०३ विष्ण्वतिक्रमाः

अ॒ग्निना॑ दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि गाय॒त्रेण॒ छन्द॑सा त्रि॒वृता॒ स्तोमे॑न रथन्त॒रेण॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण पूर्व॒जान्भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादया॒म्यवै॑नान्बाधे॒ प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मो विष्णो॒ᳵ क्रमे॒णात्ये॑नान्क्रामा॒मि

अ॒ग्निना॑ दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि गाय॒त्रेण॒ छन्द॑सा ..

त्रि॒वृता॒ स्तोमे॑न रथन्त॒रेण॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण पूर्व॒जान् भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि ।

अ॒ग्निना॑ दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि गाय॒त्रेण॒ छन्द॑सा ..

त्रि॒वृता॒ स्तोमे॑न रथन्त॒रेण॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण पूर्व॒जान् भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि ।

1अग्निना देवेनेत्याद्या अभिचारादिः । संवत्सरमेतैः क्रमैः क्रमेत - अग्निना देवेन पृतनाः परसेनाः जयामि अभिभवामि गायत्रेण छन्दसा । गायत्र्येव गायत्रं, ‘नपुंसके स्वार्थ उपसंख्यानम्’ इत्यण् । त्रिवृता स्तोमेन नवस्तोत्रीयेण स्तोमेन त्र्यवयवास्तिस्रो वृत्तयः यस्य इति त्रिवृत्, त्रिचक्रादित्वादुत्तरपदान्तोदात्तत्वम् । रथन्तरेण साम्ना ‘अभी त्वा शूर नोनुमः’ इत्येतद्योनिना वषट्कारेणायुधेन अग्निप्रसादेन गायत्र्यादिभिस्साधनभूतैर्जयामि पूर्वजान् प्रथमजान् भ्रातृव्यान् शत्रून् । ‘व्यन् सपत्ने’ इति व्यन् । अधरान् पादयामि अधोमुखान्निपातयामि ।

अवै॑नान्बाधे ।

अवै॑नान्बाधे ।

किंच - एनानवबाधे अवमतान् कृत्वा बहुधा पीडयामि यथा मामेव शरणं भजेयुः । एनादेशोनुदात्तः ।

प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।

प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।

किं च - एनान् प्रतिनुदे प्रत्येकं प्रातिलोम्येन वा व्यथयामि अस्मिन् क्षये गृहे । ‘क्षयो निवासे’ इत्याद्युदात्तत्वम् । ‘ऊडिदम्’ इतीदमो विभक्तिरुदात्ता । अस्मिन् भूमिलोके पृथिवीस्थाने न गृहमात्र एव । योस्मान् द्वेष्टि अविदितमस्माकं, यं च वयं द्विष्मः अविदितं तस्य तावुभावपि भ्रातृव्यौ पीडयामि ।

विष्णो॒ᳵ क्रमे॒णात्ये॑नान्क्रामामि ।

विष्णो॒ᳵ क्रमे॒णात्ये॑नान्क्रामामि ।

किं च - विष्णोः क्रमेण विष्णोरेव वा क्रमेण तेन पूर्वकृतेन साधनभूतेन निरस्य अतिक्रम्य अधितिष्ठामि ॥

इन्द्रे॑ण दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि॒ त्रैष्टु॑भेन॒ छन्द॑सा पञ्चद॒शेन॒ स्तोमे॑न बृह॒ता साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण [10] स॒ह॒जान्

इन्द्रे॑ण दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि ।
त्रैष्टु॑भेन॒ छन्द॑सा पञ्चद॒शेन॒ स्तोमे॑न बृह॒ता साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण सह॒जान् +++(भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि । प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।)+++

इन्द्रे॑ण दे॒वेन॒ पृत॑ना जयामि ।
त्रैष्टु॑भेन॒ छन्द॑सा पञ्चद॒शेन॒ स्तोमे॑न बृह॒ता साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑ण सह॒जान् +++(भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि । प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।)+++

2इन्द्रेणेत्यादि ॥ द्वितीयोतिक्रमः । त्रिष्टुबेव त्रैष्टुभम् । उत्सादित्वात्स्वार्थिकोञ् । पञ्चदशः पञ्चदशस्स्तोत्रीयः । ‘स्तोमे डविधिः पञ्चदशाद्यर्थे’ इति डः । बृहता साम्ना ‘त्वामिद्धि हवामहे’ इत्येतद्योनिना । समानमन्यत् । सहजानिति विशेषः । सकुल्याः स्वाभाविका वा । पूर्ववत्सः । ‘भ्रातृव्यान्’ इत्याद्यनुषज्यते ॥

विश्वे॑भिर्दे॒वेभि॒ᳶ पृत॑ना जयामि॒ जाग॑तेन॒ छन्द॑सा सप्तद॒शेन॒ स्तोमे॑न वामदे॒व्येन॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑णापर॒जान्

विश्वे॑भिर्दे॒वेभि॒ᳶ पृत॑ना जयामि।
जाग॑तेन॒ छन्द॑सा सप्तद॒शेन॒ स्तोमे॑न वामदे॒व्येन॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑णापर॒जान् +++(भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि । प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।)+++

विश्वे॑भिर्दे॒वेभि॒ᳶ पृत॑ना जयामि।
जाग॑तेन॒ छन्द॑सा सप्तद॒शेन॒ स्तोमे॑न वामदे॒व्येन॒ साम्ना॑ वषट्का॒रेण॒ वज्रे॑णापर॒जान् +++(भ्रातृ॑व्या॒नध॑रान्पादयामि । प्रत्ये॑नान्नुदे॒ऽस्मिन्क्षये॒ऽस्मिन्भू॑मिलो॒के यो॑ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यञ्च॑ व॒यन्द्वि॒ष्मः ।)+++

3विश्वेभिरिति ॥ तृतीयोतिक्रमः । जगतीशबोप्युत्सादिः । सप्तदशस्तोत्रीयः प्रवसथः । वामदेवेन दृष्टं साम वामदेव्यं, वामदेवाद्यत् । समानमन्यत् । ‘कया नश्चित्र आ भुवत्’ इत्येतद्योनि वामदेव्यम् । अपरजानिति विशेषः । अपरेण केनचिन्निमित्तेन सजाताश्शत्रवः । स एव सः । पूर्ववद्भ्रातृव्यानित्याद्यनुषज्यते ॥

इन्द्रे॑ण स॒युजो॑ व॒यँ सा॑स॒ह्याम॑ पृतन्य॒तः ।
घ्नन्तो॑ वृ॒त्राण्य॑प्र॒ति ।

इन्द्रे॑ण स॒युजो॑ व॒यँ सा॑स॒ह्याम॑ पृतन्य॒तः ।
घ्नन्तो॑ वृ॒त्राण्य॑प्र॒ति ।

4अथ शुक्रामन्थिनः - इन्द्रेणेति गायत्री ॥ इन्द्रेण सयुजः संयुक्ता वयं सासह्याम भृशमभिभवेम । यङन्ताद्व्यत्ययेन परस्मैपदम् । पृतन्यतः पृअतनां सङ्ग्राममस्माभिस्सह कर्तुमिच्छतः । क्यचि ‘कव्यध्वरपृतनस्य’ इति लोपः । घ्नन्तो वृत्राणि वारकाणि परबलानि पापानि वा । अप्रति अप्रतिबलं यथा भवति तथा । ‘नञ्सुभ्याम् इत्युत्तरपदान्तोदात्तत्वम् ॥