०८५ वध्वाशिषः सूर्यासूक्तात्

सत्ये᳓नो᳓त्तभिता भू᳓मिस्
सू᳓र्येणो᳓त्तभिता द्यौः᳓ ।
ऋते᳓नाऽऽदित्या᳓स् ति᳓ष्ठन्ति
दिवि᳓ सो᳓मो अ᳓धि श्रितः᳓ ।+++(५)+++

रइ᳓भी आसीद् अनुदे᳓यी
नाराशंसी᳓ निओ᳓चनी
सूर्या᳓या भद्र᳓म् इ᳓द् वा᳓सो
गा᳓थयैति प᳓रिष्कृतम्

चि᳓त्तिर् +++(देवता?)+++ आ+++(=आसीत्)+++ उपब᳓र्हणं
च᳓क्षुर् आ+++(=आसीत्)+++ अभ्य᳓ञ्जनम् । +++(वृत्रस्य कनीनिका परापतत्त्रिककुन्नाम पर्वते । तेन त्रैककुदेनाञ्जनसजातीयेन चक्षुषी अञ्जते । )+++
द्यौ᳓र् भू᳓मिः को᳓श आसीद्
य᳓द् अ᳓यात् सूर्या᳓ प᳓तिम् ॥७

+++(सूर्यारथे)+++ स्तो᳓मा +++(त्रिवृदादयः)+++ आसन् प्रतिध᳓यः
कुरी᳓रं छ᳓न्द ओपशः᳓+++(=येनोपशेरते सः)+++ ।
सूर्या᳓या +++(२)+++ अश्वि᳓ना +++(उपचाराय)+++ वरा᳓
ऽग्नि᳓रासीत् पुरोगवः᳓ ॥८

सो᳓मो वधूयु᳓र्+++(=वधूकामो, न वरः)+++ अभवद्
+++( रोहिण्या अपरस्यां दिशि मृगशीर्षे वर्तमानः सोमो वधूयुर् आसीद् इत्यपि समञ्जसम्।)+++
अश्वि᳓ना ऽऽस्ताम् उभा᳓ वरा᳓ ।
सूर्यां᳓ य᳓त् प᳓त्ये शं᳓सन्तीं +++(=कामयमानां)+++
म᳓नसा सविता᳓ददात् ॥९

म᳓नो अस्या अ᳓न+++(=रथ)+++ आसीद्
द्यौ᳓रासीदुत᳓ च्छदिः᳓ ।
शुक्रा᳓व्+++(=दीप्तौ [ग्रहौ कौचित्])+++ अनड्वा᳓हाव् आस्तां
+++(अथवोत्तरायणारम्भे ऽमावास्यायां सूर्याचन्द्रमसौ।)+++
य᳓द् अ᳓यात् सूर्या᳓ गृह᳓म् ॥१०

ऋक्सामा᳓भ्याम् अभि᳓हितौ
गा᳓वौ ते सामना᳓व्+++(=शान्ताव्)+++ इतः ।
श्रो᳓त्रं ते चक्रे᳓ आस्तां
दिवि᳓ प᳓न्थाश् चराचारः᳓+++(=ecliptic)+++ ॥११

शु᳓ची ते चक्रे᳓ यातिया᳓
वियानो᳓ अ᳓क्ष आ᳓हतः
अ᳓नो मनस्म᳓यं सूर्या᳓
आ᳓रोहत् प्रयती᳓ प᳓तिम्

सूर्या᳓या वहतुः᳓ प्रा᳓गात्
सविता᳓ य᳓मवा᳓सृजत् ।
अघा᳓सु+++(=मघासु इति शौनकसंहितायां)+++᳓ ह᳓न्य᳓न्ते+++(=ताड्यन्ते)+++ गा᳓वो᳓ +++(रथबन्धनाय)+++
ऽर्जुन्योः+++(=पल्गुनीषु इति शौनकसंहितायां)+++᳓ प᳓र्युह्यते ॥१३

+++(हे अश्विनौ!)+++ य᳓द् अश्विना पृच्छ᳓मानाव्
अ᳓यातं त्रिचक्रे᳓ण +++(वक्ष्यन्ते चक्राण्यग्रे)+++ वहतुं᳓+++(=विवाहम्)+++ सूर्या᳓याः ।
वि᳓श्वे देवा᳓ अ᳓नु त᳓द् वाम् अजानन्
+++(रेवतीस्थत्वात्)+++ पुत्रः᳓ पित᳓राव् +++(अश्विनौ)+++ अवृणीत पूषा᳓ ॥१४

य᳓द् अ᳓यातं शुभस्+++(तोय)+++पती
वरेयं᳓+++(=वरणियां)+++ सूर्या᳓मु᳓प ।
क्वै᳓कं +++(वक्ष्यमाणं रहस्यं)+++ चक्रं᳓ वाम् आसीत् +++(अयनचलने सति)+++
क्व᳙ देष्ट्रा᳓य+++(=दानाय)+++ तस्थथुः ॥१५

द्वे᳓ ते चक्रे᳓ सूर्ये +++(ये सरत आकाशे। सूर्याचन्द्रमसौ)+++
ब्रह्मा᳓ण ऋतुथा᳓+++(=ऋतुषु)+++ विदुः ।
अ᳓थै᳓कं +++(अयनचलन-)+++चक्रं᳓ य᳓द् गु᳓हा
त᳓द् अद्धात᳓य+++(=मेधाविन)+++ इ᳓द् विदुः ॥१६

सूरिया᳓यै देवे᳓भियो
मित्रा᳓य व᳓रुणाय च
ये᳓ भूत᳓स्य प्र᳓चेतस
इदं᳓ ते᳓भ्यो ऽकरं न᳓मः

पूर्वापरं᳓ चरतो माय᳓यैतौ᳓ +++(सूर्याचन्द्रमसौ)+++ शि᳓शू
क्री᳓ळन्तौ प᳓रि यातो अध्वर᳓म् ।
+++(तयोः)+++ वि᳓श्वान्य् अन्यो᳓ +++(सूर्यः)+++ भु᳓वना ऽभिच᳓ष्ट
ऋतूँ᳓र् अन्यो᳓ +++(चन्द्रमा)+++ विद᳓धज् जायते पु᳓नः ॥१८

न᳓वोनवो भवति जा᳓यमानो᳓
ऽह्नां केतु᳓र् उष᳓साम् एत्य् अ᳓ग्रम् +++(कृष्णपक्षे)+++।
भागं᳓ +++(सोमपाभ्यो)+++ देवे᳓भ्यो वि᳓ दधात्य् आय᳓न्
प्र᳓ चन्द्र᳓मास् तिरते+++(=वर्धयति)+++ दीर्घ᳓म् आ᳓युः ॥१९

सुकिंशुकं᳓ शल्मलिं᳓ विश्व᳓रूपं
हि᳓रण्यवर्णं सुवृ᳓तं सुचक्र᳓म् ।
आ᳓ रोह +++(देवि)+++ सूर्ये अमृ᳓तस्य लोकं᳓
स्योनं᳓ प᳓त्ये वहतुं᳓ कृणुष्व ॥२०

उ᳓दीर्ष्व᳓+++(=उद्गच्छ)+++ +अ᳓तः प᳓तिवती ह्ये३᳓षा᳓
विश्वा᳓वसुं न᳓मसा गीर्भि᳓र् ईळे ।
अन्या᳓म् इच्छ पितृष᳓दं व्य᳙क्तां
स᳓ ते भागो᳓ जनु᳓षा त᳓स्य विद्धि ॥२१

उदीर्ष्वा᳓ऽतो विश्वावसो +++(गन्धर्व)+++
न᳓मसेडामहे त्वा ।
अन्या᳓म् इच्छ प्रफर्व्यँ᳙+++(=प्रथमवयसं)+++
सञ्जायां᳓ प᳓त्या सृज ।

अनृक्षरा᳓+++(=कंटकशर्करादिरहिताः)+++ ऋज᳓वस् सन्तु प᳓न्था
ये᳓भिस् स᳓खायो य᳓न्ति नो वरेय᳓म्+++(=वरणीयं [कन्यायाः पित्रादिकं प्रति])+++ ।
स᳓म् अर्यमा᳓ सं᳓ भ᳓गो नो+++(=आवाम्, अस्मदो द्वयोश्च इति बहुवचनम्)+++ निनीयात्
स᳓ञ् जास्पत्यँ᳓+++(=जायापतिभावः)+++ सुय᳓मम् अस्तु देवाः ।+++(र५)+++

प्र᳓ त्वा मुञ्चामि व᳓रुणस्य पा᳓शाद्
ये᳓न त्वा᳓बध्नात् सविता᳓ सुशे᳓वः
ऋत᳓स्य यो᳓नौ सुकृत᳓स्य लोके᳓
अ᳓रिष्टां त्वा सह᳓ प᳓त्या दधामि

प्रे᳓तो᳓ मुञ्चा᳓मि ना᳓मु᳓तः
सुबद्धा᳓म् अमु᳓तस् करम्
य᳓थेय᳓म् इन्द्र मीढुवः
सुपुत्रा᳓ सुभ᳓गा᳓सति

पूषा᳓ त्वा᳓+इतो᳓ नयतु ह᳓स्त-गृ᳓ह्या
ऽश्वि᳓नौ त्वा प्र᳓वहताँ र᳓थेन ।
+++(मदीयान्)+++ गृहा᳓न् गच्छ गृह᳓पत्नी
य᳓था᳓ ऽसो+++(=स्या)+++ वशि᳓नी त्वं᳓ विद᳓थम्+++(=यज्ञं)+++ आ᳓वदासि+++(=आवद)+++ ।। (2)

इह᳓ प्रिय᳓म् प्रज᳓या ते स᳓म् ऋध्यताम्
अस्मि᳓न् गृहे᳓ गा᳓र्हपत्याय जागृहि
एना᳓ प᳓त्या तनु᳓वं सं᳓ सृजस्व
अ᳓धा जि᳓व्री विद᳓थम् आ᳓ वदाथः

नीललोहित᳓म् भवति
कृत्या᳓सक्ति᳓र् वि᳓ अज्यते
ए᳓धन्ते अस्या ज्ञात᳓यः
प᳓तिर् बन्धे᳓षु बध्यते

प᳓रा देहि शामुलि᳓यम्
ब्रह्म᳓भ्यो वि᳓ भजा व᳓सु
कृत्यइ᳓षा᳓ पद्व᳓ती भूत्वी᳓
आ᳓ जाया᳓ विशते प᳓तिम्

अश्रीरा᳓ तनू᳓र् भवति
रु᳓शती पाप᳓यामुया᳓
प᳓तिर् य᳓द् वध्वो᳡ वा᳓ससा
स्व᳓म् अ᳓ङ्गम् अभिधि᳓त्सते

ये᳓ वद्ध्व᳓श् चन्द्रं᳓+++(=आह्लादकं)+++ वहतुं᳓+++(=स्त्रीधनं)+++
य᳓क्ष्मा य᳓न्ति ज᳓नाँ अ᳓नु ।
पु᳓नस् ता᳓न् यज्ञि᳓या देवा᳓
न᳓यन्तु य᳓त आ᳓गताः ।+++(र४)+++

मा᳓ विदन् परिपन्थि᳓नो
य᳓ आसी᳓दन्ति द᳓म्पती ।
सुगे᳓भिर् दुर्ग᳓म् +++(तौ)+++ अ᳓तीताम्
अ᳓प द्रा+++(द्रव)+++न्त्व् अ᳓रातयः ।

सुमङ्गली᳓र् इयं᳓ वधू᳓र्
इमाँ᳓ समेत प᳓श्यत ।
सौ᳓भाग्यम् अस्यै᳓ दत्वा᳓या᳓+++(=दत्वा)+++-
ऽथा᳓ऽऽस्तं +++(स्वस्वगृहाणि)+++ वि᳓ प᳓रेतन+++(=गच्छत)+++ ।+++(र४)+++

तृष्ट᳓म् एत᳓त् क᳓टुकम् एत᳓द्
अपाष्ठ᳓वद् विष᳓वन् नइ᳓त᳓द् अ᳓त्तवे
सूरियां᳓ यो᳓ ब्रह्मा᳓ विद्या᳓त्
स᳓ इ᳓द् वा᳓धूयम् अर्हति

आश᳓सनं विश᳓सनम्
अ᳓थो अधिविक᳓र्तनम्
सूर्या᳓याः पश्य रूपा᳓णि
ता᳓नि ब्रह्मा᳓ तु᳓ शुन्धति

गृभ्णा᳓+++(ह्णा)+++मि ते सुप्रजास्त्वा᳓य ह᳓स्तं
म᳓या प᳓त्या जर᳓दष्टिर् य᳓था᳓ ऽसः ।
भ᳓गो अर्यमा᳓ सविता᳓ पु᳓रन्धिर् +++(=बहुप्रज्ञा बहुकर्मा वा)+++
म᳓ह्यन् त्वा ऽदुर् गा᳓र्हपत्याय+++(=गार्हस्थ्याय)+++ देवाः ।+++(र५)+++

तां᳓ पूषञ् छिव᳓तमाम् ए᳓रयस्व
य᳓स्यां बी᳓जं मनुष्या᳙ व᳓पन्ति ।
या᳓ न ऊरू᳓ उशती᳓+++(=कामयमाना)+++ विस्र᳓+++(श्र)+++यातै+++(=विश्लिष्टौ कुर्यात्)+++
य᳓स्याम् उश᳓न्तः+++(=कामयमानाः)+++ प्र᳓हरेम शे᳓फम् ॥+++(५)+++ (11)

+++(सूर्या नाम सवितुर्दुहिता विवाहस्य अधिष्ठात्री देवता - सूर्यासूक्ते दृश्या।)+++

तु᳓भ्यम् +++(अग्नये)+++ अ᳓ग्रे +++(गन्धर्वाः)+++ प᳓र्यवहन्त्
सूर्यां᳓ वहतु᳓ना सह᳓ ।
पु᳓नः प᳓तिभ्यो जायां᳓ दा᳓+++(ः)+++
अग्ने प्रज᳓या सह᳓ ।+++(र५)+++

पु᳓नः प᳓त्नीम् अग्नि᳓र् अदाद्
आ᳓युषा सह᳓ व᳓र्चसा ।
दीर्घायु᳓र् अस्या यः᳓ प᳓तिस्
स᳓ एतु शर᳓दश् शत᳓म् ॥+++(र५)+++

सो᳓मः प्रथमो᳓ विविदे +++(लेभे)+++
गन्धर्वो᳓ विविद उ᳓त्तरः ।
तृती᳓यो अग्नि᳓ष् टे प᳓तिस्
तुरी᳓यस्ते मनुष्यजाः᳓ ।+++(र५)+++

सो᳓मो ददद् गन्धर्वा᳓य
गन्धर्वो᳓ ददद् अग्न᳓ये
रयिं᳓ च पुत्रां᳓श् च अदाद्
अग्नि᳓र् म᳓ह्यम् अ᳓थो इमा᳓म्

इहइ᳓व᳓ स्तम् मा᳓ वि᳓ यौष्टं
वि᳓श्वम् आ᳓युर् वि᳓ अश्नुतम्
क्री᳓ळन्तौ पुत्रइ᳓र् न᳓प्तृभिर्
मो᳓दमानौ सुवे᳓ गृहे᳓

+++(गृहप्रवेशे - )+++

आ᳓ नः प्रजा᳓ञ् जनयतु प्रजा᳓पतिर्
आजरसा᳓य +++(स्नेहाय)+++ स᳓मनक्त्व् अर्यमा᳓ ।
अ᳓-दुर्-मङ्गलीः पतिलोक᳓म् आ᳓ विश
श᳓न् नो भव द्विप᳓दे श᳓ञ् च᳓तुष्पदे ।

अ᳓घोरचक्षुर् अ᳓पतिघ्नी एधि
शिवा᳓ पशु᳓भ्यः सुम᳓नाः सुव᳓र्चाः
वीरसू᳓र् · देव᳓कामा सियोना᳓
शं᳓ नो भव द्विप᳓दे शं᳓ च᳓तुष्पदे

इमा᳓न्त्व᳓म् इन्द्र मीढ्वस्+++(=वर्षक इन्द्र)+++
सुपुत्राँ᳓ सुभ᳓गां कुरु ।
द᳓शास्यां पुत्रा᳓ना᳓ धेहि
प᳓तिमेकादशं᳓ कृधि ।

सम्रा᳓ज्ञी श्व᳓शुरे भव
सम्रा᳓ज्ञी श्वश्रुवां᳓ भव ।
न᳓नान्दरि सम्रा᳓ज्ञी भव
सम्रा᳓ज्ञी अ᳓धि देवृ᳓षु ।+++(५)+++

स᳓मञ्जन्तु वि᳓श्वे देवाः᳓
स᳓मा᳓पो हृ᳓दयानि नौ ।
सं᳓ मातरि᳓श्वा सं᳓ धाता᳓
स᳓मु दे᳓ष्ट्री+++(=दात्री [फलानाम्])+++ दधातु नौ ॥