2

॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ हरिः ओं ॥ उ॒ष्णेन॑ वायवुद॒केनेह्यदि॑ति॒ः केशा॑न्वतु ॥ १ ॥ आप॑ उन्दन्तु जवमे॑ दीर्घायु॒त्वाय॒ वर्च॑से । ज्योकु सूर्यं दृशे ॥२॥ येनाव॑त्सवि॒ता शुरेण॒ सोम॑स्य॒ राज्ञा॒ वरु॑णस्य वि॒द्वान् । तेन॑ ब्रह्माणो वपते॒दम॒स्यायु॑ष्माञ्च॒रद॑ष्ट॒र्य॑थास॑द॒यम॒सौ ॥ ३ ॥ येन॑ पू॒षा बृह॒स्पति॑र॒ग्नेरन्द्र॑स्य॒ चायु॒षेऽव॑पत् । तेना॒स्यायु॑षे व सौक्याय॒ स्व॒स्तये॑ ॥४॥ धि॒यसा॒नस्य॑ स॒क्षण॑ w. प्र सु ग्म॑तो॒ धियसा॒नस्य॑ स॒क्षण॑ ॥ २ ॥ हरिः आँ ॥ B. प्रसु रमन्ता धियसानस्य सचिणि । प्र सु ग्मन्ता सोमरसत्येन शर्म वम्र्मेदमुदीर्ष्वपश्यत्वा- रोहरु विष्णुय्यनिं प्रातरमिमिमां खनामचिभ्यामेकादशा ॥ प्र सु ग्मन्ता तानि ब्रह्मोत शंसति ॥ Bu. प्रश्नः ॥ १ ॥ W. Introd., p. xiii. इति मंत्रप्रश्ने प्रथमप्रश्नः समाप्तः B इति श्रीमंत्रमने कांडे प्रथमः इति प्रथमपाढा समाप्तः ॥ E Deest in Bu. Wh As to T. see 28 उदंतु II, I, I See Av. VI, 68, 1; Pār. II, 1, 6; Aśv. I, 17, 6 seq.; MBr. I, 6, 1. B. See Ts. I, 2, 1, 1; Av. VI, 68, 2; Sankh. I, 28, 9; Par. II, 1, 9; Aśv. I, 17,7; MBr. I, 6, 2. 2b. See Rv. I, 23, 21. VI, 68, 3; VIII, 5, 21b; Asv. I, 17, 10. 3b •स॑यम॒सौ E. See TBr. II, 7, 17, 2; Av, 48 चायु॑षेवपत् B. - Of. M.Br. I, 6, 7 Adv. I, 17, 12. ३२ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 1, 5 – II, 2,2. येन॒ भूय॒श्चरा॑त्य॒यं ज्योकु॒ पश्य॑ति॒ सूर्य॑म् । तेना॒स्यायु॑षे व सौक्याय॒ स्व॒स्तये॑ ॥५॥ येन॑ पू॒षा बृह॒स्पति॑र॒ग्नेरन्द्र॑स्य॒ चायुषेऽव॑पत् । तेन॑ ते वपाम्य॒सावायु॑षा॒ वर्च॑सा॒ यथा॒ ज्योक् सु॒मना॒ असा॑ः ॥ ६ ॥ यत्क्षु॒रेण॑ म॒र्चय॑ता सु॒पेश॑सा॒ वना॒ वप॑सि॒ केशा॑न् । शुन्धि शिरो मास्यायुः प्र मषीः ॥ ७ ॥ उ॒प्त्वाय॒ केशा॒न्वरु॑णस्य॒ राज्ञॊ बृह॒स्पति॑स्सवि॒ता सोमो॑ अ॒ग्निः । तेभ्यो॑ नि॒धानं॑ बहु॒धान्व॑विन्दन्नन्त॒रा द्यावा॑पृथि॒वी अ॑प॒स्सुव॑ः ॥ t ॥ प्रथमः खण्डः ॥ १ ॥ आ॒यु॒दा दे॑व ज॒रसं॑ गृणा॒नो घृतप्र॑तीको घृतपृ॑ष्ठो अग्ने । घृतं पिब॑न्न॒मृतं॒ चारु॒ गव्यं॑ पि॒तेव॑ पुत्रं जरमे॑ नये॒ स्वाहा॑ ॥१॥ आ ति॑ष्ठेममश्मा॑न॒मश्वे॑व॒ त्वँ स्थिरो भ॑व । अ॒भि ति॑ष्ठ पृतन्य॒तस्सह॑स्व॒ पृत॑नाय॒तः ॥ २ ॥ 5 See Aáv. I, 17, 13. E - वर्चसा यथा B. 6a °स्य॒ चायु॑षेवपत् B. °स्य चायुषेवप॑त् E. 6b •म्यसावा" शुन्धशिरो E. 7a सुपेशसा B. 7b धि शिरो B. T. सुन्धि शिo Wh HHg. शुद्धि शि० Bu. मुंद्धि (शुद्धं कुरु) Hw. शुद्धि (शुद्धं कुरु) Hbd. Hbg. See Asv. I, 17, 16; Pār. II, 1, 19; Av. VIII, 2, 17. 8b • न्वविन्न E - सुर्व: B. E. Wh. T. सुवा: Bu. स्वः H. – प्रथमः खण्डः Wh ॥१॥ B. ॥१॥ उष्णेन॒ पञ्च॑दश ॥१॥ II, 2, 1b E. B. Sabkh. I, 25,6. deest in Bu. Wh. T.-Of. Av. II, 13, 1; TBr. I, 2, 1, II; 28 भवा Bu. See 1, 5, 1. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ II, 2, 3-9- ३३ रे॒वतो॑स्त्वा॒ व्य॑क्ष्ण॒न्वृत्ति॑काश्वाकृतस्त्वा । धियो॑ ऽवयन्नव॒ ग्रावृञ्जन्सहस्रमन्त अ॒भितो॑ अयच्छन् ॥ ३॥ दे॒वीर्दे॒वाय॑ परि॒धी स॑वि॒त्रे म॒हत्तदा॑सामभवन्महत्वनम् ॥ ४ ॥ या अकृ॑न्त॒न्व॑य॒न्या अत॑न्वत॒ याश्च॑ दे॒वीर॒न्ता॑न॒भितोऽद॑दन्त । तास्त्वा॑ दे॒वीर्जर से सं व्य॑य॒न्त्वायु॑ष्मानि॒दं परि॑ धत्स्व॒ वात॑ः ॥५॥ परि॑ धत्त धत्त वास॑सैनँ श॒तायु॑षं कृणुत दीर्घमायु॑ः । बृह॒स्पति॒ः प्राय॑च्छ॒वास॑ ए॒तत्सोमा॑य॒ राज्ञे परि॑ धात॒वा उ॑ ॥ ६ ॥ ज॒रां ग॑च्छासि॒ परि॑ धत्स्व॒ वातो॒ भवा॑ कृष्टीनाम॑भिशस्ति॒पावा॑ । श॒तं च॑ जीव श॒रद॑स्सुवर्ची रा॒यश्च॒ पोष॒मुप॒ सं व्य॑यस्व ॥ ७ ॥ परी॑दं वासो॒ अधि॑ धा स्व॒स्तये॑ ऽभूरापी॒नाम॑भिशस्ति॒पावा॑ । शतं चं जीव शरदः पुरूचीव॑सू॑नि चा॒र्यो वि भ॑जासि॒ जीव॑न् ॥८॥ इयं दुरुक्तात्परि॒बाध॑माना शर्म वरूथं पुनती न आगा॑त् । प्रा॒णो॑पा॒नाभ्यां॒ बल॑मा॒भर॑न्ती प्रि॒या दे॒वानां॑ सु॒भगा मेखलेयम् ॥९॥ 38 व्य॑दन् E. Bu. Wh Hbg. P. T. व्य॑क्षण॒न् B. HHg. व्यचिणन् and व्यचिणात् Hw. अव्यच्णन् Hbd. See Introd., p. xxii seq. काञ्चाकृतस्त्वा E. B. Bu. Wh. P. अकृतन् Hw. HHg. अनंतन T. Hbd. अकृन्तन् Hbg. अवृञ्जन् स० Wh अवावृञ्जन् Hw. [58] अतंत्र E. - ० भितोऽददन्त Av. 3b वृञ्जत्स॒° E. अंवृजत्स॒° B. त्वा आवृंजन Hbd त्वा अवृञ्जन् XIV, 1, 45 आवृजन् स० Bu. Hbg. HHg. ● मितोददन्ता Bu. 13, 2-3; XIX, 24, 4-6; Bu. See Hir. I, 4, 2. 9 Cf. MBr. I, 6, 27; Par. II, 2, 8; Sankh. II, 2, 1; Hir. I, 4, 4. ° भितौददंत E. B. 6-8 See Av. II, Of. MBr. I, 1, 5; Pār. I, 4, 13; Hir. I, 4, 2. MBr. I, I, 6. 6b धत्त॒वा उ॑ E. B. Hir. I, 4, 2 7a भवतु 8a See Introd., p. xxiii. 8b चाय्यो E. See Hir. I. 4. 3. F [III. 8. ] ३४ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 2, 10 – II, 3,12. ऋऋ॒तस्य॑ गोष्ठी तप॑सः परस्पी ती रक्षस्सह॑माना अरा॑तीः । सान॑स्सम॒न्तमनु॒ परी॑हि भ॒द्रया॑ भू॒तर॑स्ते॒ मेष॑ते॒ मा रिषाम ॥१०॥ मि॒त्रस्य॒ चक्षुर्धरु॑णं॒ बला॑य॒स्तेजो यशस्वि स्थविरँ समि॑म् । अ॒ना॒न॒स्य॑ वस॑नं जरि॒ष्णु परी॑दं वा॒ज्यजनं॑ दधे॒ऽहम् ॥११॥ द्वितीयः खण्डः ॥२॥ आ॒ग॒न्वा सम॑गन्महि॒ प्र सु मृत्युं यु॑योतन । अरि॑ष्टा॒स्तं च॑रेमहि स्व॒स्ति च॑रतादि॒ह स्व॒स्त्या गृहेभ्य॑ः ॥ १ ॥ स॒मु॒द्रादूर्मर्मधु॑मा॒ उपा॑रदुपा॑थु॒ना॒ सम॑मृत॒त्वम॑श्याम् । इ॒मे नु ते र॒श्मय॒स्सूर्य॑स्य॒ येभि॑स्सपि॒त्वं पि॒तरो॑ न॒ आय॑न् ॥ २ ॥ अ॒ग्निष्टे हस्त॑म॒ग्रभीत्सोम॑स्ते॒ हस्त॑मग्रभीत्सविता ते हस्त॑मयभी- सर॑स्वती ते हस्त॑मग्रभीत्पू॒षा ते हस्त॑मयभीद॑र्य॒मा ते॒ हस्त॑मय- भदश॑स्ते॒ हस्त॑म॒ग्रभर्द्धग॑स्ते॒ हस्त॑म॒यभीनी॑मि॒त्रस्ते॒ हस्त॑मयभीमंत्र- स्त्वम॑सि॒ धर्म॑णा॒ग्निरा॑चा॒ये दे॒स्तव॑ ॥ ३- १२ ॥ 108 परस्पी WhH. P. T. परखी B. E. Bu. MBr. I, 6, 28. 1ob परेहि E. IIa For बलय॒स्तेजो॒ यस्व (B. E.) one expects बलीयस्तेजोयस्व. – समि॑द्धं MSS. and H.

समृद्ध Sahkh. II, I, 30. See Hir. I, 4, 6, and Introd., p. xxiii. IIb ज्यर्जिमं B. II, 3, 1a •गम॒ह प्र सु॑मृत्युं छ. – युयोतना Bu. — See Mr. I, 6, 14; Hir. I, 5, 1. 28 See Rv. IV, 58, 1a; TĀ.X, 10, 2. 2b See Rv. I, 109, 7 b, and Introd., p.xxx. 3-12 These are, according to the commentaries on Ap. 10, 12, ten Mantras, and 13-23 are eleven Mantras. So also T. Hw. Hig have हस्तग्रहणमन्त्राः and परिदानमन्त्राः, but Hhd. हस्तग्रहणमन्त्रः and परिदानमन्त्रः, while Hbg. gives हस्तग्रहणमन्त्रः and परिदानमन्त्राः.

II, 3, 13-30. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ 98 ३५ अ॒ग्नये॑ त्वा॒ परि॑ ददाम्यसौ सोमा॑य॒ त्वा॒ परि॑ ददाम्यसौ सवित्रे त्वा॒ परि॑ ददाम्यसौ" सर॑स्वत्यै त्वा परं ददाम्यसौ" मृत्यवे॑ त्वा परि ददाम्यस” य॒माय॑ त्वा॒ परि॑ ददाम्यसौ गा॒दाय॑ त्वा॒ परं ददाम्य- सर्व॑न्त॑काय त्वा॒ परि॑ ददाम्यसावैस्त्वा॒ परि॑ ददाम्यसवोष॑धी- भ्यस्त्वा॒ परि॑ ददाम्यसौ ” पृथि॒व्यै त्वा॒ सर्वे॑श्वान॒रायै॒ परि॑ ददा- म्यसौ ॥ १३-२३ ॥ २२ दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुः प्र॑स॒व उप॑ नयेऽसौ ॥ २४ ॥ सु॒प्र॒जाः प्र॒जया॑ भू॒यास्सु॒वीरो॑ वी॒रैस्सु॒वता॒ वर्च॑सा सु॒पोषः ata: 112411 ब्र॒ह्म॒चर्य॒मागा॒मुप॒ मा न॑यस्व दे॒वेन॑ सवि॒षा प्रसृ॑तः ॥ २६ ॥ को नामा॑सि ॥ २७ ॥ असौ नामा॑स्मि ॥ २८ ॥ कस्य॑ ब्रह्मचर्ये - स्यसौ ॥ २९ ॥ प्रा॒णस्य॑ ब्रह्मचा॒र्य॑स्मि ॥ ३० ॥ The MSS. of the text read अ॒ग्निष्टे to °स्तव॑ without a break, and again अ॒मये॑ त्वा॒ to • न॒रायै॒ परि॑ ददाम्यसौ without a break. 3- 11 अग्रहीत् Bu. 8-9 °ग्रभीदूँशस्ते B. 12 कर्म्मणा • Bu. - ० चा॒र्य॑स्तव . •चार्यस्तव॑ B. See MBr. I, 6, 15; Hir. I, 5, 9 seq.; Satkh. II, 3. I. 23 सर्वेश्वान॒राय॒ E. B. – ददाम्यसौ E. Soe Hir. I, 6, 5; Sahkh. II, 3, 1; MBг. I, 6, 23 seq.; Kaus. 56, 13. 24 नयेसौ B. नयेसी E. See Introd., p.xxii. Of. Hir. I, 5, 8; Asv. I, 24, 15: Sankh. II, 2, 12; MBг. I, 6, 18; TĀ. III, 10, 1. 25 भूयासँ E. Hir. I, 5, 13. 26 ब्रह्मचर्य • E. - • मागाम स. मा गाम ? - नयस्वा Bu. See Hir. I, 5, 2; MBr. I, 6, 16; Kaus. 55, 9. 27 को नमा° E. See Hir. I, 5, 4seq.; MBr. I, 6, 17; Kaus. 55, To. 6, 33 ĀŚv. I, 20, 8. 29 ब्रह्मचार्यसौ E. 30 See Hir. I, F2 N ३६ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 3, 31–II, 4, 4. अ॒सावे॒ष ते॑ देव सूर्य ब्रह्मचा॒री तं गो॑पाय॒ स मा मृ॑ते॒ष ते॑ सूर्य पु॒त्रस्स दी॒र्घायुस्स मा मृ॑त । याँ स्व॒स्तिम॒ग्निर्व॑यु॒स्सूयै- श्च॒न्द्रमा॒ आपोऽनु॑ सं॒चर॑न्ति॒ तो॑ स्व॒स्तिमनु॒ सं च॑रासौ ॥ ३१ ॥ अध्वनामध्वपते श्रेष्ठस्याध्वनः पारमंशीय ॥ ३२ ॥ तृतीयः खण्डः ॥ ३ ॥ योग॒योगे त॒वस्त॑रं॒ वाजे॑वाजे हवामहे । सखा॑य॒ इन्द्र॑मू॒तये॑ ॥१॥ इ॒मम॑य॒ आयु॑षे॒ वर्च॑से कृधि प्रियँ रेतों वरुण सोम राजन् । मा॒तेमा॑स्मा अदिते॒ शर्म॑ यच्छ विश्वे॑देव जरदष्टिर्यथास॑त् ॥ २ ॥ श॒तमिन्नु॒ श॒र अन्ति॑ दे॒वा॒ यथा॑ नश्च॒क्रा ज॒रसि॑ त॒नूना॑म् । पु॒त्रासो॒ यत्र॑ पि॒तरो॒ भव॑न्ति॒ मा नो॑ म॒ध्या री॑रिषि॒तायुर्गन्तः ॥ ३ ॥ अनिष्ट आयुः प्रतरां धात्वग्निष्टे पुष्टिं प्रतरां कृणोतु । इन्द्रो॑ म॒रुद्भि॑र्ऋत॒धा वृ॑णोत्वादि॒त्यैस्ते॒ वसु॑भि॒रा द॑धातु ॥ ४ ॥ 31 स मा मृत । यां Wh Bu. स॒मामृ॑तयाँ E. समा॒मृता॑याँ B. See Hir. I, 6, 3; Aáv. I, 20, 7 Sankh. II, 18, 3. 32 Mantras 26-32 in B. and 27-32 in E. are given without any break, as regards accentuation and Sandhi. Bu. and Wh. mark only the end of 3r & and of 31 by bara. - ०शीया Bu. - तृतीयः खण्डः Wh. ॥ ३ ॥ Bu. ॥३॥ आगंचा दश ॥ ३ ॥ B. ॥११ अगंचा दर्श ॥ ३ ॥ छ . II, 4, 1 and 2 Only Wh gives the two Mantras in full, the other MSS. give the Pratikas, viz. योगॆयोगे त॒वस्त॑रमि॒- मम॑न॒ आयु॑षे॒ वर्च॑से श॒धीत दे ॥ See I, 6, 3 (Rv. I, 30, 7), and Ts. II, 3, 10, 33 TBr. II, 7, 7.5. 3 Rv. 1, 89,9. 4 See Hir. I, 7, II. II, 4, 5-13. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ मे॒ध महा॒मङ्गि॑रसो मे॒धाँ स॑प्त॒र्षयो॑ ददुः । मेधां मह्यं प्र॒जाप॑तिर्मेधाम॒ग्निर्ददातु मे ॥ ५ ॥ अ॒प्स॒रासु॑ च॒ या मे॒धा ग॑न्ध॒र्वेषु॑ च॒ यद्यशः । दैव या मानु॑षी मे॒धा सा मामा वि॑शताह ॥ ६॥ ३७ इ॒मं मे॑ वरुण ॥ ७ ॥ तत्त्व यामि ॥ ४ ॥ त्वं नो॑ अग्ने ॥ ९ ॥ स त्वं नो॑ अग्ने ॥ १० ॥ त्वम॑ग्ने अ॒याति॑ ॥ ११ ॥ राष्ट्रभृर्दस्याचार्यसन्दी मा त्वद्यषम् ॥ १२ ॥ तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्य॒मित्ये॒षा ॥ १३ ॥ 6a अप्सरासु या Bu. Wh. 6b मां- 5a स॒प्त ऋष॑यो B. T. — Seo Rv. Khila 29, 1. नुषी E. - मामा E-See Rv. Khila 29, 3; TĀ. X, 41; Hir. I, 8, 4. 7- II See I, 12 रा॒ष्ट्रभृद॑° E. राष्ट्रभृत• Bpr. m. राष्ट्रभृद॑° Bsec.m. See Hir. 13 All the MSS. give only the Pratika of the Savitri ( Rv. III, 62, According to Ap. 11, 9-12 (see Haradatta on 11, 12, and cf. Hir. I, 4, 12-16. I, 6, 9; 12, 17. Io; Ts. I, 5, 6, 4). 6, 11 ) it has to be recited as follows: ओं । ॐ भूस्तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यम् । or तत्स॑ … ॐ भुव॒र्भगों दे॒वस्य॑ धीमहि । or, भर्गो … य॒मों भूः । मह्यों भुव॑ः । यादोँ सुर्वः । म॒ह्यों भूः । औँ सुव॒र्धयो॒ यो नः॑ प्रचो॒दया॑त् । or धियो॒ । … • . ॐ भूस्तत्स॑वि॒तुर्वरेण्यं॒ भर्गो दे॒वस्य॑ धीमहि । or, तस॑ ॐ भुव॒र्धयो॒ यो नः॑ प्रचो॒दया॑त् । or धियो॒ यदीं भुव॑ः । औँ सु॒व॒स्तत्स॑वि॒तुर्वरेण्यं भर्गो दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ यो नः प्रचो॒दया॑त् ॥ or, तत्सं… “यादोँ सुर्वः ॥ ।ՅԵ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 4, 14—II, 5, 9. अवृ॑धम॒सौ सौम्य प्रा॒ण स्वं में गोपाय ॥१४॥ ब्रह्म॑ण आ॒णी स्य॑ः ॥१५॥ तुरीयः खण्डः ॥ ४ ॥ सुश्र॑वस्सु॒श्रव॑सं मा कुरु॒ यथा॒ त्वँ सु॒श्रवस्सु॒श्रवा॒ अस्ये॒वम॒हँ सु॑श्रवस्सु॒श्रवा॑ भूयासं॒ यथा॒ त्वँ सुंश्रवो दे॒वानां॑ निधिगो॒पो ऽस्ये॒वम॒हं ब्रा॑ह्म॒णानां॒ ब्रह्म॑णो निधिगो॒पो भू॑यासम् ॥ १ ॥

स्मृतं च मेऽस्मृतं च मे तन्म॑ उ॒भय॑ व्र॒तं नन्दा च मेऽनि॑न्दा च मे॒ तन्म॑ उ॒भयं॑ व्र॒तँ श्रद्धा च मेऽश्र॒द्धा च मे॒ तन्म॑ उ॒भयं॑ व्र॒तं वि॒द्या च॒ मेऽवि॑द्या च मे॒ तन्म॑ उ॒भय॑ व्र॒ते॑ श्रु॒तं च॒ मेऽश्रुतं चं मे॒ तन्म॑ उ॒भय॑ व्र॒तँ स॒त्य॑ च॒ मेऽनृतं च मे तन्म॑ उ॒भयं॑ व्र॒तं तप॑श्च॒ मेऽत॑प॒श्च मे॒ तन्म॑ उ॒भय॑ व्र॒तं व्र॒तं च मेऽव॑तं च मे तन्म॑ उ॒भयं॑ 14 t सौम्य प्रा॒णस्वं E सौम्य॑ प्रा॒णः स्वं B. सोम्य प्राणस्वं wh. सौम्य प्राणस्वं Bu. As to Visarga before s, see above note on I, 12, 60. The text of H. is corrupt, but he seems to explain सौम्य as a vocative, and प्राण: as a nominative. खण्ड: Wh ॥ ४ ॥ Bu. E. - सुश्रवः॑ सु॒श्रवा॑ B. - सु॒श्रवो॑ दे॒वानां॑ E. योगेयोगे चयोदश ॥ ४ ॥ छ. B. सु॒श्रवः सुश्रर्वा B. सुश्रव॑ः सु॒श्रवा॑ 15 तुरीयः II, 5, 1 सु॒श्रवः॑ सु॒श्रव॑सं भू° E. सु॑श्रवः सु॒श्रवो॑ भू० सुश्रवः सुश्रव दे॒वानां B. - • गो॒पस्ये॒° B. E. See Mr. I, 2 B. inserts स्मृतं निन्दा (निदा 6, 31; Av. I, 22, 21; Par. II, 4, 2; Kaus. 56, 3. pr.m.) श्रद्धा विद्या (विद्या pr. m.) श्रुतं सत्यं तप व्रतं at the beginning of this Mantra. 2-9 उ॒भयं॑ व्र॒तं Bsec.m उभयव्रतं See Aáv. III, 9, 1 with Narayana’s commentary. Bpr. m. उ॒भय॑त्र॒तं E उभयं व्रतं Wh उभयव्रतं Bu. deest in Wh. 8 तपच E. तपश्च to व्रतं II, 5, 9—– II, 6, 1. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ३९ व्र॒तं यत्रा॑ह्म॒णानां॒ ब्रह्म॑णि व्र॒तम् । यद॒ग्रेस्सेन्द्र॑स्य॒ सम॑जापतिकस्य॒ सदे॑वस्य॒ सदे॑वराजस्य॒ सम॑नु॒ष्यस्य॒ सम॑नु॒ष्यराजस्य॒ समि॑तृकस्य॒ सपि॒तृराजस्य॒ सग॑न्धर्व॑प्स॒रस्कस्य । यन्म॑ आ॒त्मन॑ आ॒त्मनि॑ व्र॒तं तेनहँ सर्वैव्रतो भूयासम् ॥१०॥ उदायुषा स्वायुषोदोष॑धीनां॒ रसेनोत्प॒र्जन्य॑स्य॒ शुष्मेणोद॑स्था- म॒मृतो॑ अनु॑ ॥११॥ तच्चक्षु॑र्दे॒वहि॑तं पु॒रस्ता॑च्छ॒क्रम॒ञ्चर॑त् ॥१२॥ +96 पश्ये॑म श॒रद॑श॒तं " जीवे॑म श॒रद॑श॒तं " नन्दम शरदेश्शतं " मोदा॑म श॒रद॑श॒तं” भवा॑म श॒रद॑श॒तँ” शृणवा॑म श॒रद॑श्श॒तं प्र ब्र॑वाम श॒रद॑श॒तमे॑ता स्याम श॒रद॑श्श॒तं “ज्योक्च॒ सूर्य॑ दृशे ॥ २१ ॥ यस्मि॑न्भूतं च॒ भव्य॑ च॒ सर्वे॑ लो॒कास्स॒माहि॑ताः । तेन॑ गृह्णामि॒ त्वाम॒हं मह्यं गृह्णामि॒ त्वाम॒हं प्र॒जाप॑तिना त्वा॒ मह्यं गृह्णाम्य॒सौ ॥२२॥ पञ्चमः खण्डः ॥ ५ ॥ परि त्वाने परि मृजाम्यायु॑षा च धने॑न च । सुप्र॒जाः प्र॒जया॑ 10 सदैवराजन्यस्य॒ E. — ॰प्र॒स्कस्य॑ E. II See Ts. I, 2, 8, 1; Hir. I, 7, 10. 12-21 Tā. IV, 42, 5 (32) ; cf. Rv. VII, 66, 16; Hir. I, 7, 10. See Introd., p. xxxiv. 22b गृहा॒म्यसौ B. - पञ्चमः खण्डः ॥ Wh. ॥ ५ ॥ B. ॥ ५ ॥ सुश्रवसः सुश्रवसमष्टी ॥ ५ ॥ B. ॥ ८ ॥ सु॒श्रव॑ः सु॒श्रवा॒ अष्टौ ॥ ५ ॥ E. ॥ ४० || मन्त्रपाठः ॥ II, 6, 1-10 भूयासँ सु॒वीरो॑ वी॒रेस्सु॒वचा॒ वर्च॑सा सु॒पोष॒ यो॑ष॑स्तु॒गृह गृहसु- पति॒ पत्या॑ सु॒मे॒धा मे॒धया॑ सु॒ब्रह्म ब्रह्मचा॒रिभि॑ः ॥१॥ अ॒ग्नये॑ स॒मिध॒माहा॑ बृह॒ते जा॒तवे॑दसं॒ यथा॒ त्वम॑ग्ने स॒मिधा॑ समि॒ध्यस॑ ए॒वं मामायु॑षा॒ वर्च॑सा स॒न्या मे॒धया॑ प्र॒जया॑ प॒शुभि॑र्ब्र- ह्मवर्च॒सेना॒नाद्ये॑न॒ समे॑धय॒ स्वाहा॑ ॥ २ ॥ धोऽस्येधिषीमहि स्वाहा॑ ॥ ३ ॥ स॒मिद॑सि॒ समे॑धिषी॒महि॒ स्वाहा॑ ॥ ४ ॥ तेऽसि॒ तेजो॒ महि॑ धेहि॒ि स्वाहा॑ ॥ ५ ॥ अथो॑ अ॒द्यान्व॑चारिषँ रमे॑न॒ सम॑सृक्ष्महि । पय॑स्वाँ अग्न॒ आग॑मं॒ तं मा॒ सँ सृ॑ज॒ वर्च॑सा॒ स्वाहा॑ ॥ ६ ॥ सं मा॑ग्ने॒ वर्च॑सा सृज प्र॒जया॑ च॒ धने॑न च॒ स्वाहा॑ ॥ ७ ॥ वि॒द्युन्मे॑ अस्य दे॒वा इन्द्रो॑ विद्यात्स॒ह ऋषि॑भिः॒ स्वाहा॑ ॥ ७ ॥ अ॒ग्नये॑ बृह॒ते नाका॑य॒ स्वाहा॑ ॥ ९ ॥

द्यावा॑पृथि॒वीभ्यः॒ स्वाहा॑ ॥ १० ॥ b II, 6, 1 सुब्रह्मा ब्रे°E. E. 2 ° माहारिषं Bu. Wh Hw •माहर्ष Hbg. समि॑धय॒ Sankh. II, 68 अपो See Av. XIX, 64, I seq.; Hir. I, 7, 2; MBr. I, 6, 32; Pār. II, 4, 3: TO, 4. 3-5 See Ts. I, 4, 45, 3; TBr. II, 6, 6, 4 seq.; Sankh. II, 10, 4. अद्यान्व Wh. Bu. P. अपो अद्य अप इति कर्म्मनाम etc. H. अ॒पो अ॒न्व॑° T8. I, 4, 45, अपो अद्या अन्वः T. 3, 46, 2; TBr. II, 6, 6, 5. आपो॑ अ॒द्यान्व॑० B. E. Rv. I, 23, 235 6b सृजा Bu. 7 See Rv. I, 23, 248. 8 वि॒द्युन्ने॑ MSS and H. विबुमै X, 9, 9. Rv. I, 23, 24b. See Introd. p. xxiv. - विद्यात्स॒हषि॑भिः॒ः E. T. ° त्सहर्षिभि Bu. Wh. II, 6, 11–15• ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ४१ एषा ते॑ अग्ने स॒मित्तया वर्ध॑स्व॒ चा प्या॑यस्वं च तयाहं वधै- मानो भूयासमा॒याय॑मानश्च॒ स्वाहा॑ ॥११॥ यो माने भागिनँ सन्तमर्थाभागं चिकीर्षति । अ॒भा॒गम॑ग्ने॒ तं कु॑रु॒ मम॑ग्ने भगिनं कुरु स्वाहा॑ ॥ १२ ॥ स॒मिध॑मा॒धया॑ग्ने॒ सर्वे॑व्रतो भूयासँ स्वाहा॑ ॥ १३ ॥ ब्रह्मचा॒र्य॑स्य॒पो॑ऽशान॒ कर्मे कुरु मा सुंघुष्याः । भिक्षाचयै चराचायाधीनो भ॑व ॥ १४ ॥ यस्य॑ ते प्रथमवा॒स्यँ हरा॑म॒स्तं त्वा॒ विश्वे॑ अवन्तु देवाः । । तं त्वा॒ भ्रात॑रस्तु॒वृधा॒ वर्ध॑मान॒मनु॑ जायन्ता॑ ब॒हव॒स्सुजा॑तम् ॥१५॥ षष्ठः खण्डः ॥ ६ ॥ 11 स॒मित्त॑या॒ E. समत्तया Bu. See Hir. I, 8, 4. 12 भागिने संतम° E. - चिकीर्षति । अ० wh. 1 चिकीर्षसि अ°E. त्यभा० B. Bu. T. 13 समिध० E. - At the end of this Mantra B. and Wh. insert : भू: (भू Bpr.m. Wh.) स्वाहा भुवः (भुव Haradatta does not Wh.) स्वाहा॒ सुव: (सुव Wh) स्वाहाँ ( हा ओं Wh.) स्वाहा॑ ॥ mention the Vyāhrtis (given also in P.) here. But in his commentary on āp. 11, 22, he Bays: व्याहृतिभिरप्यन्ते चतस्रः समिध आद्धाति । तत्प्रायश्चित्तत्वे न द्रष्टव्यम् । कल्पा- न्तरदर्शनाच्च । यत्ते अम इत्यादिभिरुपस्थानं च ॥ 14a °र्य॑स्य॒पो॑शान॒ E. सुषु॑प्याः B. E. 14b भिचाचर्यं B. - See Par. II, 3, 2; Sānkh. II, 4, 5; Hir. I, 5, 1o; āśv. 154 प्रथ॒मावा॒स्यै॑ E. 15b भ्रातरँ I, 22, 2; MBr. I, 6, 25 seq.; Kaus. 56, 12. B pr.m.—सुवृद्धो B. — जायतां B. See Av. II, 13, 5; Hir. I, 7, 17. षष्ठः खण्डः Wh. ॥ ६ ॥ B. ॥२१॥ परि त्वाम् एकविंशतिः ॥ ६ ॥ . ॥ ६ ॥ परि त्वान एकान्नविंशतिः ॥ B. G [III. 8. ] ४२ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 7, 1-15- इ॒मँ स्तोम॒महि॑ जा॒तवे॑दसे रय॑मिव॒ संम॑हेमा मनी॒षया॑ । भ॒द्रा हि नः प्रम॑तिरस्य सँसद्यग्ने॑ स॒ख्ये मा रि॑िषामा व॒यं तव॑ ॥ १ ॥ त्र्या॒यु॒षं ज॒मद॑ग्नेः क॒श्यप॑स्य त्र्यायु॒षम् I यद्दे॒वानां॑ त्र्यायुषं तन्मे॑ अस्तु त्र्यायुषम् ॥ २ ॥ शि॒वो नामा॑सि॒ स्वधि॑तिस्ते पि॒ता नम॑स्ते अस्तु मा म हिंसीः ॥३॥ उ॒ष्णेन॑ वायवुदकेनेत्येषः ॥ ४-११॥ इ॒दम॒हम॒मुष्या॑मुष्याय॒णस्य॑ पा॒प्मान॒मप॑ गृ॒हम्युत्त॑रो॒ ऽसौ हि- षः ॥ १२ ॥ आपो॒ हि ष्ठा म॑यो॒भुव॒स्ता न॑ ऊ॒र्जे द॑धातन । म॒हे रणा॑य॒ चक्ष॑से ॥१३॥ यो व॑श्श॒िवत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजयते॒ह नः । उश॒तीर॑व मा॒तर॑ः ॥ १४ ॥ तस्मा॒ अरं गमाम वो यस्य॒ क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आप जनर्यथा च नः ॥१५॥ 2 चियायुषं B. P. T. त्र्यायुषं (tho last time -II, 7, 1b सख्ये E. Rv. 1,94, 1. only) E.-See Hir. I, 9, 6; MBr. I, 6, 8; Vs. III, 62 (Pār. I, 16,7; II, 1, 15); Av. V, 28, 7a. 3 Cf. Vs. III, 63; Hir. I, 9, 10; Sahkh. I, 28, 14. 4-11 वाय उदु० B. (@q: viz. «galah:, i. e. the whole of II, I is to be repeated here. See Sudarsanarya on Ap. 12, 3. 12 ममुप Bu. T. नमव Hir. I, 9, 18. 13-15 The MSS. of the text have only आपो हि ष्ठा मयोभुव॒ इर्त ति॒स्रः, but E explains the three verses. II, 7, 16-26. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ हिर॑ण्यवर्णाश्शुच॑यः पाव॒का इति॑ ति॒स्रः ॥ १६-१৮॥ अ॒न्नाद्या॑य॒ व्यू॑हध्वं दी॒र्घायु॑र॒हम॑न्ना॒दो भू॑यासम् । ४३ सोमो॒ राजा॒ यमाग॑म॒त्स मे मुखं प्र वे॑क्ष्यति॒ भग॑न स॒ह वर्चसा ॥ १९ ॥ सोम॑स्य त॒नूर॑सि त॒नुवं॑ मे पाहि॒ स्वा मा॑ त॒नूरा विंश ॥ २० ॥ नमो॒ यय चाभिग्रहाय॑ च॒ नम॑श्शा कजञ्जभाभ्यां नमस्ताभ्यों दे॒वता॑भ्यो॒ या अ॑भिया॒हिणः ॥२१-२३॥ अ॒प्स॒रस्तु॒ यो ग॒न्धो ग॑न्ध॒र्वेषु॑ च॒ यद्यश॑ः । दे॑वो॒ यो मा॑नु॒षो ग॒न्धस्स मा॑ ग॒न्धस्सु॑र॒भिर्जुषताम् ॥ २४ ॥ इ॒यमे॑षते॒ त्राय॑माणा॒ सह॑माना॒ सह॑स्वती । सा मा हिर॑ण्यवर्चसं ब्रह्मवर्चसिनं मा करोतु ॥ २५ ॥ अपा॑रो॒ऽस्युरो॑ मे॒ मा सँ शरीः । शि॒िवो मोप॑ तिष्ठस्व दीर्घायु॒त्वाय॑ श॒तशा॑रदाय । श॒ते॑ श॒रद्भ्य॒ आयु॑षे॒ वर्च॑से जी॒वात्वै पुण्या॑य ॥ २६ ॥ See Rv. X, 9, 1-3; Ts. IV, 1, 5, 1; V, 6, 1, 4; VII, 4, 19, 4; 19b ° ग॑मा॒त्स B pr. m. 20 तनूमा B. - II seq.; Hir. I, 10, 2; 21, 5; II, 18, 9. B. — दीर्घायुर° E. I ro, 1; Par. II, 6, 17. 21 नमो गृहार्य B. चयो Hir. I, 10, 4. 21-23 See Hir. I ro, 4. TĀ. IV, 42, 4; X, I, 16-18 = 1, 2, 1-3- 19a द्यय व्यूहध्वं मुख्यं Bu. — वैच्यसि॒ B. T. See Hir. सा T. - विशा Bu. See Hir. I, 10, 5. 254 इ॒यमे॑षते॒ B. P. T. 248 अप्सरस्सु च यो Bu. P. अप्सरासु इ॒यमोष॑ध॒ E. यमोषधे wh. इयमो- षधि Bu. ओषधे ओषधीः विभक्तिलोपस्छान्दसः H. See Introd, p. xxiv. 25b ब्रह्म- वर्च॒खिनं B pr. m. 268 See Hir. I, II, 3. 26 b, c See TBr. I, 2, 1, 19 seq. G 2 ४४ || मन्त्रपाठः ॥ II, 7, 27 – II, 8, 4. दे॒वता॑स्त्वा॒ व्य॑क्ष्ह्णन्नित्ये॒ताः ॥ २७-३२ ॥ सप्तमः खण्डः ॥ ७ ॥ आ॒यु॒ष्य॑ वर्च॒स्यै॑ सु॒वी॒र्य॑ रा॒यस्पोष॒मति॑द्यम् । इ॒ हिर॑ण्य॒ वर्च॑स्व॒ज्जैत्र्या॒या वि॑शता॒न्माम् ॥ १ ॥ उच्चैवा॒दि पृ॑तना॒जि स॑त्रासा॒हं ध॑न॑ज॒यम् । सर्व॒स्ममृ॑दी॒र्ऋइ॑यो॒ हिर॑ण्ये॒ऽस्मिन्त्स॒महि॑ताः ॥ २ ॥ शु॒नम॒हँ हिर॑ण्यस्य पि॒तुरि॑व॒ नामा॑ग्रभैषम् । नं॑ मा॒ हिर॑ण्यवर्चसं पु॒रुषु॑ प्रि॒यं कुरु ॥ ३ ॥ प्रियं मा॑ दे॒वेषु॑ कुरु प्रियं मा॒ ब्रह्म॑णे कुरु । प्रि॒यं विश्ये॑षु शूद्रेषु॑ प्रि॒यँ राज॑सु मा कुरु ॥ ४ ॥ 27-32 = II, 2, 3-8. ॥ ७ ॥ Bu. ॥ २० ॥ इ॒ व्य॑क्ष्ण॒नित्ये॒षा E व्यव॑ण॒नित्ये॒ताः B. – सप्तमः खण्डः ॥ Wh. स्तोमं वि॑श॒तिः ॥ ७ ॥ E. B.

वर्च॒स्य B. वर्चस्यं Bu. II, 8, 1a आयुष्यं B. rb वर्च॑व॒जे० B. वर्चस्वत् deest in Wh Bu. H. T • ज्जैत्रया E. - विंशताम्मां Bu. विशताम्मा Wh. T. वि॑शता॒मां E. वि॑िशतां॒ मां B. P. विशतात् मा H. See Hir. I, 10, 6; Vs. XXXIV, 50; AŚv. III, 8, 21, and Stenzler’s note in his German translation; Rv. Khila 27, 1; Rv.-Ms., fol. 62a. उच्चैवादि Bu. Hbd. Ebg. HHg. T., probably . उच्चैर्वाजि E. Wh. Hw. E. Bu. P. T. 38 हिरण्य॑स्वपि॒तुरिव E.

28 उच्चैर्वादि B. 2b समृद्धि.. Wh. See Hir. 1.c.; Asv. 1.c.; Rv. Khila 27, 2; Rv.-Ms. 1.c. 3b पूरुषु Wh. E. T. Hir. 1.c.; Asv. Lc.; Rv. Khila 27, 3: Rv.-Ms. 1.c. Hir. 1.c. See Introd., p. xxir. पुरुर्षु B. E. पुरुष Bu. - See 48 ब्रह्म॑णे MSS. and H. ब्रह्मणि 4b वियैषु B. II, 8, 5-11 ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ४प या ति॒रश्च॑ नि॒पद्य॑से॒ऽहं वि॒धर॑णो॒ इति॑ । तां त्वा॑ घृ॒तस्य॒ धार॑या॒ यज॑ स॒राध॑नीम॒हम् ॥ ५॥ स॒राध॑न्यै दे॒व्यै स्वाहा॑ ॥ ६॥ प्र॒साध॑न्यै दे॒व्यै स्वाहा॑ ॥७॥ स॒म्रानं॑ च वि॒राजं चाभि॒श्रीर्यं च॑ नो गृहे । लक्ष्मी राष्ट्रस्य॒ या मुखे तया॑ मा॒ सँ सृ॑जामसि ॥ ८ ॥ शुभि॑के शिर आ रौह शो॒भय॑न्तो॒ मुखं मम॑ । मुखँ हि॒ मम॑ शोभय॒ भूयासं च॒ भर्गं कुरु ॥ ९ ॥ च यामाहरज्जमदग्नि श्रायै कामायान्यै । इ॒मां तामपि॑ नह्येऽहं भर्गेन स॒ह वर्च॑सा ॥ १० ॥ यदानं चैककुदं ते॑ हि॒मव॑त उ॒परि॑ । तेन॑ वामाचे तेज॑से॒ वर्च॑से॒ भर्गाय च ॥ ११ ॥ अष्टमः खण्डः ॥ ८ ॥ 5-7 See Hir. I, 2, 18; MBr. I, 5, 6; Brh. Up. VI, 3, 3 Bu. Hbd. Hbg. •रार्धनेम॒हं B. T. 어 धिन्ये Bu. 1.c.; Hir. I, II, I. 5b संराधिनीमहं 6 संराधिन्यै Bu. सम्राधन्ये Wh. 7 प्रसा- Rv. - Ms. 8 संम्राजं Bu. Hw. P. T. See Aáv. 1.c.; Rv. Khila 27, 4 8 9. See Hir. I, II, 4, and Sāyana, Rigveda-Bhashya, vol. i, p. 3, 2nd ed.). 108 कामायान्ये Wh. Ew. Tob त्वामपि Bu. xb भगाय च Bu. Wh.

1. 19 (Prof. Max Mūller’s Wh. See Hir. I, II, 4. IIa TA. VI, 10, 2; Av. IV, 9, 9. भर्गाय B. H. बलाय च ET. Seo Hir. I, II, 5. अष्टमः खण्डः ॥ Wh आ॒युष्य॑मैन (मेकोन्न B.) विंशतिः ॥ ८ ॥ . B. ॥ ८ ॥ Bu ४६ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 9, 1–9. मर्य पर्वतपूरु॒षं मयि॑ पर्वतवर्च॒सं मयि॑ पर्वतभेषजं मर्य पर्वतायुषम् ॥१॥ यन्मे॒ वर्च॑ प॒राय॑तमा॒त्मान॑मुप॒तिष्ठ॑ति । इ॒दं तत्पुन॒रा देदे दीर्घायुत्वाय॒ वर्च॑से ॥ २ ॥ प्रतिष्ठे स्यो॑ दे॒वता॑नां मा मा संतप्तम् ॥३॥ प्र॒जाप॑ते॒श्शर॑ण॒मसि॒ ब्रह्म॑णश्छदिवि॑िश्वज॒नस्य॑ छायासं सर्वतो॑ मा पाहि ॥ ४ ॥ दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुः प्र॑स॒वेऽश्विनो॑र्बा॒हुभ्यां॑ पू॒ष्णो हस्ता॑भ्या॒मा ददे तो वधायेन्द्र॑स्य॒ वज्र्जोऽसि॒ वाच॑म॒श्श में मे भव यत्पापं तत्र वारय ॥ ५ ॥ दे॒वी॑ष्षडुवी॑रु॒रु ण॑ः कृणोत॒ विश्वे॑ देवास इ॒ह वीरयध्वम् । मा हस्महि प्र॒जय मा त॒नूभि॒र्मा र॑धाम द्विषि॒ते सो॑म राजन् ॥ ६ ॥ राष्ट्रभृद॑स्याचार्यस॒न्दी मा त्वद्यषम् ॥७॥ राष्ट्रभृद॑सि सम्राडासन्दी मा त्वद्यषम् ॥ ८ ॥ रा॒ष्ट्रभृद॑स्यधिपत्न्यास॒न्दी मा त्वद्यषम् ॥९॥ II, 9, 2a faza Wh. faeg T. 3 देवानां B. देवते Hir. I, 11, 9. Of Par. 4 See Hir. I, II, 10 Par. II, 6, 29. 5 See Ts. VII, I, II, 6, 30; Adv. III, 8, 19. II, I; V, 7, 3, 1; Hir. I, II, 7. 6 The MSS. of the text give only the Pratika, देव: षडुवरित्ये॒षा. Seo Rv. X, 128, 5; Ts. IV, 7, 14, 2 II, 4,12. 8 संम्राडा B. E. Bu. Hw. Hbg. T. Mantras 7-9 are given without any break in B. E. Bu. 7 राष्ट्रभृत॑स्या° Bpr.m. See 9 ° पत्नी सन्दी wh. — The three II, 9, 10 II, 1O, 4. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ४७ आप॑ः पादावनेजनीśषन्तं नाशयन्तु मे । अ॒स्मिन्कुलै ब्रह्मवर्च॒स्य॑सानि ॥ १० ॥ 1 मयि महो मयि यशो मयो॑न्द्रि॒यं वी॒र्य॑म् ॥ ११ ॥ आ मा॑ ग॒न्यश॑सा॒ वर्च॑सा॒ सँ सृ॑ज॒ पय॑सा॒ तेज॑सा च । तं मा॑ प्रि॒यं प्र॒जानां॑ कुर्वेधि॑पतं पशूनाम् ॥१२॥ वि॒राजो॒ दोर्होऽसि वि॒िराजो॒ दोह॑मशीय॒ मम् पद्या॑य॒ वि रोज ॥ १३ ॥ स॒मुद्रं वः॒ प्र हि॑णो स्वां योनि॒मप॑ गछत | अच्छि॑िद्रः प्र॒जया॑ भूयासं॒ मा परा॑ सेच मत्प्रय॑ः ॥१४॥ नवमः खण्डः ॥ ९ ॥ चय्यै विद्यायै यशोऽसि॒ यश॑सो॒ यथो॑ऽसि॒ ब्रह्म॑णो॒ दीप्ति॑रसि । तं मा॑ प्रि॒यं प्र॒जाना॑ कु॒र्वधि॑पतं आ मां नित्येषा ॥ २॥ अमृतोप॒स्तर॑णमसि ॥ ३॥ अमृतधा॒नम॑सि ॥ ४ ॥ शू॒नाम् ॥१॥ पादाव॒नेज॑नीति॒षं E. नीषितं B. See Ait. Br. VIII, 27, 9: Kaus. 90, 11. 12 See Hir. I, 13, 3; Par. I, 3, 15. 13 पद्या॑य॒ MSS and H. पद्यायै II वीर्यं B. Hir. I, 13, 1; Pār. I, 3, 12; Aśv. I, 24, 20-22; Sankh. III, 7, 5- Bu See Pār. I, 314; Hir. I, 13, 4. पुरुषँ षोडश ॥ ९ ॥ E. B. II, 10, 14 ॥ 148 °मभि गच्छता नवमः खण्डः ॥ Wh ॥ ९ ॥ Bu. मर्यि पर्वत- यशो॑सि॒ यश॑से॒ ॥ य° E E. Ib and 2 = II, 9, 12. 3 and 4 are not separated in the MSS. See TĀ. X, 32; 35; Hir. I, 13, 6;9; āśv. I, 24, 13; 28.४८ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 10, 5-11. यन्मधु॑नो मधव्यं पर॒ममन्त्राद्यं वी॒र्य॑म् । तेनाहं मधु॑नो मध्ये॑न पर॒मेवाद्ये॑न वी॒र्ये॑ण पर॒र्मोऽबादो मधव्यो॑ ऽसानि ॥५॥ गौर॑स्यपहतपा॒माप॑ पा॒प्मानं॑ जहि॒ मम॑ चा॒मुष्य॑ च ॥ ६ ॥ अ॒ग्निः प्रावा॑तु प्रथ॒मस्त हि वेद यथा॑ ह॒विः । अरि॑ष्टम॒स्माकं॑ कृ॒ण्वन्त्रा॑ह्म॒णो॑ ब्रा॑ह्म॒णे॒भ्य॑ः ॥ ७ ॥ य॒ज्ञो व॑र्धतां य॒ज्ञस्य॒ वृड॒मनु॑ व॒धाप॑चितिर॒स्यप॑चितिं मा कु॒र्वप॑चिता॒ऽहं म॑नु॒ष्ये॑षु भूयासम् ॥ ॥ गौर्धेनुभ॒व्या मा॒ता रु॒द्राणा॑ दुहि॒ता वसू॑नां॒ स्वसा॑दि॒त्याना॑म॒ मृत॑स्य॒ नाभि॑ः ॥ ९ ॥ प्र वो॑चं चिक॒तुषे॒ जना॑य॒ मा गामना॑गा॒मदि॑तं वधिष्ट ॥ १० ॥ पिब॑द॒कं नृर्णान्यन् ॥ ११॥ 5a यन्म॑धुनामध॒व्यं B. – वीर्य . नादो E. See Hir. I, 13, 8; Pār. I, 3,20. wh. 5b पर्मो ( pr. m.) ना॒दो B. पम- 6 गौर॒स्यप॑हत॒पा॒° E. – ° पाप्मा पाप्मानं ‘पात्माप पात्मानं Bu. See Hir. I, 13, 13; Par. I, 3, 27 seq.; āśv. I, 24, 31. III, 1, 4; MBr. II, 1, 15. 7b अरिष्टम’ Bu. Wh. Hw. अनष्टम० Hbg. T. अरिष्टम in Ebd. seems to have been - म॑नु॒ष्येषु D. 7a See TBr. II, 4, 8, 7; Par. अनि॑ष्टम् B. अनिष्ट॑म॒° E. corrected from अनष्टम’. गौः धेनुः भव्या 8 वृद्धापचित्तिर° B. वृद्धापचितिर° T.— 9 गौर्चेनुस॒व्या E Bu. Wh Hw. Ebd. T. P. गौर्धेनुर्भ (भ pr. m.) व्या B. Hbg. See Hir. I, 13, 12 and Prof. Kirste’s note Par. I, 3, 27. As to धेनुभव्या see Āp. Dh. I, 31, 12; Gaut. IX, 19. Hir. 1.c.; Par. I, 3, 28.

10 णु वोचं E. - See Hir. l.c.; Par. 1… II See According to Sudarśanārya on āp. 13, 17, Mantras 8-11 would be only three. T. counts g and to as one Mantra. II, 10, 12—– II, 11, 5. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ओमुत्सृजत ॥ १२ ॥ ४९ भूतम् ॥ १३ ॥ सा विराट् ॥ १४ ॥ तन्मा शांयि ॥१५॥ तस्य॑ तेऽशीय ॥ १६ ॥ तन्म॒ ऊर्जे धाः ॥१७॥ ओं कल्पयत ॥१४॥ दशमः खण्डः ॥ १० ॥ धा॒ता द॑दातु नो र॒यिमीशा॑नो॒ जग॑त॒स्पति॑ः । स नः॑ पू॒र्णेन॑ वावनत् ॥ १ ॥ धा॒ता प्र॒जाय॑ उ॒त रा॒य ई॑शे धा॒तेदं विश्वं भुव॑नं जजान । धा॒ता पु॒त्रं यज॑मानाय॒ दाता॒ तस्मा॑ उ ह॒व्यं घृ॒तव॑द्विधेम ॥२॥ धा॒ता द॑दातु नो र॒यिं प्राचीं जी॒वातुमक्षि॑ताम् । व॒यं दे॒वस्य॑ धीमहि सुम॒तिँ स॒त्यव॑धसः ॥ ३ ॥ धा॒ता द॑दातु दा॒शुषे॒ वसू॑नि प्र॒जाका॑माय मीढुषे॑ दुरो॒णे । तस्मै॑ दे॒वा अ॒मृता॒स्तं॒ व्य॑यन्तो॒ विश्वे॑ दे॒वासो॒ अदि॑तिस्स॒जोषा॑ः ॥ ४ ॥ यस्त्वा॑ हृदा रिणा॒ मन्य॑मा॒नोऽम॑ये॒ मर्त्यो जोह॑वीमि । जात॑वेदो॒ यथो॑ अ॒स्मासु॑ धेहि प्र॒जाभि॑रग्ने॒ अमृत॒त्वम॑श्याम् ॥ ५॥

12 °त्सृजमा Bu. See Hir. 1.c.; Pār. 1.c. 14 seq- 15-17 तमाचा॑पि॒तस्य॑ तेशीय॒ तन्म॒ B. 13 भूतं सुभूतं Wh See Hir. I, 13, यन्मा चा॑यि॒ तस्य॒ तेशी॑य॒ तन्म॒ 18 दशमः खण्डः ॥ Wh. || 90 || Bu. ॥ १८ ॥ च॒य्यै वि॒द्याया॒ष्टाद॑श ॥ १० ॥ E. ॥ १० ॥ चव्ये II, II, I-8 E.-See Hir. I, 13, 15. विद्याया अष्टादश ॥ १० ॥ B. धा॒ता द॑दातु नो र॒यिमति॒ चत॑नो॒ यस्त्वा॑ ह॒दा करिणेति॒ चत॑स्रः Mss. I have given Mantras 1-4 from Ts. III, 3, 11, 2 seq., and 5-8 from Ts. I, 4, 46, I seq. Haradatta explains them fully. H [III. 8. ] ५० ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 11, 6–14. यस्मै॒ त्वँ सु॒कृते॑ जातवेद् उ लो॒कम॑ग्ने कृ॒णव॑ स्यनम् । अ॒श्विने॑ स पुत्रिण॑ वी॒रव॑न्तं॒ गोम॑न्तं॑ र॒यिं न॑शते स्वस्ति ॥ ६ ॥ त्वे सु पुत्र शवसोऽवृ॑च॒न्काम॑कातयः । न त्वामिन्द्रातिरिच्यते ॥ ७ ॥ उ॒क्थउ॑क्षे॒ सोम॒ इन्द्र॑ म॒माद नी॒थेनथे म॒घवा॑नँ सु॒तासः । यदी॑ स॒बाध॑ः पि॒तरं॒ न पु॒त्राय॑मा॒नद॑सा॒ अव॑से॒ हव॑न्ते ॥ ॥ भूर्भुव॒स्सुवः॑ः ॥ ९ ॥ रा॒काम॒हँ सु॒हवाँ सुष्टुती हु॑वे शृणोतु॑ न॒स्सु॒भगा॑ बोध॑तु॒ त्मना॑ । सीव्य॒त्वप॑स्सू॒च्यच्छि॑द्यमानया॒ ददा॑तु॒ वी॒रँ श॒तदा॑यमु॒क्थ्य॑म् ॥१०॥ यास्ते॑ राके सुम॒तय॑स्स॒पेश॑सो याभि॒र्ददा॑सि दा॒शुषे॒ वसू॑नि । ताभि॑नो॑ अ॒द्य सु॒मना॑ उ॒पाग॑हि सहस्रपो॒षँ सु॑भरो॒ ररा॑णा ॥११॥ यौगन्धरिरेव न राजेति साल्वीरवादिषुः । विवृत्तचक्र आसनस्तीरेण यमुने तवं ॥ १२ ॥ सोम॑ ए॒व नो॒ राजेत्या॑हु॒र्ब्रह्म॒णः प्र॒जाः । विर्वृत्तचक्रा आसना॒स्तीरे॑णासां॒ तव॑ ॥ १३ ॥ पुँसु॒वन॑म॒सि ॥१४॥ 9-11 भूर्भुव॒स्सुवो॑ रा॒कामहं यास्ते राके MSS. The Mantras, which are explained by H., are given from Rv. II, 32, 4 seq.=Ts. III, 3, II, 5. 128 गोगांधरीरेव E. यौगन्धिनिरेव Wh Bu. 13b] विवृत्तचक्र E. तवा Bu. 14 घुसुव° Bu. Wh H. T. पुंसव० E. B. यौगंधरिव B. Bu. H. T. Seo Kasika on Pāp. IV, 1, 173. 12b तवा See S00 Hir. II, I, 33 āśv. I, 14, 75 Par. I, 15, 8. II, 11, 15-20 ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ आ॒भिष्टा॒हं द॒शभि॑र॒भि मृ॑शामि दश॒मस्या॑य॒ सूत॑वे ॥१५॥ यथैव सोम॒ पव॑ते॒ यथा॑ समु॒द्र एर्जति । ५१ ए॒वं ते॒ गर्भे एजतु स॒ह जरायु॑णा न॒ष्क्रम्य॒ प्रति॑ तिष्ठ॒त्वायु॑षि ब्रह्मवर्च॒सि यश॑सि वी॒र्ये ऽन्नाद्यै ॥ १६ ॥ कृतम् । दश मासा॑ञ्छशयानो धात्रा हि तथ ऐतु॒ गर्भो अक्षि॑तो वो जीव॑न्त्याः ॥ १७ ॥ आ॒यम॑नीर्यमयत॒ गर्भ॒मापो॑ देवस्सर॑स्वतीः । ऐतु॒ गर्भो अक्षि॑तो वो जीव॑न्त्याः ॥ १७ ॥ तिलदेऽव॑ पद्यस्व॒ न माँसम॑सि॒ नोदल॑म् । स्य॒ वि॒च्यव॑ पद्यस्व॒ न मा॒सेषु न स्नाव॑सु॒ न व॒द्धम॑सि म॒ज्जसु॑ ॥१९॥ निरे॑तु॒ पृश्च॒ शेव॑ल॒ शुने॑ ज॒राय॒त॑वे ॥ २० ॥ 15 °मि॒ दश॒मास्या॑य॒ E — See Hir. II, 2, 5. 168 सोम॑ः पवते॒ B. See Hir. II, 3. I. 166 एवं ते एवं त्वं Wh - गर्भ एजेतु . जरायु॑णा D. तिष्ठत्यायुषि Bu. - यशसि॑ वीर्यै E. ति॒लदेव॑ E - माँसद॑सि॒ नोदल छ 17 b and 18b एतु E. माँसदसि नोदकं 1. may be नो दल, but Haradatta explains नोदले = ná adalam = na राणा Bu. - 19 a तिल॒देन॑ B. समसि नो॒दले॑ B. It udáram. See Introd., p. xxiv and Hir. II, 3. 3. 19b स्व॒वि॒ित्रियव॑ B. सेषु॑ न॒ B. ब॒द्धम॑सि॒ न म॒ज्जर्सु B. 20

नि॒िरेतुं B. – शेव॑ल॒ etc. Av. I, II, 4. शेव॑ च॒ने (नो B. ) ज॒राय॑व॒त्तवै B. E. शेलं सुने जरायुवत्तवे Bu. See also Pār. I, 16, 2. - I have followed Haradatta in dividing Mantras 16-20. According to Sudarśanārya (on Ap. 14, 14 and 15), Mantra 16 ends with प्रति तिष्ठतु, 17 with तथा कृतम्, 18 with सरस्वतीः, 19 begins with ऐतु गमों, and 20 begins with स्थवित्र्यव. H 2 24133 ५२ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 11, 21-28. दि॒वस्परि॑ प्रथ॒मं ज॑ज्ञे अ॒ग्निर॒स्मद्द्तीयं॒ परि॑ जा॒तवे॑दाः । तृ॒तीय॑म॒प्सु नृ॒मणा॒ अज॑स॒मिन्धा॑न॒ एनं जरते स्वा॒धीः ॥२१॥ वि॒द्मा ते॑ अग्ने त्रे॒धा व॒यानि॑ वि॒द्मा ते॒ सम॒ विभृ॑तं पुरु॒त्रा । वि॒द्मा ते॒ नाम॑ पर॒मं गुहा॒ यदि॒द्मा तमुत्सं॒ यत॑ आज॒न्य॑ ॥ २२ ॥ स॒मु॒द्रे त्वा॑ नृ॒मणा॑ अ॒प्स्वन्तर्नृचचा॑ ईधे दि॒वो अ॑सि॒ ऊध॑न् । तृतीये॑ त्वा॒ रज॑सि॒ तस्य॒वस॑मृ॒तस्य॒ योनौ॑ महि॒षा अ॑हिन्वन् ॥ २३ ॥ अक्र॑न्दनि स्व॒नय॑नव॒ द्यौः क्षामा॒ रेरिहद्दीरुध॑स्स॒म॒ञ्जन् । स॒द्यो ज॑ज्ञनो वि हीमि॒डो अख्य॒दा रोद॑सी भा॒नुना॑ भात्य॒न्तः ॥ २४ ॥ उ॒शिक्पा॑व॒को अ॑र॒तिस्सु॑मे॒धा मर्तेष्व॒ग्निरमृतो नि धा॑यि । इय॑र्त धूमम॑रु॒षं भर॑व॒दु॒च्छुक्रेण॑ शो॒चिषा॒ द्यामिन॑श॒त् ॥२५॥ विश्व॑स्य के॒तुर्भुव॑नस्य॒ गर्भं आ रोद॑सी अपृणा॒ज्जाय॑मानः । डुं चि॒दद्व॑मभिनत्परा॒यञ्जना॒ यद॒ग्निमय॑जन्त॒ पञ्च॑ ॥२६॥ श्रणामु॑दा॒रो धरुणॊ रयी॒णां म॑नी॒षाणां प्रापे॑ण॒स्सोम॑गोपाः । वसो॑स्सू॒नुस्सह॑सो अ॒प्सु॒ राजा॒ वि भा॒त्यय॑ उ॒षसा॑मिधा॒नः ॥ २७ ॥ यस्ते॑ अ॒द्य कृ॒णव॑द्भद्रशोचेऽपूपं देव घृ॒तव॑न्त॒मग्ने । प्र तं न॑य प्रत॒रां वस्यो॒ अच्छभि द्यु॒म्नं दे॒वभ॑क्तं यविष्ठ ॥ २८ ॥ 21-31 The MSS. of the text have only दि॒िवस्परीत्ये॒षो॑नुवा॒कः ॥ This is, as Hara- datta’s commentary shows, Ts. IV, 2, 2 (not Rv. X, 45). Ap. 15, I refers to it by वात्समेण 22 Hw reads consistently वित्मा and वित्म for विद्या, also सत्म for सझ 27 b H. remarks that वसोः stands for वसुः, the reading of the Bahvrcas. II, 11, 29 – II, 12, 21 ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ५३ आ तं भ॑ज सौश्रव॒सेष्व॑ग्न उक्यज॑क्य॒ आ भ॑ज श॒स्यमा॑ने । प्रि॒यस्सूर्य॑ प्रि॒यो अ॒ना भ॑वा॒त्यु॒ज्जा॒तेन॑ भि॒नद॒दुज्जन॑त्वैः ॥२९॥ त्वाम॑ग्ने॒ यज॑माना अनु॒ द्यून्विश्वा वसू॑नि दधिरे वार्याणि । त्वया सह द्रवि॑णमिच्छमा॑ना व्र॒जं गोम॑न्तमु॒शिजो॒ वि व॑व्रुः ॥ ३० ॥ दृशा॒नो रुक्म उ॒ व्य॑द्यौद्दुर्मर्य॒मायु॑ प्रि॒ये रु॑चा॒नः । अ॒ग्निर॒मृतो॑ अभव॒द्दयो॑भि॒र्येदे॑न॒ द्यौरज॑नय॒त्सु॒रेता॑ः ॥ ३१ ॥ अ॒स्मिन्न॒हँ स॒हस्र॑ पु॒ष्या॒म्येध॑मान॒ स्वे वर्शे ॥ ३२ ॥ अङ्गदङ्गात्सं भ॑व॒सि॒ हृद॑यादर्धि जायसे । आ॒त्मा वै पु॑च॒नामा॑सि॒ स जींव श॒रद॑श्श॒तम् ॥ ३३ ॥ एकादशः खण्डः ॥ ११ ॥ अश्मा॑ भव पर॒शुर्भ॑व॒ हिर॑ण्य॒मस्तृ॑तं भव । प॒शूनां त्वा॑ हिंरेणा॒भि जि॑ग्राम्यसौ ॥१॥ मे॒धां ते॑ दे॒वस्त॑वि॒ता मेधां दे॒वी सर॑स्वती । मे॒धां ते॑ अ॒श्विनो॑ दे॒वावा ध॑त्तं पुष्करस्रजा ॥ २ ॥ -

32 °र्धमानाः . धमाना Wh. T. 33b पुच॒नामा॑° E. - See Hir. II, 3, 23 āśv. I, 15, 9; Par. I, 18, 2; MBr. I 5.17 Brh. Up. VI. 4. 8 26. – एकादशः खण्डः ॥ Wh ॥ ११ ॥ Bu. धाता द॑दातु नो र॒यिं विँशतिः ॥११॥ E. B. II, 12, 1a See Hir. II, 3. 2; Pār. I, 16, 18; Adv. I, 15, 3: Brh. Up. VI, 4, 26. B. - See MBr. I, 5, 19; Par. I, 18, 4. 26 में अश्विनों B. श्विनी MBr. I, 5, 18; 1 जि॑षा॒म्य Bu. See MBr. I. 5.9; Adv. I, 15, 2; Rv. - Ms. fol. 56a ; Rv. Khila 29, 2 ५४ ॥ मन्त्रपाठः ॥ त्वयि मेधां त्वयि प्रजां त्वय्यग्निस्तेजो दधातु ॥ ३॥ त्वय॑ मे॒धां त्वय॑ प्र॒जां त्वयीन्द्र॑ इन्द्रि॒यं द॑धातु ॥ ४ ॥ II, 12, 3-14. त्वय॑ मे॒धां त्वय॑ प्र॒जां त्वयि॒ सूर्यो॒ भ्राजो॑ दधातु ॥ ५ ॥ क्षेत्रियै त्वा निर्ऋत्यै त्वा गृ॒हो मु॑ञ्वामि॒ वरु॑ण॒स्य॒ पाशा॑त् । अनागसं॒ ब्रह्म॑णे॒ त्वा करोमि शिवे ते द्यावा॑पृथि॒वी उभे इमे ॥ ६ ॥ शं ते॑ अ॒ग्निस्स॒हार॑स्तु॒ शं द्यावा॑पृथि॒वी स॒हौष॑धीभिः । शम॒न्तरि॑शँ स॒ह वार्तेन ते॒ श॑ ते॒ चत॑स्रः प्र॒दिशो॑ भवन्तु ॥७॥ या दे॑वी॒श्चत॑स्रः प्र॒दिशो॒ वात॑पत्नीर॒भि सूर्यो॑ विच॒ष्टे । तासा॑ त्वा ज॒रम् आ द॑धामि॒ प्र यक्ष्मं॑ एतु निर्ऋतं परा॒चैः ॥४॥ अमो॑चि॒ यक्ष्मा॑द्दुरि॒ताव॑र्त्यै दु॒हः पान्निर्ऋत्यै॒ चोद॑मोच । अहा॒ अव॑ति॒मव॑दत्स्यो॒न॒मय॑भूव॒द्रे सु॑कृ॒तस्य॑ लो॒के ॥९॥ सूर्य॑मृ॒तं तम॑सो॒ याया॒ यद्दे॒वा अमु॑ञ्च॒न्नसृ॑ज॒न्व्येन॑सः । ए॒वम॒हमि॒मं शि॑चि॒याज्जा॑मिशँसाहु॒हो मु॑ञ्वामि॒ वरु॑णस्य॒ पा- शत् ॥१०॥ भू स्वाहा॒ भुव॒ स्वाहा॑हा॒ सुव॒ स्वाहा॒ स्वाहा॑ ॥ ११-१४॥ वादशः खण्डः ॥ १२॥ 6-10 See TBr. II, 5, 6, 1-3; Av. II, 10; Hir. II, 3, 10–4, I. 88 देवीच• Wh - रमी Bu. - सूर्यो वि च॑ष्टे B. B. E. TBr. L.c, = ATİ ☎ (tvā=tvā+á) H. 6b अना॑सं॒ B. 108 व्यैमस : B. E. 86 तासां त्वा 14 द्वादशः सूर्यो विचचे Bu खण्डः ॥ Wh. ॥ १२ ॥ Bu. अश्म भव षोडश ॥१२॥ E. B. II, 13, 1–7. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ मा ते॑ कुमारँ रक्षो॒ वर्ध॑न्मा धे॒नुर॑त्यासा॒रिणी॑ । प्रि॒या धन॑स्य भूया॒ एध॑माना॒ स्वे गृ॒हे ॥१॥ अ॒यं कु॑मा॒रो ज॒रां ध॑यतु॒ दी॒र्घमायु॑ः । तस्मै॒ त्वँ स्तन॒ प्र प्या॒यायु॒र्व॑चा॒ यथो॒ बल॑म् ॥२॥ यद्भूमे॒र्हृद॑यं दि॒वि च॒न्द्रम॑सि श्रुतम् । तदुर्वि पश्यं माहं पौत्रमाँ रुदम् ॥ ३॥ यज्ञे सुसीमे हृदयं वेदाहं तत्प्र॒जाप॑तौ । वेदा॑म॒ तस्य॑ ते व॒यं माहं पौत्रम रुदम् ॥४॥ ५५ नामयति न रुति यचं वयं वदा॑मसि यच॑ चाभिमृशमसि ॥५॥ आप॑स्स॒प्तेषु॑ जागृत॒ रक्षाँसि॒ निरि॒तो नु॑दध्वम् ॥६॥ अ॒यं क॒ल॑ि प॒तय॑न्तं॒ श्वान॑मिवोद्दृड्डम् । त्याचा॒रिणी॑ E त्वा॒चारणी B. P. 2b तो Wh Ew यस्ं B. E. Bu. T. - स्तनं B. P. Hir

Of Hir. II, 3, 8. II, 13, 1a •रत्यासारिणी Bu. Wh. E. T. ●रतिसारिणी Hir. II, 42. 3b रुदं II, 4, 3. Of. Rv.-Ms., fol. 56a. H. सुसीमे हृदयं Wh T. सुशमे हृदयं B. Hir. II, 3, 8; MBr. I, 5, 10; Asv. I, 13, 7; 5 वदा॑मसि and चाभि॒मृता॑मसि, accents by B. E. See Hir. II. 4. 53 Par. I, 16, 25- Hbd. The Grantha MSS. do not distinguish between and J, hence we may read जाग्रत or जागृत in Bu. Wh Hw. Hbg. HHg. See Hir. II. 4. 53 Par. I, 16, 22. - निर्च्छतो Wh. E. 4. सुसीमे हृदयं सुशमे हृद॑ये॒ E. P. सुसीमेईदयं Bu. Of. Par. I, 11, 9.-ZIÉ E. 4b रुदं E. conjecture. व॑दामसि॒ and चा॒भि मृ॑शामसि 6 जायत B. E. T. जाग्रता प्रबुद्धा भवत 74 न्तँ वनमिवोद॑द्धं B. 7a ५६ ॥ मन्त्रपाठः ॥ अजां वाशि॑ितामिव मरुतः पयो॑ध्व॒ स्वाहा॑ ॥ ७ ॥ शराडे रघुश्श रिर्डकेर उलूखलः । च्यव॑नो॒ नश्य॑तादि॒त स्वाहा॑ ॥t॥ अयश्शण्डो मके॑ उप॒वीर॑ उलूखलः । व्यव॑नो॒ नश्य॑तादि॒त स्वाहा॑ ॥९॥ केशिनीं श्वलोमिनीः खर्जापोऽजो॒प॑काशिनः । अपेन नश्य॑तादित स्वाहा॑ ॥१०॥ मि॒श्रवा॑ससः कौबेर॒का र॑क्षोरा॒जेन॒ प्रेषि॑ताः । ‘S’ II, 13, 7-12. या सर्वानयो गच्छन्तच्छन्त परिदाकृतान्स्वाहा॑ ॥११॥ ए॒तान्व॑ते॒तान्गृह्णतेत्य॒यं ब्रह्म॑णस्यु॒त्रः । तान॒ग्निः पर्येसरत्तानिन्द्रस्तान्बृह॒स्पति॑ः । तान॒हं वे॑द ब्राह्म॒णः प्र॑मृश॒तः कु॑द॒न्तान्व॑के॒शाश्वनस्त॒ना- स्वाहा॑ ॥१२॥ त्रयोदशः खण्डः ॥१३॥ 7b वासि॑तमिव E. - पडूं Bu. पर्व्वीचं Wh पर्याइँ T. 8 शण्डेरथः (?) H. शेंडे रथः B. E. E. - Of Hir. II, 3, 73 Par. I, 16, 23. H. T. सखनः पो E. 9a अ॒यः B. अय: E - श॑डयम 108 केशिनी: B. केशिनी E. केशिनि Bu. - खजा॑यो॒ B. Bu. Wh. काशिनी B. E. Of Hir. II, 3, 7- rob नभ्यातादितः E. 11b ॰च्छन्तोपरिदाकृतान् खा° Bu. Wh H. II प्रेचिताः Bu. तांखा (त्स्वा sec. m.) B. •छन्तपलि॒तांश॒तत्स्वा ० . 500 Hir. 1.c. स्फुत्र: B. बह्मर्णस्पुत्रः E. ब्रह्मणः पुत्रः Wh. •छतपरि॒दान॒ 128 ब्रम्हण- 120 ब्राह्मण B. — प्रमृतः कूं० B. II, 14, 1–6. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ नक्तंचारिणं उरस्पेशाञ्छूलहस्तान्क॑पाल॒पान् । पू॒र्वं ए॒षः॑ पि॒तेत्युच्चैश्रव्यक॒र्णः । मा॒ता ज॑घ॒न्या॑ सर्पति॒ यामे॑ विधुरमि॒च्छन्ती॒ स्वाहा॑ ॥१॥ निशीथचारिणी स्वसा॑ स॒न्धिना॒ प्रेक्ष॑ते॒ कुल॑म् । या स्वप॑न्तं यो॒धय॑ति॒ यस्यै विजा॑ताय॒ मन॑ः । तासां॒ त्वं कृ॒ष्णवर्त्मने क्मानं॒ हृद॑य॒ यकृ॑त् । अग्ने॒ अक्षणि निर्द॑ह॒ स्वाहा॑ ॥ २ ॥ अङ्गदङ्गा भ॑वसि हृदयादधि॑ जायसे । वे॒दो वै पु॑च॒नामा॑सि॒ स जव श॒रद॑श्श॒तम् ॥ ३ ॥ अश्मा॑ भवेत्ये॒षा ॥ ४ ॥ ५७ अ॒ग्निरायु॑ष्मा॒न्स वन॒स्पति॑भि॒रायु॑ष्मान् । तेन॒ त्वायु॒षायु॑ष्मन्तं करोमि ॥ ५ ॥ 1.c. सोम॒ आयु॑ष्मा॒न्स ओष॑धीभि॒रायु॑ष्मान् । तेन॒ ॥६॥ 2d अक्षीणि निर्दह B. अक्षणि प्रमृशतः कू० E. - See Hir. 1.c. - त्रयोदश: खण्ड: Wh. ॥१३॥ Bu. मा ते कुमारं त्रयोविंशतिः ॥ १३ ॥ E. B. II, 14, 14 उरमेशाङ्कु° Bu. उरस्ये॒शां॑० B.E. See Hir. 10 जघ॒न्या॑ सर्पति॒ E. - विथुर B. 2b बॊधयन्ति॒ि E. P. 20 कृष्ण॒वने B. हे कृष्णवर्त्मने कृष्णवर्त्मन् H. See Introd, p. xxv. निर्दहत् D. P. 3b पुच॒नामा॑°E. See II, 11, 33. 4 See II, 12, I. 5-9 The MSS. of the text have अ॒ग्निरायु॑ष्मा॒निति॒ पञ्च॑ । and H. explains the five Mantras as given from Ts. II, 3, 10, 3. (So also in P. T.) The Mantra पि॒तर॒ आयु॑ष्मन्त॒स्ते स्व॒धयार्युo etc. is only mentioned in Hw., not in Hbd. Hbg. HHg. See also Par. I, 16, 6; Hir. II, 4, 18. I [III. 8.]պե ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 14, 7– II, 15, 1. य॒ज्ञ आयु॑ष्मा॒न्स दक्षि॑णाभि॒रायु॑ष्मान् । तेन॒ ॥७॥ ब्रह्मायु॑ष्मा॒त्तद्ब्रा॑ह्म॒णैरायु॑ष्मत् । तेन॒ ॥ ॥ देवा आयु॑ष्मन्त॒स्ते ऽमृतेनायु॑ष्मन्तः । तेन॒ त्वायुषायुष्मन्तं करोमि ॥९॥ सर्व॑स्मादा॒त्मन॒स्संभृ॑तासि॒ सा जीव शरद॑श्शतम् ॥१०॥ भूर॒पां त्वौष॑धीनां॒ रसं॒ प्राश॑यामि । शिवास्त॒ आप॒ ओष॑धय- स्वन्त्वनमी॒वास्त॒ आप॒ ओष॑धयस्म॒न्त्वस ॥११॥ भुवोऽपां त्वौ० सुव॑र॒पां त्वौ० ॥१२॥

• 1193 11 भूर्भुव॒स्सुव॑र॒पां त्वौष॑धीनां॒ रसं॒ प्राश॑यामि । शि॒वास्त आप ओष॑धयस्स॒न्त्वन॒मवास्त आप॒ ओष॑धयस्स॒न्त्वसौ ॥ १४ ॥ उ॒ष्णेन॑ वायवुट्केनेत्ये॒षः ॥१५- २२॥ चतुर्दशः खण्डः ॥१४॥ यद्भूमैः क्रूरं तदि॒तो ह॑रामि॒ परा॑चीं निर्ऋतं निर्वाहयामि । इ॒यँ श्रेयो॑ ऽव॒सान॒मा ग॑न्म देवा॒ गोम॒दश्वा॑वदि॒दम॑स्तु॒ प्र भूमं ॥ १ ॥ 11b शिवास्ता, and ‘मीवाला T. - सन्त्वसौ . B. E. T. भुवोपां सुवरपां Wh. Bu. 15-22=II, 1, 18. Ses II, 74 - 11 नक्त॑चा॒रिय॑चतुर्दश ॥ १४ ॥ . B. 12-13 भुवो॒पाँ (॰पां B.) स्व॑प 148 सुवरपां Wh. Bu. स्वर॒पां B. E. T - चतुर्दशः खण्डः ॥ Wh ॥ १४ ॥ Bu ॥ १४ ॥ II, 15, 1b दे॒वा B. - प्र भूम B. प्रभू: Bu. II, 15, 2—12. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ५९ स्यो॒ना पृथिवि भवानृक्ष॒रा नि॒वेश॑नी । यच्छो नश्शर्मे सप्रर्थाः ॥ २ ॥ इहैव ति॑ष्ठ निमि॑ता॒ तस्क॑ला स्या॒दरा॑वती । मध्ये तात्य॑स्य तिष्ठन्मा त्वा॒ प्राप॑त्रघा॒यव॑ः ॥ ३॥ आ त्वा॑ कुमा॒रस्ता॑रु॑ण॒ आ व॒त्सो जग॑ता स॒ह । आ त्वा॑ परि॒स्रुत॑ः कुम्भा आ द॒भः क॒लशी॑रयन् ॥ ४ ॥ ऋ॒तेन॒ स्थूणा॑व॒धि रो॑ह व॒शोयो॑ वि॒राज॒न्नप॑ मे॒ध॒ शत्रूंन् ॥५॥ ब्रह्म॑ च ते श॒त्रं च॒ पूर्व॒ स्थूणे॑ अ॒भि र॑क्षतु ॥ ६ ॥ य॒ज्ञश्च॒ दक्षि॑णाश्च॒ दक्षि॑णे ॥७॥ इ॒षश्चा॒र्जश्वाप॑रे ॥८॥ मि॒त्रश्च वरु॑ण॒श्चोत्त॑रे ॥९॥ ध॒र्मस्ते॒ स्थूर्णाराजः ॥ १०॥ श्रीस्ते॒ स्तूप॑ः ॥११॥ उ॒द्रि॒यमा॑ण॒ उच॑र पा॒प्मनो॑ मा॒ यदवि॑वा॒न्यञ्च॑ वि॒ह्वाँश्च॒कार॑ । 22 पृथिवी (ofव sec. m.) भवा॑° B. पृ॑थि॒वि भवा° E. पृथिवी भवा° Wh. Bu. See TĀ. X, 1, 10; Rv. I, 22, 15; MBr. II, 2, 7. निवेशिनि Bu. तिष्ठ नि० B. तिष्ठन्निमिरा Wh - तिल्बिला B. तिध॑िरा E स्यादिरां B. See Introd., p. xxv. arele E. Deest in Hbd. HHg. 4, 4; Hir. I, 27, 4; Av. III, 12, 7. E. कुंभ B. - नक॑लशीरयन् E. See Av. III, 12, 6a; Hir. I, 27, 7; Aśv. II, 9, 2. 7 दक्षिण B. E. 9 ° चौत्तरे B. 34 तिष्ठ॒निर्मित E. नितिल्पिला Bu. - m) B. 36 ताप्यस्य Bu. Hw T. ताप॑स्य B. Wh Hbg. 48 जयतां सह E. Bee Asv. II, 8, 16; Par. III, 4b परिसृतः Bu. — कुंभा: H. Wh T. कुभा Bu. कुंभ 5 ° ज॒नप॑ शेध॒ . • ज॑तप॑ सेघ (सेघ sec. 6 पूर्वस्थ E. - रचन्तु 10-11 °राज॒श्रीस्ते॒ स्तूप॑ः ( स्तूर्ये : E.) B. E. 123 °च॑कार B. E. Wh. Bu. Of Par. III, 4, 18; Sahkh. IIT, 3, 3 seqq. I 2 ६० ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 15, 12-19. अहा॒ यदेन॑ः कृ॒तमस्ति॑ पा॒यँ रात्र॑या॒ यदेन॑ः कृतमस्ति॑ पा॒यँ सर्व॑स्मान्मोद्धृतो मु॑ञ्च॒ तस्मा॑त् ॥१२॥ इन्द्र॑स्य गृ॒हा वसु॑मन्तो वरू॒थिन॒स्तान॒हँ सु॒मन॑स॒ प्र प॑द्ये ॥ १३॥ अ॒मृता॑हु॒तिम॒मृता॑यां॒ जु॒होम्य॒ग्निं पृ॑थि॒व्याम॒मृत॑स्य॒ जित्यै । तया॑न॒न्तं काम॑म॒हं ज॑यानि प्र॒जाप॑ति॒र्य॑ प्र॑थ॒मो जि॑गायाग्निमग्नौ स्वाहा॑ ॥ १४ ॥ अन्न॑पतेऽन्न॑स्य नो दे॒ह्यनमी॒वस्य॑ श्रु॒ष्मिण॑ः । प्र प्रदातारै तारिष ऊर्जे नो धेहि द्वि॒पदे॒ चतु॑ष्पदे ॥ १५ ॥ अरि॑ष्टा अ॒स्माकं॑ वी॒राय॑न्तु॒ मा परा॑ सेचि मे॒ धन॑म् ॥१६॥ भूमभूमि॑मगान्मा॒ता मा॒तर॒मय॑गात् । भूयास्मं पुत्रैः प॒शुभि॒र्यो नो॒ द्वेष्टि॒ स भि॑द्यताम् ॥१७॥ वास्तॊष्पते॒ प्रति॑ जानीह्यस्मान्स्ववि॒शो अनमीवो भ॑वा नः । यत्त्वेम॑ह॒ प्रति॒ तन्नो॑ जुषस्व॒ शं न॑ एधि द्वि॒पदे॒ शं चतु॑ष्पदे ॥ १८ ॥ वास्तॊष्पते श॒ग्मय॑ सँसद ते सक्षमहि॑ र॒वया॑ गातुमर्त्या । आवः॒ क्षेम॑ उ॒त योगे॒ वरि॑ नो॒ यूयं पा॑त स्व॒स्तिभि॒स्सदा॑ नः ॥ १९ ॥

12b ह॒तम॑स्ति (bis) B. E. रात्र॑या॒ B. E. Wh. Bu. रात्र्या H. - सर्व॑मा॒ग्रोधृती B. 13 Of Par. III, 4, 18; Satkh. III, 4, 10. 148 जुहोत्य° Bu. 14b जयामि E. – ●मिमंत्री . 15 The MSS. of the text give only the Pratika, अन्न॑पत इत्येषा ॥ See Ts. IV, 2, 3, 1; V, 2, 2, 1; TBr. III, II, 4, 1. 16 नो ध० T. Of Par. I, 3, 14; Sahkh. III, 4, 4 17 Of. Kaus. 136, 2. 18-19 The MSS. of the text have वास्तोष्पत॒ इत H. explains the Mantras as given from Ts. III, 4, 10, 1; cf. Rv. VII, 54, 1, and 3. II, 15, 20– II, 16, 2. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ६१ वास्तॊष्पते प्र॒तर॑णो न एधि गोभिरश्वैभिरिन्दो । अ॒जरा॑सस्ते स॒ख्ये स्या॑म् पि॒तेव॑ पु॒त्रान्प्रति॑ नो जुषस्व ॥ २०॥ मीव॒हा वा॑स्तोष्पते॒ विश्वा॑ रू॒पाण्या॑वि॒शन् । सखा॑ सु॒शेव॑ एधि नः ॥ २१॥ शिवँ शिवम् ॥ २२ ॥ पञ्चदश: खण्ड: ॥१५॥ कूर्कुरस्सुर्कुर्कुरः कूर्कुरो वा॑लबन्ध॒नः । उ॒परि॑ष्टा॒द्यदेजा॑य॒ तृ॒तीय॑स्या इ॒तो दि॒वः ॥ १ ॥ औल॑व॒ इत्तमुपा॑ इ॒यथा॒जी॑ञ्चा॒मश्श्बल॑ः । अ॒धोरा॑म॒ उलुम्ब॒लस्मा॑र॒मे॒यो ह॒ धाव॑ति समु॒द्रमि॑व॒ चाक॑शत् ॥२॥ See also ĀŚv. II, 9, 9; Par. III, 4, 75 Hir. I, 28, 1; Kaus. 43, 13. Bu. H. T. एनधि गो० E. Mantras 20 to 22 are missing- Rv. VII, 55, 1. has || १५ || before Mantra 22. 2018 एधि गो० एधि गय॒स्कानो गो० B. See Rv. VII, 54, 2. In Wh., 20b अ॒जरा॑स॒स्ते B. 21a वास्तोष्पते॒ प्र - 22 पञ्चदशः खण्डः wh. यद्भूमैः क्रूरं षविँशतिः ॥१५॥ B. B. Bu II, 16, 1a कूर्कु (र्कु Hbg.) रस्सुकूर्कुरः कूर्कुरो वाल० Wh. Hbg. Hbd. कूर्कुरः स कुर्कुरः कूर्कुरो बोल B. कूर्कुरसुर्कुर्कुरः कूरोर्कु वाल• E. कुर्कुरस्सुकुर्कुरः कूर्कुरो वाल• Bu. कुर्कुरः सुकुर्कुरः कूर्कुरः वाल• Ew. कुर्कुरः सुकुर्कुरः कुर्कुरः वाल° HHg. See Pār. I, 16, 243 Hir. II, 7, 2 1 b देजयत E.. औल॑व॒ B. — इत्त॒मुप॑ E - इयता॒जीमः श॒बल: B. इयथा॒जींछका॒म शबल: E. इयतार्जिन् श्यामश्शबल: Wh इयथार्जियामरश Bu. इयथ, आर्जन, श्यामः H. इयतार्जीयामश्श’ T 2b अ॒धीरा॑म E. – उलुंबल: Wh. Bu. T. उबुंबल ६२ ॥ मन्त्रपाठः ॥ बिभ्रन्निष्कं च रुक्तं च शुना॒मये॑ सु॒वीर॒णः । सु॒वी॑रण॒ सृज॒ सृज॒ शुन॑क॒ सृजैक॑व्रात्य॒ सृज॒ च्छत् ॥३॥ ‘S’ II, 16, 3–6. तत्सत्यं यत्वेन्द्रो ऽब्रवीद्रा स्पशयस्वेति तास्त्व स्पशयित्वागं- च्स्तं त्वा॑वी॒वि॑द॒ हा३ इत्यवि॑द॒ हीति॒ वरं वृणी॒ष्वेति॑ कुमा॒- रमे॒वाहं वरं वृण॒ इत्य॑ब्रवीः ॥४॥ वि॒गृह्य॑ बा॒हू अ॑वसे॒ द्यामि॑व॒ चाक॑शत् ॥५॥ विश्वविष्कं च रुकां च शुनामयँ सुबीरणः । सु॒वी॑रण॒ सृज॒ सृज॒ शुन॑क॒ सृजैक॑त्रात्य॒ सृज् च्छत् ॥ ६ ॥ उचबल: . उलुंन॒भः . उरुबल: B. – अव चाकशत् Hw Hbg. Ebd. T, for व चा; HHg. has only चाकशत्, giving neither अव nor व. Cf. Hir. II, 7, 2. 38 विखंनि० . बिभ्रति निo Bpr.m. - सुबीरण: wh. Ew Hbg. सुबीरण: B. Bu. HHg. T. सुवीरिण: B. Hbd. 3b सुबीरण Wh. Hw. सुवीरण Ebd. सुसूरिण Ebg. सुबीरिण Bu. HHg. T. सुवरिण B. सुवरिणः E. - ० कंत्रात्य B. •कवाक्य 4 यत्वेन्द्रौत्र B. E. यत्तेन्द्रोब्र° Wh. T. Bu. Cf. Hir. II, 7, 2; Pār. I, 16, 24. यत्वेन्द्रव्र° Bu — स्पा॑शयि॒त्वाग॑छ॒तं B sec. m. गच्छस्तं Bu. ॰ग॑छ॒तं B pr. m. स्पाशयत्वागच्छत्तं wh. - हा ३ B. E. Bu. T. ह ३ Wh स्पाधियित्वा- (The two to mark the •ब्रवीदि॒गृह्यं B. E. ब्रवीत् । Grantha MSS. have a peculiar sign somewhat resembling the Grantha

• ब्रवीर्विगृह्य Bu. pluta vowel) – वृणा * Wh.. विगृह्य Wh त्वं च पुनरब्रवीः H. त्वं च पुनरब्रवीत् (sic) Hbd. Hbg. HHg. Of. Par. I, 16, 24; Hir. II, 7, 3-4- 5 वसे B. - द्यामिव Bu. Ew ज्यामि॑िव॒ B. E. Wh. यामव T. Hbg. HHg (deest in Hbd). See Introd., p. xxv. gives this verse in an abridged form, the other MSS. repeat it in full. सुबीर: B. T. सुवीरिण: B. 6b सुबीरण Wh.. सुबरि ET.

6a Only Bu. सुबीरणः Wh. सुवरि B. II, 16, 7–11. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ तत्स॒त्यं यते॑ सर॒मा मा॒ता रोहि॑तः पि॒ता । अ॒मी ये के स॑रस्य॒का अ॑व॒धाव॑ति तृ॒तीय॑स्या इ॒तो दि॒वः ॥७॥ नेक॑श्च ससरमत॒ण्डश्च॒ तूल॑श्च॒ वित॑ल॒श्वार्जुनश्च लोहि॑तश्च । दुला ह॒ नाम॑ वो मा॒ता मन्या॑कको ह वः पि॒ता ॥४॥ सं तथा॑ हन्ति च॒क्री वो॒ न सीस॑रीदत । छपेहि॑ सीसरम सारमेय॒ नम॑स्ते अस्तु सीसर ॥ ९॥ समश्वा॒ वृष॑णः प॒दो न सीसरीदत । छपेहि॑ सीसरम सारमेय॒ नम॑स्ते अस्तु सीसर ॥ १० ॥ श्वान॒मिच्वाद॒न्न पुरु॑षं॒ छत् ॥११॥

धावत Bu. धाव॑ति B. Wh. T. ६३ 78 रोहित B. Wh. H. लोहितः E. T. लेहित : Bu. Of Par. I, 16, 24. संo according to H. ये कैंस° B. E. See Introd., p. xxvi, and Hir. II, 7, 2. 7 b ये के धाव॑न्ति E. 84 ससरमत्तंटच E. सरमतण्ड: Hbd. 80 सरमताण्ड : Hbg. ससमत : HHg. - तृलय विकूल’ Bu. कूलः विकूल: Hbg. Ebd. - •नश्चलोहि॑ितश्च E. - See Hir. 1. c. 8b दूर्ला ह B. दुला हा Bu. - मन्याकको ह Wh. Hbd. Hhg. Hig. T. ममन्याकको ह Bu. मंथाक्को ह B. यथा॑ककुह E. मन्याक: 98 सं तच . संतच B. E. सचचा Wh - वो॒ न सीस- रीदत MSS. I cannot make any sense of this, nor does Haradatta give any help, who says अतश्च न सीसरीदत नोऽपसर्पत, leaving वः unexplained. See Hir. 1.c., and Hw. See Hir. 1. c. Introd., p. xxvi. 16, 24. TO 8 9b and rob पेहिं B. सीसर for सीसरम B. सम॑श्वा॒ वृष॑णः E. समश्च

Cf. Par. I, T

• पदो न वृषण: B. ०श्वा वृषाणः सीसरीदत B. पदोनसीसरीत Bu. Wh प॒दो न सीस॑रीदत E. 11 श्वान॒मिषा॑द॒न्न पुरु॑षं॒ E श्वान॑मि॒छाद॒न्नपु॑रुषं॒ B. °मिच्छा° Wh. See above ga. ६४ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 16, 12 – II, 17, 1. ए॒ते ते॒ प्रति॑ दृश्येते समा॒नव॑सने उ॒भे । ते अ॒हँ सरये॑ण॒ मुस॑ल॒नाव॑ हन्म्युलूखले ॥ १२ ॥ ह॒तश्शी ह॒तश्श॑पि॒ता ह॒तश्श॑ङ्खकुतुर्वकः । अप्ये॑षस्य॒ पति॑ह॒तः ॥ १३॥ ऋषिर्बोधः प्रबॊध स्वप्नों मातरिश्वा । ते ते॑ प्रा॒णान्स्य॑रि॒ष्यन्ति॒ मा भैषीर्न म॑रिष्यसि ॥ १४ ॥ ज॒ग्धो मश॑को ज॒ग्धा वितृ॑ष्टर्ज॒ग्धो व्य॑ध्व॒र स्वाहा॑ ॥ १५ ॥ ज॒ग्धो व्य॑ध्व॒रो॑ ज॒ग्धो मर्शको ज॒ग्धा वितृष्टि स्वाहा॑ ॥१६॥ ज॒ग्धा वितृ॑ष्टिर्जग्धो व्य॑ध्व॒रो ज॒ग्धो मश॑क॒ स्वाहा॑ ॥१७॥ षोडशः खण्डः ॥ १६ ॥ इन्द्र॒ जहि॑ दन्द॒मू॒कं प॒क्षिणं॒ यस्त॑रीसृपः । 128

ए॒ते ते॒ B. E. — समा॒नमर्सने E. 12b हम्युलूखले B sec. m. T. हन्मु० Bpr. m. हन्युलूखले E. Wh हनुलू° Bu. 138 शंखकुतुर्वक: Bu. H. T. शंख: कुतुर्व (or f) कः Wh. शंखकुथुर्बल: B. शङ्खकुर्तुर्बक: E. 148 ऋषिर्बोधः प्रबॊध॒ E. ऋषिर्बोध- प्रबोध Bu. 14b प्राणान् स्परिष्यन्ति Bu. HE णान्त्स्फरि०. प्राणान् सरिष्यन्ति wh. प्रा॒णान् स॑रि॒ष्यन्ति॒ B. प्रा॒णात्स॑रि॒ष्यन्ति॒ E. - मा भैषर्न म॑रि॒ष्यसि B. मो मे॑षीर्न् मभा॑रे॒ष्यसि॑ E. 15 जग्ध वितृष्णर्जग्धो व्य॑ध्व॒र व्यतृ॑ष्टा॒ स्वाहा॑ B.of. 16 जग्धो मशको जग्धो व्यङ्करो Bu - जग्धा B. 17 जग्घो व्यङ्करो arat पिदृष्टिर्नग्धो मo Bu. - षोडशः खण्डः Wh ॥ १६ ॥ B. Hir. II, 16, 5. कुर्कुरः पंचविंशतिः ॥ १६ ॥ B. कूकूरः पचविंशतिः ॥ १६ ॥ B. II, 17, 1a इन्द्र जहि, accents by conjecture. इन्द्रं जहि B. B. दन्तमूकं Wh Hbg. HHg. सरीसृप: E. II, 17, 1–6. द्वितीयः प्रश्नः ॥ दक्ष्यन्तं च दशन्तं च सर्वोस्तानि॑न्द्र जम्भय॒ स्वाहा॑ ॥१॥ अ॒प्सु जा॑त॒ सर्वे॑वृद्ध दे॒वाना॒मपि॑ हस्त्य । त्वम॑ग्न इन्द्र॑मेषि॑त॒स्स नो॒ मा हँसी॒ स्वाहा॑ ॥ २ ॥ चाणमसि परित्राणमसि परिधिरंसि । ६५ अन्ने॑न मनु॒ष्यँस्त्रायसे॒ तृणे॑ प॒शून्क॒र्तेन॑ स॒प॑न्य॒ज्ञेन॑ दे॒वान्त्स्व॒धया॑ पि॒तॄन्स्वाहा॑ ॥३॥ तत्स॒त्यं॒ यत्ते॑ऽमावा॒स्या॑यां॒ च पौर्णमा॒स्यां च॑ विषलिँ हर॑न्ति॒ सर्वे उदरसर्पिर्णः । तत्ते॒ प्रेर॑ते॒ त्वय॒ सं वि॑शन्ति॒ि त्वय॑ न॒स्स॒तस्त्वय॑ स॒ह्मो व॒र्षाभ्यो॑ नः

परि देहि ॥ ४ ॥ नमो॑ अस्तु सर्पेभ्यो॒ ये के च॑ पृथि॒वीमनु॑ । ये अन्तरिक्षे ये दिवि तेभ्य॑स्स॒र्पेभ्यो॒ नम॑ः ॥ ५ ॥ येऽदो रोचने दिवो ये वा सूर्य॑स्य र॒श्मिषु॑ । येषा॑म॒प्सु॒ सद॑ः कृ॒तं तेभ्य॑स्स॒पे॑भ्यो॒ नमः॑ ॥ ६ ॥ 1b द॒च्यंतं च दुशंत॑ च॒ B. दुंच्णंतं च द॒शतं च E. दंदणन्तश्च दशन्तञ्च Bu. दच्णंतं 24 सरोवृद्ध Bu.Wh. Hw. स्सरोवृद्ध T. सरैवृद्ध B: सरैवृद्धा E. सरे च Hbd. सरसी समुद्रे वृद्ध Hd सरे सरसि समुद्रे प्रवृद्ध Hbg. HHg- 3 a परि॒धीर॑सि ॥ B. E. 3b मनु॒ष्या॑स्त्राय॑ते॒ तृणै E. - कर्त्तेन E. कर्त्तेन Bu. H. गर्तेन॑ B. T. गर्त्तेन Wh. B. 4b संविशन्तु । Wh. 5-7 are 48 ° वा॒स्या E च॒ विष॑व॒लं ह॑र॑ति॒ not given in full in the MSS. I take them from Ts. ति॒स्रः ॥ E स॒र्ये॑भ्य॒ इति॑ ति॒स्रः । B. Ba. Wh. T. K IV, 2, 8, 3. सर्पेभ्यो॒ ये के च॒ इति॑ । [III. 8.] ६६ ॥ मन्तपाठः ॥ या इ॒ष॑व यातु॒धाना॑नां॒ ये वा॒ वन॒स्पतिः॒रनु॑ । ये वा॑व॒टेषु॒ शेर॑ते॒ तेभ्य॑स्स॒र्पेभ्यो॒ नम॑ः ॥ ७ ॥ II, 17, 7-12. नमो॑ अस्तु सर्पेभ्यो॒ ये पार्थि॑वा॒ य अन्तरि॒क्ष्या ये दिव्या ये दिश्याः । तेभ्य॑ इ॒मं बलि हरिष्यामि तेभ्य॑ इ॒मं बलिम॑हार्षम् ॥४॥ तक्षि॑क॒ वैशलेय धृतराष्ट्रैरावतस्ते जी॒वास्त्वय॑ नस्स॒तस्त्वय॑ स॒झो व॒षभ्यो॑ नः॒ परि॑ देहि ॥ ९ ॥ धृतरर्राष्ट्रैरावत तश॒कस्ते॑ वैशाल॒यो जी॒वास्त्वय॑ नस्स॒तस्त्वय॑ स॒झो व॒र्षोभ्यो॑ नः परं देहि ॥ १० ॥ अहँसाति॑बलस्ते जी॒वास्त्वय॑ नस्स॒तस्त्वय॑ स॒ह्मो व॒र्षाभ्यो॑ नः परि॑ देहि ॥ ११ ॥ अतिबलाहिँ सस्ते जीवास्वय॑ न॒स्स॒तस्त्वय॑ स॒झो व॒र्षाभ्यो॑ नः॒ परि॑ देहि ॥ १२ ॥ 8 a आ॑न्तरि॒क्षा Ð अंतरि॑क्ष्य B. आन्तरिच्या Bu. Wh H. T. Of Hir. II, 16, 6- दि॒व्या॑ B. - दि॒ियां B. After दिया:, E. has the following interpolation ए॒वा॑मृ॒ते ब॒भूव॒स्ते अ॑स्मि॑न्य॒ज्ञे सम॑चराती ॥ 8b इदं बलिं Bu. - इदमं बलिम Bu. इ॒मां ब॒ल॑म॑° Bpr.m. इ॒मं बुलिम॑° Bsec.m इ॒मं ब॒लंम॑हरिषं E. 9 वैशालेय धृतराष्ट्रैरावतस्ते Wh.. T. वैशा॑लेय॒ धृत॑रा॒द्रैरा॑वत॒ ते B. Bu. वैशा॑लय धृतर्राष्ट्री- रावत तचकस्ते वैशालियो E. जवा॒स्त्वयो॑ न स॒त°E. 10 धृत॑रा॒ष्ट्रैरा॑वत॒ B. — तच॑क॒ वैशा॑य॒ ते जीवा B. Bu. तक्षकवैशालेयस्ते ‘r. त॒चक॒स्ते वैशाल॒यो जी॑वा॒° . 11 अहँसाति॑बलस्ते जवा° Wh. H. T. अहिँसातिबल ते जीवा° Bu. अहिंसातिबलस्ते जीवा° E. अॅसतिबल ते जीवा B. 12 अति॑ब॒लाहँसते जवा• Wh H. T. II, 17, 13-19. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ६७ ये द॑न्द॒भूः पार्थि॑वा॒स्तस्त्वमि॒तः प॑रोगव्यूति नि वैशय । सन्ति॒ वै न॑श्श॒फिन॒स्सन्ति॑ द॒ण्डिन॒स्ते व नेच॒नसा॒न्येद्यु॒यम॒स्मान् हि॒नसा॑त॒ ॥ १३ ॥ समीची नामा॑सि प्राची दिक् तस्या॑स्ते॒ ऽग्निरधि॑पतिरसि॒तो र॑श॒ता यश्चाधि॑पति॒र्य॑श्च॑ गो॒प्ता ताभ्यां॒ नम॒स्तौ नौ मृडयतां ते यं द्विष्मो यश्च॑ नो द्वेष्टि तं वां जम्मे॑ दधामि ॥ १४ ॥ ओजस्विनी नामा॑सि दक्षिणा दिक् तस्यस्त इन्द्रोऽधि॑पतः पृदा॑कू (रश॒ता etc. दधामि ) ॥ १५ ॥ · प्राची नामा॑सि प्रतीची दिक् तस्या॑स्ते॒ सोमोऽधि॑पति स्व॒जो ( रक्षिता दधामि ) ॥ १६ ॥ etc. … अ॒व॒स्थावा॒ नामा॒स्युदी॑ची॒ दिक् तस्या॑स्ते॒ वरु॒णोऽधि॑पतिस्ति- रश्च॑राजी ( रक्षि॒ता etc…. दधामि ) ॥ १७ ॥ अधि॑पत्नो॒ नामा॑सि बृह॒ती दिक् तस्या॑स्ते॒ बृह॒स्पति॒रधि॑पति श्विचो (रेक्षिता etc. … दधामि ॥ १८ ॥ व॒शिनो॒ नामा॑सी॒यं दिक् तस्या॑स्ते॒ य॒मोऽधि॑पतिः क॒ल्माष॑- अ॒तिबलहँस॒स्ते जीव°E. अति॑बलाहिँस ते जीवा B. Bu. Wh. Hbg. — प॒रो गहू॑ति॒ E. प॑रोगव्यूतिं B. - वेशया Bu. नेचि॒न्नसांनेघू. B. न्येनिसान्येयूo Bu. नेजिनसानेयू° Wh. नेत् हिनसात् न्येत् यू० H. See Introd, p. xxvii. 134 दन्तमूकाः Bu. 13 b मेनसान्यद्यू° E. नेडिनसान्नेद्यू° T. 14-25 The MSS. have only: स॒मीची॒ नामा॑सि॒ प्राच दिग्वे॒तयो॒ नाम॒ स्थेति॒ द्वा॑दशपया॒याः ॥ E explains all the Mantras as given from Ts. V 5, 10, 1-3 3-5- K 2६८ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 17, 19-26. यीवो रक्षिता यश्चाधिपति॒र्य॑श्च॑ गो॒प्ता ताभ्यां नमस्तौ नौ मृड- यत ते यं द्विष्मो यश्च॑ नो॒ द्वेष्टि॒ तं वा॑ जम्मे॑ दधामि ॥ १९ ॥ हे॒तयो॒ नाम॑ स्य॒ तेषा॑ वः पुरी गृहा अ॒ग्निर्व॒ इष॑वस्तललो ( वा॑ना॒मं etc…. दधामि ) ॥ २० ॥ नि॒िलम्पा नाम॑ स्य॒ तेषा॑ वो दक्षिणा गृहाः पि॒तरो॑ व॒ इष॑व॒स्तग॑रो ( वातनामं etc… दधामि ) ॥ २१ ॥ .. व॒ज्रिणो॒ नाम॑ स्य॒ तेषा॑ वः प॒श्चाद्गृ॒हा स्वप्नो॑ व॒ इष॑वो॒ गह॑रो ( वातनामं etc. दधामि ) ॥ २२ ॥ … अ॒व॒स्यावा॑नो॒ नाम॑ स्य॒ तेषां॒ व उत्त॒रागृहा आपो॑ व॒ इष॑व- स्समु॒द्रो ( वा॑तना॒मं ete. दधामि ) ॥ २३ ॥

अधि॑तयो॒ नाम॑ स्य॒ तेषां॑ व उ॒परि॑ गृ॒हा व॒र्षे व इषि॒वो व॑स्वान् ( वातनामं etc…. दधामि ) ॥ २४ ॥ क्र॒व्या नाम॑ स्य॒ पार्थि॑वा॒स्तेषा॑ व इ॒ह गृहा अन्न॑ व॒ इष॑वो निमि॒षो वतनामं तेभ्यो॑ वो॒ नम॒स्ते नो॑ मृडयत ते यं डिष्मो यश्च॑ नो॒ द्वेष्टि॒ तं वो॒ जम्मे॑ दधामि ॥ २५ ॥ अप॑ श्वेत प॒दा अ॑हि॒ पूर्वे॑ण॒ चाप॑रेण च । स॒प्त च॒ मानु॑षीरि॒मस्ति॒स्रश्च॑ रा॒जव॑न्धवः ॥ २६ ॥ 20 seqq. वातनामं to दधामि to be supplied from 25.

26b मन्दुषी° E. - रिमा ति B. राजबन्धवी: MSS and H. See Par. II, 144 Sankh. IV, 18, 1; Asv. II, 3, 3; Hir. II, 16, 8, with Prof. Kirste’s note; and Introd., p. xxiv. II, 17, 27–– II, 18, 10 ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ न वै श्वे॒तस्या॑ध्याचा॒रेऽहि॑ज॒घान॒ कं च॒न । श्वे॒ताय॑ वैद॒वय॒ नमो॒ नम॑ श्वे॒ताय॑ वैद॒वय॑ ॥ २७ ॥ सप्तदशः खण्डः ॥१७॥ पर॒मे॒ष्ठ्यति॑ पर॒मो॑ मा॒ श्रियै गमय ॥१॥ प्रत्यव॑रूढो नो हेमन्तः ॥ २ ॥ ६९. प्रति॑ श॒त्रे प्रति॑ तिष्ठामि रा॒ष्ट्रे ॥ ३ ॥ प्रत्यश्वे॑षु॒ प्रति॑ तिष्ठामि॒ गोषु॑ ॥ ४ ॥ प्रति॑ प्र॒जाया॑ प्रति॑ तिष्ठासि॒ भव्ये॑ ॥ ५ ॥ इ॒ह धृति॑रि॒ह विधृतिरि॒ह रन्ति॑रह रम॑तिः ॥ ६ ॥ ७ ॥ स्यो॒ना पृथिवि भवानृक्ष॒रा नि॒वेश॑नी । ‘मच्छ न॒श्शमे॑ स॒मर्थाः ॥ ४ ॥ बडित्या पर्वतानां खिट्रं बिभर्षि पृथिवि । प्र या भूमि प्रवत्वति महूा जि॒नोषि॑ महिनि ॥ ९॥ आ त्वा॑ वहन्तु॒ हर॑य॒स्सचे॑तस श्वे॒तैरश्वे॑स्स॒ह दे॑तु॒मन॑ः । 27a श्वेतस्याज्याचारे Bu. Wh. Bbd. Ebg. T. श्वे॒तस्या॑ध्यच॒रे B. श्वे॒तश्वा॑ध्यासा॒रे B. श्वेतस्य अद्ध्यासारे Hw. श्वेतस्य अद्ध्याहारे HHg. 27 b वैदवीय नमो . Soe Hir. 1.c.; Par. II, 145; āsv. वैद॒वाय॑ नमो॒ B. - सप्तदशः खण्डः II, 3, 3. - किं चना 5. Wh ॥ १७ ॥ B. इन्द्र जहि द्वाविंशतिः ॥ १७ ॥ E. B. पर्मा E. - मां Bu. Wh. T. II, 18, 1 परमेध्यंसि 3-5 Of. Sankh. IV, 18, 10 seq.; MBг. II, 2, 2 seq. 8-9 Only the Pratikas are given in the बड॒ित्या (बलि• E.) पर्व॑तानामिति द्वे ॥ 6 विधृ॑ती° B. - विधृतिरिह deest in Bu. MSS., viz. स्यो॒ना पृथिवि (0 वी Bpr.m. E. ) See II, 15, 2, and Rv. V, 84, 1 = T8 II, 2, 12, 2. 9b भूमि H. = Ts. 10. भूमिं Rv. 1. c. ७० ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 18, 10-34. वाता॑जिर॒र्मम॑ ह॒व्याय॑ शर्व ॥ १० ॥ उप॑ स्पृशतु मा॒द्वान् ढुषे॒ स्वाहा॑ ॥ ११ ॥ उप॑ स्पृशतु मीढुष मीढुष्यै स्वाहा॑ ॥ १२ ॥ जय॒न्तोप॑ स्पृश जय॒न्ताय॒ स्वाहा॑ ॥ १३ ॥ भ॒वाय॑ दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १४ ॥ श॒वय॑ दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १५ ॥ ईशा॑नाय दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १६ ॥ पशुपत॑ये दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १७ ॥ रु॒द्राय॑ दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १४ ॥ उ॒ग्राय॑ दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ १९ ॥ भी॒माय॑ दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ २० ॥ म॒ह॒ते दे॒वाय॒ स्वाहा॑ ॥ २१ ॥ भ॒वस्य॑ दे॒वस्य॒ पत्न्यै॒ स्वाहा॑ ॥२२॥ श॒र्व॑स्य॑ दे॒वस्य॒ पत्न्यै॒ स्वाहा॑ ॥ २३ ॥ ईशा॑नस्य दे॒वस्य॒ पत्न्यै॒ स्वाहा॑ ॥२४॥ प॒शु॒पते॑र्दे॒वस्य॒ पत्न्यै॒ स्वाहा॑ ॥२५॥ रु॒द्रस्य॑ दे॒वस्य॒ पत्न्यै स्वाहा॑ ॥ २६ ॥ उग्रस्य॑ दे॒वस्य॒ पत्न्यै स्वाहा॑ ॥२७॥ भी॒मस्य॑ दे॒वस्य॒ पत्न्यै॒ स्वाहा॑ ॥ २८ ॥ म॒ह॒तो दे॒वस्य॒ पत्न्यै स्वाहा॑ ॥ २९ ॥ जय॒न्ताय॒ स्वाहा॑ ॥ ३० ॥ अ॒ग्नये॑ स्विष्ट॒कृते॑ सु॒हुत॒हुत॒ आहु॑तीनां॒ कामा॑नोँ समर्धयि॒त्रे स्वाहा॑ ॥३१॥ स्वस्ति नः पूर्णमुखः परिक्रामतु ॥ ३२ ॥ गृह॒पोप॑ स्पृश गृह॒पाय॒ स्वाहा॑ ॥ ३३ ॥ गृह॒प्युप॑ स्पृश गृह्यै 10b वाताजरे Bu. – In E. abridged as follows: वे॒तैर• ॥ वाता॑ • शर्व्. S00 Hir. II, 8, 2. 13 जय॒न्तोप॑ स्पृश ज॒यन्ताय॒ E. 32 क्राम E. क्रमतु B. 34 गृह- प्युप॑श गृहात्ये B. गृहाप्युपस्पृश गृहा ( ह° pr.m.) ये B. II, 18, 34-46. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ७१ स्वाहा॑ ॥३४॥ घोषि॑ण॒ उप॑ स्पृशत घषिभ्यः॒ स्वाहा॑ ॥ ३५॥ श्वास॑न॒ उप॑ स्पृशत श्वा॒सिभ्य॒ स्वाहा॑ ॥ ३६ ॥ विच॑न्वन्त॒ उप॑ स्पृशत विचि॒न्वय॒ स्वाहा॑ ॥ ३७ ॥ प्रपु॑न्वन्त॒ उप॑ स्पृशत प्रपुन्व स्वाहा॑ ॥३८॥ सम॑श्नन्त॒ उप॑ स्पृशत सम॒श्नय॒ स्वाहा॑ ॥ ३९ ॥ देव॑सेना॒ उप॑ स्पृशत दे॒वमे॒नाभ्य॒ स्वाहा॑ ॥ ४० ॥ या आख्या॑ता॒ याश्वाना॑ख्याता॒ देव॑सेना॒ उप॑ स्पृशत दे॒वमे॒नाभ्य॒ स्वाहा॑ ॥ ४१ ॥ वारा॒पोप॑ स्पृश द्वारा॒पाय॒ स्वाहा॑ ॥ ४२ ॥ द्वारा॒प्युप॑ स्पृश द्वारा॒यै स्वाहा॑॥४३॥ अन्वा॑सारिण॒ उप॑ स्पृशतान्वासा॒रिभ्यः॒ स्वाहा॑ ॥ ४४ ॥ निष॑जि॒न्नुप॑ स्पृश निषङ्गिणे स्वाहा॑ ॥४५॥ नमो निषङ्गि‍ इषुधमर्ते ॥ ४६ ॥ 35 घोषि॑ण॒ by conjecture. B. E. 37 विचि॒न्व॑त॒ B. घोषिण B. B. 36 [श्वासन by conjecture श्वासिन 38 प्रपु॑न्वन्त॒ E. T. प्रपु॒न्वंत B. प्रपुण्वन्त Wh प्रपु- प्रपिन्वन्त Bu प्रपिन्वन्तः शोभवन्तः Hw. न्वन्तः शोधयन्तः Hbg. शोधयन्तः HHg Deest in 39 सम॑न्त॒ by conjecture आख्या॑ता॒ यश्च ना॑° . Wh. But see comm. on Ap. 20, 5- प्युप॑ स्पृश द्वारा॒म्यै स्वा° B. द्वारपोप स्पृश द्वारपाय and द्वारापः and द्वारापी. प्रपिन्वन्तः प्रपुवभ्य Wh प्रपिन्वदुद्भ्य Bu. 40 देवसेना B. 41 य Hbd. – प्रपुन्वद्ध्य: E. B. T. सम॑च॒न्त E समनंत B. या आ° to *नाख्याता deest in B. The Mantra omitted in 42, 43 द्वारा॒पोप॒ उप॑स्पृशत द्वार॒पा॑य॒ स्वाहा॑ ॥ द्वरा॒प्युप॑शत स्पृशत द्वारा॒प्यै स्वाहा॑ ॥ B. द्वारापोपस्पृशत द्वारापाय स्वा° and द्वारा- द्वारापोप स्पृश द्वारपाय and द्वाराप्युप स्पृश द्वाराध्ये Wh. द्वारप्युप स्पृश द्वारयै Bu. All the Haradatta MSS. read 44 अन्वto by conjecture. अन्वासारिण E. न्वासारि B. निषं॒गिन्नुप॑ स्पृश B. – निषंगणे E. निष॑गिणे B. 45 निषैगण्युप॑ स्पृशत E. 46H. states that this is not meant to be a Pratika of the Mantra occurring Ts. IV, 5, 3, I. ७२ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 18, 47 – II, 19, 3. क्षेत्र॑स्य॒ पति॑ना व॒यँ हि॒तेनैव जयामसि । गामश्वं॑ पोषयि॒त्वा स नो॑ मृडाती॒दृशः॑ ॥ ४७ ॥ क्षेत्र॑स्य पते॒ मधु॑मन्तमूर्ध्नि धे॒नुरि॑व॒ पयो॑ अ॒स्मासु॑ धुव । म॒धुथुते॑ घृ॒तमि॑व॒ सुपू॑तमृ॒तस्य॑ नः॒ पत॑यो मृडयन्तु ॥ ४৮॥ अष्टादशः खण्डः ॥१४॥ यन्मे॑ मा॒ता प्रर्लुलोभ चर॒त्यन॑नु॒व्रता । तन्मे रेत॑ः पि॒ता वृ॑क्तामा॒भुरन्योऽव॑ पद्यताम॒मुष्मै॒ स्वाहा॑ ॥१॥ यस्तिष्ठ॑न्ति या धाव॑न्ति या आंद्रीः परि॑ त॒स्थुषः । अ॒द्भिर्विश्व॑स्य॒ भवभि॑र॒न्तर॒न्य॑ पि॒तुर्देधेऽमुष्मै॒ स्वाहा॑ ॥ २ ॥ यन्मे पितामही प्रलोभ॒ चर॒त्यन॑नु॒व्रता । तन्मे॒ रेत॑ः पिताम॒हो वृ॑ङ्क्तामाभुरन्योऽव॑ पद्यताम॒मुष्मै॒ स्वाहा॑ ॥ ३ ॥ H. ex- 47-48 The MSS. give only the Pratikas, viz. क्षेत्र॑स्य॒ पति॑ना व॒यमित द्वे ॥ plains the two verses as found in Ts. I, I, I, 2 seq. अष्टादशः खण्डः Wh + ॥ १८ ॥ Bu. परमे॒ध्यति॑ पर॒मामष्टी ॥ १८ ॥ E. B. II, 19, 1a चर॒त्यनु॑नु॑त्र॒ता B. 1 b बृङ्गा- मा॒भुर॒न्योप॑पद्यम॒मुष्मै॒ B. वृङ्तामाभुरन्योपपद्यतामुष्मै Bu. वृङ्तां माभुरन्योव प० 1. अवपद्यताम् H. See on this and the following verses Hir. II, 10, 7; Ap. Sraut. I, 9,9; Sankh. III, 13, 5; Manu IX, 20; Dr. W. Caland, Altindischer Ahnencult (Leiden, 1893), pp. 193-197. °स्ति॑ष्ठन्ति॒ E. - आ॑द्रे॒घ्नी: E. B. Wh. T. आद्रोन: Bu. आद्रोघ्नीः आर्द्रभ्यः Hw. आद्रनी: आद्रय: Ebg आद्रनी: आद्रोध्ये Ebd. आद्रोध्यो HHg. See Caland 1.c. - प॑ त॒स्थुष: E. B. Read प॑रित॒स्थुषः ? 21 भर्त्तृ- भि॑र॒तर॒न्य॑ E भर्तीभिरन्तरयं Bu. वृङ्ताम्मा° Ba. T. —न्योपपद्य० E. B. 3a °नु॑नु॒व्रता E. 3b वृ॑ङ्गाम° E. II, 19, 4–14. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ अ॒न्तर्द॑धे॒ पर्व॑तैर॒न्तर्म॒या पृ॑थि॒व्या । आ॒भिदि॑ग्भर॑न॒न्ताभि॑र॒न्तर॒न्य॑ पि॒ताम॒हाम॑धेऽमुष्मै॒ स्वाहा॑ ॥ ४ ॥ यन्मे॑ प्रपितामही प्रलोभ॒ चर॒त्यन॑नुव्रता । ७३ तन्मे॒ रेत॑ः प्रपिताम॒हो वृ॑ङ्क्तामा॒भुर॒न्योऽव॑ पद्यताम॒मुष्य॒ स्वाहा॑ ॥५॥ अ॒न्तर्दध ऋतुभि॑रहोरात्रैश्च॑ स॒न्धः । अर्धसैश्च॒मसि॑श्चा॒न्तर॒न्यं प्र॑पिताम॒हार्द्दधेऽमुष्मै॒ स्वाहा॑ ॥ ६ ॥ ये चेह पि॒तरो ये च नेह याँश्च॑ वि॒द्म याँ उ॑ च॒ न प्र॑वि॒द्म । अग्ने॒ तान्वे॑त्य॒ यदि॑ ते जा॑त॒वेद्स्त्वया॑ प्रति॑ स्व॒धया॑ मदन्ति स्वाहा॑ ॥७॥ स्वाहा॑ पि॒त्रे ॥ ८ ॥ पित्रे स्वाहा॑ ॥ ९ ॥ पि॒त्रे स्वाहा॑ ॥११॥ स्व॒धा स्वाहा॑ ॥ १२ ॥ स्व॒धा स्वाहा॑ ॥१३॥ स्वाहा॑ पित्रे ॥ १० ॥ अ॒ग्नये॑ क॒व्य॒वाह॑नाय ए॒ष ते॑ तत॒ मधु॑माँ ऊ॒र्मिस्सर॑स्वा॒न्यावा॑न॒ग्निश्च॑ पृथि॒वी च ताव॑त्यस्य मात्रा ताव॑तीं त एतां मात्र ददामि यथाग्निरक्षितो ऽनु॑पदस्त ए॒वं महो॑ पि॒त्रेऽषि॒तोऽनु॑पदस्त स्व॒धा भ॑व॒ तां त्वँ स्व॒धां तैस्स॒होप॑ जीव॒र्चस्ते॑ महि॒मा ॥ १४ ॥ 48 ] पृथि॒व्याः E. •न्योपपद्य° E. B. Bu. 5b वृ॑ङ्गातम° Ð. 64 °राचैः स सं° B. वृङ्ताम्मा° Bu. वृङ्क्तां मा० . रात्रेः स्° E. Possibly we ought to read °रा॒त्रैस्स॑स॒न्धिभि॑ः with r. 7a = Rv. X, 15, 138. - प्रविद्मा Bu. 7b स्त्वया प्रत्तं Wh E स्वया॑ प्र॒तँ E स्त्वया॑ प्र॒त्नँ B. °स्तया प्रत्तं Bu. T. - मदंतु B. T. मदन्तु 8-11 E. has only स्वाहा॑ पि॒त्रे पंचॆं स्वाहा॑ ॥ Bu. 14-16 See Hir. II, 13.1. • 13 स्वधा deest in Wh. 14 ऊर्मिः सह॑स्वान् E - ० नुपपदस्त (twice) Bu. both here [III. 8.] L ७४ ॥ मन्त्रपाठः ॥ II, 19, 15 – II, 20, 4. एष ते पितामह मधु॑माँ ऊ॒र्मिस्सर॑स्वा॒न्यावा॑न्वा॒यु॒श्चा॒न्तरि॑क्षं च ताव॑त्यस्य मा॒त्रा ताव॑तीं त एतां मात्र ददामि॒ यथा॑ वा॒यु- र॑क्षि॒तोऽनु॑पदस्त ए॒वं मह्यं पिताम॒हाया॑षि॒तोऽनु॑पदस्त स्व॒धा भ॑व॒ तां त्वँ स्व॒धां तैस्स॒होप॑ जीव॒ सामा॑नि ते महि॒मा ॥ १५ ॥ ए॒ष ते॑ प्रपितामह॒ मधु॑माँ ऊ॒र्मिस्सर॑स्वा॒न्यावा॑ना॒दि॒त्यश्च॒ द्यौश्च ताव॑त्यस्य मा॒त्रा ताव॑तीं त ए॒तां मात्रां ददामि॒ यथा॑दि॒त्यो ऽतोऽनु॑पदस्त ए॒वं मह्यं प्रपिताम॒हाया॑षि॒तोऽनु॑पदस्त स्व॒धा भ॑व॒ तां त्वँ स्व॒धां तैस्स॒होप॑ जीव॒ यजूंषि ते महि॒मा ॥ १६ ॥ एकोनविंशः खण्डः ॥१९॥ पृथि॒वी ते॒ पाच॑ द्यौर॑पि॒धान॑ ब्र॒ह्मण॑स्त्वा॒ मुख॒ जुहोमि ब्राह्म- णानां त्वा प्राणापान यजु॑हो॒म्यक्ष॑तमसि॒ मैष श्रेष्ठा अमुत्रामु- मिलोके ॥ १॥ मार्जय॑न्ता॒ मम॑ पि॒तरो॑ मर्जय॑न्ता॒ मम॑ पिताम॒हा’ मार्ज- र्यन्तां ममं प्रपितामहाः ॥४॥ and in the next two Mantras.- भ॑वत तँ स्व॒धां B.T. -भव तां त्वं स्वधां wh. Bu. H. 15 ऊ॒र्मिः सरह॑स्वान् E. here and in 16. भ॑वतांत स्व॒धा E. भ॑वतांत्तं स्वधा E. भ॑वतो॒ तँ स्व॒धां B. T. 16 भ॑वता॑त्त॒ स्व॒धां E भ॑वतां त्वँ ( तँ B sec. m. T.) स्व॒धां B. T. - एकोनविंशः खण्डः ॥ Wb. ॥१९॥ B. E. Bu

• Wh II, 20, 1 धानं ब्रह्म॑स्त्वा॒ E. धानं ब्राह्म॒णस्त्वा B. - • होम्यच॒तम॑सि॒ B. - चे॒ष्ठा E - ° ष्मि॑न् लो॒° -D B. Wh. T. of E. Bu. See Hir. II, 11, 4. 2-7 मम deest in T. 11, 20, 5–26. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ५ ७५ मर्जय॑न्ता॒ मम॑ मा॒तरो॑ मर्जय॑न्तो॒ मम॑ पितामह्यो’ मार्ज- यन्तां ममं प्रपितामह्यः ॥ ७ ॥ एतते ततासौ ये च त्वामन्वेत पितामहासौ ये च त्वामन्वें- न प्रपितामहासौ ये च त्वामन्वेते नत्रे पितामसी याश्च त्वामन्वेते मनु॑ ॥ १३ ॥ मातरसौ याश्च त्वामन्वे - प्रपितामहासौ याश्च त्वा- मर्जय॑न्ता॒ मम॑ पि॒तर॒ इत्येते ॥ १४ ॥ १५ ॥ १६ ॥ १७॥१८॥१९॥ ये च वोऽच ये चास्मास्वाशँसन्ते॒ यश्च॒ वोऽच॒ यश्चास्मा- स्वाशँसन्ते॒ ते च॑ वहन्ता॑ ताश्च॑ वहन्ताम् ॥ २० ॥ तृ॒ष्य॑न्तु॒ भव॑न्त॒स्तृप्य॑न्तु॒ भव॑न्यः ॥ २२॥ तृप्य॑त॒ नृभ्य॑त॒ तृ॒ष्य॑त॒ ॥२३॥ पु॒त्रान्पौत्रा॑न॒भि त॒र्पय॑न्तरापो॒ मधु॑मतीरमाः । स्व॒धः॑ पि॒तृभ्यो॑ अ॒मृतं॒ दुहा॑ना॒ आपो॑ दे॒वीरुभयस्तर्पयन्तु ॥ २४ ॥ तृप्य॑त॒ तृप्य॑त॒ तृप्य॑त ॥ २५ ॥ B. प्रा॒णे निवि॑ष्टा॒ऽमृते॑ जुहोमि॒ि ब्रह्म॑णि॒ म आ॒त्मामृ॑ह॒त्वाय॑ ॥ २६ ॥ 14-19= 2-7 to be repeated. 21-23 Accents by conjecture. 20 वहतां॒ ताश्च॑ वहन्ता॒ E. वहन्तां ताँच॑ वहन्तां तृप्य॑न्तु॒ भवन्त॒स्तृप्य॑तु भवत्य॒स्तृप्य॑त॒स्तृप्य॑त॒स्तृप्य॑त B. तृप्य॑न्तु॒ भवन्त॒स्तृ॒ष्य॑तु॒ भव॑त॒स्तृप्य॑त॒ तृप्य॑त॒ तृप्य॑त॒ B. Sudarśanārya (comm. to āp. 21, 9) takes 20-23 to be six Mantras, but adds that some explain them as four- in Wh.

23 Omitted पु॒त्रान्पौत्रा॑न॒भि त॒र्प° B. पु॒त्रा पा॒त्रा॑न॒भि त॒र्प° E. See Hir. II, 12, 126 See Hir. II, II, 5, 12, I. L 2 ७६ ॥ मस्त्रपाठः ॥ यां जनः प्रति॒नन्द॑न्ति रात्रं धेनुमि॑वाय॒तीम् । II, 20, 27-33. संवत्स॒रस्य॒ या पत्नी सा नो॑ अस्तु सुमङ्गली स्वाहा॑ ॥ २७ ॥ वह॑ व॒र्षां जा॑तवेदः पि॒तृभ्यो॒ यदे॑ना॒न्व॑त्य॒ निहि॑तान्परा॒के । मेद॑स॒ कुल्या॒ उप॒ तान्क्ष॑रन्तु स॒त्या ए॑षामा॒शिष॑स्स॒न्तु कामै स्वाहा॑ ॥२৮॥ यां जनः॑ प्रति॒नन्द॒न्तीत्ये॒षा ॥ २९ ॥ इ॒यमे॒व सा या प्र॑थ॒मा व्यौच्छंदन्तरस्यां च॑रति प्रविष्टा । व॒धूर्जेजान नव॒गज्जनि॑त्र॒ वय॑ एनां महि॒मान॑स्स॒चन्ते ॥ ३० ॥ छन्द॑स्वती उ॒षसा॒ पेषि॑शाने समा॒नं योनि॒मनु॑ सं॒चर॑न्ती । सूर्य॑पत्नी वि च॑रतः प्रजानती केतुं कृण्वाने अजरे भूरिरेतसा ॥ ३१ ॥ ऋ॒तस्य॒ पन्था॒मनु॑ ति॒स्र आग॒स्त्रयो॑ घ॒र्म॑सो॒ अनु॒ ज्योति॒षाः । प्र॒जामेका॒ रक्ष॒त्यूर्ज॒मेका॑ व्र॒तमेका॑ रक्षति देवयूनाम् ॥ ३२ ॥ ए॒ष्ट॒कां प॑श्यत॒ दोह॑माना॒मन्नं॑ मा॒सव॑ङ्घृ॒तव॑त्स्व॒धाव॑त् । तवा॑ह्म॒णैर॑तिपू॒तम॑न॒न्तम॑श॒य्यम॒मुष्मि॑लो॒के स्फीति॑ गच्छतु मे प- तृभ्यः॒ स्वाहा॑ ॥ ३३ ॥ 27 See Av. III, 10, 2; Par. III, 22; Weber, Nakshatras, II, p. 333 – सुमङ्गली : B. T. 28a यदे॑नान्वेत्य॒ B. यच॒नान्वेष्य॒ E. यत्रैतान् वे० T. 28b कुल्या Wh. Bu. HHg. कुल्या Vs. XXXV 20. कूल्या B. E. Hbg. Hbd. T. Hir. II, 15. 7. - ऐता आ॒शिष॑ः E. T. 1 29 27. 30-32 The MSS. give the Pratika only, viz. यमे॒व सा या प्र॑थ॒मा व्यौघ्- fafa far: H. explains the verses as given from Ts. IV, 3, II, I. 33 पश्यंत E. पश्चति Wh. 33b • तमनन्तर्म . • तमन्नं तदं B. Sée Hir. II, 15, 9. II, 20, 34 – II, 21, 6. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ 99 औँलूखला यावा॑णो॒ घोष॑मक्रत ह॒विष्कृण्वन्त॑ः परिवत्स॒रीण॑म् । एका॑ष्टके सुप्र॒जा वी॒रव॑न्तो व॒यँ स्या॑म॒ पत॑यो रयीणाम् ॥३४॥ ए॒ष्टका तप॑सा॒ तय॑माना संवत्स॒रस्य॒ पत्नी॑ दुदुहे प्रना । तं दोहमुपं जीवाथ पितरस्स॒हस्र॑धारम॒मुष्मि॑लो॒के स्वाहा॑ ॥ ३५ ॥ विंशः खण्डः ॥ २० ॥ उ॒क्थ्यश्वा॑स्यतिरा॒त्रश्च॑ साद्य॒स्क्रीश्छन्द॑सा स॒ह । अर्धूपघृताहुते॒ नम॑स्ते॒ अस्तु माँसपिप्पले स्वाहा॑ ॥१॥ भूः पृ॑थि॒व्यग्निन॒चीमुं मय कामं॒ नि यु॑नज्म॒ स्वाहा॑ ॥२॥ भुवो॑ वा॒युना॒न्तरि॑क्षेण॒ साम्ना॒मुं मय कामं नि यु॑नज्म स्वाहा॑ ॥ ३ ॥ स्व॑र्दे॒वादि॒त्येन॒ यजु॑षा॒मुं मयि॒ कामं॒ नि यु॑नज्म॒ स्वाहा॑ ॥ ४ ॥ ज॒नद॒द्भिर॑थव॑जि॒रोभि॑र॒मुं मय॒ कामं॒ नि यु॑नज्म॒ स्वाहा॑ ॥५॥ रोच॒नाया॑जि॒राया॒ग्नये॑ दे॒वजा॑तवे॒ स्वाहा॑ ॥ ६ ॥

34a °क्रता Wh. •कृत T. — त्स॒रीणां E. Soe Hir. II, 14, 4; Av. III, 10, 5. 35b पितरः E. पितरः B. 35 See Hir. II, 15.9. विंशः खण्डः ॥ Wh. ॥२०॥ Bu. यमे॑ मा॒ता पृ॑थि॒वी ते॒ पाच॒मेक॑वि॑िशति॒रेक॑वि॑िश॒तिः ॥ २० ॥ E. B. सा (स II, 21, 1a उ॒क्थ्य॑श्चास्यति॑रा॒त्रश्च॑ B. उ॒क्थ्यश्चतिरा॒त्रश्च॑ B. – साय॒स्की° E sec.m.) वस्क्री० B. “स्याद्यस्ति’ Bu. rb अ॒पू॒प॒घृताहुते॒ E. — अस्तु माँसपिपले B. 4 स्वर्दिवां° E. अस्तु माँसपिप्पले B. पृ॑थि॒व्य॑नि° E. B. 5 ज॒नद॑द्भिर- 6 रोच॒नाया॑° E. B. थवागि० B. In E. this Mantra is not accentuated. 2७ ॥ मन्त्रपाठः ॥ के॒तवे॒ मन॑वे॒ ब्रह्म॑णे दे॒वजा॑तवे॒ स्वाहा॑ ॥ ७ ॥ II, 21, 7-19. स्व॒धा स्वाहा॑ ॥४॥ अ॒ग्नये॑ क॒व्य॒वाह॑नाय॒ स्व॒धा स्वाहा॑ ॥ ९ ॥ अन्न॑मिव ते दृशे भूयासम् ॥१०॥ वस्त॑मिव ते दृशे भूंया- सम् ॥११॥ वित॑मिव ते दृशे भूयासम् ॥१२॥ आशैव ते दृशे भू॑यासम् ॥१३॥ अ॒वेव॑ ते दृशे भूयासम् ॥ १४ ॥ सँ प्र॑वन्तु दिशो॑ म॒हीस्समा धवन्तु सूनृताः । सर्वे कामा॑ अ॒भि य॑न्तु॒ मा प्रि॒या अ॒भि र॑क्षन्तु मा प्रियाः ॥ १५ ॥ यशो॑ऽसि॒ यश॑ऽहं त्वय॑ भूयासमसौ ॥ १६ ॥ अङ्कौ न्यङ्काव॒भितो॒ रथं यौ ध्वा॒न्तं वा॑ता॒यमनु॑ सं॒चर॑न्तौ । दू॒रेर्हेतिरिन्द्रि॒यावा॑न्पत॒त्री ते नो॒ ऽग्नय॒ः पप्र॑यः पारयन्तु ॥१७॥ अध्व॑नामध्वपते स्व॒स्ति मा॒ सं परिय ॥ १८ ॥ अ॒यं वा॑मश्विना॒ रथो॒ मा दुःखे मा सुखे रिषत् । अरि॑ष्ट स्व॒स्ति ग॑च्छतु विवि॒घ्नन्पृ॑तना॒यत॑ः ॥ १९ ॥ 15a See Hir. I, 16 Seo Hir. 13 मासेव॑ ते E. 14 daīda E.—T. has 14 before 13. 12, 6. इ॑वन्ति॒ E. - म॒हीः ॥ समाध° महीः ॥ समधा B. 1, 12, 7. - समसी E. 17 The MSS. give the Pratika only : अंकी न्य॑काव॒भित इत्ये॒षा ॥ || H. explains the verse as given from Ts. I, 7, 7, 2. See Pār. III, 14, 6; Hir. I, 12, 2. 18 मा deest in T. - पराया Bu. rga See Hir. I, 12, 2 of Par. III, 14, 12. - वामश्विना E. वामश्विना B. - रथे E - मां T. - दुःखे मा सुखे B. - - रिषत् 1gb अरिष्टॅ I विविघ्नन् E. Bu. Wh. T. H. (छान्दसं विशब्दस्य द्विर्वच- B. E. नम् ). विविघ्नत् B. पृत॑नाय॒तः B. E.

II, 21, 20– II, 22, 1. २० ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ ७९ अर्श्वोऽसि॒ हयो॒ ऽस्य॑त्या॒ऽसि॒ नरो॒ ऽस्य॑वी॑सि॒ सप्ति॑रसि २५ वा॒ज्य॑सि॒* वृषा॑सि” नृ॒मणा॑ अ॒सि॒ ययु॒नामा॑स्यो॑दि॒त्या॑नां पत्वा- वि॑हि ॥ ३० ॥ ह॒स्ति यश॒सम॑सि हस्तियश॒सी भू॑यासं॒ वह॑ काल वह॒ श्रियं॑ मा॒भि व॑ह । इन्द्र॑स्य॒ त्वा वज्रेणाभि नि दधाम्यसौ ॥ ३१ ॥ अर्वजिह्नक निजिह्नकाव॑ त्वा ह॒विषा॑ य॒जे । तत्स॒त्यं यद॒हं ब्रवी॒म्यध॑रो॒ मद॒सौ व॑दा॒त्स्वाहा॑ ॥ ३२ ॥ आ ते॒ वाच॒मास्यां॑ दद् आ म॑न॒स्याँ हृद॑या॒दधि॑ । यत्र॑यत्र ते वाहि॑ता॒ तांत आ द॑दे॒ । तत्स॒त्यं यदहं ब्रवीम्यध॑रो॒ मम॑द्यस्वासौ ॥ ३३ ॥ एकविंशः खण्डः ॥२१॥ या त॑ ए॒षा उ॑रा॒थ्या॑ त॒नूर्म॒न्योर्मृध्रस्य॒ नाश॑नी । तां देवा ब्रह्मचारिणो वि न॑यन्तु सुमे॒धस॑ः ॥ १ ॥ 20-30 See Ts. VII, 1, 12; Hir. I, 12, 3- 26 वा॒ज्यसि E. 31a वह श्रियं वा॒हाभि व॑हा E. 31b E.—Of. Hir. I, 12, 4; Pār. III, 15, 2. 32 & fafor- इगाव E. निजिह्नकाय Wh. धरे B. - मदसा Wh. T.- म॑दत् E. See Hir. I,16,5- E. 33b ते वाज् नि० Bu. T. एकविंशः खण्डः ॥ Wh. ॥ २१ ॥ श्चातिराचश्च षोडश ॥ २१ ॥ B. E. °र्मृभ्रस्य T. - नाशनी E. 32b ब्र॑व° B. E. 33 Cf. Hir. I, 15, 6; Pār. III, 13, 6. 338 °च॑मा॒स्यै देवान्नि wh. दे॒वा नि० E. 33 ° ब्र॑वी॒° B. E. — C Bu. उ॒क्थ॑श्वास्यतिरा॒त्रश्च॒ षोड॑श ॥ २१ ॥ . उक्थ्य- II, 22, 1a एषा ररा॒थ्या E. - • मृदस्य B. • प्रस्य॒ See Pār. III, 13, 5; Hir. I, 15, 3- to ॥ मन्त्रपाठः ॥ यत॑ ए॒तन्मुखेऽमृते॑ र॒राट्मुदि॑व॒ विध्य॑ति । II, 22, 27. वि ते क्रोधं नयामसि गर्भमश्वतयी ईव ॥ २ ॥ अव॒ ज्यामि॑व॒ धन्व॑नो हृदो म॒न्युं त॑नोमि ते । इन्द्रापा॑स्य फल॒गम॒न्येभ्यः पुरु॑षेभ्यो॒ ऽन्यत्र मत् ॥ ३॥ यदहं धने॑न प्रपर्णैश्चरा॑मि धने॑न देवा धन॑मि॒छमा॑नः । तस्मि॑न्त्सोमो॑ रुच॒मा द॑धात्व॒ग्निरिन्द्रो॒ बृह॒स्पति॑श्च॒ स्वाहा॑ ॥४॥ परि त्वा गरेर॑महं पर भ्रातुः परि ष्वसुः । परि॒ सर्वे॑भ्यो ज्ञा॒तिभ्यः॒ परि॑षीतः॒ः क्वे॑ष्यसि ॥ ५ ॥ शश्व॒त्परि॑कुपितेन॒ संक्रमेणाविच्छिद । उ॒लेन॒ परि॑षीतोऽसि॒ परि॑षीतोऽस्युलेन ॥ ६ ॥ आव॑र्तन वर्तय॒ नि नि॑िवर्तन व॑र्तयेन्द्र॑ नर्दबुद । 28 एषन्मुखेमतं Bu. ए॒तन्मुखैम॒त्ते॑ E. B. See Hir. I, 15, 3; Pār. III, 13, 5- B. Wh. Wh.. I ए॒तत्सु॒वे॑म॒ते॑ B. 2b क्रोशं wh. - जयामसि

प्रवणश्च T. प्रवणंश्च० 3a अ॒व॒ज्यामि॑व E. — See Av. VI, 42, ra. 3b इन्द्रायस्य B. इंद्रायास्य B. Of Hir. I, 14, 7, where the Mantra is quite corrupt. 48 प्रपणन् व्यवहरन् H. प्रव॒णँश्च॑रामि॒ E. प्रव॒णाव॑रामि B. Wh. Bu. See Hir. I, 15, 1; Av. III, 15, 6; Introd., p. xxi. देवा B. • मच्छमा॑नाः 4b रू॒च॑मा॒धा॑ना॒त्व° Ð. 54 गिरेरमिह E. गिरेरमिह् B. गिरेरमहं 5b परि॑षतः B. परिष्टुतः E. परिषितः Bu. See Introd. p. xxvii. hef B. See Introd., p. xxviii.-See Hir. I, 14, 2; Pār. III, 7, 2. छीदा . •णाविच्छदा Wh. Bu.. 6b उलेन परिषीतोसि E B. - परिषितोस्यूलेन B. परिषितो खुलेन B. See Hir. I, 14, 2 the text give the Pratika only, viz. आवर्त्तन वर्त्तयेत्येषा ॥ wh. Bu. 6a •णाव- उलेन परि॑षितस 7. The MSS. of आवर्त्तन विव॑त्त॒ II, 22, 7-12. ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ भूम्या॒श्चत॑स्रः प्र॒दिश॒स्ताभि॒रा व॑र्तया॒ पुन॑ः ॥ ७ ॥ आवर्तने निवर्तन आवर्तननिवर्त॒नाय॒ स्वाहा॑ ॥ e ॥ अनु॑ पोऽह॒दनु॑यो निव॒तो॑ नो॒ न्य॑वीवृतत् ऐन्द्रः परिक्रोशो वः परिं क्रोशतु सर्वत॑ः ॥ ९ ॥ यदि॒ माम॑ति॒मन्या॑भ्वा॒ अदे॑व दे॒वव॑त्त॒रम् । इन्द्रः पाशैन सिक्ता वो महा॒मिद्दशमा न॑या॒त्स्वाहा॑ ॥ १० ॥ यदि॑ वृ॒क्षाद्यद्य॒न्तरि॑शा॒त्फल॑म॒भ्यप॑प्त॒त्तदु॑ वा॒युरे॒व । ԵՂ यत्रास्पृ॑क्षत्त॒नुवं यच॒ वास आपो॑ बाधन्तां निर्ऋतं परा॒चैः ॥११॥ ये प॒क्षिण॑ पि॒तय॑न्ति॒ विभ्य॑तो॒ निर्ऋते॑स्स॒ह । येत्ये॒षा E. आव॑र्तन वर्तनेत्ये॒षा B. आवर्तन निवर्तयेत्येषा T. Haradatta, explaining the verse as given from Ts. III, 3, 10, 1, takes आवर्तन = आ + आवर्तन Of Rv. X 8 निव॑र्त्तने E वि॒वर्तन B. - आ॒वर्त्तेननिवर्च॒नाय॒ . आवर्तनवि (नि 98 अनुं पो E. B. Wh. H. अनुं वो Bu. See Introd., 19, 8. sec.m c. m.) वर्तनाय B. p. xxi. - °दनु॑ह॒यो व॑व॒तो॑ वो E. • ह्रदय निव॒तो॑ B. • ह्रदनुहयविवृत्तो वो Wh. • इदनुइयो निवृत्ती वो Bu - न्यवीवृतत् Bu. H. T. न्यवीवृधत् E. B. Wh 96 ऐन्द्रः परिक्रोशो तुवः . ऐन्द्रः परिक्रोश व: wh. इंद्रः परि० . 108 माम- तिमन्यावा अदेवा Wh. Bu. मामा॑ति॒मन्या॑भ्वा॒ आदे॒वा B. T. मामति॒मन्या॑द्वा दे॒वा B. — दे॒वव॑त्तर E. वीरवत्तरं Wh. rob ऐन्द्र: wh. — सिक्का वो H., who says that सिक्का is छान्दस for सित्वा सिक्ता वो B. शिक्का वो E. सित्कापो Bu. सिग्नातो Wh. सित्त्वा पोT. See Introd, p. xxvii. वा° B. •मभ्यपतत्तदु वा° Bu.

ITA • म॒भ्य॑पप्त॒त्तदु॑ 11b •स्सृ॑क्षत्त॒नुव॒ B. Wh आपो बधित E. वास॑ आ॒पो बधत B. See Hir. I, 16, 7. M वा॒° B. • म॒भ्यय॑त्म॒तद॑ स्पृक्षस्तनुवं Bu. - वास 128 बिभ्रतो Wh. [III. 8.] २ ॥ मन्त्रपाठः ॥ ते मा॑ शि॒वेन॑ श॒ग्मेन॒ तेज॑सोन्दन्तु॒ वर्च॑सा ॥ १२ ॥ II, 22, 12-23. दि॒वो नु मा॑ बृह॒तो अ॒न्तरि॑क्षाद॒पो॑ स्तो॒को अ॒भ्यप॑प्तच्छ॒वेन॑ । सम॒हमि॑न्द्रि॒येण॒ मन॑सा॒हमा गा॑ ब्रह्म॑णा संपृञ्चा॒न स्सु॒कृता॑ कृ॒तेन॑ ॥ १३॥ इमं में वरुण ॥ १४ ॥ तव यामि ॥१५॥ त्वं नो अग्ने ॥ १६ ॥ स त्वं नो अग्ने ॥ १७ ॥ त्वम॑ग्ने अ॒यासि॑ ॥१৮॥ प्रजा॑यते॒ न त्वदे॒तान्य॒न्यो विश्वा॑ जा॒तानि॒ परि॒ ता बभूव । यत्का॑मास्ते॒ जुहुस्तन्नो॑ अस्तु व॒यँ स्या॑म॒ पत॑यो रयी॒णाम् ॥१९॥ स॒म्राजं च ॥ २० ॥ भू स्वाहा॑ ॥ २१ ॥ भुव॒ स्वाहा॑ ॥ २२ ॥ सु॒व॒ स्वाहा॑ ॥ २३ ॥

12 b तेना॑ म॒तेन॑सो॒दं B. तेज॑स्येदंतु . तेजसोन्तन्तु Bu. — Seo Hir. I, 16, 5. 13a दि॒वो नु मा॑ B. दवा नु बमा E. दिवोनु मामनु Ew रि॑षा॒दपाँ खोको E — अ॒भ्य॑पद्मक॒वेना॑ E. शिवेन is omitted by H. 13 वीर्येण inserted before मन॑सा in E. T. – मन॑साहमागी E. - ब्रम्हणा संपृचा॒नः सुकृता॑ पृ॑चा॒नः सु॑श॒ताव॑तेन . ब्रह्मणा संपृञ्जानास्सुकृता गणेन wh. 14-18 I, 4, 12-16. ह॒तेन॑ B. ब्र॑ह्म॑णा॒ सं ब्रह्मणा संपृञ्चानस्सुकृता 19 The MSS. of the text कृतेन Bu. See Hir. I, 16, 6. have only the Pratika: प्रजापते. H. explains the verse as given from Ts. I, 8, 14, 2= Rv. X, 121, 10. 20 = II 8, 8 संम्रानं॑ च॒ B. Bu. सं॒म्राजं च वि॒िराजं च E. T 21-23 The MSS. have only : व्याह॒तीर्वहू॑ताः E. व्याव॑तीर्व॒ह॒ताः B. व्याहतीर्विद्वताः II, 22, 24- ॥ द्वितीयः प्रश्नः ॥ इमं जीवेभ्यः परिधिं द॑धामि॒ सैषां नु गा॒दप॑रो॒ अधि॑मे॒तम् । श॒तं जवन्तु श॒रद॑ः पु॒रू॒चीस्ति॒रो मृत्युं द॑धतां॒ पर्व॑तेन ॥ २४ ॥ द्वाविंश: खण्ड: ॥ २२ ॥ 3 ԵՅ ‘या त एषा रराया तनूः ॥ उक्थ्यश्चास्यतिरात्रश्च ॥ पृथिवी ते पात्रम् ॥ यन्मे माता ॥ परमेष्यसि परमाम् ॥ इन्द्र जहि दन्दशूकम् ॥ कूर्करस्सुकूर्कुरः ॥ यद्भूमेः क्रूरम् ॥ नक्तंचारिण उरस्पेशान् ॥ मा ते कुमारँ रचो वधीत् ॥ अश्मा भव परशुर्भव ॥ धाता ददातु नो रयिमिति चतस्रः ॥ चव्ये विद्यायै ॥ मयि पर्वतपुरुषम् ॥ " आयुष्यं वर्चस्यम् ॥ इमँ स्तोममर्हते ॥ परि त्वाने परि मृजामि ॥ सुश्रवस्तुश्रवसं मा कुरु ॥ योगेयोगे तवस्तरम् ॥ आगन्त्रा समगन्महि ॥ आयुर्दी देव जरसं गृणानः ॥ उष्णेन वायवुदकेनेहि ॥ उष्णेन दधतां पर्वतेन ॥ ॥ इति द्वितीय: प्रश्नस्समाप्तः ॥ ॥ मन्त्रप्रश्नइयं समाप्तम् ॥ हरिः ओम् ॥ शुभमस्तु ॥ Bu. Wh. T. व्याहृतयच गताः H. I follow Haradatta on Ap. 239, who says that there are ten āhutis; according to Sudarśanārya there are eleven, so that after सुव॒ स्वाहा॑, ओँ स्वाहा would have to be added. But see Ap. 2, 7 with the comm. 248 द॑दाम B pr. m. T. - मैषां E मा नो नु T. - • मेतत् . 24b जौवे E. – दध॑ता॒ - या त॑ ए॒षा ररा॒व्या See TBr. III, 7, 11, 3. - द्वाविंशः खण्डः ॥ Wh. ॥ २२ ॥ Bu. त॒नूः स॒प्तवँशतिः ॥ E. B. E adds here: द्वितीयो मन्त्रपाढा समाप्तः ॥ २ ॥ 1 This list from या त एषा down to वायवुदकेनेहि is omitted in Wh. 2 E. adds M2 t४ ॥ मन्त्रपाठः ॥ numbers from I-22. 3 उक्थश्चाति B. E. उक्थचास्यति Bu. 5 0 II, 22, 24. ’ दन्दशुकं E. दन्तमूकं Bu. कूर्करः सकू B. E. शिवं शिवं Bu. B. ends : उष्णेन धाता ददातूक्थ्यश्च हविंशतिः ॥ हारीः ओं ॥ इति मंत्रप्रश्नः समाप्तः ॥ E. ends: उष्णेन धाता ददातु उक्थ्यच द्वाविंशतिः ॥ २ ॥ Wh ends: उष्णेन दधतां पर्वतेन ॥ हरिः ओम् मन्त्रप्रश्नद्वयं समाप्तम् ॥ हरिः ओम् शुभमस्तु ॥ Bu ends : उष्णेनायुदी आगन्त्रा योगेयोगे सुश्रवः परि त्वेमं स्तोमन्धाता यत् भूमेव्यमे माता दश ॥ उष्णेन दधतां पर्वतेन ॥ हरिः ओम् ॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ " वाव उ० E वायुवु° Bu.