• देवता - सविता
• ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

वाम᳓म् अद्य᳓ सवितर् वाम᳓म् उ श्वो᳓
दिवे᳓-दिवे वाम᳓म् अस्म᳓भ्य° सावीः
वाम᳓स्य हि᳓ क्ष᳓यस्य देव भू᳓रेर्
अया᳓ धिया᳓ वामभा᳓जः सियाम

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
adyá ← adyá (invariable)

savitar ← savitár- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

śvás ← śvás (invariable)

u ← u (invariable)

vāmám ← vāmá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vāmám ← vāmá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

asmábhyam ← ahám (pronoun)
{case:DAT, number:PL}

divé-dive ← dyú- ~ div- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

sāvīḥ ← √sū- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:INJ, tense:AOR, voice:ACT}

vāmám ← vāmá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

bhū́reḥ ← bhū́ri- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

deva ← devá- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

hí ← hí (invariable)

kṣáyasya ← kṣáya- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

vāmásya ← vāmá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:N, number:SG}

ayā́ ← ayám (pronoun)
{case:INS, gender:F, number:SG}

dhiyā́ ← dhī́- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}

syāma ← √as- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

vāmabhā́jaḥ ← vāmabhā́j- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

वा॒मम् । अ॒द्य । स॒वि॒तः॒ । वा॒मम् । ऊं॒ इति॑ । श्वः । दि॒वेऽदि॑वे । वा॒मम् । अ॒स्मभ्य॑म् । सा॒वीः॒ ।
वा॒मस्य॑ । हि । क्षय॑स्य । दे॒व॒ । भूरेः॑ । अ॒या । धि॒या । वा॒म॒ऽभाजः॑ । स्या॒म॒ ॥

• vāmam ← vāma
• [noun], accusative, singular, neuter
• “agreeable; vāma [word]; beautiful.”

• adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• savitar ← savitṛ
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• vāmam ← vāma
• [noun], accusative, singular, neuter
• “agreeable; vāma [word]; beautiful.”

• u
• [adverb]
• “ukāra; besides; now; indeed; u.”

• śvo ← śvas
• [adverb]
• “tomorrow.”

• dive ← diva
• [noun], locative, singular, neuter
• “day; sky; Svarga.”

• dive ← diva
• [noun], locative, singular, neuter
• “day; sky; Svarga.”

• vāmam ← vāma
• [noun], accusative, singular, neuter
• “agreeable; vāma [word]; beautiful.”

• asmabhyaṃ ← asmabhyam ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

• sāvīḥ ← sū
• [verb], singular, Aorist inj. (proh.)
• “give birth; urge; bestow; cause.”

• vāmasya ← vāma
• [noun], genitive, singular, masculine
• “agreeable; vāma [word]; beautiful.”

• hi
• [adverb]
• “because; indeed; for; therefore; hi [word].”

• kṣayasya ← kṣaya
• [noun], genitive, singular, masculine
• “kṣaya; decrease; destruction; disappearance; end; decrease; destruction; pulmonary tuberculosis; loss; removal; death; end; abdication; boniness; solution; killing; Pralaya.”

• deva
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• bhūrer ← bhūreḥ ← bhūri
• [noun], genitive, singular, masculine
• “much; many; much(a); abundant; rich; mighty; distinguished.”

• ayā ← idam
• [noun], instrumental, singular, feminine
• “this; he,she,it (pers. pron.); here.”

• dhiyā ← dhī
• [noun], instrumental, singular, feminine
• “intelligence; prayer; mind; insight; idea; hymn; purpose; art; knowledge.”

• vāmabhājaḥ ← vāma
• [noun]
• “agreeable; vāma [word]; beautiful.”

• vāmabhājaḥ ← bhājaḥ ← bhāj
• [noun], nominative, plural, masculine
• “enjoying; consisting of.”

• syāma ← as
• [verb], plural, Present optative
• “be; exist; become; originate; happen; result; be; dwell; be born; stay; be; equal; exist; transform.”

हे सवितः अस्मभ्यं वामं धनम् अद्य सावीः सुव । श्वः च वामं धनं प्रसुव । किं बहूक्त्या। दिवेदिवे प्रतिदिनं वामं धनं प्रसुव । हे देव हि यस्मात् क्षयस्य निवासभूतस्य भूरेः प्रभूतस्य वामस्य दातासि अतो वयम् अया अनया धिया स्तुत्या वामभाजः धनवन्तः स्याम भूयास्म ॥ ॥ १५ ॥

वाममुश्व इति प्रथमः पादस्समाप्यते । हे सवितः अद्य अस्मिन्नहनि यद्वामं वननीयं मङ्गलं तदेव सावीरिति वक्ष्यमाणेन सम्बन्धः । वाममुश्वः आगामिन्यप्यहनि वाममेव । उकारस्समुच्चये, श्वोपीति । अवधारणे वा, वाममेवेति ।
किं बहुना - दिवेदिवे अहन्यहनि अस्मभ्यं वाममेव सावीः सुष्ठु प्रेरय अनुजानीहीत्यर्थः । षूङ् प्रेरणे, ‘छन्दसि लुङ्लङ्लिटः’ इति लुङि ‘बहुलं छन्दस्यमाङ्योगेपि’ इत्युडभावः । दिवेदिव इति सप्तम्यर्थे चतुर्थी, ‘ऊडिदम्’ इति विभक्त्युदात्तत्वम् । तादर्थ्ये वा चतुर्थी, दिवसाय सर्वदिवसार्थं मङ्गळस्य अनुज्ञां कुरु ।

किञ्च - अया धिया अनया बुद्ध्या वामप्राप्तिमाशासानया, तादृश्या वामभाजस्स्याम तादृश्या वामं भजाम । कीदृशम्? वामस्य सर्वाङ्गीणमङ्गलस्य भूरेरनल्पस्य क्षयस्य निवासस्य । ‘क्षये निवासे’ इत्याद्युदात्तत्वम् । ईदृशस्य निवासस्य यद्वामं तद्भाजस्स्याम हे देवा धनधान्यपशुपुत्रपौत्रादिसमृद्धिमहाभाग्यवन्तस्स्यामेत्यर्थः । इदमः परस्य तृतीयैकवचनस्य ‘सुपां सुलुक्’ इति याजादेशः, ‘ऊडिदम्’ इत्यादिनोदात्तत्वम् । धियेति तु ‘सावेकाचः’ इति विभक्तेरुदात्तत्वम् । वामं भजन्तीति वामभाजः । भजेर्ण्विप्रत्ययः । क्षयमपेक्षमाणस्यापि गमकत्वात्समासः, यथा देवदत्तस्य गुरुकुलमिति । देवभूरेरिति तृतीयपादावसानम् ॥

English translation:

“Beget for us, Savitā, wealth today, wealth tomorrow, wealth day by day; you are the giver of ample wealth, of a (spacious) mansion; may we, by this praise, become partakers of wealth.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Yajus. 8.6: vāma = dhanam; or, karmaphalam, the reward of holy acts or sacrifice, i.e. vamanīyam, that which is desirable to obtain, and which will apply equally to wealth or reward;

Kṣaya = residence;

Bhūreḥ = bahukālinasya, long protracted, that is, residence in heaven, svarganivāsaḥ

A thing of value today, o Savitar, and one of value tomorrow—day after day impel to us a thing of value,
for, o god, *you have control over much of value. Through this poetic insight may we be partakers of the valuables.874 VI.72–73

In c I accept the emendation of kṣáyasya to *kṣáyasi, which goes back to Aufrecht (see Oldenberg, Geldner, Renou, all of whom accept it; against this tide is Scarlatta 353-54, though he doesn’t even note the general view). Inter alia, it provides an accented verb for the hí in pāda c; syāma in d is unaccented and should therefore not be construed with the previous pāda. ## 072 Indra and Soma Renou’s brief comments are found in EVP XVI.108-9. His assessment – “banal” – is spot on. For the structure of the hymn, see published introduction.

Fair wealth, O Savitar, to-day, to-morrow, fair wealth produce for us each day that passes.
May we through this our song be happy gainers, God, of a fair and spacious habitation.

To-day wealth, Savitar, and wealth to-morrow. Bring wealth to us each day by thine impulsion; For over ample wealth, O god, thou rulest: Through this our hymn may we of wealth be sharers.

Prosperity to-day, O Savitr, prosperity to-morrow,
Day by day prosperity mayst thou procure for us;
Through this prayer may be won the prosperity
Of many a prosperous dwelling, O god.

Gutes weise uns, o Savitri, heute und Gutes morgen, Tag für Tag Gutes zu, denn du Gott verfügst über vieles Gut. Durch dieses Lied wollen wir des Gutes teilhaft werden.

Gut führ uns heute zu und Gut auch morgen, und Tag für Tag, o Savitar, uns Gut zu; Ja, schönes Gut, o Gott, und viele Habe werd’ uns zu Theil durch diese unsre Andacht.

Хорошее сегодня, Савитар, и хорошее завтра,
День за днем хорошее создавай!
Ведь ты властвуешь, о бог, много над чем хорошим.
Да получим мы долю в хорошем благодаря этой молитве!

• सविता
• भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
• निचृत्त्रिष्टुप्
• धैवतः

फिर वह प्रजाओं के लिये क्या करे, इस विषय को कहते हैं ॥

पदार्थान्वयभाषाः - हे (सवितः) ऐश्वर्य्य के देनेवाले (देव) दिव्यगुणयुक्त राजन् ! जैसे (हि) जिस कारण से आप (अद्य) अब (वामम्) प्रशंसा करने योग्य सुख (उ) और (श्वः) अगले दिन (वामम्) प्रशंसा करने योग्य सुख तथा (दिवेदिवे) प्रतिदिन (वामम्) अति उत्तम सुख (अस्मभ्यम्) हमारे लिये (सावीः) उत्पन्न करो उससे (अया) इस (धिया) प्रज्ञा वा कर्म से (भूरेः) बहुत प्रकार के (वामस्य) प्रशंसित (क्षयस्य) घर के (वामभाजः) वामभाज अर्थात् प्रशंसित सुख भोगनेवाले हम लोग (स्याम) हों ॥६॥

भावार्थभाषाः - हे राजन् ! जिससे आप हम प्रजाजनों के लिये प्रशंसनीय सुख को उत्पन्न करते और रक्षा का विधान करते हो, वैसे हम लोग सुख से धन, घर और प्रशंसित कामों के सेवनेवाले होकर आपकी आज्ञा में नित्य वर्तें ॥६॥ इस सूक्त में सविता, राजा और प्रजा के कर्मों का वर्णन होने से इस सूक्त के अर्थ की इससे पूर्व सूक्त के अर्थ के साथ सङ्गति जाननी चाहिये ॥ यह इकहत्तरवाँ सूक्त और पन्द्रहवाँ वर्ग समाप्त हुआ ॥

अन्वय: हे सवितर्देव ! यथा हि त्वमद्य वामसु श्वो वामं दिवेदिवे वाममस्मभ्यं सावीस्तस्मात् तयाऽया धिया भूरेर्वामस्य क्षयस्य वामभाजो वयं स्याम ॥६॥

पुनः स प्रजाभ्यः किं कुर्यादित्याह ॥

पदार्थान्वयभाषाः - (वामम्) प्रशस्यसुखम् (अद्य) इदानीम् (सवितः) ऐश्वर्यप्रद राजन् (वामम्) प्रशंसनीयम् (उ) (श्वः) आगामिदिने (दिवेदिवे) प्रतिदिनम् (वामम्) अत्युत्कृष्टम् (अस्मभ्यम्) (सावीः) जनय (वामस्य) प्रशस्यस्य (हि) यतः (क्षयस्य) गृहस्य (देव) दिव्यगुणयुक्त (भूरेः) बहुविधस्य (अया) अनया (धिया) प्रज्ञयाऽनेन कर्मणा वा (वामभाजः) ये वामं भजन्ति ते (स्याम) भवेम ॥६॥

भावार्थभाषाः - हे राजन् ! यस्माद्भवानस्मभ्यं प्रजाजनेभ्यो नित्यं प्रशंसनीयं सुखं जनयति रक्षां विधत्ते तस्माद्वयं सुखेन धनगृहप्रशस्तकर्मणां सेवका भूत्वा भवदाज्ञायां नित्यं वर्त्तेमहीति ॥६॥ अत्र सवितृराजप्रजाकृत्यवर्णनादेतदर्थस्य पूर्वसूक्तार्थेन सह सङ्गतिर्वेद्या ॥ इत्येकसप्ततितमं सूक्तं पञ्चदशो वर्गश्च समाप्तः ॥

भावार्थभाषाः - हे राजा ! तू आमच्या प्रजेसाठी प्रशंसनीय सुख उत्पन्न करतोस. रक्षणाचे नियम बनवितोस. त्यासाठी आम्ही सुखाने धन, घर व प्रशंसित कार्य करून नित्य तुझ्या आज्ञेत राहावे. ॥ ६ ॥

दे॒वाय॑ त्वा सवि॒त्रे ॥ [24]

to the god Savitr thee!

दे॒वाय॑ त्वा सवि॒त्रे ॥ [24]