced by greed, give away a daughter for a fee, who (thus) sell themselves and commit a great crime, fall (after death) into a dreadful place of punishment and destroy their family down to the seventh (generation). Moreover they will repeatedly die and be born again. All (this) is declared (to happen), if a fee (is taken).’
मूलम् - ०३

०३ शुल्केन ये प्रयच्छन्ति स्वसुतां लोभमोहिताः ।
आत्मविक्रयिणः पापा महाकिल्बिषकारकाः ॥
पतन्ति नरके घोरे घ्नन्ति चा सप्तमं कुलम् ।
गमनागमनं चैव सर्वं शुल्के विधीयते ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०४

०४ पौर्णमस्यष्टकामावास्याग्न्युत्पातभूमिकम्पश्मशानदेशपतिश्रोत्रियैकतीर्थप्रयाणेष्व् अहोरात्रम् अनध्यायः ॥

Buhler - ०४
  1. On the day of the full moon, on the eighth day (of each half month), on the day of the new moon, on the appearance of a meteor, on the occasion of an earthquake, on visiting a burial-ground, and on the death of the king of the country, of a Śrotriya or of one who has the same Guru (satīrthya), the study of the Veda must be discontinued for a day and a night. 3
मूलम् - ०४

०४ पौर्णमस्यष्टकामावास्याग्न्युत्पातभूमिकम्पश्मशानदेशपतिश्रोत्रियैकतीर्थप्रयाणेष्व् अहोरात्रम् अनध्यायः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०५

०५ वाते पूतिगन्धे नीहारे चनृत्तगीतवादित्ररुदितसामशब्देषु तावन्तं कालम् ॥

Buhler - ०५
  1. (The study of the Veda must be interrupted) while (a strong) wind (blows), a foul smell (is perceptible), or hoar-frost (lies on the ground), when dancing (is going on), and while the sounds of singing, musical instruments, weeping, or of the Sāman (melodies are audible). 4
मूलम् - ०५

०५ वाते पूतिगन्धे नीहारे चनृत्तगीतवादित्ररुदितसामशब्देषु तावन्तं कालम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०६

०६ स्तनयित्नुवर्षविद्युद्संनिपाते त्र्यहम् अनध्यायो ऽन्यत्रवर्षाकालात् ॥

Buhler - ०६
  1. When thunder, lightning, and rain come together, (the interruption shall last) three days except in the rainy season. 5
मूलम् - ०६

०६ स्तनयित्नुवर्षविद्युद्संनिपाते त्र्यहम् अनध्यायो ऽन्यत्रवर्षाकालात् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०७

०७ वर्षाकाले ऽपि वर्षवर्जम् अहोरात्रयोश् च तत्कालम् ॥

Buhler - ०७
  1. In the rainy season, too, (the reading must be interrupted) until the same hour of the (next) day or night, (if thunder and lightning come together), not on account of rain. 6
मूलम् - ०७

०७ वर्षाकाले ऽपि वर्षवर्जम् अहोरात्रयोश् च तत्कालम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०८

०८ पित्र्यप्रतिग्रहभोजनयोश् च तद्दिवसशेषम् ॥

Buhler - ०८
  1. If (he has) received anything or dined on the occasion of a sacrifice in honour of the manes, (he shall not read) during the remainder of the day, 7
मूलम् - ०८

०८ पित्र्यप्रतिग्रहभोजनयोश् च तद्दिवसशेषम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ०९

०९ भोजनेष्व् आ जरणम् ॥

Buhler - ०९
  1. (Nor) after meals until (the food) has been digested. 8
मूलम् - ०९

०९ भोजनेष्व् आ जरणम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १०

१० पाणिमुखो हि ब्राह्मणः ॥

Buhler - १०
  1. For the hand of a Brāhmaṇa is his mouth. 9
मूलम् - १०

१० पाणिमुखो हि ब्राह्मणः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - ११

११ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
भुक्तं प्रतिगृहीतं च निर्विशेषम् इति श्रुतिः ॥

Buhler - ११
  1. Now they quote also (the following verse): According to the revealed texts there is no difference whether one has eaten or received (a present at a Śrāddha).’
मूलम् - ११

११ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
भुक्तं प्रतिगृहीतं च निर्विशेषम् इति श्रुतिः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १२

१२ पितर्य् उपरते त्रिरात्रम् ॥ [k: पितुर्य्]

Buhler - १२
  1. (A student shall discontinue the study of the Veda) during three days in case his father has died. 10
मूलम् - १२

१२ पितर्य् उपरते त्रिरात्रम् ॥ [k: पितुर्य्]

विश्वास-प्रस्तुतिः - १३

१३ द्वयम् उ ह वै सुश्रवसो ऽनूचानस्य रेतोब्राह्मणस्योर्ध्वं नाभेर् अधस्ताद् अन्यत् । स यद् ऊर्ध्वं नाभेस्तेन हैतत् प्रजायते यद् ब्राह्मणान् उपनयति यद् अध्यापयति यद्याजयति यत् साधु करोति । सर्वास्यैषा प्रजा भवति । अथ यदवाचीणं नाभेस् तेन हास्यौरसी प्रजा भवति । तस्माच् छ्रोत्रियमनूचानम् अप्रजो ऽसीति न वदन्ति ॥

Buhler - १३
  1. ‘Of two kinds, forsooth, is the virile energy of a famous Brāhmaṇa who is learned in the Vedas, (that which resides) above the navel and the other (that resides) below the’ navel. Through that which 11 (resides) above the navel, his offspring is produced when he initiates Brāhmaṇas, when he teaches them, when he causes them to offer sacrifices, when he makes them holy. All these are his children. But through that which resides below the navel the children of his body are produced. Therefore they never say to a Śrotriya who is versed in the Vedas, ‘Thou art destitute of offspring.’
मूलम् - १३

१३ द्वयम् उ ह वै सुश्रवसो ऽनूचानस्य रेतोब्राह्मणस्योर्ध्वं नाभेर् अधस्ताद् अन्यत् । स यद् ऊर्ध्वं नाभेस्तेन हैतत् प्रजायते यद् ब्राह्मणान् उपनयति यद् अध्यापयति यद्याजयति यत् साधु करोति । सर्वास्यैषा प्रजा भवति । अथ यदवाचीणं नाभेस् तेन हास्यौरसी प्रजा भवति । तस्माच् छ्रोत्रियमनूचानम् अप्रजो ऽसीति न वदन्ति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १४

१४ तस्माद् द्विनामा द्विमुखो विप्रो द्विरेता द्विजन्मा चेति ॥

Buhler - १४
  1. ‘Therefore a Brāhmaṇa has two names, two mouths, two kinds of virile energy, and two births.’
मूलम् - १४

१४ तस्माद् द्विनामा द्विमुखो विप्रो द्विरेता द्विजन्मा चेति ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १५

१५ शूद्रापपात्रश्रवणसंदर्शनयोश् च तावन्तं कालम् ॥

Buhler - १५
  1. (Let him discontinue the recitation of the Veda) as long as he is within hearing or sight of Śūdras and Apapātras. 12
मूलम् - १५

१५ शूद्रापपात्रश्रवणसंदर्शनयोश् च तावन्तं कालम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १६

१६ नक्तं शिवाविरावे नाधीयीत स्वप्नान्तम् ॥

Buhler - १६
  1. When at night the howl of a solitary jackal is heard, he shall not study until he has slept. 13
मूलम् - १६

१६ नक्तं शिवाविरावे नाधीयीत स्वप्नान्तम् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १७

१७ अहोरात्रयोश् च संध्ययोः पर्वसु च नाधीयीत ॥

Buhler - १७
  1. Let him not study in the evening and morning twilights nor on the Parva-days. 14
मूलम् - १७

१७ अहोरात्रयोश् च संध्ययोः पर्वसु च नाधीयीत ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १८

१८ न मांसम् अश्नीयान् न स्त्रियम् उपेयात् ॥

Buhler - १८
  1. He shall not eat meat nor approach his wife (on those days). 15
मूलम् - १८

१८ न मांसम् अश्नीयान् न स्त्रियम् उपेयात् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - १९

१९ पर्वसु हि रक्षःपिशाचा व्यभिचारवन्तो भवन्तीतिविज्ञायते ॥

Buhler - १९
  1. It is declared in the Veda, ‘For on the Parva-days the Rākṣasas and the Piśācas roam about (in order to injure men).’
मूलम् - १९

१९ पर्वसु हि रक्षःपिशाचा व्यभिचारवन्तो भवन्तीतिविज्ञायते ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २०

२० अन्येषु चाद्भुतोत्पातेष्व् अहोरात्रम् अनध्यायो ऽन्यत्रमानसात् ॥

Buhler - २०
  1. And on (the appearance of) other omens and portents (he shall not repeat the Veda), except mentally, during a day and a night.
मूलम् - २०

२० अन्येषु चाद्भुतोत्पातेष्व् अहोरात्रम् अनध्यायो ऽन्यत्रमानसात् ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २१

२१ मानसे ऽपि जननमरणयोर् अनध्यायः ॥

Buhler - २१
  1. The mental recitation of the Veda must also be interrupted on births and deaths (occurring in the family).
मूलम् - २१

२१ मानसे ऽपि जननमरणयोर् अनध्यायः ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः - २२

२२ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
हन्त्य् अष्टमी ह्य् उपाध्यायं हन्ति शिष्यं चतुर्दशी ।
हन्ति पञ्चदशी विद्यां तस्मात् पर्वणि वर्जयेत् ।
तस्मात् पर्वणि वर्जयेद् इति ॥

Buhler - २२
  1. Now they quote also (the following verse): ‘The eighth day destroys the teacher, the fourteenth destroys the pupil, the fifteenth destroys learning; therefore let him avoid (studying the Veda) on the Parva-days.’ 16
मूलम् - २२

२२ अथाप्य् उदाहरन्ति ।
हन्त्य् अष्टमी ह्य् उपाध्यायं हन्ति शिष्यं चतुर्दशी ।
हन्ति पञ्चदशी विद्यां तस्मात् पर्वणि वर्जयेत् ।
तस्मात् पर्वणि वर्जयेद् इति ॥

    1. Āpastamba II, 5, 12, 4.
     ↩︎

  2. Vasiṣṭha I, 36-38. Govinda inserts after the words ‘Now they quote also,’ two Sūtras in prose: 1. ‘Ten virtuous sons and daughters (spring) from a Daiva marriage, ten from a Prājāpatya marriage. It is declared in the Veda that the son of a wife wedded according to the Brāhma rite (sanctifies) ten ancestors, ten descendants, and oneself.’ 2. ‘The power of learning the Veda also p. 208 belongs to such sons.’ None of my MSS. of the text has these words, and they are suspicious, because the phrase ‘Now they quote also’ usually precedes verses only. The Dekhan and Gujarāt MSS., except K., omit these and the next Sūtra too. ↩︎

  3. Vasiṣṭha XIII, 22, 32-35; Viṣṇu XXX, 23. Govinda explains agnyutpāta, ‘on the appearance of meteor,’ by ‘if a fire breaks out in the village.’ ↩︎

  4. Vasiṣṭha XIII, 17, 30; Viṣṇu XXX, 7, 13; Āpastamba I, 3, 11, 31; I, 3, 10, 17. ↩︎

  5. Gautama XVI, 41. ↩︎

  6. Govinda takes ahorātrayoś ca tatkālam to mean until the end of the day or night. ↩︎

  7. Vasiṣṭha XIII, 15. Govinda adds that the recitation must be stopped as soon as the invitation to a Śrāddha is received. ↩︎

  8. Vasiṣṭha XIII, 31. ↩︎

  9. Vasiṣṭha XIII, 16. The word ‘for’ used in this Sūtra gives the reason for the rule in Sūtra 8. ↩︎

  10. ‘This (rule) refers to a student who has not returned home. But on one who has returned home it is obligatory to interrupt the Veda-study until he becomes pure. Here he calls the sub-teacher (upādhyāya) “father,” because he gives the Veda. For (an interruption of) twelve days’ duration is prescribed on (the death of) a real father (by the Sūtra); “on the death of the mother, the father, and the teacher twelve days.”’–Govinda. ↩︎

  11. Vasiṣṭha II, 5. This Sūtra is intended to show how the p. 210 Upādhyāya can be called a father. Govinda states that the precise meaning of anūcāna, ‘versed or learned in the Veda,’ is ‘one who knows the Veda, its meaning, and the Aṅgas: See also Baudhāyana Gṛhya-sūtra I, 10, 5. ↩︎

  12. Vasiṣṭha XVIII, 12. Regarding the term Apapātras, see Āpastamba I, 1, 3, 25 note. ↩︎

  13. Āpastamba I, 3, 10, 17. ↩︎

  14. Vasiṣṭha XIII, 22. The explanation of the term Parvaday is given below, Sūtra 22. ↩︎

  15. Viṣṇu LXIX, 1. ↩︎

  16. Viṣṇu XXX, 29-30. In accordance with the practice usual in Vedic works the best MSS. of the text repeat the beginning of each Kaṇḍikā at the end of the Praśna, giving the last first. ↩︎