०८

प॒शवो॒ वा इडा॑ स्व॒यमा द॑त्ते॒ काम॑मे॒वात्मना॑ पशू॒नामा द॑त्ते॒ न ह्य॑न्यᳵ काम॑म्पशू॒नाम्प्र॒यच्छ॑ति वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह॒ वाच॑मे॒व भा॑ग॒धेये॑न प्रीणाति॒ सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह

प॒शवो॒ वा इडा॑ स्व॒यमा द॑त्ते ।
काम॑मे॒वात्मना॑ पशू॒नामा द॑त्ते ।
न ह्य॑न्यᳵ काम॑म्पशू॒नाम्प्र॒यच्छ॑ति ।
वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।
वाच॑मे॒व भा॑ग॒धेये॑न प्रीणाति ।
सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।

प॒शवो॒ वा इडा॑ स्व॒यमा द॑त्ते ।
काम॑मे॒वात्मना॑ पशू॒नामा द॑त्ते ।
न ह्य॑न्यᳵ काम॑म्पशू॒नाम्प्र॒यच्छ॑ति ।
वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।
वाच॑मे॒व भा॑ग॒धेये॑न प्रीणाति ।
सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।

प॒शवः॑ । वै । इडा॑ । स्व॒यम् । एति॑ । द॒त्ते॒ ।
काम॑म् । ए॒व । आ॒त्मना॑ । प॒शू॒नाम् । एति॑ । द॒त्ते॒ ।
न । हि । अ॒न्यः । काम॑म् । प॒शू॒नाम् । प्र॒यच्छ॒तीति॑ प्र-यच्छ॑ति ।

वा॒चः । पत॑ये । त्वा॒ । हु॒तम् । प्रेति॑ । अ॒श्ञा॒मि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।
वाच॑म् । ए॒व । भा॒ग॒धेये॒नेति॑ भाग-धेये॑न । प्री॒णा॒ति॒ ।
सद॑सः । पत॑ये । त्वा॒ । हु॒तम् । प्रेति॑ । अ॒श्ञा॒मि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।

1पशवो वा इत्यादि ॥ इडायाः स्वयमादानव्याजेन पशूनामेव कामं स्वयमादत्ते पशुभ्यः प्रदातुं हस्ते गृह्णाति । न ह्यन्यः पशूनां कामं प्रदातुमर्हतीति ॥

स्व॒गाकृ॑त्यै चतुरव॒त्तम्भ॑वति ह॒विर्वै च॑तुरव॒त्तम्प॒शव॑श्चतुरव॒त्तय्ँयद्धोता॑ प्राश्ञी॒याद्धोता॑ [42] आर्ति॒मार्च्छे॒द्यद॒ग्नौ जु॑हु॒याद्रु॒द्राय॑ प॒शूनपि॑ दध्यादप॒शुर्यज॑मानस्स्यात्

स्व॒गाकृ॑त्यै चतुरव॒त्तम्भ॑वति।

स्व॒गाकृ॑त्यै चतुरव॒त्तम्भ॑वति।

स्व॒गाकृ॑त्या॒ इति॑ स्व॒गा-कृ॒त्यै॒ । च॒तु॒र॒व॒त्तमिति॑ चतुः-अ॒व॒त्तम् । भ॒व॒ति॒ ।

2स्वगाकृतिः यथा स्वभागकरणम् । ‘ऊर्यादिच्विडाचश्च’ इति गतित्वात् ‘तादौ च’ इति गतेः प्रकृतिस्वरत्वम् ।

ह॒विर्वै च॑तुरवत्तम् ।
प॒शव॑श्चतुरवत्तम् ।
यद्धोता॑ प्राश्ञीयात् ।
होता॑ आर्ति॒मार्छे॑त् ।

यद॒ग्नौ जु॑हु॒याद्रु॒द्राय॑ प॒शूनपि॑ दध्यात् ।

अप॒शुर्यज॑मानस्स्यात् ।

ह॒विर्वै च॑तुरवत्तम् ।
प॒शव॑श्चतुरवत्तम् ।
यद्धोता॑ प्राश्ञीयात् ।
होता॑ आर्ति॒मार्छे॑त् ।

यद॒ग्नौ जु॑हु॒याद्रु॒द्राय॑ प॒शूनपि॑ दध्यात् ।

अप॒शुर्यज॑मानस्स्यात् ।

चतुरवत्तमित्यादि । गतम् ॥

वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह प॒रोक्ष॑मे॒वैन॑ज्जुहोति॒ सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह स्व॒गाकृ॑त्यै॒ प्राश्ञ॑न्ति ती॒र्थ ए॒व प्राश्ञ॑न्ति॒ दक्षि॑णान्ददाति ती॒र्थ ए॒व दक्षि॑णान्ददाति॒ वि वा ए॒तद्य॒ज्ञम् [43] छिन्दन्ति

वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।
प॒रोक्ष॑मे॒वैन॑ज्जुहोति ।
सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।

वा॒चस्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।
प॒रोक्ष॑मे॒वैन॑ज्जुहोति ।
सद॑स॒स्पत॑ये त्वा हु॒तम्प्राश्ञा॒मीत्या॑ह ।

वा॒चः । पत॑ये । त्वा॒ । हु॒तम् । प्रेति॑ । अ॒श्ञा॒मि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।
प॒रोक्ष॒मिति॑ परः-अक्ष॑म् । ए॒व । ए॒न॒त् । जु॒हो॒ति॒ ।
सद॑सः । पत॑ये । त्वा॒ । हु॒तम् । प्रेति॑ । अ॒श्ञा॒मि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।

3परोक्षमिति ॥ कोऽत्र प्राश्नाति प्रहूयत एवेदं वाचस्पतय इति प्रच्छादनं परोक्षत्वम् । तेन होतुः प्राशननिमित्ताया आर्तेरप्रसङ्गः ।

स्व॒गाकृ॑त्यै॒ प्राश्ञ॑न्ति ।
ती॒र्थ ए॒व प्राश्ञ॑न्ति ।
दक्षि॑णान्ददाति ।
ती॒र्थ ए॒व दक्षि॑णान्ददाति ।

स्व॒गाकृ॑त्यै॒ प्राश्ञ॑न्ति ।
ती॒र्थ ए॒व प्राश्ञ॑न्ति ।
दक्षि॑णान्ददाति ।
ती॒र्थ ए॒व दक्षि॑णान्ददाति ।

स्व॒गाकृ॑त्या॒ इति॑ स्व॒गा-कृ॒त्यै॒ । प्रेति॑ । अ॒श्ञ॒न्ति॒ ।
ती॒र्थे । ए॒व । प्रेति॑ । अ॒श्ञ॒न्ति॒ ।
दक्षि॑णाम् । द॒दा॒ति॒ ।
ती॒र्थे । ए॒व । दक्षि॑णाम् । द॒दा॒ति॒ ।

प्राश्नातीति । सर्वेऽपि यजमानपञ्चमाः सह प्राश्नन्तीति ।

तीर्थे दुःखोत्तरणावसरे प्राशनं दक्षिणादानं च कृतं भवतीति ।

ऋत्विग्भ्यः पुरोडाशप्रदानं दक्षिणा।

वि वा ए॒तद्य॒ज्ञम् छिन्दन्ति ।

वि वा ए॒तद्य॒ज्ञम् छिन्दन्ति ।

वीति॑ । वै । ए॒तत् । य॒ज्ञम् । छि॒न्द॒न्ति॒ ।

वि वा एतदित्यादि । गतम् ॥

यन्म॑ध्य॒तᳶ प्रा॒श्ञन्त्य॒द्भिर्मा॑र्जयन्त॒ आपो॒ वै सर्वा॑ दे॒वता॑ दे॒वता॑भिरे॒व य॒ज्ञँ सन्त॑न्वन्ति

यन्म॑ध्य॒तᳶ प्रा॒श्ञन्ति॑ ।
अ॒द्भिर्मा॑र्जयन्ते । आपो॒ वै सर्वा॑ दे॒वताः॑ ।
दे॒वता॑भिरे॒व य॒ज्ञँ सन्त॑न्वन्ति ।

यन्म॑ध्य॒तᳶ प्रा॒श्ञन्ति॑ ।
अ॒द्भिर्मा॑र्जयन्ते । आपो॒ वै सर्वा॑ दे॒वताः॑ ।
दे॒वता॑भिरे॒व य॒ज्ञँ सन्त॑न्वन्ति ।

यत् । म॒ध्य॒तः । प्रा॒श्ञन्तीति॑ प्र-अ॒श्ञन्ति॑ । अ॒द्भिरित्य॑त्-भिः । मा॒र्ज॒य॒न्ते॒ ।
आपः॑ । वै । सर्वाः॑ । दे॒वताः॑ ।
दे॒वता॑भिः । ए॒व । य॒ज्ञम् । समिति॑ । त॒न्व॒न्ति॒ ।

4मार्जयन्त इति ॥ ‘मनो ज्योतिः’ इत्यन्तर्वेदि मार्जनम् ॥

दे॒वा वै य॒ज्ञाद्रु॒द्रम॒न्तरा॑य॒न्त्स य॒ज्ञम॑विध्य॒त्तन्दे॒वा अ॒भि सम॑गच्छन्त॒ कल्प॑तान्न इ॒दमिति॒ ते॑ऽब्रुव॒न्त्स्वि॑ष्टव्ँ॒ वै न॑ इ॒दम्भ॑विष्यति यदि॒मँ रा॑धयि॒ष्याम॒ इति॒ तत्स्वि॑ष्ट॒कृत॑स्स्विष्टकृ॒त्त्वन्तस्यावि॑द्ध॒न्निः [44] अ॒कृ॒न्त॒न्यवे॑न॒ सम्मि॑त॒न्तस्मा॑द्यवमा॒त्रमव॑ द्येत् ।

दे॒वा वै य॒ज्ञाद्रु॒द्रम॒न्तरा॑यन् ।
स य॒ज्ञम॑विध्यत् ।
तन्दे॒वा अ॒भि सम॑गच्छन्त । कल्प॑तान्न इ॒दमिति॑ ।

दे॒वा वै य॒ज्ञाद्रु॒द्रम॒न्तरा॑यन् ।
स य॒ज्ञम॑विध्यत् ।
तन्दे॒वा अ॒भि सम॑गच्छन्त । कल्प॑तान्न इ॒दमिति॑ ।

दे॒वाः । वै । य॒ज्ञात् । रु॒द्रम् । अ॒न्तः । आ॒य॒न् ।
सः । य॒ज्ञम् । अ॒वि॒ध्य॒त् ।
तम् । दे॒वाः । अ॒भि । समिति॑ । अ॒ग॒च्छ॒न्त॒ ।
कल्प॑ताम् । न । इ॒दम् । इति॑ ।

5देवा वै यज्ञादिति ॥ अन्तरणं विस्मरणाद्यज्ञेऽननुप्रवेशनम् । ़ कल्पनं कर्म्णोऽविकलसम्पत्तिः ।

ते॑ऽब्रुव॒न्त्स्वि॑ष्टव्ँ॒ वै न॑ इ॒दम्भ॑विष्यति ।
यदि॒मँ रा॑धयि॒ष्याम॒ इति॑ ।

तत्स्वि॑ष्ट॒कृत॑स्स्विष्टकृ॒त्त्वम् ।

तस्यावि॑द्ध॒न् निर॑कृन्तन् ।
यवे॑न॒ सम्मि॑तम् ।
तस्मा॑द्यवमा॒त्रमव॑ द्येत् ।

ते॑ऽब्रुव॒न्त्स्वि॑ष्टव्ँ॒ वै न॑ इ॒दम्भ॑विष्यति ।
यदि॒मँ रा॑धयि॒ष्याम॒ इति॑ ।

तत्स्वि॑ष्ट॒कृत॑स्स्विष्टकृ॒त्त्वम् ।

तस्यावि॑द्ध॒न् निर॑कृन्तन् ।
यवे॑न॒ सम्मि॑तम् ।
तस्मा॑द्यवमा॒त्रमव॑ द्येत् ।

ते । अ॒ब्रु॒व॒न् । स्वि॑ष्ट॒मिति॒ सु-इ॒ष्ट॒म् । वै । नः॒ । इ॒दम् । भ॒वि॒ष्य॒ति॒ ।
यत् । इ॒मम् । रा॒ध॒यि॒ष्यामः॑ । इति॑ ।

तत् । स्वि॒ष्ट॒कृत॒ इति॑ स्विष्ट-कृतः॑ । स्वि॒ष्ट॒कृ॒त्त्वमिति॑ स्विष्टकृत्-त्वम् ।

तस्य॑ । आवि॑द्ध॒मित्या-वि॒द्ध॒म् । निरिति॑ । अ॒कृ॒न्त॒न् ।
यवे॑न । सम्मि॑त॒मिति॒ सम्-मि॒त॒म् ।
तस्मा॑त् । य॒व॒मा॒त्रमिति॑ यव-मा॒त्रम् । अवेति॑ । द्ये॒त् ।

अथ देवा अब्रुवन् -इमं राधयिष्यामः, तेन चैव यज्ञः स्विष्टकृतं भवतीति । ततः स्विष्टकृतमाराधयित्वा यज्ञस्य तदाविद्धं यवमात्रं निष्कृष्य तेन प्राशित्रमकुर्वन् । तस्माद्यदि यवमात्राज्ज्यायः प्रवृद्धमवद्येत् यज्ञस्य रोपयेत् विमोहयेत् । रुप विमोहने ।
लिङ्गं चा - ‘मा रूरुपाम यज्ञस्य’ इति ॥

यज्ज्यायो॑ऽव॒द्येद्रो॒पये॒त्तद्य॒ज्ञस्य॒ यदुप॑ च स्तृणी॒याद॒भि च॑ घा॒रये॑दुभयतस्सँश्वा॒यि कु॑र्यादव॒दाया॒भि घा॑रयति॒ द्विस्सम्प॑द्यते द्वि॒पाद्यज॑मान॒ᳶ प्रति॑ष्ठित्यै॒ यत्ति॑र॒श्चीन॑मति॒हरे॒दन॑भिविद्धय्ँ य॒ज्ञस्या॒भि वि॑ध्ये॒दग्रे॑ण॒ परि॑ हरति ती॒र्थेनै॒व परि॑ हरति

यज्ज्यायो॑ऽव॒द्येद्रो॒पो॒पये॒त्तद्य॒ज्ञस्य॑ ।
यदुप॑ च स्तृणी॒याद॒भि च॑ घा॒रये॑त् ।
उ॒भ॒य॒त्स्सँ॒ं॒श्वा॒यि कु॑र्यात् ।
अ॒व॒दाया॒भि घा॑रयति ।
द्विस्सम्प॑द्यते द्वि॒पाद्यज॑मान॒ᳶ प्रति॑ष्ठित्यै ।

यत्ति॑र॒श्चीन॑मति॒ हरे॑त् ।
अन॑भिविद्धय्ँ य॒ज्ञस्या॒भि वि॑ध्येत् ।

अग्रे॑ण॒ परि॑ हरति ।

ती॒र्थेनै॒व परि॑ हरति ।

यज्ज्यायो॑ऽव॒द्येद्रो॒पो॒पये॒त्तद्य॒ज्ञस्य॑ ।
यदुप॑ च स्तृणी॒याद॒भि च॑ घा॒रये॑त् ।
उ॒भ॒य॒त्स्सँ॒ं॒श्वा॒यि कु॑र्यात् ।
अ॒व॒दाया॒भि घा॑रयति ।
द्विस्सम्प॑द्यते द्वि॒पाद्यज॑मान॒ᳶ प्रति॑ष्ठित्यै ।

यत्ति॑र॒श्चीन॑मति॒ हरे॑त् ।
अन॑भिविद्धय्ँ य॒ज्ञस्या॒भि वि॑ध्येत् ।

अग्रे॑ण॒ परि॑ हरति ।

ती॒र्थेनै॒व परि॑ हरति ।

यत् । ज्यायः॑ । अ॒व॒द्येदित्य॑व-द्येत् । रो॒पये॑त् । तत् । य॒ज्ञस्य॑ ।
यत् । उपेति॑ । च॒ । स्तृ॒णी॒यात् । अ॒भीति॑ । च॒ । घा॒रये॑त् ।
उ॒भ॒य॒त॒स्सँ॒श्वा॒यीत्यु॑भयतः-सँ॒श्वा॒यि । कु॒र्या॒त् ।

अ॒व॒दायेत्य॑व-दाय॑ । अ॒भीति॑ । घा॒र॒य॒ति॒ ।
द्विः । समिति॑ । प॒द्य॒ते॒ । द्वि॒पादिति॑ द्वि-पात् । यज॑मानः । प्रति॑ष्ठित्या॒ इति॒ प्रति॑-स्थि॒त्यै॒ ।

यत् । ति॒र॒श्चीन॑म् । अ॒ति॒हरे॒दित्य॑ति-हरे॑त् ।
अन॑भिविद्ध॒मित्यन॑भि-वि॒द्ध॒म् । य॒ज्ञस्य॑ । अ॒भीति॑ । वि॒ध्ये॒त् ।
अग्रे॑ण । परीति॑ । ह॒र॒ति॒ ।
ती॒र्थेन॑ । ए॒व । परीति॑ । ह॒र॒ति॒ ।

6यदित्यादि ॥ उभयपार्श्वरुग्णं उभयतः संशायि । यत्तिरश्चीनमित्यादि ॥ गतम् ॥

तत्पू॒ष्णे पर्य॑हर॒न्तत् [45] पू॒षा प्राश्य॑ द॒तो॑ऽरुण॒त्तस्मा॑त्पू॒षा प्र॑पि॒ष्टभा॑गोऽद॒न्तको॒ हि तन्दे॒वा अ॑ब्रुव॒न्वि वा अ॒यमा॑र्ध्यप्राशित्रि॒यो वा अ॒यम॑भू॒दिति॒ तद्बृह॒स्पत॑ये॒ पर्य॑हर॒न्त्सो॑ऽबिभे॒द्बृह॒स्पति॑रि॒त्थव्ँ वाव स्य आर्ति॒मारि॑ष्य॒तीति॒ स ए॒तम्मन्त्र॑मपश्य॒त्सूर्य॑स्य त्वा॒ चक्षु॑षा॒ प्रति॑ पश्या॒मीत्य॑ब्रवी॒न्न हि सूर्य॑स्य॒ चक्षुः॑ [46] किञ्च॒न हि॒नस्ति॒ सो॑ऽबिभेत्प्रतिगृ॒ह्णन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीति॑ दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुᳶ प्र॑स॒वे॑ऽश्विनो॑र्बा॒हुभ्या॑म्पू॒ष्णो हस्ता॑भ्या॒म्प्रति॑ गृह्णा॒मीत्य॑ब्रवीत्सवि॒तृप्र॑सूत ए॒वैन॒द्ब्रह्म॑णा दे॒वता॑भि॒ᳶ प्रत्य॑गृह्णा॒त्सो॑ऽबिभेत्प्रा॒श्ञन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीत्य॒ग्नेस्त्वा॒स्ये॑न॒ प्राश्ञा॒मीत्य॑ब्रवी॒न्न ह्य॑ग्नेरा॒स्य॑ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति॒ सो॑ऽबिभेत् [47]
प्राशि॑तम्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ब्राह्म॒णस्यो॒दरे॒णेत्य॑ब्रवी॒न्न हि ब्रा॑ह्म॒णस्यो॒दर॒ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति॒ बृह॒स्पते॒र्ब्रह्म॒णेति॒ स हि ब्रह्मि॒ष्ठः

तत्पू॒ष्णे पर्य॑हरन् ।

तत्पू॒ष्णे पर्य॑हरन् ।

तत् । पू॒ष्णे । परीति॑ । अ॒ह॒र॒न् ।

7तदित्यादि ॥ तद्देवतानिष्ठं प्राशित्रं देवाः पूष्णे प्रथमं पर्यहरन्,

तत् पू॒षा प्राश्य॑ द॒तो॑ऽरुणत् ।

तत् पू॒षा प्राश्य॑ द॒तो॑ऽरुणत् ।

तत् । पू॒षा । प्राश्येति॑ प्र-अश्य॑ । द॒तः । अ॒रु॒ण॒त् ।

तत्प्राश्य पूषा आत्मीयान् दन्तान् अरुणत् । रुद्धात् भग्नात् तस्मादद्यत्वेऽपि पूषा प्रपिष्टभागो भवति, दन्तहीनत्वात् ।

तस्मा॑त्पू॒षा प्र॑पि॒ष्टभा॑गोऽद॒न्तको॒ हि ।

तन्दे॒वा अ॑ब्रुवन् ।

वि वा अ॒यमा॑र्ध्यप्राशित्रि॒यो वा अ॒यम॑भू॒दिति॑ ।

तद्बृह॒स्पत॑ये॒ पर्य॑हरन् ।

तस्मा॑त्पू॒षा प्र॑पि॒ष्टभा॑गोऽद॒न्तको॒ हि ।

तन्दे॒वा अ॑ब्रुवन् ।

वि वा अ॒यमा॑र्ध्यप्राशित्रि॒यो वा अ॒यम॑भू॒दिति॑ ।

तद्बृह॒स्पत॑ये॒ पर्य॑हरन् ।

तस्मा॑त् । पू॒षा । प्र॒पि॒ष्टभा॑ग॒ इति॑ प्रपि॒ष्ट-भा॒गः॒ । अ॒द॒न्तकः॑ । हि ।

तम् । दे॒वाः । अ॒ब्रु॒व॒न् ।

वीति॑ । वै । अ॒यम् । आ॒र्धि॒ । अ॒प्रा॒शि॒त्रि॒य इत्य॑प्र-अ॒शि॒त्रि॒यः । वै । अ॒यम् । अ॒भू॒त् । इति॑ ।

तत् । बृह॒स्पत॑ये । परीति॑ । अ॒ह॒र॒न् ।

एवमयं वृद्धाङ्गोप्राशिन्नार्ह इति देवाः तं हित्वा तद्बृहस्पतये पर्यहरन् ।

सो॑ऽबिभेत् । बृह॒स्पति॑रि॒त्थव्ँ वाव स्य आर्ति॒मारि॑ष्य॒तीति॑ ।
स ए॒तम्मन्त्र॑मपश्यत् ।
सूर्य॑स्य त्वा॒ चक्षु॑षा॒ प्रति॑ पश्या॒मीत्य॑ब्रवीत् ।

सो॑ऽबिभेत् । बृह॒स्पति॑रि॒त्थव्ँ वाव स्य आर्ति॒मारि॑ष्य॒तीति॑ ।
स ए॒तम्मन्त्र॑मपश्यत् ।
सूर्य॑स्य त्वा॒ चक्षु॑षा॒ प्रति॑ पश्या॒मीत्य॑ब्रवीत् ।

सः । अ॒बि॒भे॒त् ।
बृह॒स्पतिः॑ । इ॒त्थम् । वाव । स्यः । आर्ति॑म् । एति॑ । अ॒रि॒ष्य॒ति॒ । इति॑ ।

सः । ए॒तम् । मन्त्र॑म् । अ॒प॒श्य॒त् ।
सूर्य॑स्य । त्वा॒ । चक्षु॑षा । प्रतीति॑ । प॒श्या॒मि॒ । इति॑ । अ॒ब्र॒वी॒त् ।

अथ बृहस्पतिः एषोऽहमपि एतत्प्राशनेनास्तं गमिष्यामीति बिभ्यत् ‘सूर्यस्य त्वा’ इतीमं मन्त्रं दृष्ट्वा तेन प्राशित्रमपश्यत् ।

न हि सूर्य॑स्य॒ चक्षु॒ᳶ किञ्च॒न हि॒नस्ति ।

न हि सूर्य॑स्य॒ चक्षु॒ᳶ किञ्च॒न हि॒नस्ति ।

न । हि । सूर्य॑स्य । चक्षुः॑ । । किम् । च॒न । हि॒नस्ति॑ ।

न हीति । सूर्यस्य सम्बन्धि सर्वलोकस्य चक्षुस्स्थानीयं मण्डलं सर्वलोकोपजीवि न हि कस्य चिद्धिंस्यं भवति । तस्मात्सूर्यः पश्यति नाहमिति । तं दृष्ट्वा पश्यन्न पश्यतीति न हिंस्यः ।

सो॑ऽबिभेत् ।
प्रतिगृ॒ह्णन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।
दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुᳶ प्र॑स॒वे॑ऽश्विनो॑र्बा॒हुभ्या॑म्पू॒ष्णो हस्ता॑भ्या॒म्प्रति॑ गृह्णा॒मीत्य॑ब्रवीत् । स॒वि॒तृ॒प्र॑सूत ए॒वैन॒द्ब्रह्म॑णा दे॒वता॑भि॒ᳶ प्रत्य॑गृह्णात् ।
सो॑ऽबिभेत् । प्रा॒श्ञन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।

सो॑ऽबिभेत् ।
प्रतिगृ॒ह्णन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।
दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुᳶ प्र॑स॒वे॑ऽश्विनो॑र्बा॒हुभ्या॑म्पू॒ष्णो हस्ता॑भ्या॒म्प्रति॑ गृह्णा॒मीत्य॑ब्रवीत् । स॒वि॒तृ॒प्र॑सूत ए॒वैन॒द्ब्रह्म॑णा दे॒वता॑भि॒ᳶ प्रत्य॑गृह्णात् ।
सो॑ऽबिभेत् । प्रा॒श्ञन्त॑म्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।

सः । अ॒बि॒भे॒त् ।
प्र॒ति॒गृ॒ह्णन्त॒मिति॑ प्रति-गृ॒ह्णन्त॑म् । मा॒ । हिँ॒सि॒ष्य॒ति॒ । इति॑ ।

दे॒वस्य॑ । त्वा॒ । स॒वि॒तुः । प्र॒स॒व इति॑ प्र-स॒वे । अ॒श्विनोः॑ । बा॒हुभ्या॒मिति॑ बा॒हु-भ्या॒म् । पू॒ष्णः । हस्ता॑भ्याम् । प्रतीति॑ । गृ॒ह्णा॒मि॒ । इति॑ । अ॒ब्र॒वी॒त् ।

स॒वि॒तृप्र॑सूत॒ इति॑ सवि॒तृ-प्र॒सू॒तः॒ । ए॒व । ए॒न॒त् । ब्रह्म॑णा । दे॒वता॑भिः । प्रतीति॑ । अ॒गृ॒ह्णा॒त् ।

सः । अ॒बि॒भे॒त् ।
प्रा॒श्ञन्त॒मिति॑ प्र-अ॒श्ञन्त॑म् । मा॒ । हिँ॒सि॒ष्य॒ति॒ । इति॑ ।

अथ ‘देवस्य त्वा’ इति मन्त्रेण सवित्राऽनुज्ञातो देवताभावेन प्रतिगृह्णन् प्रतिगृह्णातीति न बाध्यः । ‘अग्नेस्त्वाऽऽस्येन इत्यग्न्यास्यबुद्ध्या प्राश्नन् प्राश्नातीति, न बाध्यः ।

अ॒ग्नेस्त्वा॒स्ये॑न॒ प्राश्ञा॒मीत्य॑ब्रीत् ।

न॒ ह्य॑ग्नेरा॒स्य॑ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति ।
सो॑ऽबिभेत् ।

प्राशि॑तम्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।
ब्रा॒ह्म॒णस्यो॒दरे॑णेत्य॑ब्रवीत् ।

अ॒ग्नेस्त्वा॒स्ये॑न॒ प्राश्ञा॒मीत्य॑ब्रीत् ।

न॒ ह्य॑ग्नेरा॒स्य॑ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति ।
सो॑ऽबिभेत् ।

प्राशि॑तम्मा हिँसिष्य॒तीति॑ ।
ब्रा॒ह्म॒णस्यो॒दरे॑णेत्य॑ब्रवीत् ।

अ॒ग्नेः । त्वा॒ । आ॒स्ये॑न । प्रेति॑ । अ॒श्ञा॒मि॒ । इति॑ । अ॒ब्र॒वी॒त् ।
न । हि । अ॒ग्नेः । आ॒स्य॑म् । किम् । च॒न । हि॒नस्ति॑ ।
सः । अ॒बि॒भे॒त् ।

प्राशि॑त॒मिति॒ प्र-अ॒शि॒त॒म् । मा॒ । हिँ॒सि॒ष्य॒ति॒ । इति॑ ।
ब्रा॒ह्म॒णस्य॑ । उ॒दरे॑ण । इति॑ । अ॒ब्र॒वी॒त् ।

ब्राह्मणस्योदरेणेति । ब्राह्मणोदरधिया प्राशित्रं स्थापयन् प्राशितवानिति न हिंसितव्यः ।

न हि ब्रा॑ह्म॒णस्यो॒दर॒ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति ।
बृह॒स्पते॒र्ब्रह्म॒णेति॒ स हि ब्रह्मि॒ष्ठः ।

न हि ब्रा॑ह्म॒णस्यो॒दर॒ङ्किञ्च॒न हि॒नस्ति ।
बृह॒स्पते॒र्ब्रह्म॒णेति॒ स हि ब्रह्मि॒ष्ठः ।

न । हि ब्रा॒ह्म॒णस्य॑ । उ॒दर॑म् । कम् । च॒न । हि॒नस्ति॑ ।
बृह॒स्पतेः॑ । ब्रह्म॑णा । इति॑ । सः । हि । ब्रह्मि॑ष्ठः ।

स हीति । बृहस्पतिर्हि ब्राह्मणतरः तस्मादेवमुच्यत इति ॥

अप॒ वा ए॒तस्मा॑त्प्रा॒णाᳵ क्रा॑मन्ति॒ यᳶ प्रा॑शि॒त्रम्प्रा॒श्ञात्य॒द्भिर्मा॑र्जयि॒त्वा प्रा॒णान्त्सम्मृ॑शते॒ऽमृतव्ँ॒ वै प्रा॒णा अ॒मृत॒मापᳶ॑ प्रा॒णाने॒व य॑थास्था॒नमुप॑ ह्वयते ॥ [48]

इति द्वितीये षष्ठेऽष्टमोऽनुवाकः ॥

अप॒ वा ए॒तस्मा॑त्प्रा॒णाᳵ क्रा॑मन्ति ।

यᳶ प्रा॑शि॒त्रम्प्रा॒श्ञाति ।

अ॒द्भिर्मा॑र्जयि॒त्वा प्रा॒णान्त्सम्मृ॑शते ।

अ॒मृतव्ँ॒ वै प्रा॒णाः ।

अ॒मृत॒मापᳶ॑ प्रा॒णाने॒व य॑थास्था॒नमुप॑ ह्वयते ॥

अपेति॑ । वै । ए॒तस्मा॑त् । प्रा॒णा इति॑ प्र-अ॒नाः । क्रा॒म॒न्ति॒ ।
यः । प्रा॒शि॒त्रमिति॑ प्र-अ॒शि॒त्रम् । प्रा॒श्ञातीति॑ प्र-अ॒श्ञाति॑ ।

अ॒द्भिरित्य॑त्-भिः । मा॒र्ज॒यि॒त्वा । प्रा॒णानिति॑ प्र-अ॒नान् । समिति॑ । मृ॒श॒ते॒ ।

अ॒मृत॑म् । वै । प्रा॒णा इति॑ प्र-अ॒नाः ।
अ॒मृत॑म् । आपः॑ । प्रा॒णानिति॑ प्र-अ॒नान् । ए॒व । य॒था॒स्था॒नमिति॑ यथा-स्था॒नम् । उपेति॑ । ह्व॒य॒ते॒ ॥

8अप वा इत्यादि ॥ गतम् ॥

इति द्वितीये षष्ठेऽष्टमोऽनुवाकः ॥