01 निष्टप्तं रक्षो निष्टप्तोऽघशंस ...{Loading}...
निष्टप्तं रक्षो निष्टप्तो ऽघशंस" इति गार्हपत्ये सांनाय्यपात्राणि प्रतितप्य
“धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छे"त्युपवेषमादाय
“निरूढं जन्यं भयं निरूढाः सेना अभीत्वरीरि"ति गार्हपत्याद् उदीचो ऽङ्गारान् निरूह्य
“मातरिश्वनो घर्मो ऽसी"ति तेषु कुम्भीमधिश्रयति १
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- With niṣṭapataṁ rakṣo niṣṭapta arātayaḥ1 having heated the utensils of Sāṁnāyya on the Gārhapatya (fire), with dhṛṣṭirasi brahma yaccha2 having taken the fire-stirring stick in his hand, with nirūḍhaṁ janyaṁ…3: having taken out embers from the Gārhapatya fire to the north,4 with mātariśvano gharmo’si5 the Adhvaryu places the (earthen) pitcher6 on them (embers).
मूलम् ...{Loading}...
निष्टप्तं रक्षो निष्टप्तोऽघशंस इति गार्हपत्ये सान्नाय्यपात्राणि प्रतितय्य धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छेत्युपवेषमादाय निरूढं जन्यं भयं निरूढाः सेना अभीत्वर्रारिति गार्हपत्यादुदीचोऽङ्गारान्निरूह्य मातरिश्वनो घर्मोऽसीति तेषु कुम्भीमधिश्रयति १
02 अप्रस्रंसाय यज्ञस्योखे उपदधाम्यहम् ...{Loading}...
“अप्रस्रंसाय यज्ञस्योखे उपदधाम्यहम् ।
पशुभिः संनीतं बिभृताम् इन्द्राय शृतं दधी"ति वा २
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Or (he keeps the earthen pitcher on the embers) with aprasraṁsāya yajñasya…1
मूलम् ...{Loading}...
अप्रस्रंसाय यज्ञस्योखे उपदधाम्यहम् । पशुभिः सन्नीतं बिभृतामिन्द्राय शृतं दधीति वा २
03 भृगूणामङ्गिरसान् तपसा तप्यस्वेति ...{Loading}...
“भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यस्वे"ति प्रदक्षिणम् अङ्गारैः पर्यूह्य
“वसूनां पवित्रमसी"ति तस्यां प्रागग्रं शाखापवित्रम् अत्यादधाति ३
मूलम् ...{Loading}...
भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यस्वेति प्रदक्षिणमङ्गारैः पर्यूह्य वसूनां पवित्रमसीति तस्यां प्रागग्रं शाखापवित्रमत्यादधाति ३
04 उदक् प्रातः ...{Loading}...
उदक् प्रातः ४
मूलम् ...{Loading}...
उदक् प्रातः ४
05 कुम्भीमन्वारभ्य वाचं यच्छति ...{Loading}...
कुम्भीमन्वार+++(ल)+++भ्य+++(=स्पृष्ट्वा)+++ वाचं यच्छति +++(यज्ञमन्त्रप्रयोगमन्तरा)+++ ५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Having held the pitcher he restrains his speech.1
मूलम् ...{Loading}...
कुम्भीमन्वारभ्य वाचं यच्छति ५
06 पवित्रं वा धारयन्नास्ते ...{Loading}...
पवित्रं वा धारयन्नास्ते +++(वाग्यतः)+++ ६
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- Or holding the (branch) strainer he remains seated.
मूलम् ...{Loading}...
पवित्रं वा धारयन्नास्ते ६
07 अदित्यै रास्नासीत्यभिधानीमादत्ते ...{Loading}...
“अदित्यै रास्नासीत्य्” अभिधानीम् आदत्ते ७
मूलम् ...{Loading}...
अदित्यै रास्नासीत्यभिधानीमादत्ते ७
08 त्रयस्त्रिंशेऽसि तन्तूनाम् पवित्रेण ...{Loading}...
“त्रयस्त्रिंशे ऽसि तन्तूनां पवित्रेण सहागहि ।
शिवेयं रज्जुर् अभिधान्य् अघ्नियाम् उपसेवतामि"त्यादीयमानाम् अभिमन्त्रयते यजमानः ८
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- With trayastrimso’si…1 the sacrificer addresses the rope while it is being taken.
मूलम् ...{Loading}...
त्रयस्त्रिंशेऽसि तन्तूनां पवित्रेण सहागहि । शिवेयं रज्जुरभिधान्यघ्नियामुपसेवतामित्यादीयमानामभिमन्त्रयते यजमानः ८
09 पूषासीति वत्समभिदधाति ...{Loading}...
पूषासीति वत्सम् अभिदधाति+++(=बध्नाति)+++ ९
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- With pūṣāsi1 the milker tethers the calf.
मूलम् ...{Loading}...
पूषासीति वत्समभिदधाति ९
10 उपसृष्टाम् मे प्रब्रूतादिति ...{Loading}...
“उपसृष्टां+++(=उपगतवत्सां)+++ मे प्रब्रूतादि"ति +++(दोग्धारं)+++ संप्रेष्यति १०
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The Adhvaryu orders the milker “Do you announce (the cow) when the cow is near the calf”.1
मूलम् ...{Loading}...
उपसृष्टां मे प्रब्रूतादिति सम्प्रेष्यति १०
11 उपसृजामीत्यामन्त्रयते अयक्ष्मा वः ...{Loading}...
+++(दोग्धा)+++ “उपसृजामी"त्यामन्त्रयते +++(अध्वर्युम्)+++।
“अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामि
रायस्पोषेण बहुला भवन्तीरि"ति वत्सम् उपसृजति ११
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- The milker responds the order by saying “I am bringing the calf near the cow”. With ayakṣmā vaḥ prajayā samsṛjāmi…1 he brings the calf near the cow.
मूलम् ...{Loading}...
उपसृजामीत्यामन्त्रयते । अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामि रायस्पोषेण बहुला भवन्तीरिति वत्समुपसृजति ११
12 गाञ् चोपसृष्टां विहारञ् ...{Loading}...
“गां चोपसृष्टां विहारं चान्तरेण मा संचारिष्टे"ति संप्रेष्यति +++(जनान् अध्वर्युः)+++ १२
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- “Do you not pass between the sacrificial place and the cow near which the calf has been brought” the Adhvarvu orders.
मूलम् ...{Loading}...
गां चोपसृष्टां विहारं चान्तरेण मा सञ्चारिष्टेति सम्प्रेष्यति १२
13 यद्युपसृष्टां व्यवेयात्सान्नाय्यम् मा ...{Loading}...
“यद्युपसृष्टां व्यवेयात्, सांनाय्यं मा विलोपी"ति ब्रूयात् +++(प्रायश्चित्ते)+++१३
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- After the calf has been brought near if someone passes in between, the Adhvaryu should say, “May the Sāṁnāyya be not impaired”.
मूलम् ...{Loading}...
यद्युपसृष्टां व्यवेयात्सान्नाय्यं मा विलोपीति ब्रूयात् १३
14 उपसीदामीत्यामन्त्रयते अयक्ष्मा वः ...{Loading}...
“उपसीदामी"त्यामन्त्रयते ।
“अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामि
रायस्पोषेण बहुला भवन्तीः ।
ऊर्जं पयः पिन्वमाना घृतं च
जीवन्तीरुप वः सदेयमि"ति दोग्धोपसीदति १४
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- (The milker calls the Adhvaryu) with “I sit down near the cow)”. With ayakṣmā vaḥ prajayā sāṁsṛjāmi…1 the milker sits down near the cow.
मूलम् ...{Loading}...
उपसीदामीत्यामन्त्रयते । अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामि रायस्पोषेण बहुला भवन्तीः । ऊर्जं पयः पिन्वमाना घृतं च जीवन्तीरुप वः सदेयमिति दोग्धोपसीदति १४
15 न श्रूद्रो दुह्याद्दुह्याद्वा ...{Loading}...
न श्रूद्रो दुह्याद् दुह्याद् वा +++(इति विकल्पः)+++१५
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
-
A Śudra should not milk or rather he may milk.1
-
Cf. TB III.2.3.9; Cp. VI. 3.11-14.
मूलम् ...{Loading}...
न श्रूद्रो दुह्याद्दुह्याद्वा १५
16 दारुपात्रे दोग्धि ...{Loading}...
दारुपात्रे दोग्धि १६
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
थिते
- He milks in a wooden pot.1
मूलम् ...{Loading}...
दारुपात्रे दोग्धि १६
17 उपसृष्टान् दुह्यमानान् धाराघोषञ् ...{Loading}...
उपसृष्टां दुह्यमानां धाराघोषं च यजमानो ऽनुमन्त्रयते - “अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामी"त्युपसृष्टाम् ,
“द्यौश्चेमं यज्ञं पृथिवी च संदुहाताम् । धाता सोमेन सह वातेन वायुः । यजमानाय द्रविणं दधात्वि"ति दुह्यमानाम् १७
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
मूलम् ...{Loading}...
उपसृष्टां दुह्यमानां धाराघोषं च यजमानोऽनुमन्त्रयते । अयक्ष्मा वः प्रजया संसृजामीत्युपसृष्टाम् । द्यौश्चेमं यज्ञं पृथिवी च सन्दुहाताम् । धाता सोमेन सह वातेन वायुः । यजमानाय द्रविणं दधात्विति दुह्यमानाम् १७
इति द्वादशी कण्डिका