ब॒द्धमव॑ स्यति वरुणपा॒शादे॒वैने॑ मुञ्चति॒ प्र णे॑नेक्ति॒ मेध्ये॑ ए॒वैने॑ करोति सावित्रि॒यर्चा हु॒त्वा ह॑वि॒र्धाने॒ प्र व॑र्तयति सवि॒तृप्र॑सूत ए॒वैने॒ प्र व॑र्तयति॒ वरु॑णो॒ वा ए॒ष दु॒र्वागु॑भ॒यतो॑ ब॒द्धो यदक्ष॒स्स यदु॒त्सर्जे॒द्यज॑मानस्य गृ॒हान॒भ्युत्स॑र्जेत् सु॒वाग्दे॑व॒ दुर्याँ॒ आ व॒देत्या॑ह गृ॒हा वै दुर्या॒श्शान्त्यै॒

ब॒द्धमव॑ स्यति ।
व॒रु॒ण॒पा॒शा॒द् ए॒वैने॑ मुञ्चति ।
प्र णे॑नेक्ति॒ मेध्ये॑ ए॒वैने॑ करोति ।
सा॒वि॒त्रि॒यर्चा हु॒त्वा ह॑वि॒र्धाने॒ प्र व॑र्तयति ।
स॒वि॒तृप्र॑सूत ए॒वैने॒ प्र व॑र्तयति ।

ब॒द्धमव॑ स्यति ।
व॒रु॒ण॒पा॒शा॒द् ए॒वैने॑ मुञ्चति ।
प्र णे॑नेक्ति॒ मेध्ये॑ ए॒वैने॑ करोति ।
सा॒वि॒त्रि॒यर्चा हु॒त्वा ह॑वि॒र्धाने॒ प्र व॑र्तयति ।
स॒वि॒तृप्र॑सूत ए॒वैने॒ प्र व॑र्तयति ।

ब॒द्धम् । अवेति॑ । स्य॒ति॒ ।
व॒रु॒ण॒पा॒शादिति॑ वरुण-पा॒शात् । ए॒व । ए॒ने॒ इति॑ । मु॒ञ्च॒ति॒ ।
प्रेति॑ । ने॒ने॒क्ति॒ । मेध्ये॒ इति॑ । ए॒व । ए॒ने॒ इति॑ । क॒रो॒ति॒ ।
सा॒वि॒त्रि॒या । ऋ॒चा । हु॒त्वा । ह॒वि॒र्धाने॒ इति॑ हविः-धाने॑ । प्रेति॑ । व॒र्त॒य॒ति॒ ।

स॒वि॒तृप्र॑सूत॒ इति॑ सवि॒तृ-प्र॒सू॒तः॒ । ए॒व । ए॒ने॒ इति॑ । प्रेति॑ । व॒र्त॒य॒ति॒ ।

1बद्धमिति ॥ बद्धं हविर्धानयोरक्षमवस्यति मुञ्चतीति विधिः । वरुणपाशादेव एने हविर्धाने वरुणदेवते मुञ्चति । प्रणेनेक्ति क्षालयति । मेध्ये मेधार्हे एने करोति । सावित्र्यर्चा ‘युञ्जते मन उत’ इत्येतया सवितृप्रसूतः सवित्रा प्रसूतः सवित्राऽनुज्ञातः ।

वरु॑णो॒ वा ए॒ष दु॒र्वाग् उ॑भ॒यतो॑ ब॒द्धो यदक्षः॑ ।
स यद् उ॒त्सर्जे॒द् यज॑मानस्य गृ॒हान् अ॒भ्युत्स॑र्जेत् ।
सु॒वाग्दे॑व॒ दुर्याँ॒ आ व॒देत्या॑ह ।
गृ॒हा वै दुर्याः॑ । शान्त्यै॑ ।

वरु॑णो॒ वा ए॒ष दु॒र्वाग् उ॑भ॒यतो॑ ब॒द्धो यदक्षः॑ ।
स यद् उ॒त्सर्जे॒द् यज॑मानस्य गृ॒हान् अ॒भ्युत्स॑र्जेत् ।
सु॒वाग्दे॑व॒ दुर्याँ॒ आ व॒देत्या॑ह ।
गृ॒हा वै दुर्याः॑ । शान्त्यै॑ ।

वरु॑णः । वै । ए॒षः । दु॒र्वागिति॑ दुः-वाक् । उ॒भ॒यतः॑ । ब॒द्धः । यत् । अक्षः॑ ।
सः । यत् । उ॒त्सर्जे॒दित्यु॑त्-सर्जे॑त् । यज॑मानस्य । गृ॒हान् । अ॒भ्युत्स॑र्जे॒दित्य॑भि-उत्स॑र्जेत् ।
सु॒वागिति॑ सु-वाक् । दे॒व॒ । दुर्या॑न् । एति॑ । व॒द॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।
गृ॒हाः । वै । दुर्याः॑ ।
शान्त्यै॑ ।

वरुणो वा इति । वरुणः खल्वेष दुर्वाक् । दुष्टं वक्तीति दुर्वाक् । यदि वक्ति दुष्टमेव तदिति । ‘क्विब्वचि’ इत्यादिना क्विब्दीर्घौ, कृदुत्तरपदप्रकृतिस्वरत्वम् । क इत्याह - उभयतः उभाभ्यां बद्धो यदक्षो नाम’ स यदुत्सर्जेत् शब्दं करोति यजमानस्य गृहानभ्युत्सर्जेत् । तान् लक्षीकृत्य शब्दं करोति तेष्वरिष्टं करोति तदोत्सर्जनेन, तस्मात् ‘सुवाक्’ इत्यादि जपेत् इति । गृहा वै दुर्याः यजमानसंबन्धिनोभिप्रेताः । तदुत्सर्जनशान्यै भवतीति ॥

पत्नी॑ [45]
उपा॑नक्ति॒ पत्नी॒ हि सर्व॑स्य मि॒त्रम्मि॑त्र॒त्वाय॒ यद्वै पत्नी॑ य॒ज्ञस्य॑ क॒रोति॑ मिथु॒नन्तदथो॒ पत्नि॑या ए॒वैष य॒ज्ञस्या॑न्वार॒म्भोऽन॑वच्छित्त्यै॒

पत्न्य् - उपा॑नक्ति ।[45]
पत्नी॒ हि सर्व॑स्य मि॒त्रम् , मि॑त्र॒त्वाय॑ ।
यद् वै पत्नी॑ य॒ज्ञस्य॑ क॒रोति॑ मिथु॒नन् तत् ।
अथो॒ पत्नि॑या ए॒वैष य॒ज्ञस्या॑न्वार॒म्भो , ऽन॑वच्छित्त्यै ।

पत्न्य् - उपा॑नक्ति ।[45]
पत्नी॒ हि सर्व॑स्य मि॒त्रम् , मि॑त्र॒त्वाय॑ ।
यद् वै पत्नी॑ य॒ज्ञस्य॑ क॒रोति॑ मिथु॒नन् तत् ।
अथो॒ पत्नि॑या ए॒वैष य॒ज्ञस्या॑न्वार॒म्भो , ऽन॑वच्छित्त्यै ।

पत्नी॑ । [45] उपेति॑ । अ॒न॒क्ति॒ ।
पत्नी॑ । हि । सर्व॑स्य । मि॒त्रम् । मि॒त्र॒त्वायेति॑ मित्र-त्वाय॑ ।
यत् । वै । पत्नी॑ । य॒ज्ञस्य॑ । क॒रोति॑ । मि॒थु॒नम् । तत् ।
अथो॒ इति॑ । पत्नि॑याः । ए॒व । ए॒षः । य॒ज्ञस्य॑ । अ॒न्वा॒र॒म्भ इत्य॑नु-आ॒र॒म्भः । अन॑वच्छित्त्या॒ इत्यन॑व-छि॒त्त्यै॒ ।

2पत्नी अक्षधुरे उपानक्तीति विधिः ॥ पत्नी हि सर्वस्य मित्रं मित्रमिव; स्त्रीत्वात् । तस्मात्तया कृतमुपाञ्जनं मित्रत्वाय भवति वरुणस्य वा अक्षस्य वा । यद्वा इत्यादि । व्याख्यातम् ॥

वर्त्म॑ना॒ वा अ॒न्वित्य॑ य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि जिघाँसन्ति वैष्ण॒वीभ्या॑मृ॒ग्भ्याव्ँ वर्त्म॑नोर्जुहोति य॒ज्ञो वै विष्णु॑र्य॒ज्ञादे॒व रक्षाँ॒स्यप॑ हन्ति॒

वर्त्म॑ना॒ वा अ॒न्वित्य॑ य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि जिघाँसन्ति ।
वै॒ष्ण॒वीभ्या॑म् ऋ॒ग्भ्याव्ँ वर्त्म॑नोर् जुहोति ।
य॒ज्ञो वै विष्णुः॑ । य॒ज्ञादे॒व रक्षाँ॒स्यप॑ हन्ति ।

वर्त्म॑ना॒ वा अ॒न्वित्य॑ य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि जिघाँसन्ति ।
वै॒ष्ण॒वीभ्या॑म् ऋ॒ग्भ्याव्ँ वर्त्म॑नोर् जुहोति ।
य॒ज्ञो वै विष्णुः॑ । य॒ज्ञादे॒व रक्षाँ॒स्यप॑ हन्ति ।

वर्त्म॑ना । वै । अ॒न्वित्येत्य॑नु-इत्य॑ । य॒ज्ञम् । रक्षाँ॑सि । जि॒घाँ॒स॒न्ति॒ ।
वै॒ष्ण॒वीभ्या॑म् । ऋ॒ग्भ्यामित्यृ॑क्-भ्याम् । वर्त्म॑नोः । जु॒हो॒ति॒ ।
य॒ज्ञः । वै । विष्णुः॑ ।
य॒ज्ञात् । ए॒व । रक्षाँ॑सि । अपेति॑ । ह॒न्ति॒ ।

3वर्त्मनेत्यादि ॥ वर्त्मना शकटमार्गेण अन्वित्यानुप्रविश्य यज्ञं रक्षांसि जिघांसन्ति हन्तुमिच्छन्ति तस्माद्वैष्णवीभ्यामृग्भ्यां वर्त्मनोर्जुहोति ‘इद विष्णुः’ , ‘इरावती धेनुमती'39 इति द्वाभ्यां वर्त्मनोर्जुहोति । प्राधान्याद्दक्षिणस्योभयोः । उभयोर्वैकैकस्मिन् । यज्ञो वा इत्यादि । अयमेव वर्त्महोमलक्षणो यज्ञो विष्णुमन्त्रयोरुच्यते । तस्मादस्मादेव यज्ञान्निमित्ताद्रक्षांस्यपहन्ति ॥

हिर॑ण्यमु॒पास्य॑ जुहोत्यग्नि॒वत्ये॒व जु॑होति॒ नान्धो॑ऽध्व॒र्युर्भव॑ति॒ न य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि घ्नन्ति॒

हिर॑ण्यम् उ॒पास्य॑ जुहोति । अ॒ग्नि॒वत्ये॒व जु॑होति ।
नान्धो॑ऽध्व॒र्युर्भव॑ति॒ , न य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि घ्नन्ति

हिर॑ण्यम् उ॒पास्य॑ जुहोति । अ॒ग्नि॒वत्ये॒व जु॑होति ।
नान्धो॑ऽध्व॒र्युर्भव॑ति॒ , न य॒ज्ञँ रक्षाँ॑सि घ्नन्ति

अत्र मूलं नास्ति -यदध्वर्युः इति वाक्यम्

यत् । अ॒ध्व॒र्युः । अ॒न॒ग्नौ । आहु॑ति॒मित्या-हु॒ति॒म् । जु॒हु॒यात् । अ॒न्धः । अ॒ध्व॒र्युः । स्या॒त् । रक्षाँ॑सि । य॒ज्ञम् । ह॒न्युः॒ । [46]

हिर॑ण्यम् । उ॒पास्येत्यु॑प-अस्य॑ । जु॒हो॒ति॒ ।
अ॒ग्नि॒वतीत्य॑ग्नि-वति॑ । ए॒व । जु॒हो॒ति॒ । न । अ॒न्धः । अ॒ध्व॒र्युः । भव॑ति । न । य॒ज्ञम् । रक्षाँ॑सि । घ्न॒न्ति॒ ।

4यदध्वर्युरित्यादि ॥ गतम् ॥

व्याख्यानमन्यत्र मृग्यम् गतम् इति टीकायां वर्तते । अतः पूर्वत्र स्थितः अस्य व्याख्याभागः अत्र योजनीयः

प्राची॒ प्रेत॑मध्व॒रङ्क॒ल्पय॑न्ती॒ इत्या॑ह सुव॒र्गमे॒वैने॑ लो॒कङ्ग॑मय॒त्य्

“प्राची॒ प्रेत॑मध्व॒रङ् क॒ल्पय॑न्ती॒” इत्या॑ह । सु॒व॒र्गमे॒वैने॑ लो॒कङ् ग॑मयति ।

“प्राची॒ प्रेत॑मध्व॒रङ् क॒ल्पय॑न्ती॒” इत्या॑ह । सु॒व॒र्गमे॒वैने॑ लो॒कङ् ग॑मयति ।

प्राची॒ इति॑ । प्रेति॑ । इ॒त॒म् । अ॒ध्व॒रम् । क॒ल्पय॑न्ती॒ इति॑ । इति॑ । आ॒ह॒ ।
सु॒व॒र्गमिति॑ सुवः-गम् । ए॒व । ए॒ने॒ इति॑ । लो॒कम् । ग॒म॒य॒ति॒ ।

5’प्राची’ इत्यादिहविर्धानप्रवर्तनमन्त्रः । तं व्याचष्टे - सुवर्गमिति ॥ तस्मात्प्राचीप्रेतमित्याह यस्माच्चाध्वरं कल्पयन्ति प्रेतमित्याह तेन हेतुना एने हविर्धाने सुवर्गं सुष्ठु गन्तव्यं लोक स्थानं हविर्धानगृहं गमयति । तत्र गमने हि तदुभयमुपपद्यते इति ॥

अत्र॑ रमेथाव्ँ॒वर्ष्म॑न्पृथि॒व्या इत्या॑ह॒ वर्ष्म॒ ह्ये॑तत्पृ॑थि॒व्या यद्दे॑व॒यज॑नँ॒ शिरो॒ वा ए॒तद्य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धान॑न्

अत्र॑ रमेथाव्ँ॒ वर्ष्म॑न् पृथि॒व्या इत्या॑ह । वर्ष्म॒ ह्ये॑तत् पृ॑थि॒व्या यद् दे॑व॒यज॑नम् । शिरो॒ वा ए॒तद् य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धान॑म् ।

अत्र॑ रमेथाव्ँ॒ वर्ष्म॑न् पृथि॒व्या इत्या॑ह । वर्ष्म॒ ह्ये॑तत् पृ॑थि॒व्या यद् दे॑व॒यज॑नम् । शिरो॒ वा ए॒तद् य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धान॑म् ।

अत्र॑ । र॒मे॒था॒म् । वर्‌ष्म॑न् । पृ॒थि॒व्याः । इति॑ । आ॒ह॒ ।
वर्‌ष्म॑ । हि । ए॒तत् । पृ॒थि॒व्याः । यत् । दे॒व॒यज॑न॒मिति॑ देव-यज॑नम् ।
शिरः॑ । वै । ए॒तत् । य॒ज्ञस्य॑ । यत् । ह॒वि॒र्धान॒मिति॑ हविः-धान॑म् ।

6’अत्र'41 इति स्थापनमन्त्रः । तयोरेतद्धविर्धानं पृथिव्याः वर्ष्म उच्छ्रितं स्थानमेतत् । किम्? यत्र देवा इज्यन्ते तच्च हविर्धानमिति, तदधीनत्वाद्यज्ञस्य । शिरो वा इति । यज्ञस्यैतच्छिर इव प्राधान्यात् यद्धविर्धानं नाम ॥

दि॒वो वा॑ विष्णवु॒त वा॑ पृथि॒व्याः [47]
इत्या॒शीर्प॑दय॒र्चा दक्षि॑णस्य हवि॒र्धान॑स्य मे॒थीन्नि ह॑न्ति शीर्ष॒त ए॒व य॒ज्ञस्य॒ यज॑मान आ॒शिषोऽव॑ रुन्द्धे

दि॒वो वा॑ विष्णवु॒त वा॑ पृथि॒व्या इति॑ ।[47]
आ॒शीर्प॑दय॒र्चा दक्षि॑णस्य हवि॒र्धान॑स्य मे॒थीन्नि ह॑न्ति ।
शी॒र्ष॒त ए॒व य॒ज्ञस्य॒ यज॑मान आ॒शिषोऽव॑ रुन्धे ।

दि॒वो वा॑ विष्णवु॒त वा॑ पृथि॒व्या इति॑ ।[47]
आ॒शीर्प॑दय॒र्चा दक्षि॑णस्य हवि॒र्धान॑स्य मे॒थीन्नि ह॑न्ति ।
शी॒र्ष॒त ए॒व य॒ज्ञस्य॒ यज॑मान आ॒शिषोऽव॑ रुन्धे ।

दि॒वः । वा॒ । वि॒ष्णो॒ । उ॒त । वा॒ । पृ॒थि॒व्याः । [47] इति॑ । आ॒शीर्प॑द॒येत्या॒शीः-प॒द॒या॒ । ऋ॒चा । दक्षि॑णस्य । ह॒वि॒र्धान॒स्येति॑ हविः-धान॑स्य । मे॒थीम् । नीति॑ । ह॒न्ति॒ ।
शी॒र्‌ष॒तः । ए॒व । य॒ज्ञस्य॑ । यज॑मानः । आ॒शिष॒ इत्या॑-शिषः॑ । अवेति॑ । रु॒न्द्धे॒ ।

7दिव इत्यादि विधिः ॥ आशीर्पदया आशीः आशासनीया अभिलषितविशेषाः पादेपादे यस्यां सा आशीर्पदा । ‘पादस्य’ इति लोपे, ‘टाबृचि’ इति टाप्, ‘पादः पत्’ इति पद्भावः, विसर्जनीयाभावश्छान्दसः । यज्ञस्य शिरस्तः .आशिषोवरुन्धे ॥

द॒ण्डो वा औ॑प॒रस्तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॑स्य वषट्का॒रेणाक्ष॑मच्छिन॒द्यत्तृ॒तीय॑ञ्छ॒दिर्ह॑वि॒र्धान॑योरुदाह्रि॒यते॑ तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॒स्याव॑रुद्ध्यै॒

द॒ण्डो वा औ॑प॒रस् तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॑स्य वषट्का॒रेणाक्ष॑मच्छिनत् ।

यत् तृ॒तीय॑ञ् छ॒दिर् ह॑वि॒र्धान॑योरुदाह्रि॒यते॑ , तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॒स्याव॑रुद्ध्यै ।

द॒ण्डो वा औ॑प॒रस् तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॑स्य वषट्का॒रेणाक्ष॑मच्छिनत् ।

यत् तृ॒तीय॑ञ् छ॒दिर् ह॑वि॒र्धान॑योरुदाह्रि॒यते॑ , तृ॒तीय॑स्य हवि॒र्धान॒स्याव॑रुद्ध्यै ।

द॒ण्डः । वै । औ॒प॒रः । तृ॒तीय॑स्य । ह॒वि॒र्धान॒स्येति॑ हविः-धान॑स्य । व॒ष॒ट्का॒रेणेति॑ वषट्-का॒रेण॑ । अक्ष॑म् । अ॒च्छि॒न॒त् ।

यत् । तृ॒तीय॑म् । छ॒दिः । ह॒वि॒र्धान॑यो॒रिति॑ हविः-धान॑योः । उ॒दा॒ह्रि॒यत॒ इत्यु॑त्-आ॒ह्रि॒यते॑ । तृ॒तीय॑स्य । ह॒वि॒र्धान॒स्येति॑ हविः-धान॑स्य । अव॑रुद्ध्या॒ इत्यव॑-रु॒द्ध्यै॒ ।

8दण्ड इत्यादि ॥ उपरस्य पुत्रः औपरः दण्डो नाम तृतीयहविर्धानस्याक्षं वषट्कारेणाच्छिनत् । यदि हविर्धानयोरुदाह्रियते उपर्याह्रियते तृतीयं छदिः तृतीयस्य हविर्धानस्यावरुद्ध्यै भवति अक्षस्य छिन्नत्वाच्छदिर्मात्रमेव हविर्धानत्वेन रूप्यते ॥

शिरो॒ वा ए॒तद्य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धानव्ँ॒विष्णो॑ र॒राट॑मसि॒ विष्णोः॑ पृ॒ष्ठम॒सीत्या॑ह॒ तस्मा॑देताव॒द्धा शिरो॒ विष्यू॑तव्ँ॒

शिरो॒ वा ए॒तद्य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धानम् । विष्णो॑ र॒राट॑मसि॒ विष्णोः॑ पृ॒ष्ठम॒सीत्या॑ह । तस्मा॑देताव॒द्धा शिरो॒ विष्यू॑तम् ।

शिरो॒ वा ए॒तद्य॒ज्ञस्य॒ यद्ध॑वि॒र्धानम् । विष्णो॑ र॒राट॑मसि॒ विष्णोः॑ पृ॒ष्ठम॒सीत्या॑ह । तस्मा॑देताव॒द्धा शिरो॒ विष्यू॑तम् ।

शिरः॑ । वै । ए॒तत् । य॒ज्ञस्य॑ । यत् । ह॒वि॒र्धान॒मिति॑ हविः-धान॑म् ।
विष्णोः॑ । र॒राट॑म् । अ॒सि॒ । विष्णोः॑ । पृ॒ष्ठम् । अ॒सि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।
तस्मा॑त् । ए॒ता॒व॒द्धेत्ये॑तावत्-धा । शिरः॑ । विष्यू॑त॒मिति॒ वि-स्यू॒त॒म् ।

9शिर इत्यादि ॥ गतम् । हविर्धानशालानिमित्तमिदमुपलक्षणमिदमेव प्रतिपादयितुं मन्त्रद्वयोपादानम् । एतावद्धविर्धानमेव शिरस्थानीयं, यावत्प्रकारं विष्यूतं तावत्प्रकारं प्रजानां शिरो विष्यूतं विविधं स्यूतम् । अस्य च त्रिशब्दादित्वात्त्रिधा विष्यूतमिति गम्यते । यथोक्तं - ‘तस्मान्नवधा शिरः’ इति ‘ते त्रयस्त्रिकपालाः'43 इति च । ‘बहुगणवतु’ इति संख्यात्वात् संख्याया विधार्थे धा, सिवेर्निष्ठायां ‘छ्वोश्शूडनुनासिके च’ इत्यूठ्, ‘गतिरनन्तरः’ इति गतेः प्रकृतिस्वरत्वम् ॥

विष्णो॒स्स्यूर॑सि॒ विष्णो॑र्ध्रु॒वम॒सीत्या॑ह वैष्ण॒वँ हि दे॒वत॑या हवि॒र्धानय्ँ॒यम्प्र॑थ॒मङ्ग्र॒न्थिङ्ग्र॑थ्नी॒याद्यत्तन्न वि॑स्रँ॒सये॒दमे॑हेनाध्व॒र्युᳶ प्र मी॑येत॒ तस्मा॒त्स वि॒स्रस्यः॑ ॥ [48]

विष्णो॒स् स्यूर॑सि॒ , विष्णो॑र्ध्रु॒वम॒सीत्या॑ह ।
वै॒ष्ण॒वँ हि दे॒वत॑या हवि॒र्धान॑म् ।
यम् प्र॑थ॒मङ् ग्र॒न्थिङ् ग्र॑थ्नी॒याद् , यत् तन्न वि॑स्रँ॒सये॒द् - अमे॑हेनाध्व॒र्युᳶ प्र मी॑येत ।
तस्मा॒त् स वि॒स्रस्यः॑ ॥ [48]

विष्णो॒स् स्यूर॑सि॒ , विष्णो॑र्ध्रु॒वम॒सीत्या॑ह ।
वै॒ष्ण॒वँ हि दे॒वत॑या हवि॒र्धान॑म् ।
यम् प्र॑थ॒मङ् ग्र॒न्थिङ् ग्र॑थ्नी॒याद् , यत् तन्न वि॑स्रँ॒सये॒द् - अमे॑हेनाध्व॒र्युᳶ प्र मी॑येत ।
तस्मा॒त् स वि॒स्रस्यः॑ ॥ [48]

विष्णोः॑ । स्यूः । अ॒सि॒ । विष्णोः॑ । ध्रु॒वम् । अ॒सि॒ । इति॑ । आ॒ह॒ ।

वै॒ष्ण॒वम् । हि । दे॒वत॑या । ह॒वि॒र्धान॒मिति॑ हविः-धान॑म् ।

यम् । प्र॒थ॒मम् । ग्र॒न्थिम् । ग्र॒थ्नी॒यात् । यत् । तम् । न । वि॒स्रँ॒सये॒दिति॑ वि-स्रँ॒सये॑त् । अमे॑हेन । अ॒ध्व॒र्युः । प्रेति॑ । मी॒ये॒त॒ ।

तस्मा॑त् । सः । वि॒स्रस्य॒ इति॑ वि-स्रस्यः॑ ॥ [48]

10विष्णोरित्यादि ॥ अवशेषमन्त्राणामुपलक्षणम् । वैष्णवमिति । देवतासंबन्धेन हविर्धानं वैष्णवम् । यमित्यादि । गतम् । अमेहो मेहनिरोधः । तस्माद्ग्रन्थिं मोचयति ॥

इति षष्ठे द्वितीये नवमोनुवाकः ॥