१५८

• देवता - सूर्यः
• ऋषिः - चक्षुः सौर्यः
• छन्दः - गायत्री

सू᳓रियो नो दिव᳓स् पातु
वा᳐᳓तो अन्त᳓रिक्षा᳐᳓त्
अग्नि᳓र् नः पा᳓र्थिवेभियः

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular
popular
popular

Morph
diváḥ ← dyú- ~ div- (nominal stem)
{case:ABL, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

pātu ← √pā- 1 (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

sū́ryaḥ ← sū́rya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

antárikṣāt ← antárikṣa- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:SG}

vā́taḥ ← vā́ta- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

agníḥ ← agní- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

pā́rthivebhyaḥ ← pā́rthiva- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:PL}

सूर्यः॑ । नः॒ । दि॒वः । पा॒तु॒ । वातः॑ । अ॒न्तरि॑क्षात् ।
अ॒ग्निः । नः॒ । पार्थि॑वेभ्यः ॥

• sūryo ← sūryaḥ ← sūrya
• [noun], nominative, singular, masculine
• “sun; Surya; sūrya [word]; right nostril; twelve; Calotropis gigantea Beng.; sūryakānta; sunlight; best.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• divas ← div
• [noun], ablative, singular, masculine
• “sky; Svarga; day; div [word]; heaven and earth; day; dawn.”

• pātu ← pā
• [verb], singular, Present imperative
• “protect; govern.”

• vāto ← vātaḥ ← vāta
• [noun], nominative, singular, masculine
• “vāta; wind; fart; Vayu; air; draft; vāta [word]; Vāta; rheumatism; Marut.”

• antarikṣāt ← antarikṣa
• [noun], ablative, singular, neuter
• “sky; atmosphere; air; abhra.”

• agnir ← agniḥ ← agni
• [noun], nominative, singular, masculine
• “fire; Agni; sacrificial fire; digestion; cautery; Plumbago zeylanica; fire; vahni; agni [word]; agnikarman; gold; three; jāraṇa; pyre; fireplace; heating.”

• naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• pārthivebhyaḥ ← pārthiva
• [noun], dative, plural, masculine
• “king; man; pārthiva.”

सूर्यः सर्वस्य प्रेरकः शोभनीयो वा देवः दिवः द्युलोकात् द्युलोकवर्तिनो जनात् नः अस्मान् पातु रक्षतु । वातः वायुश्च अन्तरिक्षात् मध्यमस्थानगताद्बाधकादस्मान् रक्षतु । तथा पृथिवीस्थानः अग्निः च पार्थिवेभ्यः पृथिव्यां वर्तमानेभ्यः शत्रुभ्यः नः अस्मान् रक्षतु ॥

English translation:

“May Sūrya protect us from (foes dwelling in) heaven, Vāyu from (those dwelling in) the firmament,and Agni from those upon earth.”

Let the Sun protect us from heaven, the Wind from the midspace;
let Agni (protect) us from the earthly ones.

MAY Surya guard us out of heaven, and Vata from the firmament,
And Agni from terrestrial spots.

Surya soll uns vor dem Himmel schützen, der Wind vor dem Luftreich, Agni uns vor den irdischen Leuten!

Vom Himmel schütz’ die Sonne uns, und von den Lüften her der Wind, Und Agni von der Erde Raum.

Сурья нас с неба пусть охраняет,
Вата из воздушного пространства,
Агни нас из земных (просторов)!

• सूर्यः
• चक्षुः सौर्यः
• स्वराडार्चीगायत्री
• षड्जः

इस सूक्त में लोकों के प्रमुख देव अग्नि, वायु, सूर्य हैं, इनका ठीक उपयोग करना चाहिए, सूर्य से दर्शनशक्ति का लाभ मिलता है, ये विषय हैं।

पदार्थान्वयभाषाः - (सूर्यः) सूर्य (नः) हमारी (दिवः) द्युलोक से-वहाँ के पदार्थों से (पातु) रक्षा करे (वातः) वायु (अन्तरिक्षात्) अन्तरिक्ष से-वहाँ के पदार्थों से रक्षा करे (अग्निः पार्थिवेभ्यः) अग्नि पृथ्वीस्थ पदार्थों से रक्षा करे, ऐसेवर्त्तनाऔर करना चाहिए ॥१॥

भावार्थभाषाः - सूर्य, वायु, अग्निलोकों के प्रमुख देव क्रमशः द्युलोक, अन्तरिक्ष-लोक,पृथिवीलोकों के पदार्थ मानव की रक्षा करने के लिये हैं, ऐसा वर्तना और करना चाहिए ॥१॥

अस्मिन् सूक्ते सर्वलोकानां प्रमुखदेवा अग्नवायुसूर्याः सन्ति तेषां यथावद् उपयोगः कार्यः सूर्याद्दर्शनशक्तिः प्राप्यते खल्वित्येवं विषयाः सन्ति।

पदार्थान्वयभाषाः - (सूर्यः-नः-दिवः पातु) सूर्योऽस्मान् द्युलोकात् तत्रत्य-पदार्थाद् रक्षतु (वातः-अन्तरिक्षात्) वायुरस्मान् खल्वन्तरिक्षात् तत्रत्यपदार्थाद् रक्षतु (अग्निः पार्थिवेभ्यः) अग्निः पार्थिवेभ्यः पदार्थेभ्यो रक्षत्विति तथा वर्तितव्यं कर्तव्यं च ॥१॥

• देवता - सूर्यः
• ऋषिः - चक्षुः सौर्यः
• छन्दः - गायत्री

जो᳓षा सवितर् य᳓स्य ते
ह᳓रः शतं᳓ सवाँ᳓ अ᳓र्हति
पाहि᳓ नो दिद्यु᳓तः प᳓तन्त्याः

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular
popular
popular

Morph
jóṣa ← √juṣ- (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:AOR, voice:ACT}

savitar ← savitár- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

te ← tvám (pronoun)
{case:DAT, number:SG}

yásya ← yá- (pronoun)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

árhati ← √arh- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

háraḥ ← háras- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

śatám ← śatá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:SG}

savā́n ← savá- 2 (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:PL}

didyútaḥ ← didyút- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

pāhí ← √pā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

pátantyāḥ ← √pat- 1 (root)
{case:ABL, gender:F, number:SG, tense:PRS, voice:ACT}

जोष॑ । स॒वि॒तः॒ । यस्य॑ । ते॒ । हरः॑ । श॒तम् । स॒वान् । अर्ह॑ति ।
पा॒हि । नः॒ । दि॒द्युतः॑ । पत॑न्त्याः ॥

• joṣā ← juṣ
• [verb], singular, Aorist imperative
• “enjoy; endow; possess; frequent; accompany; induce; consume; approve; affect; attend; befit; blend; contract.”

• savitar ← savitṛ
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• yasya ← yad
• [noun], genitive, singular, masculine
• “who; which; yat [pronoun].”

• te ← tvad
• [noun], genitive, singular
• “you.”

• haraḥ ← haras
• [noun], nominative, singular, neuter
• “fire; fury; grip; capture.”

• śataṃ ← śatam ← śata
• [noun], accusative, singular, neuter
• “hundred; one-hundredth; śata [word].”

• savāṃ ← sava
• [noun], accusative, plural, masculine
• “yajña; command; impulse; direction; momentum.”

• arhati ← arh
• [verb], singular, Present indikative
• “should; may; rate; can; can; equal; necessitate.”

• pāhi ← pā
• [verb], singular, Present imperative
• “protect; govern.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• didyutaḥ ← didyut
• [noun], ablative, singular, feminine
• “arrow; Didyut.”

• patantyāḥ ← pat
• [verb noun], ablative, singular
• “fall down; drop; fly; issue; fall; fall; decay; hang down; banish; throw; lodge; disappear.”

हे सवितः सर्वस्य प्रेरक सूर्य जोष अस्मत्स्तुत्यादिकं सेवस्व । यस्य ते तव हरः रसहरणशीलं तेजः शतं सवान् बहून् यज्ञान् प्रति अर्हति योग्यं भवति । यद्वा । प्रकाशनादिद्वारा पूजयति । स त्वं नः अस्मान् पतन्याःह निपतन्त्याः शत्रुभिरस्मासु क्षिप्यमाणायाः दिद्युतः । वज्रनामैतत् । द्योतमानायाः शक्तेरायुधात् पाहि रक्ष ॥

English translation:

“Savitā, whose radiance merits a hundred acknowledgments, be propitiated (by our praises); protectus from the falling bolts (of our enemies).”

I shall find pleasure in you, o Savitar, whose flaring is worth a hundred impulsions [/soma-pressings].
Protect us from the heavenly missile as it flies.

Thou Savitar whose flame deserves hundred libations, be thou pleased:
From failing lightning keep us safe.

Hab Wohlgefallen, o Savitri, du dessen Feuereifer hundert andere Anweisungen aufwiegt. Schütze uns vor dem fallenden Blitzstrahl!

O Savitar, dess Flammenstrahl mehr werth als hundert Spenden ist, Beschirm uns vor des Blitzes Fall.

Будь доволен, о Савитар, ты чья
Вспышка стоит сотни побуждений!
Охраняй нас от летящей молнии!

• सूर्यः
• चक्षुः सौर्यः
• स्वराड्गायत्री
• षड्जः

पदार्थान्वयभाषाः - (सवितः) हे प्रेरक परमात्मन् ! (जोष) हमारी स्तुति को सेवन कर (यस्य ते) जिस तेरा (हरः) तेज प्रभाव-प्रताप (शतं सवान्) बहुतेरे चन्द्र आदि पिण्डप्रदेशों को (अर्हति) स्ववश में करने को समर्थ है (पतन्त्याः)नीचे गिरती हुई (दिद्युतः) विद्युत् से (नः) हमारी (पाहि) रक्षा कर ॥२॥

भावार्थभाषाः - परमात्मा का तेज-प्रताप आकाश के अनन्त चन्द्र आदि पिण्डप्रदेशों को अपने वश में रखता है और आकाश से नीचे गिरती हुई विद्युत्से रक्षा करने में समर्थ है, अतः उसके प्रति आस्तिक भाव रखना चाहिए ॥२॥

पदार्थान्वयभाषाः - (सवितः जोष) हे प्रेरक परमात्मन् ! अस्माकं स्तुतिं सेवस्य (यस्य ते हरः) यस्य तव तेजः प्रभावः (शतं सवान्-अर्हति) बहून् चन्द्रादीन् पिण्डप्रदेशान् स्ववशं कर्तुं समर्थो भवति (पतन्त्याः-दिद्युतः-नः पाहि) निपतन्त्याः खलु विद्युतोऽस्मान् रक्ष ॥२॥

• देवता - सूर्यः
• ऋषिः - चक्षुः सौर्यः
• छन्दः - गायत्री

च᳓क्षुर् नो देवः᳓ सविता᳓
च᳓क्षुर् न उत᳓ प᳓र्वतः
च᳓क्षुर् धाता᳓ दधातु नः

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular
popular
popular

Morph
cákṣuḥ ← cákṣus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

deváḥ ← devá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

cákṣuḥ ← cákṣus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

párvataḥ ← párvata- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

utá ← utá (invariable)

cákṣuḥ ← cákṣus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

dadhātu ← √dhā- 1 (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

dhātā́ ← dhātár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

चक्षुः॑ । नः॒ । दे॒वः । स॒वि॒ता । चक्षुः॑ । नः॒ । उ॒त । पर्व॑तः ।
चक्षुः॑ । धा॒ता । द॒धा॒तु॒ । नः॒ ॥

• cakṣur ← cakṣuḥ ← cakṣus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

• devaḥ ← deva
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• cakṣur ← cakṣuḥ ← cakṣus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• na ← naḥ ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

• uta
• [adverb]
• “and; besides; uta [indecl.]; similarly; alike; even.”

• parvataḥ ← parvata
• [noun], nominative, singular, masculine
• “mountain; Parvata; parvata [word]; Parvata; Parvata; rock; height.”

• cakṣur ← cakṣuḥ ← cakṣus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• dhātā ← dhātṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Brahma; Dhātṛ; creator; Dhātṛ.”

• dadhātu ← dhā
• [verb], singular, Present imperative
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• naḥ ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

सविता प्रेरकः देवः नः अस्माकं चक्षुः प्रकाशकमिन्द्रियमिन्द्रियानुग्राहकं तेजो वा दधातु । उत अपि च पर्वतः इन्द्रसहचरः पर्वताख्योऽपि देवः नः अस्माकं चक्षुः विदधातु । धाता सर्वस्य विधातादित्यानामन्यतमश्च नः अस्माकं चक्षुः विदधातु ॥

English translation:

“May the divine Savitā grant us sight, may Parvata (grant) us sight; may Dhātā (grant) us sight.”

The eye [=sun] (let) god Savitar (place) for us, and the eye (let) the Mountain;
the eye let the Placer place for us.

May Savitar the God, and may Parvata also give us sight;
May the Creator give us sight.

Gott Savitri soll uns das Augenlicht, und der Berg soll uns das Augenlicht, der Schöpfer uns das Augenlicht gewähren.

Gott Savitar geb’ hellen Blick, und hellen Blick uns auch der Wind, Der Schöpfer schaff uns hellen Blick.

Способность видеть (пусть даст) нам бог Савитар,
Способность видеть нам также Парвата,
Способность видеть Дхатар пусть даст нам!

• सूर्यः
• चक्षुः सौर्यः
• गायत्री
• षड्जः

पदार्थान्वयभाषाः - (देवः सविता) प्रेरक सूर्य देव (नः-चक्षुः-दधातु) हमारे लिये दर्शनशक्ति धारण करावे (उत पर्वतः-नः-चक्षुः) हरा पर्वत हमारे लिए दर्शनशक्ति धारण करावे (धाता नः चक्षुः) विधाता परमात्मा हमारे लिये दर्शनशक्ति धारण करावे ॥३॥

भावार्थभाषाः - दर्शनशक्ति साक्षात् सूर्य से-सूर्य के प्रकाश से मिलती है, परन्तु प्रातःकाल कुछ सूर्य को देखने को मिलती है, हरे पर्वत को देखने से भी नेत्रशक्ति बढ़ा करती है, परमात्मा का ध्यान करने से नेत्रों में बल आता है ॥३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (देवः सवितः-नः-चक्षुः दधातु) प्रेरकः सूर्यो देवोऽस्मभ्यं दर्शनशक्तिं धारयतु (उत पर्वतः-नः-चक्षुः) हरितः पर्वतोऽस्मभ्यं दर्शनशक्तिं धारयतु (धाता नः-चक्षुः) विधाता परमात्माऽस्मभ्यं दर्शनशक्तिं धारयतु ॥३॥

• देवता - सूर्यः
• ऋषिः - चक्षुः सौर्यः
• छन्दः - गायत्री

च᳓क्षुर् नो धेहि च᳓क्षुषे
च᳓क्षुर् विख्यइ᳓ तनू᳓भियः
सं᳓ चेदं᳓ वि᳓ च पश्येम

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular
popular
popular

Morph
cákṣuḥ ← cákṣus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

cákṣuṣe ← cákṣus- (nominal stem)
{case:DAT, gender:N, number:SG}

dhehi ← √dhā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

cákṣuḥ ← cákṣus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

tanū́bhyaḥ ← tanū́- (nominal stem)
{case:DAT, gender:F, number:PL}

vikhyaí ← √khyā- (root)
{case:DAT, number:SG}

ca ← ca (invariable)

ca ← ca (invariable)

idám ← ayám (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

paśyema ← √paś- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

sám ← sám (invariable)

ví ← ví (invariable)

चक्षुः॑ । नः॒ । धे॒हि॒ । चक्षु॑षे । चक्षुः॑ । वि॒ऽख्यै । त॒नूभ्यः॑ ।
सम् । च॒ । इ॒दम् । वि । च॒ । प॒श्ये॒म॒ ॥

• cakṣur ← cakṣuḥ ← cakṣus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], genitive, plural
• “I; mine.”

• dhehi ← dhā
• [verb], singular, Present imperative
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• cakṣuṣe ← cakṣus
• [noun], dative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• cakṣur ← cakṣuḥ ← cakṣus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “eye; look; visual perception; cakṣus [word]; sight.”

• vikhyai ← vikhyā ← √khyā
• [verb noun]
• “name; be known; call; enumerate; behold.”

• tanūbhyaḥ ← tanū
• [noun], dative, plural, feminine
• “body; self; own(a); person; form.”

• saṃ ← sam
• [adverb]
• “sam; together; together; saṃ.”

• cedaṃ ← ca
• [adverb]
• “and; besides; then; now; even.”

• cedaṃ ← idam
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); here.”

• vi
• [adverb]
• “apart; away; away.”

• ca
• [adverb]
• “and; besides; then; now; even.”

• paśyema ← paś
• [verb], plural, Present optative
• “see; view; watch; meet; observe; think of; look; examine; behold; visit; understand.”

नः अस्माकं चक्षुषे रूपोपलब्धिकारणायेन्द्रियाय चक्षुः प्रकाशकं तदनुग्राहकं तेजो हे सूर्य धेहि विधेहि कुरु । यद्वा । न इति व्यत्ययेन बहुवचनम् । चक्षुषे चक्षुःसंज्ञाय नो मह्यं चक्षुरिन्द्रियं वा तेजो वा हे सूर्य धेहि प्रयच्छ । तनूभ्यः अस्माकं शरीरेभ्यस्तनयेभ्यो वा विख्यै विख्यानाय प्रकाशनाय चक्षुः त्वदीयं प्रकाशं विधेहि । यत एवं तस्मात्कारणात् त्वदीयेन तेजसा वयं च इदं सर्वं जगत् सं पश्येम । सम्यग्द्रष्टारो भवेम । वि पश्येम च । विविधं च सविशेषं द्रष्टारो भवेम ॥

English translation:

“Give sight, Sūrya, to our eyes, (bestow) sight for the illumination of our bodies, so that we may lookupon and into this (world).”

Place the eye for our eyeing, the eye for us to see for ourselves.
May we look at this (world) both whole and distinct.

Give sight unto our eye, give thou our bodies sight that they may see:
May we survey, discern this world.

Bring unserem Auge das Augenlicht, das Augenlicht zum Sehen für unsere Leiber! Wir wollen diese Welt überschauen und unterscheiden.

Gib unserm Auge hellen Blick, den Blick, um weit um uns zu schaun, Dass rings wir schauen diese Welt.

Дай нашему глазу способность видеть,
Способность видеть, чтобы мы различали для себя!
Мы хотим глядеть на этот (мир) и разглядывать его!

• सूर्यः
• चक्षुः सौर्यः
• निचृद्गायत्री
• षड्जः

पदार्थान्वयभाषाः - (नः चक्षुषे) मेरी आँख के लिये (चक्षुः-धेहिः) दर्शनशक्ति धारण करा (तनूभ्यः-विख्यै) मेरी तनुसम्बन्धी प्राणियोंकेविशिष्ट दर्शनसाधन के लिये दर्शनशक्ति धारण करा (इदं संपश्येम च विपश्येम च) सब सम्यक् देखें, विशिष्ट देखें ॥४॥

भावार्थभाषाः - मानव की आँख में दर्शनशक्ति रहे तथा अन्यों के नेत्रों में भी दर्शनशक्ति रहे, पास भी देखें-दूर भी देखें ॥४॥

पदार्थान्वयभाषाः - (नः-चक्षुषे-चक्षुः-धेहि) परमात्मन् मम “व्यत्ययेन बहुवचनम्” नेत्राय दर्शनशक्तिं धारय (तनूभ्यः-विख्यै चक्षुः) मम तनुसम्बन्धिभ्यो विशिष्टदर्शनसाधनाय नेत्राय दर्शनशक्तिं धारय (इदं संपश्येम च विपश्येम च) वयं सर्वे सम्यक् पश्येम च विशिष्टं पश्येम च ॥४॥

• देवता - सूर्यः
• ऋषिः - चक्षुः सौर्यः
• छन्दः - गायत्री

सुसंदृ᳓शं तुवा वय᳓म्
प्र᳓ति पश्येम सूरिय
वि᳓ पश्येम नृच᳓क्षसः

Strata
Popular for linguistic reasons, and possibly also for non-linguistic reasons

Pāda-label
popular;; repeated line
popular
popular

Morph
susaṁdŕ̥śam ← susaṁdŕ̥ś- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

tvā ← tvám (pronoun)
{case:ACC, number:SG}

vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}

paśyema ← √paś- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

práti ← práti (invariable)

sūrya ← sū́rya- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

nr̥cákṣasaḥ ← nr̥cákṣas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

paśyema ← √paś- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

ví ← ví (invariable)

सु॒ऽस॒न्दृश॑म् । त्वा॒ । व॒यम् । प्रति॑ । प॒श्ये॒म॒ । सू॒र्य॒ ।
वि । प॒श्ये॒म॒ । नृ॒ऽचक्ष॑सः ॥

• susaṃdṛśaṃ ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• susaṃdṛśaṃ ← saṃdṛśam ← saṃdṛś
• [noun], accusative, singular, masculine
• “appearance; view; view.”

• tvā ← tvad
• [noun], accusative, singular
• “you.”

• vayam ← mad
• [noun], nominative, plural
• “I; mine.”

• prati
• [adverb]
• “towards; per; regarding; respectively; according to; until.”

• paśyema ← paś
• [verb], plural, Present optative
• “see; view; watch; meet; observe; think of; look; examine; behold; visit; understand.”

• sūrya
• [noun], vocative, singular, masculine
• “sun; Surya; sūrya [word]; right nostril; twelve; Calotropis gigantea Beng.; sūryakānta; sunlight; best.”

• vi
• [adverb]
• “apart; away; away.”

• paśyema ← paś
• [verb], plural, Present optative
• “see; view; watch; meet; observe; think of; look; examine; behold; visit; understand.”

• nṛcakṣasaḥ ← nṛ
• [noun], masculine
• “man; man; nṛ [word]; crew; masculine.”

• nṛcakṣasaḥ ← cakṣasaḥ ← cakṣas
• [noun], nominative, plural, masculine
• “eye; look; radiance.”

हे सूर्य सुसंदृशं सुष्ठु संद्रष्टारं त्वा त्वां वयं प्रति पश्येम प्रत्येकं द्रष्टारो भूयास्म । तथा नृचक्षसः नृभिर्मनुष्यैरस्माभिर्द्रष्टव्यान् पदार्थान् वि पश्येम विद्रष्टारो भवेम । यद्वा । नृचक्षसो नृणां शत्रुमनुष्याणां हिंसकाः सन्तो वयं विशिष्टज्ञाना भवेम ॥ ॥१ ६ ॥

English translation:

“May we look upon you, Sūrya, the bright beholder (of all), may we look into the things which arevisible to mankind.”

May we look toward you, wholly good to see, o Sun.
May we, (though) we have the eyes of men [/(because) we possess the “eye of men” (=sun)], see distinctly.

Thus, Surya, may we look on thee, on thee most lovely to behold,
See clearly with the eyes of men.

Dich, Surya, der schön zu schauen, möchten wir wieder sehen, möchten wir genau sehen mit den Augen eines Herrn.

Dich lasse uns, o Sonne, schaun, dich, die du schön zu schauen bist, Mit Männeraugen lass uns schaun.

Тебе, столь приятному на вид, мы
Хотим смотреть в лицо, о Сурья,
Мы хотим рассматривать, глядя на мужей.

• सूर्यः
• चक्षुः सौर्यः
• विराड्गायत्री
• षड्जः

पदार्थान्वयभाषाः - (सूर्य) हे सूर्य ! (वयम्) हम (त्वा) तुझ (सन्दृशम्) सम्यक् दर्शनहेतु उदय होते हुए को (प्रति पश्येम) सम्मुख देखें (नृचक्षसः वि पश्येम) नरों में दर्शन समदर्शन रखनेवाले हम विगत होते हुए अस्त होते हुए को देखें ॥५॥

भावार्थभाषाः - मानव उदयकाल से लेकर अस्तसमय तक सूर्य को देख सकें, नेत्रों की दर्शनशक्ति नष्ट न हो, ऐसा आहार, व्यवहार, विचार रखें तथा समदृष्टि रखें, पक्षपातदृष्टि न हो ॥५॥

पदार्थान्वयभाषाः - (सूर्य) हे सूर्य ! (वयं त्वा सन्दृशं प्रति पश्येम) वयं त्वां सम्यग्दर्शनहेतुमुद्यन्तं प्रतिमुखं सम्मुखं सन्तं पश्येम (नृचक्षसः-वि पश्येम) नृषु चक्षोर्दर्शनं परीक्षणं येषां ते वयं नृचक्षसो विपश्यास्तं यन्तं त्वां पश्येम ॥५॥