01 कलश इति कलशम् ...{Loading}...
कलश इति कलशम् । सोम इति सोमम् । अग्निरित्यग्निम् । उप देवा इति देवान् । उप यज्ञ इति यज्ञम् । उप मा होत्रा इति होत्रकान् १
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- He praises the (Drona-) kalaśa with kalaśaḥ…; Soma with somaḥ…; Agni with agniḥ…; gods with upa devāḥ…: the sacrifice with upa yajñaḥ…; the Hotrakas with upa mā hotrāḥ…1
मूलम् ...{Loading}...
कलश इति कलशम् । सोम इति सोमम् । अग्निरित्यग्निम् । उप देवा इति देवान् । उप यज्ञ इति यज्ञम् । उप मा होत्रा इति होत्रकान् १
02 ह्वयेतां ह्वयतां ह्वयन्तामिति ...{Loading}...
ह्वयेतां ह्वयतां ह्वयन्तामिति यथालिङ्गं सर्वत्रानुषजति २
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Everywhere he adds hvayetām (dual), havayatām (singular) or hvayantām1 (plural) in acordance with the characteristic mark.
मूलम् ...{Loading}...
ह्वयेतां ह्वयतां ह्वयन्तामिति यथालिङ्गं सर्वत्रानुषजति २
03 नमोऽग्नये मखघ्न इत्याहवनीयम् ...{Loading}...
नमोऽग्नये मखघ्न इत्याहवनीयम् । नमो रुद्राय मखघ्न इत्याग्नीध्रीयम् । नम इन्द्राय मखघ्न इति होत्रीयम् ३
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- With namo’gnaye … he stands praising near the Āhavanīya; with namo rudrāya… the Āgnidhrīya; with nama indrāya… the Hotrīya.1
मूलम् ...{Loading}...
नमोऽग्नये मखघ्न इत्याहवनीयम् । नमो रुद्राय मखघ्न इत्याग्नीध्रीयम् । नम इन्द्राय मखघ्न इति होत्रीयम् ३
04 दृढे स्थः शिथिरे ...{Loading}...
दृढे स्थः शिथिरे समीची इति द्यावापृथिवी उपतिष्ठते । सूर्यं वायुमग्निं यमं सरस्वतीं सदसो द्वाराविति ४
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- He praises the Dyāvāpr̥thivī with dr̥ḍhe stha śithire…., the… Sūrya, Vāyu, Yama, Sarasvatī and the two doors of the Sadas with the corresponding formulae.1
मूलम् ...{Loading}...
दृढे स्थः शिथिरे समीची इति द्यावापृथिवी उपतिष्ठते । सूर्यं वायुमग्निं यमं सरस्वतीं सदसो द्वाराविति ४
05 पातम् पात्विति यथालिङ्गं ...{Loading}...
पातं पात्विति यथालिङ्गं सर्वत्रानुषजति ५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Everywhere he adds pātam or pātu in accordance with the characteristic mark (in the formula).
मूलम् ...{Loading}...
पातं पात्विति यथालिङ्गं सर्वत्रानुषजति ५
06 द्रष्ट्रे नम इति ...{Loading}...
द्रष्ट्रे नम इति प्रस्रप्स्यञ्जपति । उपद्रष्ट्रे नम इति प्रसृप्य ६
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- While about to go (to the Sadas) he mutters draṣṭre namaḥ. After having gone (he mutters) upadraṣṭre namaḥ.2
मूलम् ...{Loading}...
द्रष्ट्रे नम इति प्रस्रप्स्यञ्जपति । उपद्रष्ट्रे नम इति प्रसृप्य ६
07 अप्रेण ब्रह्मसदनं यजमानायतनम् ...{Loading}...
अप्रेण ब्रह्मसदनं यजमानायतनम् । पूर्वेण वा ७
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The seat of the sacrificer (should be) to the west of the seat of the Brahman or to the east (of it).
मूलम् ...{Loading}...
अप्रेण ब्रह्मसदनं यजमानायतनम् । पूर्वेण वा ७
08 नमः सदस इति ...{Loading}...
नमः सदस इति सदो नमः सदसस्पतय इति ब्रह्माणं नमः सखीनां पुरोगाणामित्यृत्विजो नमो दिवे नमः पृथिव्या इति द्यावापृथिवी उपस्थायाहे दैधिषव्येत्यायतनात्तृणं निरस्योन्निवत उदुद्वतश्च गेषमित्युपविशति ८
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having praised the Sadas with namaḥ sadase, the Brahman with namaḥ sadasaspataye, (the other) priests with namaḥ sakhīnāṁ purogāṇām…, (and) Dyavapr̥thivī with namo dive namaḥ pr̥thivyai.., having thrown a blade of grass from the seat with ahe dadhiṣavya… he sits down with unnivata ud udvataśca geṣam…1
मूलम् ...{Loading}...
नमः सदस इति सदो नमः सदसस्पतय इति ब्रह्माणं नमः सखीनां पुरोगाणामित्यृत्विजो नमो दिवे नमः पृथिव्या इति द्यावापृथिवी उपस्थायाहे दैधिषव्येत्यायतनात्तृणं निरस्योन्निवत उदुद्वतश्च गेषमित्युपविशति ८
09 पातम् मा द्यावापृथिवी ...{Loading}...
पातं मा द्यावापृथिवी अद्याह्न इत्युपविश्य जपति ९
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having sat down he mutters pātam mā dyāvāpr̥thivī…1
मूलम् ...{Loading}...
पातं मा द्यावापृथिवी अद्याह्न इत्युपविश्य जपति ९
10 आगन्त पितरः पितृमानिति ...{Loading}...
आगन्त पितरः पितृमानिति दक्षिणार्धं परेक्षते १०
मूलम् ...{Loading}...
आगन्त पितरः पितृमानिति दक्षिणार्धं परेक्षते १०
11 उभावेतानि जपतोऽध्वर्युर्यजमानश्च अपि ...{Loading}...
उभावेतानि जपतोऽध्वर्युर्यजमानश्च । अपि वा यजमान एव ११
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Both the Adhvaryu and the sacrificer mutter these (formulae)1 or rather only the sacrificer (mutters them).
मूलम् ...{Loading}...
उभावेतानि जपतोऽध्वर्युर्यजमानश्च । अपि वा यजमान एव ११
12 अत्र प्रतिप्रस्थाता सवनीयानासादयति ...{Loading}...
अत्र प्रतिप्रस्थाता सवनीयानासादयति १२
मूलम् ...{Loading}...
अत्र प्रतिप्रस्थाता सवनीयानासादयति १२
13 तैरध्वर्युः प्रचरति ...{Loading}...
तैरध्वर्युः प्रचरति १३
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The Adhvaryu performs the ritual (connected) with them.1
मूलम् ...{Loading}...
तैरध्वर्युः प्रचरति १३
14 सर्वेषाम् पुरोडाशानाञ् जुह्वान् ...{Loading}...
सर्वेषां पुरोडाशानां जुह्वां दैवतानि समवद्यति । उपभृति सौविष्टकृतानि १४
मूलम् ...{Loading}...
सर्वेषां पुरोडाशानां जुह्वां दैवतानि समवद्यति । उपभृति सौविष्टकृतानि १४
15 प्रातः प्रातः सावस्येन्द्राय ...{Loading}...
प्रातः प्रातः सावस्येन्द्राय पुरोडाशानामनुब्रूहि प्रातः प्रातःसावस्येन्द्राय पुरोडाशानां प्रेष्येति सम्प्रैषौ । प्रातः प्रातःसावस्येन्द्राय पुरोडाशानामवदीयमानानामनुब्रूहि प्रातः प्रातः सावस्येन्द्राय पुरोडाशान्प्रस्थितान्प्रेष्येति वा १५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The orders (to be given by the Adhvaryu to the Maitrāvaruṇa are as follows): “In the morning, at the morning pressing do you recite an invitatotry verse for Indra in connection with the sacrificial bread etc.” (and)“In the morning, at the morning pressing do you order (the Hotr̥ to recite the offering-verse) for Indra in connection with the sacrificial bread etc.” Or (they should be as follows): “In the morning, at the morning pressing do you recite an invitatory verse for Indra in connection with the sacrificial bread etc. being cut out” (and) “In the morning, at the morning-pressing do you order (the Hotr̥ to recite the offering-verse) for Indra in connection with the sacrificial bread etc. which have been set forth.1
मूलम् ...{Loading}...
प्रातः प्रातः सावस्येन्द्राय पुरोडाशानामनुब्रूहि प्रातः प्रातःसावस्येन्द्राय पुरोडाशानां प्रेष्येति सम्प्रैषौ । प्रातः प्रातःसावस्येन्द्राय पुरोडाशानामवदीयमानानामनुब्रूहि प्रातः प्रातः सावस्येन्द्राय पुरोडाशान्प्रस्थितान्प्रेष्येति वा १५
16 अग्नयेऽनुब्रूह्यग्नये प्रेष्येति स्विष्टकृतः ...{Loading}...
अग्नयेऽनुब्रूह्यग्नये प्रेष्येति स्विष्टकृतः सम्परिषो १६
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The orders (to be given by the Adhvaryu to the Maitrāvaruṇa) in connection with the Sviṣṭakr̥t-offering (are as follows: “Do you recite the invitatory verse (connected with Sviṣṭakr̥t) for Agni” and “Do you order (the Hotr̥ to recite the offering verse) for Agni (in connection with the Sviṣṭakr̥t offering).”
मूलम् ...{Loading}...
अग्नयेऽनुब्रूह्यग्नये प्रेष्येति स्विष्टकृतः सम्परिषो १६
17 प्राशित्रमवदायेडान् न यजमानभागम् ...{Loading}...
प्राशित्रमवदायेडां न यजमानभागम् १७
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having cut the Prāśitra (the Adhvaryu cuts) the Iḍā (-portion) (but) not the portion of the sacrificer.1
मूलम् ...{Loading}...
प्राशित्रमवदायेडां न यजमानभागम् १७
18 होत्र इडां हृत्वा ...{Loading}...
होत्र इडां हृत्वा हविर्धानं गच्छन्सम्प्रेष्यति वायव इन्द्रवायुभ्यामनुब्रूहीति १८
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having brought the Iḍā (portion) to the Hotr̥1 while going towards the Havirdhāna (-shed) (the Adhvaryu) gives order (to the Maitrāvaruṇa): “Do you recite the invitatory verse (connected with the offering) for Vāya, for Indra-Vāyu.”
मूलम् ...{Loading}...
होत्र इडां हृत्वा हविर्धानं गच्छन्सम्प्रेष्यति वायव इन्द्रवायुभ्यामनुब्रूहीति १८
19 उपयामगृहीतोऽसि वाक्षसदसीत्यादित्यपात्रेण प्रतिप्रस्थाता ...{Loading}...
उपयामगृहीतोऽसि वाक्षसदसीत्यादित्यपात्रेण प्रतिप्रस्थाता द्रोणकलशादैन्द्रवायवस्य प्रतिनिग्राह्यं गृहीत्वा न सादयति १९
मूलम् ...{Loading}...
उपयामगृहीतोऽसि वाक्षसदसीत्यादित्यपात्रेण प्रतिप्रस्थाता द्रोणकलशादैन्द्रवायवस्य प्रतिनिग्राह्यं गृहीत्वा न सादयति १९
20 ऐन्द्रवायवमादाथाध्वर्युर्द्रोणकलशाच्च परिप्लवया राजानमुभौ ...{Loading}...
ऐन्द्रवायवमादाथाध्वर्युर्द्रोणकलशाच्च परिप्लवया राजानमुभौ निष्क्रम्य दक्षिणतोऽवस्थाय दक्षिणं परिधिसन्धिमन्ववहृत्याध्वरो यज्ञोऽयमस्तु देवा इति परिप्लवयाघारमाघारयति यथोपांशुर्हुतो भवति २०
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having taken the Aindravāyava (-scoop)1 and taken from the Droṇakalaśa (some quantity) of the king (Soma) by means of the scooping ladle, after both (the Adhvaryu and Pratiprasthātr̥) have gone out (of the Havirdhāna-shed), the Adhvaryu, having stood up in the south2 and having brought (the scoop) towards the southern joint of the enclosing sticks, pours the Āghāra-libation by means of the scooping ladle in the same manner in which the Upāṁśu (-scoop)3 is offered with adhvaro yajño’yamastu devāḥ….4
मूलम् ...{Loading}...
ऐन्द्रवायवमादाथाध्वर्युर्द्रोणकलशाच्च परिप्लवया राजानमुभौ निष्क्रम्य दक्षिणतोऽवस्थाय दक्षिणं परिधिसन्धिमन्ववहृत्याध्वरो यज्ञोऽयमस्तु देवा इति परिप्लवयाघारमाघारयति यथोपांशुर्हुतो भवति २०
21 अत्र सर्वाः सोमाहुतीर्जुहोति ...{Loading}...
अत्र सर्वाः सोमाहुतीर्जुहोति २१
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- In this place (the Adhvaryu) offers all the libations1 of Soma.
मूलम् ...{Loading}...
अत्र सर्वाः सोमाहुतीर्जुहोति २१
22 यतो मन्येतानभिक्रम्य होष्यामीति ...{Loading}...
यतो मन्येतानभिक्रम्य होष्यामीति तत्तिष्ठन्स्रुचं वायव्यं चमसं वान्वारभ्याश्रावयेत् । ग्रहं वा गृहीत्वा चमसं वोन्नीय स्तोत्रमुपाकर्युआ!दित्यत्यन्तप्रदेशः २२
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Standing at the place from where he may think “I shall (be able to) offer, without having to step forward,1 having held either the ladle or the Vāyavya-goblet, he makes the Āgnīdhra to say astu śrauṣaṭ.2 Or after having taken the scoop or having filled the goblet, he should bespeak the Stotra (singing)3-This is a general rule.
मूलम् ...{Loading}...
यतो मन्येतानभिक्रम्य होष्यामीति तत्तिष्ठन्स्रुचं वायव्यं चमसं वान्वारभ्याश्रावयेत् । ग्रहं वा गृहीत्वा चमसं वोन्नीय स्तोत्रमुपाकर्युआ!दित्यत्यन्तप्रदेशः २२
23 आश्राव्य प्रत्याश्राविते सम्प्रेष्यति ...{Loading}...
आश्राव्य प्रत्याश्राविते सम्प्रेष्यति वायव इन्द्रवायुभ्यां प्रेष्येति २३
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having caused (the Āgnīdhra) to say astu śrauṣaṭ, after (he has said) astu śrauṣaṭ he orders (Maitrāvaruṇa): “Do you order (the Hotr̥ to recite the offering-verse) for Vāyu, Indra-vāyū”.
मूलम् ...{Loading}...
आश्राव्य प्रत्याश्राविते सम्प्रेष्यति वायव इन्द्रवायुभ्यां प्रेष्येति २३
24 वषट्कृते जुहोति पुनर्वषट्कृते ...{Loading}...
वषट्कृते जुहोति । पुनर्वषट्कृते जुहुतः २४
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- After the Vaṣaṭ has been uttered, (the Adhvaryu) offers the libation. After the second Vaṣaṭ has been uttered (both the Adhvaryu and the Pratiprasthātr̥) offer the libations.
मूलम् ...{Loading}...
वषट्कृते जुहोति । पुनर्वषट्कृते जुहुतः २४
25 यदि मन्येत यजमानः ...{Loading}...
यदि मन्येत यजमानः पूर्वो मातिक्रान्तो भ्रातृव्य इति २५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- If the sacrificer thinks “A senior enemy has surpassed me,"1
मूलम् ...{Loading}...
यदि मन्येत यजमानः पूर्वो मातिक्रान्तो भ्रातृव्य इति २५
इति विंशी कण्डिका