01 अकुशलो वा अयम् ...{Loading}...
अकुशलो वा अयं प्रजापतिर्यो दंशमशकान्ससृजे य स्तेनानिति प्रजापतिपरिवादः १
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The blame of Prajāpati is as follows, “Unskilled indeed is this Prajāpati who created gadflies and hornets, who created thieves."
मूलम् ...{Loading}...
अकुशलो वा अयं प्रजापतिर्यो दंशमशकान्ससृजे य स्तेनानिति प्रजापतिपरिवादः १
02 अपि वा प्रजापतिपरिवादान्मन्त्रानधीयते ...{Loading}...
अपि वा प्रजापतिपरिवादान्मन्त्रानधीयते २
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Or rather they recite the mantras consisting of Prajapati’s blame.
मूलम् ...{Loading}...
अपि वा प्रजापतिपरिवादान्मन्त्रानधीयते २
03 ते प्रत्येतव्याः यदरण्यानि ...{Loading}...
ते प्रत्येतव्याः । यदरण्यानि प्रजापतिः पुरश्च ससृजे गिरीन् । कर्तानि च न तद्भद्रं यद्भद्रं तन्म आसुव । यदूषा तमसा युक्ता दिने तेक्ष्णिष्ठमातपत् । अम्भश्चात्यति घर्मश्च तथा तप्ते प्रजापतेः । यत्स्तेनान्यद्वृकान्दंशान्मशकान्यदघायवः । तदु ते वृजिनं त्वेतद्व्रतमेतन्न मे मतम् । प्रजापतिं दशममहर्भजध्वं मतिं कवीनामृषभं जनानाम् । स सुष्टुतिं सुद्रविणं दधानः पूतो विपाप्मा विजहाति लोक इति ३
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- They should be understood as follows: That Prajāpati created forests, mountains and the holes, it is not auspicious. Send for me that which is auspicious, that the dawn accompanied by darkness shone in the sharpest manner during the day so that there is water and heat that is (also the bad activity) of Prajāpati in the heat; that you (produced) thieves, wolves, gadflies, hornets, evil creatures; that is indeed your sin. I do not like this rule of yours. Do you share Prajāpati-on the tenth day which is the opinion of the wise-one who is the bull among the people. He holding good praise and good wealth being pure and free from sin removes (the sin) in the world.
मूलम् ...{Loading}...
ते प्रत्येतव्याः । यदरण्यानि प्रजापतिः पुरश्च ससृजे गिरीन् । कर्तानि च न तद्भद्रं यद्भद्रं तन्म आसुव । यदूषा तमसा युक्ता दिने तेक्ष्णिष्ठमातपत् । अम्भश्चात्यति घर्मश्च तथा तप्ते प्रजापतेः । यत्स्तेनान्यद्वृकान्दंशान्मशकान्यदघायवः । तदु ते वृजिनं त्वेतद्व्रतमेतन्न मे मतम् । प्रजापतिं दशममहर्भजध्वं मतिं कवीनामृषभं जनानाम् । स सुष्टुतिं सुद्रविणं दधानः पूतो विपाप्मा विजहाति लोक इति ३
04 अथ वरं वृणीतेऽदो ...{Loading}...
अथ वरं वृणीतेऽदो नोऽस्त्विति यत्कामयते । उत वै ब्राह्मणोऽनेककामो भवति ४
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Then one chooses a boon whatever one desires with “ado no’stu (May this be for us)”: Or rather a Brahmin has many desires.
मूलम् ...{Loading}...
अथ वरं वृणीतेऽदो नोऽस्त्विति यत्कामयते । उत वै ब्राह्मणोऽनेककामो भवति ४
05 भूर्भुवः सुवः सुप्रजाः ...{Loading}...
भूर्भुवः सुवः सुप्रजाः प्रजया भूयासं सुवीरो वीरैः सुवर्चा वर्चसा सुपोषः ह्पोषैरित्येतद्विदधाति ५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- (Therefore one may choose many things. (A sacred text) prescribes this (with the formula) bhur bhuvah suvaḥ….1
मूलम् ...{Loading}...
भूर्भुवः सुवः सुप्रजाः प्रजया भूयासं सुवीरो वीरैः सुवर्चा वर्चसा सुपोषः ह्पोषैरित्येतद्विदधाति ५
06 चतुर्होतॄन्व्याख्याय द्वारौ संवृत्य ...{Loading}...
चतुर्होतॄन्व्याख्याय द्वारौ संवृत्य यथाधिष्णियं पत्नीर्व्यासाद्याथाभ्यो वाचमुपाकरोति ६
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having recited the Caturhotr̥-formula, having closed the two doors (viz. that of the Sadas and of east-oriented (Prācīnavaṁśa) (shed) having caused the wives (of the sacrificer-cum-priests) near the fire-hearths (Dhiṣṇya) (of their hus bands) respectively,
मूलम् ...{Loading}...
चतुर्होतॄन्व्याख्याय द्वारौ संवृत्य यथाधिष्णियं पत्नीर्व्यासाद्याथाभ्यो वाचमुपाकरोति ६
07 इह धृतिरिह स्वधृतिरिह ...{Loading}...
इह धृतिरिह स्वधृतिरिह रन्तिरिह रमतिरित्यौदुम्बरीं परिष्वज्योदरैरुपस्पृशन्तो वाग्यतास्तिष्ठन्ति ७
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- (the Adhvaryu) bespeaks the speech for them with iha dhr̥tiḥ…. (The priests) stand near the Udumbara post having embraced it, touching it with their belly while restraining their speech.1
मूलम् ...{Loading}...
इह धृतिरिह स्वधृतिरिह रन्तिरिह रमतिरित्यौदुम्बरीं परिष्वज्योदरैरुपस्पृशन्तो वाग्यतास्तिष्ठन्ति ७
08 अधिवृक्षसूर्ये प्राञ्चः समन्वारब्धाः ...{Loading}...
अधिवृक्षसूर्ये प्राञ्चः समन्वारब्धाः सर्पन्ति ८
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- When the sun is exactly at the top of the trees they, holding each other1, creep (out of the Sadas) with their face the east (i.e towards the east).
मूलम् ...{Loading}...
अधिवृक्षसूर्ये प्राञ्चः समन्वारब्धाः सर्पन्ति ८
09 युवन् तमिन्द्रापर्वता पुरोयुधा ...{Loading}...
युवं तमिन्द्रापर्वता पुरोयुधा यो नः पृतन्यादप तन्तमिद्धतं वज्रेण तन्तमिद्धतम् । दूरे चत्ताय छन्त्सद्गहनं यदिनक्षत् । अस्माकं शत्रून्परि शूर विश्वतो दर्मा दर्षीष्ट विश्वत इत्युत्तरेण हविर्धानं दक्षिणैर्हस्तैः कटांस्तेजनीर्वा निषेवमाणाः प्राञ्चो गत्वा पञ्च वचांसि व्याहरन्ति वाग्वागैतु वागुपैतु वाक् समैतूप मैतु वाग्भूर्भुवः सुवरिति ९
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
9a. (They creep while reciting) yuvaṁ tamindrāparvatā….1
9b. After they have gone to the north of Havirdhāna (-shed) while their faces are turned to the east, while they touch[^2] the mat or the reed wicwork (of the Havirdhāna), they utter the five expressions vāk, vāgaitu.2
[^2] Cf. Tālavr̥tavāsin’s commentary: avalambamānāḥ. According to Caland the word niṣevamāṇaḥ here is of doubtful meaning. He translates it to mean ‘loosen’ (lockern).
मूलम् ...{Loading}...
युवं तमिन्द्रापर्वता पुरोयुधा यो नः पृतन्यादप तन्तमिद्धतं वज्रेण तन्तमिद्धतम् । दूरे चत्ताय छन्त्सद्गहनं यदिनक्षत् । अस्माकं शत्रून्परि शूर विश्वतो दर्मा दर्षीष्ट विश्वत इत्युत्तरेण हविर्धानं दक्षिणैर्हस्तैः कटांस्तेजनीर्वा निषेवमाणाः प्राञ्चो गत्वा पञ्च वचांसि व्याहरन्ति वाग्वागैतु वागुपैतु वाक् समैतूप मैतु वाग्भूर्भुवः सुवरिति ९
10 अह्ना रात्रिन् ध्यात्वाधिवृक्षसूर्ये ...{Loading}...
अह्ना रात्रिं ध्यात्वाधिवृक्षसूर्ये सुब्रह्मण्यया वाचं विसृज्यौदुम्बरीः समिध आदधाति १०
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having thought about the night by means of the day, having released their speech with the Subrahmaṇyā formula1 while the sun is at the top of the trees, they put faggots of Udumbara (into fire).
मूलम् ...{Loading}...
अह्ना रात्रिं ध्यात्वाधिवृक्षसूर्ये सुब्रह्मण्यया वाचं विसृज्यौदुम्बरीः समिध आदधाति १०
11 सन्तिष्ठते दशममहः ...{Loading}...
सन्तिष्ठते दशममहः ११
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The tenth day stands (completely) established (is concluded).
मूलम् ...{Loading}...
सन्तिष्ठते दशममहः ११
इति द्वादशी कण्डिका