२१ दशहोतृमन्त्राणां काम्यप्रयोगः

१० दशहोतृमन्त्राणां काम्यप्रयोगः ...{Loading}...

विश्वास-प्रस्तुतिः

प्र॒जाप॑ति॒स्सोमँ॒ राजा॑नमसृजत ।

तन्त्रयो॒ वेदा॒ अन्व॑सृज्यन्त ।

मूलम्

प्र॒जाप॑ति॒स्सोमँ॒ राजा॑नमसृजत ।

तन्त्रयो॒ वेदा॒ अन्व॑सृज्यन्त ।

भट्टभास्कर-टीका

1प्रजापतिस्सोममित्यादि ॥ सोमसृष्ट्यनन्तरं त्रयो वेदास्सृष्टाः ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तान् हस्ते॑ऽकुरुत ।

मूलम्

तान् हस्ते॑ऽकुरुत ।

भट्टभास्कर-टीका

अथ सोमस्तान् वेदान् हस्तेऽकुरुत हस्तेऽगृह्णात् ।

मूलम्

अथ॒ ह सीता॑ सावि॒त्री । सोमँ॒ राजा॑नञ्चकमे ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

अथ॒ ह सीता॑ सावि॒त्री सोमँ॒ राजा॑नञ्चकमे ।

मूलम्

अथ॒ ह सीता॑ सावि॒त्री सोमँ॒ राजा॑नञ्चकमे ।

भट्टभास्कर-टीका

अथ एतं सोमं राजानं सीता नाम सवितुः स्रष्टुः प्रजापतेः दुहिता चकमे ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

श्र॒द्धामु॒ स च॑कमे ।

मूलम्

श्र॒द्धामु॒ स च॑कमे ।

भट्टभास्कर-टीका

स तु सोमः श्रद्धामेव प्रजापतिपुत्रीं चकमे ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

साऽऽह॑ पि॒तर॑म्प्र॒जाप॑ति॒मुप॑ससार ।

मूलम्

साऽऽह॑ पि॒तर॑म्प्र॒जाप॑ति॒मुप॑ससार ।

भट्टभास्कर-टीका

अथ सा सीता भर्तुः द्वेष्या पितरं प्रजापतिमुपससार उपाजगाम

मूलम्

नम॑स्ते अस्तु भगवः । उप॑ त्वाऽयानि ॥43॥
प्र त्वा॑ पद्ये ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

“नम॑स्ते अस्तु भगव उप॑ त्वाऽयानि॒ प्र त्वा॑ पद्ये ।

मूलम्

“नम॑स्ते अस्तु भगव उप॑ त्वाऽयानि॒ प्र त्वा॑ पद्ये ।

भट्टभास्कर-टीका

उवाच च पितरं - नमस्ते अस्तु भगवः, उपायानि त्वा त्वामेवोपयानि त्वत्पार्श्व एव मया वस्तव्यं मा गां पत्यन्तिकं, प्रपद्येऽहं त्वां शरणं भजामि ॥

विश्वास-प्रस्तुतिः

सोमव्ँ॒ वै राजा॑नङ्कामये । श्र॒द्धामु॒ स का॑मयत॒” इति॑ ।

मूलम्

सोमव्ँ॒ वै राजा॑नङ्कामये । श्र॒द्धामु॒ स का॑मयत॒” इति॑ ।

भट्टभास्कर-टीका

2अथ किं तवागतमिति पित्रा पृष्टा सोवाच - सोमं राजानं कामयेऽहं स तु श्रद्धामेव कामयत इति ।

मूलम्

तस्या॑ उ॒ ह स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा । दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॑ । चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तः । पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् । षड्ढो॑तारमुत्तर॒तः । स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात् । स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॑ ॥44॥
आऽस्यार्धव्ँव॑व्राज ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्या॑ उ॒ ह स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॒ चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तᳶ पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् षड्ढो॑तारमुत्तर॒तस् स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात्त् स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॒ आऽस्यार्धव्ँ व॑व्राज ।

मूलम्

तस्या॑ उ॒ ह स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॒ चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तᳶ पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् षड्ढो॑तारमुत्तर॒तस् स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात्त् स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॒ आऽस्यार्धव्ँ व॑व्राज ।

भट्टभास्कर-टीका

अथ प्रजापतिस्तस्यै तदर्थं भर्तृवशीकारार्थं स्थागरं स्थगरविकारं स्थगरो नाम गन्धद्रव्यविशेषः, तं पिष्ट्वा अलङ्कारं कल्पयित्वा तेन गन्धेन मण्डनं कृत्वा तस्य पूर्वादिदिक्षु दशहोत्रादीन् व्याख्याय, मण्डनेन मण्डयित्वेति कचित् ।

अथ संभारैः ‘अग्रिर्यजुर्भिः’ इत्याद्यैः पत्नीभिश्च ‘सेनेन्द्रस्य'14 इत्यादिभिः तां मुखे अलंकृत्य तस्या मुखं लेपयित्वा अस्य सोमस्य अर्धं अर्धांशं समीपं आवव्राज आगमयामास ।

मूलम्

ताँ हो॒दीक्ष्यो॑वाच । उप॒ मा व॑र्त॒स्वेति॑ ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

ताँ हो॒दीक्ष्यो॑वाच - “उप॒ मा व॑र्त॒स्वे"ति॑ ।

मूलम्

ताँ हो॒दीक्ष्यो॑वाच - “उप॒ मा व॑र्त॒स्वे"ति॑ ।

भट्टभास्कर-टीका

मुख्यत्वाद्गन्तव्यस्याध्वनोऽर्धे स्थितां सोम उदीक्ष्य दृष्ट्वा उवाच ।

उच्छ्रितमीक्षणमुदीक्षणं, वशीकरणप्रयोगसामर्थ्येन अयथापूर्वं सौत्सुक्यमीक्षित्वा तामुवाच - मामुपावर्तस्व किमर्धेऽध्वनि स्थीयते ।

मूलम्

तँ हो॑वाच । भोग॒न्तु म॒ आच॑क्ष्व । ए॒तन्म॒ आच॑क्ष्व । यत्ते॑ पा॒णाविति॑ ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तँ हो॑वाच - “भोग॒न्तु म॒ आच॑क्ष्व ; ए॒तन्म॒ आच॑क्ष्व॒ , यत्ते॑ पा॒णा"विति॑ ।

मूलम्

तँ हो॑वाच - “भोग॒न्तु म॒ आच॑क्ष्व ; ए॒तन्म॒ आच॑क्ष्व॒ , यत्ते॑ पा॒णा"विति॑ ।

भट्टभास्कर-टीका

अथ तच्छ्रुत्वा तमुवाच - भोगं मे आचक्ष्व यत्ते पाणौ स्थितमिति

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्या॑ उ॒ ह त्रीन् वेदा॒न्प्रद॑दौ ।

मूलम्

तस्या॑ उ॒ ह त्रीन् वेदा॒न्प्रद॑दौ ।

भट्टभास्कर-टीका

पृष्टस्सोमस्तस्यै त्रीन् वेदान् प्रददौ ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

तस्मा॒दुह॒ स्त्रियो॒ भोग॒मैव हा॑रयन्ते ।

मूलम्

तस्मा॒दुह॒ स्त्रियो॒ भोग॒मैव हा॑रयन्ते ।

भट्टभास्कर-टीका

यस्मादियं सीता प्रियं वस्तु ययाचे तस्माल्लोकेऽपि स्त्रियो भोगमुद्दिश्य प्रियं दायं षुरुषमाहारयन्त एव ॥

मूलम्

स यᳵ का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒मिति॑ ॥45॥
यव्ँ वा का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒दिति॑ । तस्मा॑ ए॒तँ स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा । दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॑ । चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तः । पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् । षड्ढो॑तारमुत्तर॒तः । स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात् । स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॑ । आस्यार्धव्व्ँर॑जेत् ।

विश्वास-प्रस्तुतिः

स यᳵ का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒मिति॒ यव्ँ वा का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒दिति॒ तस्मा॑ ए॒तँ स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॒ चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तᳶ पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् षड्ढो॑तारमुत्तर॒तस् स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात्त् स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॒ आस्यार्धव्व्ँर॑जेत् ।

प्रि॒यो है॒व भ॑वति ॥46॥

मूलम्

स यᳵ का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒मिति॒ यव्ँ वा का॒मये॑त प्रि॒यस्स्या॒दिति॒ तस्मा॑ ए॒तँ स्था॑ग॒रम॑लङ्का॒रङ्क॑ल्पयि॒त्वा दश॑होतारम्पु॒रस्ता॑द्व्या॒ख्याय॒ चतु॑र्होतारन्दक्षिण॒तᳶ पञ्च॑होतारम्प॒श्चात् षड्ढो॑तारमुत्तर॒तस् स॒प्तहो॑तारमु॒परि॑ष्टात्त् स॒म्भा॒रैश्च॒ पत्नि॑भिश्च॒ मुखे॑ऽल॒ङ्कृत्य॒ आस्यार्धव्व्ँर॑जेत् ।

प्रि॒यो है॒व भ॑वति ॥46॥

भट्टभास्कर-टीका

1स य इत्यादि ॥ गतम् ॥ इति तैतिरीयब्राह्मणे द्वितीयाष्टके तृतीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ॥