१७ गव्य-होमः

विश्वास-प्रस्तुतिः

+++(दश गव्यानि जुहोति। त्रैष्टुभः सर्वोनुवाकः । इह धृतिरित्यादि यजुः ।)+++
+++(हे रुद्र!)+++ म॒यो॒भूर् वातो॑ अ॒भि वा॑तु + उ॒स्रा+++(=गाः)+++
ऊर्ज॑स्वती॒र् ओष॑धी॒र् आरि॑शन्ताम्+++(=आहरन्तु)+++ ।
पीव॑स्वतीर् जी॒व-ध॑न्याᳶ+++(=धनार्हा [वत्साः])+++ पिबन्त्व्
अव॒साय॑+++(=अवनीयाय)+++ प॒द्वते॑ +++(हे)+++ रुद्र मृड ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

यास् सरू॑पा॒ विरू॑पा॒ एक॑-रूपा॒ ,
यासा॑म् अ॒ग्निरिष्ट्या॒ नामा॑नि॒ वेद॑ +++(अन्यदेवतापेक्षया सर्वदेवमुखत्वात्)+++।
या अङ्गि॑रस॒स् तप॑से॒ह च॒क्रुस् ,
ताभ्यᳶ॑ +++(गोभ्यः)+++ पर्जन्य॒ महि॒ शर्म॑ यच्छ ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

या दे॒वेषु॑ त॒नुव॒म् ऐर॑यन्त॒
यासाँ॒ सोमो॒ विश्वा॑ रू॒पाणि॒ +++(दध्यादिलक्षणानि)+++ वेद॑ ।
ता अ॒स्मभ्य॒म् पय॑सा॒ पिन्व॑मानाᳶ
प्र॒जाव॑तीर् इन्द्र गो॒ष्ठे रि॑रीहि+++(=समागमय)+++ ।[43]

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्र॒जाप॑ति॒र् मह्य॑म् ए॒ता +++(गावो)+++ ररा॑णो॒+++(=ददन्)+++ ,
विश्वै॑र् दे॒वैᳶ पि॒तृभि॑स् सव्ँविदा॒नः+++(=ऐकमत्यं गतः)+++ ।
शि॒वास् स॒तीर् उप॑ नो गो॒ष्ठम् आक॒स्+++(=आकरोतु)+++
तासाव्ँ॑ व॒यम् प्र॒जया॒ सँ स॑देम ।

इह धृतिः ...{Loading}...

विश्वास-प्रस्तुतिः

इ॒ह धृति॒स् +++(स्यात्)+++ स्वाहा॑।
इ॒ह विधृ॑ति॒स् +++(स्यात्)+++ स्वाहा॑।
इ॒ह रन्ति॒स्+++(=रतिसाधनभूता)+++ +++(स्यात्)+++ स्वाहा॑।
इ॒ह रम॑ति॒स् +++(स्यात्)+++ स्वाहा॑।

मूलम्

इ॒ह धृति॒स् स्वाहा॑ । इ॒ह विधृ॑ति॒स् स्वाहा॑ ।
इ॒ह रन्ति॒स् स्वाहा॑ । इ॒ह रम॑ति॒स् स्वाहा॑ । [संयुक्तमन्त्रः- इ॒ह धृति॒स्स्वाहे॒ह विधृ॑ति॒स्स्वाहे॒ह रन्ति॒स्स्वाहे॒ह रम॑ति॒स्स्वाहा॒]

भट्टभास्कर-टीका

इहास्मिन् पादे धृतिर्धारणं तृप्तिर्वाऽस्तु । इह विधृतिः विद्यापुत्रादिसंपत्प्रभवा धृतिरस्तु । रन्तिः रतिसाधनभूता गवादयः सन्तु । ‘क्तिच्क्तौ च’ इति क्तिच् ‘न क्तिचि दीर्घश्च’ इति नलोपाभावः । इह रमतिः इह रमणमस्तु । रमतेरौणादिकोतिप्रत्ययः, उभयत्र वृषादित्वादाद्युदात्तत्वम् ॥

महीम् ऊ षु ...{Loading}...

म॒हीम् ऊ॒ षु मा॒तरँ॑ सुव्र॒ताना॑म्
ऋ॒तस्य॒ पत्नी॒म् अव॑से हुवेम
तु॒वि॒+++(=प्रवृद्ध)+++-क्ष॒त्त्राम् अ॒जर॑न्तीम् उरू॒चीँ+++(=उरुगमनां)+++ सु॒शर्मा॑ण॒म् अदि॑तिँ+++(=अखण्डनीयां)+++ सु॒प्रणी॑तिम् ॥

महीम् ऊ षु ...{Loading}...

Keith

The mighty mother of the righteous,
The spouse of holy order, let us invoke to aid us,
The powerful, the unageing, the wide
Aditi, who giveth good protection and good guidance.

भट्टभास्कर-टीका

महीं महतीं महनीयां वा मातरं मातृस्थानीयां वा सुव्रतानां शोभनकर्मणां पुरुषाणाम् । ‘नञ्सुभ्याम्’ इत्युत्तरपदान्तोदात्तत्वम् । ऋतस्य सत्यस्य यज्ञस्य वा पत्नीं पालयित्रीं तुविक्षत्रां बहुलां बहुधनां वा । त्रिचक्रादित्वाद् उत्तरपदान्तोदात्तत्वम् ।
अजरन्तीम् अविनाशां उरूचीम् उरु महतोञ्चतीं बहुप्रकारगातिं वा । ‘चौ’ इति पूर्वपदस्य दीर्घत्वं उदात्तनिवृत्तिस्वरेण ङीप उदात्तत्वम् ।

सुशर्माणं सुसुखाम् । ‘सोर्मनसी’ इत्युत्तरपदाद्युदात्तत्वम् ।
अदितिम् अखण्डनीयां सुप्रणीतिं सुखेन शर्मणां प्रणेत्रीम् । कृदुत्तरपदप्रकृतिस्वरत्वम् । तत्र च ‘तादौ च’ इति गतेः प्रकृतिस्वरत्वम् ।

ईदृशीं महीं देवीम् अवसे रक्षणाय तस्यास्तर्पणाय वा हुवेम सुष्ठु आह्वयामः । व्यत्ययेन शः । पूर्ववत्सम्प्रसारणम्, ‘सुञः’ इति सोस्संहितायां षत्वम् । इति पादपूरणे । ‘अन्येषामपि दृश्यते’ इति तस्य संहितायां दीर्घत्वम् ॥

मूलम्

म॒हीमू॒ षु मा॒तरँ॑ सुव्र॒ताना॑मृ॒तस्य॒ पत्नी॒मव॑से हुवेम ।
तु॒वि॒क्ष॒त्त्राम॒जर॑न्तीमुरू॒चीँ सु॒शर्मा॑ण॒मदि॑तिँ सु॒प्रणी॑तिम् ॥

०३ सुत्रामाणं पृथिवीम् ...{Loading}...

सु॒त्रामा॑णम्+++(=सुत्राणं)+++ पृथि॒वीन् द्याम् अ॑ने॒हसँ॑+++(=अपापाम्)+++
सु॒शर्मा॑ण॒म् अदि॑तिँ सु॒प्रणी॑तिम् ।
दैवी॒न् नावँ॑ स्व्-अरि॒त्राम्+++(=सुनौदण्डां)+++ अना॑गसो॒
अस्र॑वन्ती॒म् आ रु॑हेमा स्व॒स्तये᳚ ॥