• देवता - इन्द्रः
• ऋषिः - गाथिनो विश्वामित्रः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

इ᳓न्द्र मरुत्व इह᳓ पाहि सो᳓मं
य᳓था शार्याते᳓ अ᳓पिबः सुत᳓स्य
त᳓व प्र᳓णीती त᳓व शूर श᳓र्मन्न्
आ᳓ विवासन्ति कव᳓यः सुयज्ञाः᳓

Strata
Normal

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
ihá ← ihá (invariable)

índra ← índra- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

marutvaḥ ← marútvant- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

pāhi ← √pā- 2 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:AOR, voice:ACT}

sómam ← sóma- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

ápibaḥ ← √pā- 2 (root)
{number:SG, person:2, mood:IND, tense:IPRF, voice:ACT}

śāryāté ← śāryātá- (nominal stem)
{case:LOC, gender:M, number:SG}

sutásya ← √su- (root)
{case:GEN, gender:M, number:SG, non-finite:PPP}

yáthā ← yáthā (invariable)

práṇītī ← práṇīti- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}

śárman ← śárman- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

śūra ← śū́ra- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

táva ← tvám (pronoun)
{case:GEN, number:SG}

táva ← tvám (pronoun)
{case:GEN, number:SG}

ā́ ← ā́ (invariable)

kaváyaḥ ← kaví- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

suyajñā́ḥ ← suyajñá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

vivāsanti ← √vanⁱ- (root)
{number:PL, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT, mood:DES}

इन्द्र॑ । म॒रु॒त्वः॒ । इ॒ह । पा॒हि॒ । सोम॑म् । यथा॑ । शा॒र्या॒ते । अपि॑बः । सु॒तस्य॑ ।
तव॑ । प्रऽनी॑ती । तव॑ । शू॒र॒ । शर्म॑न् । आ । वि॒वा॒स॒न्ति॒ । क॒वयः॑ । सु॒ऽय॒ज्ञाः ॥

• indra
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Indra; leader; best; king; first; head; self; indra [word]; Indra; sapphire; fourteen; guru.”

• marutva ← marutvas ← marutvat
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Marut(a).”

• iha
• [adverb]
• “here; now; in this world; now; below; there; here; just.”

• pāhi ← pā
• [verb], singular, Aorist imperative
• “drink; gulp; soak; drink; suck; inhale.”

• somaṃ ← somam ← soma
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Soma; moon; soma [word]; Candra.”

• yathā
• [adverb]
• “equally; as; so that; like; how; yathā [word]; that; wherein.”

• śāryāte ← śāryāta
• [noun], locative, singular, masculine
• “śaryāti.”

• apibaḥ ← pā
• [verb], singular, Imperfect
• “drink; gulp; soak; drink; suck; inhale.”

• sutasya ← suta
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Soma.”

• tava ← tvad
• [noun], genitive, singular
• “you.”

• praṇītī ← praṇīti
• [noun], instrumental, singular, feminine
• “guidance; guidance.”

• tava ← tvad
• [noun], genitive, singular
• “you.”

• śūra
• [noun], vocative, singular, masculine
• “hero; cock; śūra; Śūra; Vatica robusta; Plumbago zeylanica; warrior; hero; attacker; lentil; wild boar; lion; dog.”

• śarmann ← śarman
• [noun], locative, singular, neuter
• “protection; protective covering; refuge; joy.”

• ā
• [adverb]
• “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”

• vivāsanti ← vivās ← √van
• [verb], plural, Present indikative
• “invite; endeavor; try for.”

• kavayaḥ ← kavi
• [noun], nominative, plural, masculine
• “poet; wise man; bard; Venus; Uśanas; kavi [word]; Kavi; prophet; guru; Brahma.”

• suyajñāḥ ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• suyajñāḥ ← yajñāḥ ← yajña
• [noun], nominative, plural, masculine
• “yajña; religious ceremony; Vishnu; yajña [word]; Yajña; Shiva.”

हे मरुत्वः मरुद्भिस् तद्वन् हे इन्द्र त्वम् इह अस्मदीये यज्ञे आगत्य सोमं पाहि पिब । यथा त्वं पूर्वं शार्याते शर्यातेः पुत्रे तस्मिन् राजनि यज्ञं कुर्वाणे सुतस्य अभिषुतं सोमम् अपिबः तथा अत्रापि पिबेत्यर्थः । इन्द्रः शार्यातस्य यज्ञे सोमरसानपिबदित्येषोऽर्थः कौषीतके स्पष्टमुक्तः । तथा मन्त्रवर्णश्च – आ स्मा रथं वृषपाणेषु तिष्ठसि शार्यातस्य प्रभृता येषु मन्दसे’ (ऋ. सं. १. ५१. १२) इति । हे शूर इन्द्र तव संबन्धिनि शर्मन् शर्मणि निर्बाधस्थाने स्थिताः सुयज्ञाः सुष्ठुकृतयज्ञाः कवयः मेधाविनो यजमानाः प्रणीती तव हविषां प्रणयनेन प्रापणेन आ समन्तात् विवासन्ति त्वामेव परिचरन्ति । विवासतिः परिचरणकर्मा ॥

शार्याते । शर्यातेरयमित्यर्थे ‘ तस्येदं ’ इत्यण्प्रत्ययः ।
अपिबः । यथायोगादनिघातः । अडागमस्वरः । प्रणीती । नयतेर्भावे क्तिन् । तादौ च निति कृति° ’ इति गतेः प्रकृतिस्वरत्वम्। ‘ सुपां सुलुक्° ’ इति तृतीयाया: सवर्णदीर्घः । ‘ उपसर्गादसमासेऽपि’ इति णत्वम् ॥

हे इन्द्र मरुत्वः । ‘मतुवसोः’ इति रुत्वम् । ‘नामन्त्रिते समानाधिकरणे’ इति पूर्वपदस्याविद्यमानवत्त्वनिषेधान्निहन्यते ।

इहास्मिन् कर्मणि सोमं पाहि पिब । पूर्ववच्छपो लुक् ।

शर्यातिर् नाम राजा, तस्येदं शार्यातम् । यथा शर्यातेर् यागे सुतस्य सोमस्यापिबः । पूर्ववत् सम्प्रदानत्वं षष्ठ्याः षष्ठी च । कस्मात्पुनरेवमभ्यर्थ्यत इत्याह - हे शूर इन्द्र तव प्रणीती प्रणीत्या । ‘सुपां सुलुक्’ इति तृतीयायाः पूर्वसवर्णदीर्घत्वम् ।

तद्विषयेन प्रणयनेन तवैव शर्मन् शर्मणि शरणभावे । निमित्तसप्तमी, भावेसुखे वा निमित्ते सप्तमी । त्वमेव शरणं मे यथा भवसि, तदर्थं सुयज्ञाः शोभन-यज्ञाः कवयो मेधाविनस् त्वाम् एवाविवासन्ति परिचरन्ति । तस्मात्त्वामेव प्रार्थयामहे ॥

English translation:

“Indra, accompanied, by the Maruts, drink the Soma at this ceremony as you have drunk of this libation of the son of Śāryāti; your far-reaching and devout worshippers, being in security, adore you through their offerings.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Śārvāti: RV. 1.051.12; Yasus. 7.35; being in security: tava śarman a vivāsanti, they worship you in the security, or unassailable plural ce, dependent on, or protected by you, tavasambandhini śarmani nirbādhasthāne stithāḥ;

Śarman = sukha-nimitte, for the sake of happiness; or, yajña-gṛha, the chamber of sacrifice

O Indra along with the Maruts, drink the soma here, as you drank of the pressed (soma) beside Śāryāta.
With your guidance, in your shelter, o champion, the wise poets of
good sacrifices seek their win.

This vs. contains yet another implicit contrast between the aor. and pres. of √pā ‘drink’: pāhi … yáthā … ápibaḥ. See comm. ad III.35.10, 36.3, 40.1-2, and 47.3.

It is not clear whether a contrast is also meant between the acc. sómam with pāhi (also 8a) and the (potentially partitive) genitive sutásya with ápibaḥ and, if so, whether it is signaling some sort of aspectual distinction.

The verb ā́vivāsanti lacks an object here, though it usually is construed with one. Geldner (/Witzel Gotō) interpret it as ‘invite’ (presumably supplying ‘you’), while Renou supplies the gods as object. I think the object slot has been intentionally left blank: with Indra’s guidance and in his shelter they hope to win whatever they fancy, hence my somewhat awk. tr. “seek their win.” Oberlies (Rel.RV I.403) suggests that this is a poetic contest, but I don’t see any evidence of this beyond the plural.

Given the usual rendering of kaví- elsewhere in the published translation, I would change the tr. here to ‘sage poets’ or just ‘poets’.

Here, Indra, drink thou Soma with the Maruts, as thou didst drink the juice beside Saryata.
Under thy guidance, in thy keeping, Hero, the singers serve, skilled in fair sacrifices.

O Indra with the Maruts drink here the Soma,
As thou didst drink the pressed drink with Çaryata
Under thy guidance, in thy protection, O hero,
The singers skilled in sacrifice are fain to serve.

Indra, Marutbegleiteter, trink hier den Soma, wie du bei Saryata vom Safte trankst! Unter deiner Führung, in deinem Schutze, du Held, laden die Weisen mit schönem Opfer ein.

Hier trinke Soma mit den Maruts, Indra, wie bei Çarjata du den Saft getrunken; In deiner Huld, o Held, in deinem Schutze erfreuen sich die opferreichen Weisen.

О Индра, сопровождаемый Марутами, пей здесь сому,
Как пил ты выжатого у Шарьяты.
Под твоим предводительством, под твоей защитой, о герой,
Поэты с прекрасными жертвами стремятся к завоеванию.

• इन्द्र:
• गोपवन आत्रेयः सप्तवध्रिर्वा
• त्रिष्टुप्
• धैवतः

अब राजा के विषय को अगले मन्त्र में कहते हैं।

पदार्थान्वयभाषाः - हे (इन्द्र) ऐश्वर्य्य के धारण करनेवाले ! आप (इह) इस संसार में (सोमम्) ऐश्वर्य्य करनेवाले की (पाहि) रक्षा कीजिये। और हे (मरुत्वः) उत्तम धनों से युक्त (यथा) जिस प्रकार (शार्य्याते) हिंसा करनेवालों को प्राप्त होनेवालों के इस व्यवहार में (सुतस्य) उत्पन्न को आप (अपिबः) पान कीजिये। हे (शूर) दुष्टों के नाशकर्त्ता जो (सुयज्ञाः) श्रेष्ठ संयुक्त क्रियायें जिनकी वे (कवयः) विद्वान् लोग (तव) आपकी (प्रणीती) उत्तम नीति से और (तव) आपके (शर्मन्) सुखकारक गृह में ऐश्वर्य्यकर्त्ता को (आ, विवासन्ति) प्राप्त होते हैं, उनकी आप रक्षा कीजिये ॥७॥

भावार्थभाषाः - हे राजन् ! जैसे आप अपने राज्य ऐश्वर्य्य न्याय और धर्म की रक्षा करते हैं, उसी प्रकार के आपके मन्त्री और नौकर आदि होवें, उनका सत्कार आपको सदा ही करना चाहिये ॥७॥

अन्वय: हे इन्द्र ! त्वमिह सोमं पाहि। हे मरुत्वो यथा शार्याते सुतस्य त्वमपिबः। हे शूर ! ये सयज्ञाः कवयस्तव प्रणीती तव शर्मन्त्सोममाविवासन्ति ताँस्त्वं पाहि ॥७॥

अथ राजविषयमाह।

पदार्थान्वयभाषाः - (इन्द्र) ऐश्वर्य्यधारक (मरुत्वः) प्रशंसितधनयुक्त (इह) अस्मिन् संसारे (पाहि) रक्ष (सोमम्) ऐश्वर्य्यकारकम् (यथा) (शार्याते) यः शरीरे हिंसकान् याति प्राप्नोति तस्यास्मिन् व्यवहारे (अपिबः) पिब (सुतस्य) निष्पन्नस्य (तव) (प्रणीती) प्रकृष्टया नीत्या (तव) (शूर) दुष्टानां हिंसक (शर्मन्) सुखकारके गृहे (आ) (विवासन्ति) परिचरन्ति (कवयः) विद्वांसः (सुयज्ञाः) शोभना यज्ञाः सङ्गताः क्रिया येषान्ते ॥७॥

भावार्थभाषाः - हे राजन् ! यथा भवान् स्वं राष्ट्रमैश्वर्य्यं न्यायं धर्मं च रक्षति तथा येऽमात्यभृत्याः स्युस्तेषां सत्कारस्त्वया सदैव कर्त्तव्यः ॥७॥

भावार्थभाषाः - हे राजा! जसे तू आपले राज्य, ऐश्वर्य, न्याय व धर्माचे रक्षण करतोस त्याच प्रकारचे तुझे मंत्री व नोकर इत्यादी असावेत. त्यांचा तू सत्कार सदैव करावा. ॥ ७ ॥

इमामनुद्रुत्य उपयामगृहीतोसीन्द्राय त्वा मरुत्वत इति गृह्णाति ॥

इन्द्रा॑य त्वा म॒रुत्व॑ते ।

to Indra with the Maruts thee!

इन्द्रा॑य त्वा म॒रुत्व॑ते ।

2एष ते योनिरिन्द्राय त्वा मरुत्वत इति सादयति ॥

ए॒ष ते॒ योनि॒र्, इन्द्रा॑य त्वा म॒रुत्व॑ते ॥ [18]

This is thy birthplace; to Indra with the Maruts thee!

ए॒ष ते॒ योनि॒रिन्द्रा॑य त्वा म॒रुत्व॑ते ॥ [18]