विस्तारः (द्रष्टुं नोद्यम्)
अग्निचयनशेषा इष्टकोपधानमन्त्राः, तत्र सन्तत्याख्येष्टकामन्त्राः
भास्करोक्त-विनियोगः
1-12 अतः परं द्वावनुवाकाव् अग्निकाण्डम् अग्न्यार्षेयम् । तत्र प्रथमायां चितौ द्वादश-संततीर् उपदधाति आयुषः प्राणं इत्याद्याः ॥
विश्वास-प्रस्तुतिः
आयु॑षᳶ प्रा॒णँ सन्त॑नु ।
मूलम्
आयु॑षᳶ प्रा॒णँ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
आयुषो वयसो ऽवस्थितत्वाद्धेतोः प्राणं संतनु, संततमविच्छिन्नं कुरु । सति ह्यायुषि प्राणास्सन्तन्यन्ते तस्मादायुरेव तावत्संतनु ततः प्राणादिकमिति गम्यते ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
प्रा॒णाद् अ॑पा॒नँ सन्त॑नु ।
मूलम्
प्रा॒णाद् अ॑पा॒नँ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
सत्यपि प्राणे निश्शेषनिष्क्रमणभयादपानाविच्छेदः प्रार्थ्यते ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
अ॒पा॒नाद् व्या॒नँ सन्त॑नु ।
मूलम्
अ॒पा॒नाद् व्या॒नँ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
तदुभयसद्भावे रसव्यापनाय व्यानप्रार्थना, अन्यथा शरीरधारणासिद्धेः ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
व्या॒नाच् चक्षु॒स् सन्त॑नु ।
मूलम्
व्या॒नाच् चक्षु॒स् सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
ध्रियमाणेऽपि शरीरे चक्षुः प्रधानं करणमिति प्रार्थ्यते रूपग्रहणार्थम् ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
चक्षु॑ष॒श् श्रोत्रँ॒ सन्त॑नु ।
मूलम्
चक्षु॑ष॒श् श्रोत्रँ॒ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
नामग्रहणार्थं श्रोत्रप्रार्थना ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
श्रोत्रा॒न् मन॒स् सन्त॑नु ।
मन॑सो॒ वाचँ॒ सन्त॑नु ।
मूलम्
श्रोत्रा॒न् मन॒स् सन्त॑नु ।
मन॑सो॒ वाचँ॒ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
एतेष्ववस्थितेष्वपि वाङ्मनसाधीना व्यवहारस्थिति रिति प्रार्थ्यते ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
वा॒च आ॒त्मानँ॒ सन्त॑नु ।
मूलम्
वा॒च आ॒त्मानँ॒ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
सर्वेषामेषामवस्थितौ आत्मा तन्त्रं इत्यत्र तस्य सन्तानप्रार्थना ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
आ॒त्मन॑ᳶ पृथि॒वीँ सन्त॑नु । पृ॒थि॒व्या अ॒न्तरि॑क्षँ॒ सन्त॑नु ।
मूलम्
आ॒त्मन॑ᳶ पृथि॒वीँ सन्त॑नु । पृ॒थि॒व्या अ॒न्तरि॑क्षँ॒ सन्त॑नु ।
भट्टभास्कर-टीका
तस्य सन्ततस्य उपकारकत्वात् पृथिव्यादिसन्तानं प्रार्थयते ।
विश्वास-प्रस्तुतिः
अ॒न्तरि॑क्षा॒द् दिव॒ ँ॒सन्त॑नु । दिव॒स् सुव॒स् सन्त॑नु ॥ 32 ॥
मूलम्
अ॒न्तरि॑क्षा॒द् दिव॒ ँ॒सन्त॑नु । दिव॒स् सुव॒स् सन्त॑नु ॥ 32 ॥
भट्टभास्कर-टीका
एतेषां सर्वेषां उपकाराय सुवः आदित्यः प्रवर्तत इति तत्संतानमिति प्रार्थयते । देवानामपि संसारित्वात् । एवं अयं जीवादिरादित्यपर्यन्तः संसारप्रवाहोऽविच्छेदेन प्रवर्ततामिति प्रार्थयते ॥
इति पञ्चमे सप्तमोऽनुवाकः ॥