०३६

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

उषा᳓सान᳓क्ता बृहती᳓ सुपे᳓शसा
द्या᳓वाक्षा᳓मा व᳓रुणो मित्रो᳓ अर्यमा᳓
इ᳓न्द्रं हुवे मरु᳓तः प᳓र्वताँ अप᳓
आदित्या᳓न् द्या᳓वापृथिवी᳓ अपः᳓ सु᳓वः

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
br̥hatī́ ← br̥hánt- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:DU}

supéśasā ← supéśas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:DU}

uṣā́sānáktā ← uṣā́sānáktā- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:DU}

aryamā́ ← áryaman- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

dyā́vākṣā́mā ← dyā́vā-kṣā́mā- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:DU}

mitráḥ ← mitrá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

váruṇaḥ ← váruṇa- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

apáḥ ← áp- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:PL}

huve ← √hū- (root)
{number:SG, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

índram ← índra- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

marútaḥ ← marút- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:PL}

párvatān ← párvata- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:PL}

ādityā́n ← ādityá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:PL}

apáḥ ← áp- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:PL}

dyā́vāpr̥thivī́ ← dyā́vāpr̥thivī́- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:DU}

svàr ← svàr- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:SG}

उ॒षसा॒नक्ता॑ । बृ॒ह॒ती इति॑ । सु॒ऽपेश॑सा । द्यावा॒क्षामा॑ । वरु॑णः । मि॒त्रः । अ॒र्य॒मा ।
इन्द्र॑म् । हु॒वे॒ । म॒रुतः॑ । पर्व॑तान् । अ॒पः । आ॒दि॒त्यान् । द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । अ॒पः । स्व१॒॑रिति॑ स्वः॑ ॥

• uṣāsānaktā
• [noun], nominative, singular, feminine
• “dawn; night.”

• bṛhatī ← bṛhat
• [noun], nominative, singular, feminine
• “large; great; loud; high; much(a); exalted; abundant; intensive; strong; huge.”

• supeśasā ← supeśas
• [noun], nominative, dual, feminine
• “beautiful; fine-looking.”

• dyāvākṣāmā ← dyāvākṣam
• [noun], nominative, dual, feminine
• “heaven and earth.”

• varuṇo ← varuṇaḥ ← varuṇa
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Varuna; varuṇa [word]; Crataeva religiosa Forst.; Varuṇa; varuṇādi.”

• mitro ← mitraḥ ← mitra
• [noun], nominative, singular, masculine
• “friend; Mitra; mitra [word]; sun; ally.”

• aryamā ← aryaman
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Aryaman; aryaman [word]; sun.”

• indraṃ ← indram ← indra
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Indra; leader; best; king; first; head; self; indra [word]; Indra; sapphire; fourteen; guru.”

• huve ← hvā
• [verb], singular, Present indikative
• “raise; call on; call; summon.”

• marutaḥ ← marut
• [noun], accusative, plural, masculine
• “Marut; vāta; wind; Vayu.”

• parvatāṃ ← parvata
• [noun], accusative, plural, masculine
• “mountain; Parvata; parvata [word]; Parvata; Parvata; rock; height.”

• apa ← apaḥ ← ap
• [noun], accusative, plural, masculine
• “water; body of water; water; ap [word]; juice; jala.”

• ādityān ← āditya
• [noun], accusative, plural, masculine
• “sun; Aditya; Surya; āditya [word].”

• dyāvāpṛthivī
• [noun], accusative, dual, feminine
• “heaven and earth; dyāvāpṛthivī [word].”

• apaḥ ← ap
• [noun], accusative, plural, masculine
• “water; body of water; water; ap [word]; juice; jala.”

• svaḥ ← svar
• [noun], accusative, singular, neuter
• “sun; sky; sunlight.”

बृहती बृहत्यौ महत्यौ सुपेशसा सुरूपे उषासानक्ता रात्र्युषसौ द्यावाक्षामा द्यावापृथिव्यौ च वरुणो मित्रः मित्रावरुणौ च अर्यमा च येऽत्र विहिता देवाः तानेतान् इन्द्रं मरुतः च पर्वतान् च अपः उदकानि च आदित्यान् च द्यावापृथिवी द्यावापृथिव्यौ च । पुनर्द्यावापृथिव्योर्ग्रहणमादरार्थम् । अपः अन्तरिक्षं च स्वः सर्वं च यष्टव्यं देवजातं हुवे ह्वयामि ॥

English translation:

“I invoke the vast and beautiful day and night, heaven and earth, Mitra and Varuṇa with Aryaman,Indra, the Maruts, the mountains, the waters, the Ādityas, heaven and earth, the waters (of the firmament), thewhole (host of the gods).”

Dawn and Night, lofty, well-ornamented—Heaven and Earth, Varuṇa, Mitra, Aryaman—
Indra I invoke, the Maruts, the Mountains, the Waters, the Ādityas,
Heaven and Earth, the Waters, the Sun.

THERE are the Dawn and Night, the grand and beauteous Pair, Earth, Heaven, and Varuna, Mitra, and Aryaman.
Indra I call, the Maruts, Mountains, and the Floods, Adityas, Heaven and Earth, the Waters, and the Sky.

Morgen und Nacht, die hohen, schön verzierten, Himmel und Erde, Varuna, Mitra, Aryaman - den Indra lade ich, die Marut, die Berge, die Gewässer, die Aditya´s, Himmel und Erde, das Wasser, die Sonne.

Die Nacht und Morgenröthe, die erhabenen, schönen, der Himmel und die Erde, Varuna, Mitra, Arjaman – Den Indra rufe ich, die Berge, die Wasser, die Aditja’s, Himmel und Erde, die Wasser, den Himmelsglanz.

Ушас-и-Ночь, высокие, чудно украшенные,
Небо-и-Земля, Варуна, Митра, Арьман:
Индру призываю я, Марутов, горы, воды,
Адитьев, Небо-и-Землю, воды, солнце.

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

इस सूक्त में परमात्मा ने समस्त दिव्य पदार्थ तथा प्राण आदि शरीर के उपयोगी भाग रचे हैं। उनसे लाभ लेना चाहिए, यह कहा है।

पदार्थान्वयभाषाः - (बृहती उषासानक्ता) महत्त्वपूर्ण दिन-रात या जीवन में अभ्युदय-निःश्रेयस (सुपेशसा द्यावाक्षामा) उत्तम प्रकार निरूपण करने योग्य द्युलोक पृथिवीलोक जीवनमेंज्ञान कर्म (मित्रः-वरुणः-अर्यमा) अग्नि, मेघ, सूर्य या जीवन में श्वास-प्रश्वास मुख्य प्राण (हुवे) इसको आमन्त्रित करता हूँ या धारण करता हूँ (इन्द्रं मरुतः पर्वतान्) विद्युत् विविध वायुओं, पर्वतों को, जीवन में अन्तरात्मा नाडीगत प्राणों को जो पर्ववाले-जोड़ोंवाले अङ्गों को (अपः-आदित्यान् द्यावापृथिवी) जलकिरणों, प्रकाश, भूभाग, जीवन में रस लेनेवाले रक्ताशयों, तेज और धारणबल को (अपः-स्वः) अन्तरिक्ष प्रकाशलोक को या जीवन में शरीरान्तर्गत अवकाश और सम्यक् प्रेरणा करनेवाले मस्तिष्क को धारण करता हूँ ॥१॥

भावार्थभाषाः - महत्त्वपूर्ण दिन-रात, अग्नि, मेघ, सूर्य, वायु, पर्वत, जल, किरणें, प्रकाश, भूतल, अन्तरिक्ष, प्रकाशलोक, परमात्मा, नाडीगत प्राण, जोड़ोंवाले अङ्ग रस लेनेवाले रक्ताशय तेज और धारण बल अवकाश-रोम छिद्रादि और मस्तिष्क जीवन में धारण करने योग्य उपयोगी पदार्थ हैं ॥१॥

अत्र सूक्ते समस्तदिव्यपदार्थाः कल्याणनिमित्ताः परमात्मना रचिताः शरीरे च विविधाः प्राणादयोऽप्यवयवा जीवनहितसाधका रचिताः सन्तीति प्रोक्तम्।

पदार्थान्वयभाषाः - (बृहती उषासानक्ता) महत्त्वपूर्णे अहोरात्रे “अहोरात्रे वा उषासानक्तौ [ऐ० २।४] उषासानक्ता रात्रिदिने [यजु० २७।१७ दयानन्दः] जीवनेऽभ्युदयनिःश्रेयसौ (सुपेशसा द्यावाक्षामा सुरूपौ सुनिरूपणीयौ द्युलोकभूलोकौ “इमे वै द्यावापृथिवी द्यावाक्षामा” [श० ६।७।२।३] जीवनस्य सुनिरूपणीये ज्ञानकर्मणी (मित्रः-वरुणः-अर्यमा) अग्निः-मेघः सूर्यः-जीवने श्वासप्रश्वासौ मुख्यप्राणश्च (हुवे) इत्येतान् आमन्त्रये-धारयामि (इन्द्रं मरुतः पर्वतान्) विद्युतं विविध-वायून् पर्वतान् तथा जीवनेऽन्तरात्मानं नाडीगतप्राणान् पर्ववतोऽवयवान् (अपः-आदित्यान् द्यावापृथिवी) जलम्-किरणान् प्रकाशभूभागौ जीवने रसं रसादातॄन्-आशयान् रक्ताशयान् तेजोधारणबले (अपः स्वः) अन्तरिक्षम् “आपोऽन्तरिक्षनाम” [निघं०१।३] प्रकाशलोकं च जीवने शरीरान्तर्गतमवकाशं स्वीरयितारं मस्तिष्कं च हुवे-सम्यग्धारयामि ॥१॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

दियउ᳓श् च नः पृथिवी᳓ च प्र᳓चेतस
ऋता᳓वरी रक्षताम् अं᳓हसो रिषः᳓
मा᳓ दुर्विद᳓त्रा नि᳓रृतिर् न ईशत
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
ca ← ca (invariable)

ca ← ca (invariable)

dyaúḥ ← dyú- ~ div- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

prácetasā ← prácetas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:DU}

pr̥thivī́ ← pr̥thivī́- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

áṁhasaḥ ← áṁhas- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:SG}

rakṣatām ← √rakṣⁱ- (root)
{number:DU, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

riṣáḥ ← ríṣ- (nominal stem)
{case:ABL, gender:F, number:SG}

r̥tā́varī ← ŕ̥tāvan- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:DU}

durvidátrā ← durvidátra- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

īśata ← √īś- (root)
{number:SG, person:3, mood:INJ, tense:AOR, voice:MED}

mā́ ← mā́ (invariable)

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

nírr̥tiḥ ← nírr̥ti- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

द्यौः । च॒ । नः॒ । पृ॒थि॒वी । च॒ । प्रऽचे॑तसा । ऋ॒तव॑री॒ इत्यृ॒तऽव॑री । र॒क्ष॒ता॒म् । अंह॑सः । रि॒षः ।
मा । दुः॒ऽवि॒दत्रा॑ । निःऽऋ॑तिः । नः॒ । ई॒श॒त॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• dyauś ← dyauḥ ← div
• [noun], nominative, singular, masculine
• “sky; Svarga; day; div [word]; heaven and earth; day; dawn.”

• ca
• [adverb]
• “and; besides; then; now; even.”

• naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• pṛthivī
• [noun], nominative, singular, feminine
• “Earth; pṛthivī; floor; Earth; earth; pṛthivī [word]; land.”

• ca
• [adverb]
• “and; besides; then; now; even.”

• pracetasa ← pracetasaḥ ← pracetas
• [noun], nominative, plural, masculine
• “intelligent; mindful; attentive; wise; apt; observant.”

• ṛtāvarī ← ṛtāvan
• [noun], nominative, dual, feminine
• “law-abiding; faithful; righteous.”

• rakṣatām ← rakṣ
• [verb], dual, Present imperative
• “protect; guard; keep; stow; govern; guard; spare; accumulate.”

• aṃhaso ← aṃhasaḥ ← aṃhas
• [noun], ablative, singular, neuter
• “trouble; sin.”

• riṣaḥ ← riṣ
• [noun], ablative, singular, feminine
• “injury; riṣ; damage.”

• mā
• [adverb]
• “not.”

• durvidatrā ← durvidatra
• [noun], nominative, singular, feminine

• nirṛtir ← nirṛtiḥ ← nirṛti
• [noun], nominative, singular, feminine
• “destruction; Nirṛti; adversity.”

• na ← naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• īśata ← īś
• [verb], singular, Present injunctive
• “govern; command; master; dominate; can; reign; control; own.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

प्रचेतसा सुबुद्धी ऋतावरी यज्ञवत्यौ सत्यवत्यौ द्यौश्च पृथिवी च द्यावापृथिव्यावुभे नः अस्मान् रिषः हिंसकात् अंहसः पापाच्च रक्षताम् । किंच दुर्विदत्रा कुत्सितज्ञाना निर्ऋतिः मृत्युदेवता नः अस्माकं मा ईशत ईश्वरी मा भूत् । किंच वयं देवानां संबन्धि तत् असाधारणम् अवः रक्षणम् अद्य अस्मिन्नहनि प्रधानयागदिवसे वृणीमहे प्रार्थयामहे ॥

English translation:

“May the intelligent and truthful heaven and earth defend us from sin, and from malignant; let not themalevolent Nirṛti have power over us; we solicit today this protection of the gods.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Nirṛti: mṛtyudevatā, thedivinity of death

Both Heaven and Earth—let those two discerning truthful ones guard us from narrow straits, from harm.
Let Dissolution, bad to meet, not gain mastery over us. – This help of the gods we choose today.

May Dyaus and Prthivi, wise, true to Holy Law, keep us in safety from distress and injury.
Let not malignant Nirrti rule over us. We crave to-day this gracious favour of the Gods.

Himmel und Erde, die weisen, die gesetzmäßigen, sollen uns vor Not und Schaden behüten, Nicht soll das unerbittliche Verderben Macht über uns haben. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Der Himmel und die Erde, sie, die heiligen, die weisen mögen schirmen vor des Feindes Drang, Nicht soll beherrschen uns die böse Nirriti, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Пусть Небо и Земля, мудрые,
Подчиняющиеся закону, защитите нас от беды (и) от вреда!
Да не овладеет нами недоброжелательная Гибель!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (प्रचेतसा-ऋतावरी द्यौः-च पृथिवी च) भली प्रकार चेतानेवाले तथा सत्यज्ञान निमित्तभूतसत्याचरण के जाननेवाले सूर्यलोक पृथ्वीलोक तथा माता पिता (अंहसः-रिषः-रक्षताम्) पाप से हिंसा से रक्षा करें (दुर्विदत्रा निर्ऋतिः-नः-मा-ईशत) बुरी अनुभूति करानेवाली कठिन आपत्ति हमें अपने स्वामित्व में न ले अर्थात् हमारे ऊपर अधिकार न करे (तत्) तिससे (देवानाम्-अवः-अद्य वृणीमहे) सब दिव्य पदार्थों तथा दिव्य गुणों का रक्षण हम इस जन्म में चाहते हैं ॥२॥

भावार्थभाषाः - संसार में सूर्य और पृथिवीचेतना और जल देनेवाले अन्धकार और पीड़ा से बचानेवाले हैं। इनसे उचित लाभ लेने सेघोरापत्तिया अकाल मृत्यु से बच सकते हैं। तथा माता पितासत्याचरणऔर ज्ञान का उपदेश देकर चेतानेवाले पाप से बचानेवाले और घोर विपत्ति में काम आनेवाले हैं। इनका हमें रक्षण प्राप्त करना चाहिये ॥२॥

पदार्थान्वयभाषाः - (प्रचेतसा-ऋतावरी द्यौः-च-पृथिवी च) प्रकृष्टं चेतयितारौ तथा सत्यज्ञाननिमित्तभूतौ-सत्याचरणज्ञापयितारौ सूर्यपृथिवीलोकौ तथा मातापितरौ “द्यौर्मे पिता……माता पृथिवी महीयम्” [ऋ० १।१६४।३३] उभौ (अंहसः-रिषः-रक्षताम्) पापाद् हिंसकात् रक्षताम् (दुर्विदत्रा निर्ऋतिः नः-मा ईशत) दुर्विज्ञाना कृच्छ्रापत्तिरस्मान् मा स्वामित्वे नयेत् (तत्) तस्मात् (देवानाम्-अवः-अद्य वृणीमहे) उक्तानां सर्वेषां दिव्यपदार्थानां दिव्यगुणवतां शरीरसम्बन्धिनां पदार्थानां जनानां च रक्षणमस्मिन् जन्मनि याचामहे वाञ्छामः ॥२॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

वि᳓श्वस्मान् नो अ᳓दितिः पातु अं᳓हसो
माता᳓ मित्र᳓स्य व᳓रुणस्य रेव᳓तः
सु᳓वर्वज् ज्यो᳓तिर् अवृकं᳓ नशीमहि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
áditiḥ ← áditi- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

áṁhasaḥ ← áṁhas- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

pātu ← √pā- 1 (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

víśvasmāt ← víśva- (nominal stem)
{case:ABL, gender:N, number:SG}

mātā́ ← mātár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

mitrásya ← mitrá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

revátaḥ ← revánt- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

váruṇasya ← váruṇa- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

avr̥kám ← avr̥ká- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

jyótiḥ ← jyótis- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

naśīmahi ← √naś- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:MED}

svàrvat ← svàrvant- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

विश्व॑स्मात् । नः॒ । अदि॑तिः । पा॒तु॒ । अंह॑सः । मा॒ता । मि॒त्रस्य॑ । वरु॑णस्य । रे॒वतः॑ ।
स्वः॑ऽवत् । ज्योतिः॑ । अ॒वृ॒कम् । न॒शी॒म॒हि॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• viśvasmān ← viśvasmāt ← viśva
• [noun], ablative, singular, neuter
• “all(a); whole; complete; each(a); viśva [word]; completely; wholly.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• aditiḥ ← aditi
• [noun], nominative, singular, feminine
• “Aditi; aditi [word].”

• pātv ← pātu ← pā
• [verb], singular, Present imperative
• “protect; govern.”

• aṃhaso ← aṃhasaḥ ← aṃhas
• [noun], ablative, singular, neuter
• “trouble; sin.”

• mātā ← mātṛ
• [noun], nominative, singular, feminine
• “mother; mātṛkā; mātṛ [word]; parent; Salvinia cucullata Roxb.; Citrullus colocynthis Schrad.; cow.”

• mitrasya ← mitra
• [noun], genitive, singular, masculine
• “friend; Mitra; mitra [word]; sun; ally.”

• varuṇasya ← varuṇa
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Varuna; varuṇa [word]; Crataeva religiosa Forst.; Varuṇa; varuṇādi.”

• revataḥ ← revat
• [noun], genitive, singular, masculine
• “abundant; rich; affluent; brilliant; brilliant.”

• svarvaj ← svarvat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “bright; bright.”

• jyotir ← jyotiḥ ← jyotis
• [noun], accusative, singular, neuter
• “light; star; luminosity; fire; jyotis [word]; digestion; planet; light; sunlight.”

• avṛkaṃ ← avṛkam ← avṛka
• [noun], accusative, singular, neuter
• “protective; safe.”

• naśīmahi ← naś
• [verb], plural, Aorist inj. (proh.)
• “reach; achieve; enter (a state); reach.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

रेवतः धनवतः मित्रस्य वरुणस्य च धनवतोर्मित्रावरुणयोः माता जननी अदितिः देवी नः अस्मान् विश्वस्मात् सर्वस्मात् अंहसः पापात् पातु रक्षतु । किंच वयम् अवृकं बाधकरहितं स्वर्वत् सर्वं ज्योतिः तेजः नशीमहि । नशिः पलायनकर्मा । पलायनं च शीघ्रगमनम् । शीघ्रं प्राप्नुम इत्यर्थः । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“May Aditi, the mother of the opulent Mitra and Varuṇa, preserve us from all sin, may we hasten tocelestial light, which is free from oppressors; we solicit today this protection of the gods.”

Let Aditi protect us from every narrow strait—the mother of Mitra and of Varuṇa the wealthy.
Might we attain sun-filled light that keeps the wolf away. – This help of the gods we choose today.

Mother of Mitra and of opulent Varuna, may Aditi preserve us safe from all distress.
May we obtain the light of heaven without a foe. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Vor aller Not soll uns Aditi schützen, die Mutter Mitra´s, Varuna´s, des reichen. Wir möchten das sonnige, gefahrsichere Licht erreichen. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Es schütze uns vor jedem Drangsal Aditi, die Mutter Mitra’s und des reichen Varuna; Des Himmels Licht, das holde, werde uns zu Theil, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Пусть Адити защитит нас от всякой беды,
Мать Митры, Варуны богатого!
Мы хотим достигнуть солнечного света, безопасного!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• विराड्जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (रेवतः-मित्रस्य वरुणस्य-अदितिः-माता) पुष्टिमान्-पुष्टिप्रद सूर्य चन्द्रमा की या शरीर में प्राण और अपान की निर्माण करनेवाली अखण्ड ब्रह्मशक्ति (विश्वस्मात्-अंहसः-नः पातु) सभी हिंसक पाप से हमारी रक्षा करे (स्वर्वत्-अवृकं ज्योतिः-नशीमहि) सुखमय ज्ञानयुक्त अच्छिन्न-अनश्वरज्योति को हम प्राप्त करें (देवानां तत्-अवः-अद्य वृणीमहे) अर्थ पूर्ववत् ॥३॥

भावार्थभाषाः - पुष्टि देनेवाले सूर्य-चन्द्रमा और प्राण-अपान को निर्माण करनेवाली परमात्मशक्ति की शरण लेकर हम दोषों पापों से बचे रहें, तो सुखमय अनश्वर ज्योति को प्राप्त कर सकते हैं और भौतिक देवों और विद्वानों का रक्षण भी पा सकते हैं ॥३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (रेवतः-मित्रस्य वरुणस्य-अदितिः-माता) पुष्टिमतः सूर्यस्य चन्द्रमसो यद्वा शरीरे प्राणस्यापानस्य निर्मात्री खल्वखण्डनीया ब्रह्मशक्तिः (विश्वस्मात्-अंहसः नः पातु) सर्वस्मात्-हिंसकात् पापादस्मान् रक्षतु (स्वर्वत्-अवृकं ज्योतिः नशीमहि) सुखमयं ज्ञानयुक्तमच्छिन्नं ज्योतिर्वयं प्राप्नुयाम “नशत् व्याप्तिकर्मा” [निघं० २।१८] (देवानां तत्-अवः-अद्य वृणीमहे) पूर्ववत् ॥३॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

ग्रा᳓वा व᳓दन्न् अ᳓प र᳓क्षांसि सेधतु
दुष्व᳓प्नियं नि᳓रृतिं वि᳓श्वम् अत्रि᳓णम्
आदित्यं᳓ श᳓र्म मरु᳓ताम् अशीमहि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
ápa ← ápa (invariable)

grā́vā ← grā́van- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

rákṣāṁsi ← rákṣas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:PL}

sedhatu ← √sidh- (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

vádan ← √vadⁱ- (root)
{case:NOM, gender:M, number:SG, tense:PRS, voice:ACT}

atríṇam ← atrín- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

duṣvápnyam ← duṣvápnya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

nírr̥tim ← nírr̥ti- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:SG}

víśvam ← víśva- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

ādityám ← ādityá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

aśīmahi ← √naś- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:MED}

marútām ← marút- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

śárma ← śárman- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

ग्रावा॑ । वद॑न् । अप॑ । रक्षां॑सि । से॒ध॒तु॒ । दुः॒ऽस्वप्न्य॑म् । निःऽऋ॑तिम् । विश्व॑म् । अ॒त्रिण॑म् ।
आ॒दि॒त्यम् । शर्म॑ । म॒रुता॑म् । अ॒शी॒म॒हि॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• grāvā ← grāvan
• [noun], nominative, singular, masculine
• “stone; millstone; grindstone; mountain.”

• vadann ← vadan ← vad
• [verb noun], nominative, singular
• “describe; teach; speak; tell; say; call; name; enumerate; declare; diagnose; address; say; pronounce; express; instruct; order.”

• apa
• [adverb]
• “away.”

• rakṣāṃsi ← rakṣas
• [noun], accusative, plural, neuter
• “Rākṣasa; Rakṣas; rakṣas [word].”

• sedhatu ← sidh
• [verb], singular, Present imperative
• “chase away; repel.”

• duṣṣvapnyaṃ ← duṣṣvapnyam ← duḥṣvapnya
• [noun], accusative, singular, neuter
• “nightmare.”

• nirṛtiṃ ← nirṛtim ← nirṛti
• [noun], accusative, singular, feminine
• “destruction; Nirṛti; adversity.”

• viśvam ← viśva
• [noun], accusative, singular, masculine
• “all(a); whole; complete; each(a); viśva [word]; completely; wholly.”

• atriṇam ← atrin
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Atrin; eater.”

• ādityaṃ ← ādityam ← āditya
• [noun], accusative, singular, neuter
• “āditya.”

• śarma ← śarman
• [noun], accusative, singular, neuter
• “protection; protective covering; refuge; joy.”

• marutām ← marut
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Marut; vāta; wind; Vayu.”

• aśīmahi ← aś
• [verb], plural, Aorist optative
• “get; reach; enter (a state).”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

ग्रावा अभिषवपाषाणः वदन् अभिषववेलायां शब्दं कुर्वन् रक्षांसि यागविघ्नकारीणि अप सेधतु विनिवारयतु । दुःस्वप्न्यं दुःस्वप्तप्रभवमस्मदीयमनिष्टं चाप सेधतु । निर्ऋतिं मृत्युदेवतां चाप सेधतु । अत्रिणम् अदनशीलं विश्वं सर्वं पिशाचादिकं चाप सेधतु । एवं निर्विघ्नत्वेन निष्पन्ने यागे वयम् आदित्यम् आदित्यानां संबन्धि मरुतां च संबन्धि शर्म सुखम् अशीमहि प्राप्नुयाम । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“May the sounding stone drive away rākṣasas, evil dreams, Nirṛti, and every spirit of ill; may weobtain the happiness of the Ādityas and the Maruts; we solicit today this protection of the gods.”

Let the pressing stone as it speaks drive away demonic forces: the bad dream, dissolution, every devourer.
Might we attain the Ādityan shelter and that of the Maruts. – This help of the gods we choose today.

May ringing press-stones keep the Raksasas afar, ill dream, and Nirrti, and each voracious fiend.
May the Adityas and the Maruts shelter us. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Der tönende Preßstein soll die Unholde abwehren, den bösen Traum, das Verderben, jeden Atrin. Den Schutz der Aditi, der Marut möchten wir erlangen. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Der Pressstein jage tönend die Gespenster fort, den bösen Traum, Verderben, jeden Fresser-Geist; Der Schutz der Maruts und Aditja’s schirme uns, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Звучащий давильный камень пусть прогонит прочь ракшасов,
Дурной сон, Гибель, любого атрина!
Защиты, исходящей от Адити, от Марутов мы хотим добиться!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

ए᳓न्द्रो बर्हिः᳓ सी᳓दतु पि᳓न्वताम् इ᳓ळा
बृ᳓हस्प᳓तिः सा᳓मभिर् ऋक्वो᳓ अर्चतु
सुप्रकेतं᳓ जीव᳓से म᳓न्म धीमहि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
ā́ ← ā́ (invariable)

barhíḥ ← barhís- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

íḷā ← íḷā- (nominal stem)
{case:NOM, gender:F, number:SG}

índraḥ ← índra- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

pínvatām ← √pinv- (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:MED}

sī́datu ← √sad- (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

arcatu ← √r̥c- (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

bŕ̥haspátiḥ ← bŕ̥haspáti- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

r̥kváḥ ← r̥kvá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

sā́mabhiḥ ← sā́man- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:PL}

dhīmahi ← √dhā- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:MED}

jīváse ← √jīv- (root)
{case:DAT, number:SG}

mánma ← mánman- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:SG}

supraketám ← supraketá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

आ । इन्द्रः॑ । ब॒र्हिः । सीद॑तु । पिन्व॑ताम् । इळा॑ । बृह॒स्पतिः॑ । साम॑ऽभिः । ऋ॒क्वः । अ॒र्च॒तु॒ ।
सु॒ऽप्र॒के॒तम् । जी॒वसे॑ । मन्म॑ । धी॒म॒हि॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• endro ← ā
• [adverb]
• “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”

• endro ← indraḥ ← indra
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Indra; leader; best; king; first; head; self; indra [word]; Indra; sapphire; fourteen; guru.”

• barhiḥ ← barhis
• [noun], accusative, singular, neuter
• “Barhis; barhis [word].”

• sīdatu ← sad
• [verb], singular, Present imperative
• “sit down; break down; slow; sink; crumble; fracture; perish; ride; stop; besiege; tire.”

• pinvatām ← pinv
• [verb], singular, Present imperative
• “swell; swell; overflow; abound.”

• iḍā
• [noun], nominative, singular, feminine
• “refreshment; iḍā [word]; comfort; cow.”

• bṛhaspatiḥ ← bṛhaspati
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Brihaspati; Jupiter; Bṛhaspati.”

• sāmabhir ← sāmabhiḥ ← sāman
• [noun], instrumental, plural, neuter
• “Sāman; Sama-Veda; song; sāman [word]; hymn.”

• ṛkvo ← ṛkvaḥ ← ṛkva
• [noun], nominative, singular, masculine
• “singing; laudatory.”

• arcatu ← arc
• [verb], singular, Present imperative
• “sing; worship; honor; praise; welcome.”

• supraketaṃ ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• supraketaṃ ← praketam ← praketa
• [noun], accusative, singular, neuter
• “sight; knowledge; appearance.”

• jīvase ← jīv
• [verb noun]
• “survive; be; exist; live on; dwell.”

• manma ← manman
• [noun], accusative, singular, neuter
• “hymn; idea; purpose.”

• dhīmahi ← dhā
• [verb], plural, Aorist inj. (proh.)
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

इन्द्रः बर्हिः आ सीदतु । इळा माध्यमिका स्तनयित्नुलक्षणा वागपि पिन्वतां सिञ्चतु । सामभिः गीयमानः ऋक्वः स्तुतिमान् बृहस्पतिः अपि अर्चतु अस्मान् पूजयतु ।

English translation:

“May Indra sit down upon the sacred grass; may Iḷā be propitious; may Bṛhaspati the singer hymnedwith Sāmans honour us; we offer an intelligent prayer for life; we solcit today this protection of the gods.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Iḷā:the firmamental voice, i.e. thunder

Let Indra sit here on the ritual grass; let the refreshing drink swell. Let Br̥haspati the chanter chant along with the melodies.
We would compose a thought possessing good signs for our life. – This help of the gods we choose today.

Full flow libations; on our grass let Indra sit; Brhaspati the singer laud with Sama hymns!
Wise be our hearts’ imaginings that we may live. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Indra soll sich auf das Barhis setzen, die Opfergabe soll überquellen, Brihaspati, der Sänger, soll nach den Weisen singen. Wir möchten ein Lied von guter Vorbedeutung zu langem Leben dichten. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Der Trank sei reichlich, Indra setz sich auf die Streu, Brihaspati, der Sänger, stimme an das Lied, Zum Leben sei uns herrlich unser Andachtslied, die Huld der Götter wünschen, heute wir herbei.

Пусть Индра усядется на жертвенную солому, пусть разбухнет Ида,
Брихаспати-певец пусть исполнит мелодии!
Чтобы жить, мы хотим создать воспринимаемую молитву!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• जगती
• निषादः

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

दिविस्पृ᳓शं यज्ञ᳓म् अस्मा᳓कम् अश्विना
जीरा᳓ध्वरं कृणुतं सुम्न᳓म् इष्ट᳓ये
प्राची᳓नरश्मिम् आ᳓हुतं घृते᳓न
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
asmā́kam ← ahám (pronoun)
{case:GEN, number:PL}

aśvinā ← aśvín- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:DU}

divispŕ̥śam ← divispŕ̥ś- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

yajñám ← yajñá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

iṣṭáye ← iṣṭí- (nominal stem)
{case:DAT, gender:F, number:SG}

jīrā́dhvaram ← jīrā́dhvara- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

kr̥ṇutam ← √kr̥- (root)
{number:DU, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

sumnám ← sumná- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ā́hutam ← √hu- (root)
{case:NOM, gender:M, number:SG, non-finite:PPP}

ghr̥téna ← ghr̥tá- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:SG}

prācī́naraśmim ← prācī́naraśmi- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

दि॒वि॒ऽस्पृश॑म् । य॒ज्ञम् । अ॒स्माक॑म् । अ॒श्वि॒ना॒ । जी॒रऽअ॑ध्वरम् । कृ॒णु॒त॒म् । सु॒म्नम् । इ॒ष्टये॑ ।
प्रा॒चीन॑ऽरश्मिम् । आऽहु॑तम् । घृ॒तेन॑ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• divispṛśaṃ ← divispṛśam ← divispṛś
• [noun], accusative, singular, masculine
• “heavenward.”

• yajñam ← yajña
• [noun], accusative, singular, masculine
• “yajña; religious ceremony; Vishnu; yajña [word]; Yajña; Shiva.”

• asmākam ← mad
• [noun], genitive, plural
• “I; mine.”

• aśvinā ← aśvin
• [noun], vocative, dual, masculine
• “Asvins; two.”

• jīrādhvaraṃ ← jīra
• [noun]
• “agile; quick; fast.”

• jīrādhvaraṃ ← adhvaram ← adhvara
• [noun], accusative, singular, masculine
• “yajña; ceremony; adhvara [word].”

• kṛṇutaṃ ← kṛṇutam ← kṛ
• [verb], dual, Present imperative
• “make; perform; cause; produce; shape; construct; do; put; fill into; use; fuel; transform; bore; act; write; create; prepare; administer; dig; prepare; treat; take effect; add; trace; put on; process; treat; heed; hire; act; produce; assume; eat; ignite; chop; treat; obey; manufacture; appoint; evacuate; choose; understand; insert; happen; envelop; weigh; observe; practice; lend; bring; duplicate; plant; kṛ; concentrate; mix; knot; join; take; provide; utter; compose.”

• sumnam ← sumna
• [noun], accusative, singular, neuter
• “favor; benevolence; sumna [word]; entreaty; favor.”

• iṣṭaye ← iṣṭi
• [noun], dative, singular, feminine
• “seeking.”

• prācīnaraśmim ← prācīna
• [noun]
• “eastern; frontal.”

• prācīnaraśmim ← raśmim ← raśmi
• [noun], accusative, singular, masculine
• “beam; rein; sunbeam; shininess; cord.”

• āhutaṃ ← āhutam ← āhu ← √hu
• [verb noun], accusative, singular
• “sacrifice; sprinkle.”

• ghṛtena ← ghṛta
• [noun], instrumental, singular, neuter
• “ghee; fat.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

हे अश्विनौ युवां नोऽस्माकं यज्ञं दिविस्पृशं दिवि स्प्रष्टारं गन्तारं कृणुतं कुरुतम् । तथा जीराध्वरं क्षिप्रं हिंसारहितं च यज्ञमस्माकं कृणुतं कुरुतम् । इष्टये अभिलषितसिद्ध्यर्थं सुम्नं सुखं च कुरुतम् । किंच घृतेन आज्येन आहुतम् अग्निं प्राचीनरश्मिं देवाभिमुखं कुरुतमित्यर्थः । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“Aśvins, make our sacriice ascend to heaven free from injury, happy for the attainment of our desires;make the fire to which she is offered blaze up towards (the gods); we solicit today this protection of our gods.”

O Aśvins, make our sacrifice heaven-touching and of lively ceremony, to seek favor—
a sacrifice with its reins pointed eastward, bepoured with ghee. – This help of the gods we choose today.

Ye Asvins, make our sacrifice ascend to heaven, and animate the rite that it may send us bliss,
Offered with holy oil, with forward-speeding rein. We crave the gracious favour of the Gods to-day.

Machet, daß unser Opfer bis zum Himmel reiche, o Asvin, daß es rasch vollzogen werde, um eure Gunst zu suchen! Machet, daß der mit Schmalz begossene Agni mit verhängtem Zügel fahre! - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Lasst, Ritter, unser Opfer steigen himmelan, das uns zum Glück und Segen schön gefeiert sei, Mit vorgestrecktem Zügel, reich mit Fett benetzt, die Huld der Götter wünschen heute wir herbei.

О Ашвины, сделайте нашу жертву касающейся неба,
Оживляющей обряд – чтоб найти (вашу) милость,
(А Агни-) политым жиром, с поводьями, направленными вперед!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

उ᳓प ह्वये सुह᳓वम् मा᳓रुतं गण᳓म्
पवाक᳓म्+ ऋष्वं᳓ सखिया᳓य शम्भु᳓वम्
राय᳓स् पो᳓षं सौश्रवसा᳓य धीमहि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
gaṇám ← gaṇá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

hvaye ← √hvā- (root)
{number:SG, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

mā́rutam ← mā́ruta- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

suhávam ← suháva- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

úpa ← úpa (invariable)

pāvakám ← pāvaká- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

r̥ṣvám ← r̥ṣvá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

sakhyā́ya ← sakhyá- (nominal stem)
{case:DAT, gender:N, number:SG}

śambhúvam ← śambhū́- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

dhīmahi ← √dhā- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:MED}

póṣam ← póṣa- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

rāyáḥ ← rayí- ~ rāy- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

sauśravasā́ya ← sauśravasá- (nominal stem)
{case:DAT, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

उप॑ । ह्व॒ये॒ । सु॒ऽहव॑म् । मारु॑तम् । ग॒णम् । पा॒व॒कम् । ऋ॒ष्वम् । स॒ख्याय॑ । श॒म्ऽभुव॑म् ।
रा॒यः । पोष॑म् । सौ॒श्र॒व॒साय॑ । धी॒म॒हि॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• upa
• [adverb]
• “towards; on; next.”

• hvaye ← hvā
• [verb], singular, Present indikative
• “raise; call on; call; summon.”

• suhavam ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• suhavam ← havam ← hava
• [noun], accusative, singular, masculine
• “invocation.”

• mārutaṃ ← mārutam ← māruta
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Marut(a).”

• gaṇam ← gaṇa
• [noun], accusative, singular, masculine
• “group; varga; troop; troop; battalion; flock; herd; gaṇa [word]; corporation; gaṇa; herd; sect; swarm; set; party; gaṇa; series; Ganesa; flight.”

• pāvakam ← pāvaka
• [noun], accusative, singular, masculine
• “pure; purifying; pure; āgneya; clear; bright; bright.”

• ṛṣvaṃ ← ṛṣvam ← ṛṣva
• [noun], accusative, singular, masculine
• “distinguished; high; noble; enormous.”

• sakhyāya ← sakhya
• [noun], dative, singular, neuter
• “friendship; aid; company.”

• śambhuvam ← śambhū
• [noun], accusative, singular, masculine
• “beneficial.”

• rāyas ← rāyaḥ ← rai
• [noun], genitive, singular, masculine
• “wealth; possession; rai [word]; gold.”

• poṣaṃ ← poṣam ← poṣa
• [noun], accusative, singular, masculine
• “prosperity; poṣa [word].”

• sauśravasāya ← sauśravasa
• [noun], dative, singular, neuter

• dhīmahi ← dhā
• [verb], plural, Root aorist (Ind.)
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

सुहवं स्वाह्वानं पावकं शोधकम् ऋष्वं दर्शनीयं शंभुवं सुखस्य भावयितारं रायः धनस्य पोषं पोषकं मारुतं मरुतां संबन्धिनं गणं संघं सख्याय सखिभावाय उप ह्वये उपगम्य हृयामि । आगतं गणं सौश्रवसाय शोभनान्नवत्त्वाय सुयशस्त्वाय वा वयं धीमहि बुद्धौ निदधीमहि । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“I invoke for their friendship, the deservedly invoked, purifying, beautiful troops of the Maruts, the giversof felicity, the dispensers of riches; we meditate upon them for the attainemtn of abundant food; we solicit todaythis protection of the gods.”

I invoke the Marutian flock, (which is) good to invoke, (which is) pure, high, luck itself—for comradeship.
Might we acquire the thriving of wealth in order to receive good
fame. – This help of the gods we choose today.

Hither I call the band of Maruts, swift to hear, great, purifying, bringing bliss, to he our Friends.
May we increase our wealth to glorify our name. We crave this graciousfavour of the Gods to-day.

Ich rufe die gerngerufene marutische Heerschar her, die lauter, reckenhaft, zur Freundschaft gewogen ist. Wir möchten Zunahme des Reichtums erfahren zu hohem Ruhme. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Die Marutschar, die schnell, erhöret, ruf’ ich an, die glänzende, erhabne, heilvoll uns zum Bund, Des Reichthums Mehrung, werde uns zu hohem Glück, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Я зову легко призываемую стаю Марутову,
Чистую, устремленную ввысь, приносящую счастье в дружбе.
Мы хотели бы получить процветание богатства ради высокой славы!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (सुहवं पावकम्) सुन्दर आह्वान करने योग्य पवित्रकारक (शम्भुवम्) कल्याणकारक (ऋष्वम्) महान् (मारुतं गणम्) जीवन्मुक्त विद्वानों के मण्डल को (सख्याय-उपह्वये) मित्रता के लिये अपने समीप आमन्त्रित करता हूँ (रायस्पोषम्) ज्ञानधन के पोषक (सौश्रवसाय)उत्तमश्रवण करानेवाले का (धीमहि) मन में चिन्तन करें-संकल्प करें। आगे पूर्व के समान ॥७॥

भावार्थभाषाः - ऊँचे विद्वान्, जीवन्मुक्त, पवित्रकारक, कल्याणसाधक, ज्ञानधन केवर्द्धकतथा उपदेश देनेवाले महानुभावों की मित्रता और उनसे उपदेश का लाभ लेना चाहिये ॥७॥

पदार्थान्वयभाषाः - (सुहवं पावकम्) शोभनह्वातव्यं पवित्रकारकम् (शम्भुवम्) शम्भावयितारं (ऋष्वम्) महान्तम् “ऋष्व महन्नाम” [निघं० ३।३] (मारुतं गणम्) जीवनमुक्तानां वृन्दम् “मरुतो देवविशः” [श० २।५।१।१२] (सख्याय-उपह्वये) सखित्वाय-उपमन्त्रये (रायस्पोषम्) ज्ञानधनस्य पोषकम् (सौश्रवसाय) शोभनश्रवणस्य श्रावयितारम् “द्वितीयार्थे चतुर्थी व्यत्ययेन” (धीमहि) ध्यायेम (तद्देवाना०) अग्रे पूर्ववत् ॥७॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

अपा᳓म् पे᳓रुं जीव᳓धन्यम् भरामहे
देवावि᳓यं सुह᳓वम् अध्वरश्रि᳓यम्
सुरश्मिं᳓ सो᳓मम् इन्द्रियं᳓ यमीमहि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
apā́m ← áp- (nominal stem)
{case:GEN, gender:F, number:PL}

bharāmahe ← √bhr̥- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

jīvádhanyam ← jīvádhanya- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

pérum ← péru- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

adhvaraśríyam ← adhvaraśrī́- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

devāvyàm ← devāvī́- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

suhávam ← suháva- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

indriyám ← indriyá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

sómam ← sóma- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

suraśmím ← suraśmí- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

yamīmahi ← √yam- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:MED}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

अ॒पाम् । पेरु॑म् । जी॒वऽध॑न्यम् । भ॒रा॒म॒हे॒ । दे॒व॒ऽअ॒व्य॑म् । सु॒ऽहव॑म् । अ॒ध्व॒र॒ऽश्रिय॑म् ।
सु॒ऽर॒श्मिम् । सोम॑म् । इ॒न्द्रि॒यम् । य॒मी॒म॒हि॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• apām ← ap
• [noun], genitive, plural, feminine
• “water; body of water; water; ap [word]; juice; jala.”

• peruṃ ← perum ← peru
• [noun], accusative, singular, masculine

• jīvadhanyam ← jīva
• [noun]
• “live; alive(p); amṛta.”

• jīvadhanyam ← dhanyam ← dhanya
• [noun], accusative, singular, masculine
• “fortunate; auspicious; affluent.”

• bharāmahe ← bhṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “bring; hold; fill; support; wear; possess; carry; nourish; keep; hire; have; satiate; follow; bear.”

• devāvyaṃ ← devāvyam ← devāvī
• [noun], accusative, singular, masculine

• suhavam ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• suhavam ← havam ← hava
• [noun], accusative, singular, masculine
• “invocation.”

• adhvaraśriyam ← adhvara
• [noun], masculine
• “yajña; ceremony; adhvara [word].”

• adhvaraśriyam ← śriyam ← śrī
• [noun], accusative, singular, feminine
• “mister; Ms.; Lakshmi; good fortune; well-being; magnificence; glory; beauty; Aegle marmelos (Linn.) Correa; dignity; power; śrī [word]; śrī; prosperity; auspiciousness.”

• suraśmiṃ ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• suraśmiṃ ← raśmim ← raśmi
• [noun], accusative, singular, masculine
• “beam; rein; sunbeam; shininess; cord.”

• somam ← soma
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Soma; moon; soma [word]; Candra.”

• indriyaṃ ← indriyam ← indriya
• [noun], accusative, singular, masculine
• “aindra.”

• yamīmahi ← yam
• [verb], plural, Aorist optative
• “concentrate; grant; restrain; cause; control; offer; cover; raise.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

अपाम् उदकानां पेरुं पालकं जीवधन्यम् । धन्या जीवा यस्मिन्नसौ जीवधन्यः । तं देवाव्यं देवानां तर्पकं सुहवं शोभनाह्वानं शोभनस्तुतिं वा अध्वरश्रियं सुरश्मिं शोभनांशुं सोमं भरामहे धारयामः । पत्नीशालातो हविर्धानं प्रति प्रापयामो वा । भृतं तं सोमम् इन्द्रियं वीर्यं यमीमहि वयं याचामहे । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“We offer the Soma, the protector of the waters, affluent in life, the delighter of the gods, who iswell-praised, the glory of sacrifice, the brilliant-rayed, the vigour which we desire; we solicit today this protectionof the gods.”

We will bring (forward) the one swollen with the moisture of the waters, providing riches for the living, pursuing the gods, good to invoke, the glory of the ceremony.
Soma, destined for Indra, with his good reins would we hold fast.
– This help of the gods we choose today.

We bring the Stay of Life, who makes the waters swell, swift-hearing, Friend of Gods, who waits on sacrifice.
May we control that Power, Soma whose rays are bright. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Den von Wasser vollgesogenen, der die Lebenden beglückt, tragen wir auf, der die Götter einlädt, den Gerngerufenen, der das Opfer verschönt; den für Indra bestimmten Soma wollen wir mit schönen Zügeln lenken. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Den Flutdurchdringer, Lebensschaffer bringen wir, der Götter Lust, des Opfers Schmuck, der schnell uns hört, Des Indra Soma schön an Zügeln lenken wir, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Мы приносим оплодотворителя вод, обогащающего (все) живое,
Приглашающего богов, легко призываемого, украшение обрядов,
Мы хотим править предназначенным для Индры сомой с прекрасными поводьями!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

सने᳓म त᳓त् सुसनि᳓ता सनि᳓त्वभिर्
वयं᳓ जीवा᳓ जीव᳓पुत्रा अ᳓नागसः
ब्रह्मद्वि᳓षो वि᳓ष्वग् ए᳓नो भरेरत
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
sanéma ← √sanⁱ- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:ACT}

sanítvabhiḥ ← sanítvan- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}

susanítā ← susanítā- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ánāgasaḥ ← ánāgas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

jīvā́ḥ ← jīvá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

jīváputrāḥ ← jīváputra- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}

bharerata ← √bhr̥- (root)
{number:PL, person:3, mood:OPT, tense:PRS, voice:MED}

brahmadvíṣaḥ ← brahmadvíṣ- (nominal stem)
{case:NOM, number:PL}

énaḥ ← énas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

víṣvak ← víṣvañc- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

स॒नेम॑ । तत् । सु॒ऽस॒निता॑ । स॒नित्व॑ऽभिः । व॒यम् । जी॒वाः । जी॒वऽपु॑त्राः । अना॑गसः ।
ब्र॒ह्म॒ऽद्विषः॑ । विष्व॑क् । एनः॑ । भ॒रे॒र॒त॒ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• sanema ← san
• [verb], plural, Aorist optative
• “win; get; gain.”

• tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• susanitā
• [noun], instrumental, singular, feminine

• sanitvabhir ← sanitvabhiḥ ← sanitvan
• [noun], instrumental, plural, masculine

• vayaṃ ← vayam ← mad
• [noun], nominative, plural
• “I; mine.”

• jīvā ← jīvāḥ ← jīva
• [noun], nominative, plural, masculine
• “live; alive(p); amṛta.”

• jīvaputrā ← jīva
• [noun]
• “live; alive(p); amṛta.”

• jīvaputrā ← putrāḥ ← putra
• [noun], nominative, plural, masculine
• “son; putra [word]; male child; Putra; Bodhisattva.”

• anāgasaḥ ← anāgas
• [noun], nominative, plural, masculine
• “blameless; impeccant.”

• brahmadviṣo ← brahma ← brahman
• [noun], neuter
• “brahman; mantra; prayer; spell; Veda; Brahmin; sacred text; final emancipation; hymn; brahman [word]; Brāhmaṇa; study.”

• brahmadviṣo ← dviṣaḥ ← dviṣ
• [noun], nominative, plural, masculine
• “hostile; hating.”

• viṣvag ← viṣvak ← viṣvañc
• [noun], accusative, singular, neuter
• “dispersed; viṣvañc [word].”

• eno ← enaḥ ← enas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “sin; calamity; blame.”

• bharerata ← bhṛ
• [verb], plural, Present optative
• “bring; hold; fill; support; wear; possess; carry; nourish; keep; hire; have; satiate; follow; bear.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

जीवाः जीवन्तः जीवपुत्राः जीवनवत्पुत्राश्च अनागसः अपराधवर्जिताश्च वयं धनाका लुशाः सनित्वभिः संभक्तृभिः पुत्रपौत्रादिभिः सह सुसनिता शोभनेन भजनेन तत् देवजातं सनेम । स्तुत्या हविष्प्रदानेन च सं भजेमहि । किंच ब्रह्मद्विषः ब्राह्मणानामस्माकं द्वेष्टारः विष्वक् नानागच्छत् एनः अस्मदीयं पापं भरेरत आत्मनि धारयन्तु । पोषयन्तु । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“Living with living offspring, and free from fault, let us make offerings (to the gods), sharing with thosewho share with us; may those who hate the brāhmaṇas, carry off our iniquity in different directions; we solicittoday this protection of the gods.”

May we win this through easy winning with winners—we living and with living sons, blameless.
The haters of the sacred formulation should take their own
transgression off in all directions. – This help of the gods we
choose today.

Alive ourselves, with living sons, devoid of guilt, may we win this with winners by fair means to win.
Let the prayer-haters bear our sin to every side. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Wir möchten das in leichtem Gewinn durch die Gewinner gewinnen, wir selbst lebend, mit lebenden Söhnen, frei von Verfehlung. Die Feinde des heiligen Worts sollen die Sünde weg und auf sich nehmen. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Lasst uns und unsre Kinder lebend, frei von Schuld empfangen dies mit den Empfängern zum Geschenk; Die Andachthasser mögen fernhin tragen ihr Vergehn, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Пусть добудем мы это прекрасным добыванием с помощью добытчиков,
Живые, с живыми сыновьями, невиновные!
Пусть ненавистники священного слова возьмут на себя грех разными способами!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (वयं जीवपुत्राः-जीवाः-अनागसः) हमजीतेहुवों के पुत्र स्वयं जीते हुए गृहस्थ लोग पाप से रहित (सनित्वभिः सुसनिता तत् सनेम) परमात्मज्ञान के सेवन करनेवालों के द्वारा दिये हुए सम्यक् सेवन किये हुए परमात्मज्ञान से अपने को संसेवित करनेवाले बनें (ब्रह्मद्विषः-एनः-विष्वक् भरेरत) परमात्मा से द्वेष करनेवाले नास्तिक जन उभरे हुए पाप को फलरूप में अपने अन्दर भरें-भोगें। आगे पूर्ववत् ॥९॥

भावार्थभाषाः - पापरहित हुए, जीते हुए माता पिताओं के पुत्र जीते रहते हैं। परमात्मज्ञान को प्राप्त हुए विद्वान् द्वारा दिए गये परमात्मज्ञान के भागी होना चाहिये। परमात्मा से द्वेष करनेवाले नास्तिक जन पाप का फल भोगते हैं ॥९॥

पदार्थान्वयभाषाः - (वयं जीवपुत्राः-जीवाः-अनागसः) वयं जीवत्पुत्राः स्वयं जीवन्तो गृहस्थाः पापरहिताः सन्तः (सनित्वभिः सुसनिता तत् सनेम) परमात्मज्ञानसम्भाजकैः-दत्तेन सुसम्भक्तेन परमात्मज्ञानेन तत् परमात्मज्ञानं सम्भजेम (ब्रह्मद्विषः-एनः-विष्वक् भरेरत) ब्रह्मणः परमात्मनो द्वेष्टारो नास्तिका जना पापं विकीर्णमपि फलरूपेण तत्फलमिति यावत् स्वात्मनि भरन्तु भुञ्जीरन् अग्रेपूर्ववत् ॥९॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

ये᳓ स्था᳓ म᳓नोर् यज्ञि᳓यास् ते᳓ शृणोतन
य᳓द् वो देवा ई᳓महे त᳓द् ददातन
जइ᳓त्रं क्र᳓तुं रयिम᳓द् वीर᳓वद् य᳓शस्
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
mánoḥ ← mánu- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

śr̥ṇotana ← √śru- (root)
{number:PL, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

sthá ← √as- 1 (root)
{number:PL, person:2, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

té ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

yajñíyāḥ ← yajñíya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

yé ← yá- (pronoun)

dadātana ← √dā- 1 (root)
{number:PL, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

devāḥ ← devá- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:PL}

ī́mahe ← √yā- 2 (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vaḥ ← tvám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

yát ← yá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

jaítram ← jaítra- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

krátum ← krátu- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

rayimát ← rayimánt- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vīrávat ← vīrávant- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

yáśaḥ ← yáśas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

ये । स्थाः । मनोः॑ । य॒ज्ञियाः॑ । ते । शृ॒णो॒त॒न॒ । यत् । वः॒ । दे॒वाः॒ । ईम॑हे । तत् । द॒दा॒त॒न॒ ।
जैत्र॑म् । क्रतु॑म् । र॒यि॒मत् । वी॒रऽव॑त् । यशः॑ । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• ye ← yad
• [noun], nominative, plural, masculine
• “who; which; yat [pronoun].”

• sthā ← stha ← as
• [verb], plural, Present indikative
• “be; exist; become; originate; happen; result; be; dwell; be born; stay; be; equal; exist; transform.”

• manor ← manoḥ ← manu
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Manu; mantra; Manusmṛti; fourteen; man; manu [word]; Vaivasvata; incantation; sacred text.”

• yajñiyās ← yajñiyāḥ ← yajñiya
• [noun], nominative, plural, masculine
• “sacrificial; divine; devoted.”

• te ← tad
• [noun], nominative, plural, masculine
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• śṛṇotana ← śru
• [verb], plural, Present imperative
• “listen; come to know; hear; hear; listen; study; heed; learn.”

• yad ← yat ← yad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “who; which; yat [pronoun].”

• vo ← vaḥ ← tvad
• [noun], genitive, plural
• “you.”

• devā ← devāḥ ← deva
• [noun], vocative, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• īmahe ← ī ← √i
• [verb], plural, Present indikative
• “beg; solicit.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• dadātana ← dā
• [verb], plural, Present imperative
• “give; add; perform; put; administer; fill into; give; ignite; put on; offer; use; fuel; pour; grant; feed; teach; construct; insert; drip; wrap; pay; hand over; lend; inflict; concentrate; sacrifice; splint; poultice; create.”

• jaitraṃ ← jaitram ← jaitra
• [noun], accusative, singular, masculine

• kratuṃ ← kratum ← kratu
• [noun], accusative, singular, masculine
• “yajña; decision; plan; deliberation; intelligence; Kratu; will; kratu [word]; desire; resoluteness; ritual.”

• rayimad ← rayimat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “rich; affluent.”

• vīravad ← vīravat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “rich in men.”

• yaśas ← yaśaḥ ← yaśas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “fame; Yaśas.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

हे देवाः ये यूयं मनोः मनुष्यस्य यज्ञियाः यज्ञार्हाः स्थ भवथ ते यूयं शृणोतन अस्मदीयां स्तुतिं शृणुत । किंच हे देवाः वः युष्मान् यत् अभीष्टम् ईमहे याचामहे तत् जैत्रं जयशीलं क्रतुं प्रज्ञानं रयिमत् धनवत् वीरवत् पुत्राद्युपेतं यशः च ददातन नोऽस्मभ्यं प्रयच्छत । सिद्धमन्यत् ॥ ॥ १० ॥

English translation:

“Gods, who are entitled to the worship of men, hear (our prayers), and grant us that which we request;(bestow upon us) the intelligence requisite for victory, and fame with wealth, and male progeny; we solicit todaythis protection of the gods.”

You who are worthy of the sacrifice of Manu, listen: what we beseech you for, gods, give that—
resolve that brings victory, glory accompanied by wealth and heroes. – This help of the gods we choose today.

Hear us, O ye who claim the worship of mankind, and give us, O ye Gods, the gift for which we pray,
Victorious wisdom, fame with heroes and with wealth. We crave to-day this gracious favour of the Gods.

Ihr, die ihr die Anbetungswürdigen des Manu seid, höret: Was wir von euch, Götter, erbitten, das gewähret, sieghaften Entschluß, Ruhm durch Reichtum und Söhne! - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Die ihr vom Menschen hoch zu ehren seid, vernehmt, o Götter, was wir bitten und gewährt es uns, gebt Siegerkraft, an Schatz und Helden reichen Glanz, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Слушайте те, что достойны жертв у Ману:
О чем мы вас просим, о боги, то дайте нам –
Решение, приносящее победу, славу, дающую богатство (и) сыновей!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (ये देवाः-मनोः-यज्ञियाः स्थ) जो मुमुक्षु या जीवन्मुक्त आयु के यजनशील तुम हो (ते शृणोतन) वे तुम सुनो (वः-यत् तत्-ददातन) वह जो तुम्हारा आयुसम्बन्धी ज्ञान है, उसे हमारे लिये दो (जैत्रं क्रतुं रयिवत्-वीरवत्-यशः) जय करानेवाला प्रज्ञान पुष्टिवाला प्राणवालायश भी देओ। (तद्देवा०) पूर्ववत् ॥१०॥

भावार्थभाषाः - मुमुक्षु या जीवन्मुक्त विद्वान् अपने आयु के ज्ञान को अन्य जनों के लिये प्रदान करें तथा पाप अज्ञान पर विजय पानेवाले पुष्टिप्रद, प्राणप्रद और यशोवर्द्धकऊँचे ज्ञान का भी उपदेश दें ॥१०॥

पदार्थान्वयभाषाः - (ये देवाः-मनोः-यज्ञियाः स्थ) ये यूयं विद्वांसो मुमुक्षवो जीवन्मुक्ता वा, आयुषः “आयुर्वै मनुः” [कौ० २६।१७] यज्ञकर्त्तारो यज्ञकुशलाः स्थ (ते शृणोतन) ते यूयं शृणुत (वः-यत् तत्-ददातन) तद्यद्युष्माकमायुष्यं ज्ञानं तदस्मभ्यं दत्त (जैत्रं क्रतुं रयिमत्-वीरवत्-यशः) जयकारिणं प्रज्ञानं पुष्टिमत् प्राणवत् “प्राणा वै दश वीराः” [श० ९।४।२।१०] यशश्च दत्त (तद्देवाना०) अग्रे पूर्ववत् ॥१०॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

मह᳓द् अद्य᳓ महता᳓म् आ᳓ वृणीमहे
अ᳓वो देवा᳓नाम् बृहता᳓म् अनर्व᳓णाम्
य᳓था व᳓सु वीर᳓जातं न᳓शामहै
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
ā́ ← ā́ (invariable)

adyá ← adyá (invariable)

mahát ← mahā́nt- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

mahatā́m ← mahā́nt- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

anarváṇām ← anarván- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

br̥hatā́m ← br̥hánt- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

náśāmahai ← √naś- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:SBJV, tense:AOR, voice:MED}

vásu ← vásu- (nominal stem)
{case:ACC, gender:N, number:SG}

vīrájātam ← vīrájāta- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

yáthā ← yáthā (invariable)

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

म॒हत् । अ॒द्य । म॒ह॒ताम् । आ । वृ॒णी॒म॒हे॒ । अवः॑ । दे॒वाना॑म् । बृ॒ह॒ताम् । अ॒न॒र्वणा॑म् ।
यथा॑ । वसु॑ । वी॒रऽजा॑तम् । नशा॑महै । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• mahad ← mahat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “large; eminent; great; loud; dangerous; strong; long; high; much(a); mahant [word]; ample; very; great; adult; important; dark; high; abundant; violent; remarkable; mighty; big; long.”

• adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• mahatām ← mahat
• [noun], genitive, plural, masculine
• “large; eminent; great; loud; dangerous; strong; long; high; much(a); mahant [word]; ample; very; great; adult; important; dark; high; abundant; violent; remarkable; mighty; big; long.”

• ā
• [adverb]
• “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

• ‘vo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• bṛhatām ← bṛhat
• [noun], genitive, plural, masculine
• “large; great; loud; high; much(a); exalted; abundant; intensive; strong; huge.”

• anarvaṇām ← an
• [adverb]
• “not.”

• anarvaṇām ← arvaṇām ← arvan
• [noun], genitive, plural, masculine

• yathā
• [adverb]
• “equally; as; so that; like; how; yathā [word]; that; wherein.”

• vasu
• [noun], accusative, singular, neuter
• “wealth; property; gold; vasu [word]; ruby; treasure; jewel.”

• vīrajātaṃ ← vīra
• [noun], masculine
• “hero; man; Vīra; vīra; vīra [word]; Vīra.”

• vīrajātaṃ ← jātam ← jan
• [verb noun], accusative, singular
• “become; originate; be born; transform; happen; result; grow; beget; produce; create; conceive; separate; cause; give birth; grow; produce; generate; be; become; arise; come on.”

• naśāmahai ← naś
• [verb], plural, Present imperative
• “reach; achieve; enter (a state); reach.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

अद्य अस्मिन्नहनि महतां श्रेष्ठानां बृहतां वृद्धानाम् अनर्वणाम् अप्रतिगतानां देवानाम् इन्द्रादीनां संबन्धि महत् अधिकम् अवः रक्षणम् आ वृणीमहे प्रार्थयामहे । किंच वयं यथा वसु धनं वीरजातम् अपत्यजातं च नशामहै प्राप्नुयाम तथा ते देवाः कुर्वन्त्विति शेषः । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“We impolore today the especial protection of the mighty, the great, the irresistible, gods, that we mayobtain riches, and male progeny; we solicit today this protection of the gods.”

A great thing of the great ones we choose today: the help of the lofty gods without assault,
so that we may attain the good born of heroes. – This help of the gods we choose today.

We crave the gracious favour of the Gods to-day, great favour of great Gods, sublime and free from foes,
That we may gain rich treasure sprung from hero sons. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Die große Gunst der großen, hohen, unerreichten Götter erbitten wir heute, auf daß wir den aus Söhnen erwachsenden Schutz erlangen. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Der grossen Götter grosse Gunst erflehn wir heut, der hocherhabnen, welche nie ein Feind verletzt, Damit wir Gut, was Helden schaffen, nun empfahn, die Huld der Götter wünschen heute wir herbei.

Мы просим сегодня о великой милости
Великих богов, высоких, невредимых,
Чтоб мы получили добро, состоящее из сыновей!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• निचृज्जगती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (अद्य) आज-इस समय (महतां बृहताम्-अनर्वणां देवानाम्) महत्त्ववाले ज्येष्ठ तथा प्रशस्त अपने ज्ञान मेंदूसरे पर निर्भर न रहनेवाले विज्ञानी महानुभावों के (महत्-अवः-आ वृणीमहे) उत्कृष्ट श्रवणज्ञान को भली-भाँति अपने अन्दर धारण करते हैं, (यथा) जिससे कि (वीरजातं वसु नशामहे)प्राण आदि इन्द्रियों में बसानेवाले बल को प्राप्त करें। (तद्देवा०) आगे पूर्ववत् ॥११॥

भावार्थभाषाः - गुणी श्रेष्ठ महाविद्वानों द्वारा ज्ञान का श्रवण कर प्राण आदि के बल को सुसम्पन्न करें ॥११॥

पदार्थान्वयभाषाः - (अद्य) अस्मिन्काले (महतां बृहताम्-अनर्वणां देवानाम्) महत्त्ववतां ज्येष्ठानां तथाऽनर्वणां प्रशस्तानामपितु स्वज्ञानेऽन्यस्मिन्ननाश्रितानां महज्ज्ञानिनाम् “अनर्वाऽप्रत्यृतो-ऽन्यस्मिन्” [निरु० ६।२३] विदुषाम् (महत् अवः-आवृणीमहे) उत्कृष्टं श्रवणं ज्ञानं “अव रक्षण…श्रवण……वृद्धिषु” [भ्वादि०] समन्तात् स्वीकुर्मो धारयामः (यथा) यतो हि (वीरजातं वसु नशामहै) वीरेषु प्राणेषु-इन्द्रियेषु जातं वासयितृ बलं प्राप्नुयाम अग्रे पूर्ववत् ॥११॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - जगती

महो᳓ अग्नेः᳓ समिधान᳓स्य श᳓र्मणि
अ᳓नागा मित्रे᳓ व᳓रुणे सुअस्त᳓ये
श्रे᳓ष्ठे सियाम सवितुः᳓ स᳓वीमनि
त᳓द् देवा᳓नाम् अ᳓वो अद्या᳓ वृणीमहे

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
agnéḥ ← agní- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

maháḥ ← máh- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

samidhānásya ← √idh- 1 (root)
{case:GEN, gender:M, number:SG, tense:AOR, voice:MED}

śármaṇi ← śárman- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

ánāgāḥ ← ánāga- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

mitré ← mitrá- (nominal stem)
{case:LOC, gender:M, number:SG}

svastáye ← svastí- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}

váruṇe ← váruṇa- (nominal stem)
{case:LOC, gender:M, number:SG}

sávīmani ← sávīman- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

savitúḥ ← savitár- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

śréṣṭhe ← śréṣṭha- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

syāma ← √as- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

adyá ← adyá (invariable)

ávaḥ ← ávas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

devā́nām ← devá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:PL}

tát ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vr̥ṇīmahe ← √vr̥- ~ vr̥̄- (root)
{number:PL, person:1, mood:IND, tense:PRS, voice:MED}

म॒हः । अ॒ग्नेः । स॒म्ऽइ॒धा॒नस्य । शर्म॑णि । अना॑गाः । मि॒त्रे । वरु॑णे । स्व॒स्तये॑ ।
श्रेष्ठे॑ । स्या॒म॒ । स॒वि॒तुः । सवी॑मनि । तत् । दे॒वाना॑म् । अवः॑ । अ॒द्य । वृ॒णी॒म॒हे॒ ॥

• maho ← mahaḥ ← mah
• [noun], genitive, singular, masculine
• “great; great; distinguished; much(a); adult; long; high.”

• agneḥ ← agni
• [noun], genitive, singular, masculine
• “fire; Agni; sacrificial fire; digestion; cautery; Plumbago zeylanica; fire; vahni; agni [word]; agnikarman; gold; three; jāraṇa; pyre; fireplace; heating.”

• sam
• [adverb]
• “sam; together; together; saṃ.”

• idhānasya ← indh
• [verb noun], genitive, singular
• “kindle; ignite; set ablaze.”

• śarmaṇy ← śarmaṇi ← śarman
• [noun], locative, singular, neuter
• “protection; protective covering; refuge; joy.”

• anāgā ← anāgāḥ ← anāga
• [noun], nominative, plural, masculine
• “impeccant; innocent.”

• mitre ← mitra
• [noun], locative, singular, masculine
• “friend; Mitra; mitra [word]; sun; ally.”

• varuṇe ← varuṇa
• [noun], locative, singular, masculine
• “Varuna; varuṇa [word]; Crataeva religiosa Forst.; Varuṇa; varuṇādi.”

• svastaye ← svasti
• [noun], dative, singular, feminine
• “prosperity; well-being; fortune; benediction; svasti [word]; well; luck.”

• śreṣṭhe ← śreṣṭha
• [noun], locative, singular, neuter
• “best; better; chief(a); beautiful.”

• syāma ← as
• [verb], plural, Present optative
• “be; exist; become; originate; happen; result; be; dwell; be born; stay; be; equal; exist; transform.”

• savituḥ ← savitṛ
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• savīmani ← savīman
• [noun], locative, singular, neuter
• “impulse.”

• tad ← tat ← tad
• [noun], accusative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• devānām ← deva
• [noun], genitive, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• avo ← avaḥ ← avas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “aid; favor; protection.”

• adyā ← adya
• [adverb]
• “now; today; then; nowadays; adya [word].”

• vṛṇīmahe ← vṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “choose; ask.”

समिधानस्य समिध्यमानस्य महः महतः अग्नेः शर्मणि सुखे वयं स्याम भवेम । किंच वयम् अनागाः अनागसः । वचनव्यत्ययः । स्याम । अपि च मित्रे वरुणे मित्रावरुणयोः । षष्ठ्यर्थे सप्तमी । सवितुः च सवीमनि प्रसवे स्वस्तये सर्वप्रकाराविनाशाय स्याम । सिद्धमन्यत् ॥

English translation:

“May we free from sin be in the (enjoyment of the) happiness of the mighty kindled Agni; and in (thekeeping of) Mitra and Varuṇa for our welfare; may we be among the excellent progeny of Savitā; we solicittoday this protection of the gods.”

In the shelter of great Agni while he is being kindled (may we be) blameless to Mitra and Varuṇa for our well-being;
may we be under the best impulsion of Savitar. – This help of the gods we choose today.

In great enkindled Agni’s keeping, and, for bliss, free from all sin before Mitra and Varuna.
May we share Savitar’s best animating help. We crave this gracious favour of the Gods to-day.

Unter dem Schutze des großen entflammten Agni, schuldlos vor Mitra und Varuna zu unserem Heile möchten wir unter der besten Anweisung des Savitri stehen. - Diese Gunst der Götter erbitten wir heute.

Lasst in des grossen Agni, des entflammten, Schutz uns schuldlos sein vor Mitra, Varuna zum Heil, Und in der schönsten Gnadenwirkung Savitars, die Gunst der Götter wünschen heute wir herbei.

Под защитой великого зажженного Агни,
Невиновные перед Митрой, Варуной для благополучия,
Пусть получим мы лучшее побуждение Савитара!
Сегодня мы просим об этой милости богов!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• पादनिचृज्ज्गती
• निषादः

पदार्थान्वयभाषाः - (महः-समिधानस्य-अग्नेः) महान् प्रकाशमान सर्वनेता परमात्मा के (शर्मणि) सुखशरण में (अनागाः) पापरहित (स्याम) होवें तथा (श्रेष्ठे मित्रे वरुणे सवितुः सवीमनि) उस श्रेष्ठ प्रेरक अपनानेवाले शासक परमात्मा के प्रशासन में हम रहें। (तद्देवाना०) आगे पूर्ववत् ॥१२॥

भावार्थभाषाः - महान् प्रकाशमान सर्वनेता परमात्मा की सुखशरण निष्पाप जन ही प्राप्त कर सकते हैं। उन्हें ही परमात्मा उत्तम कर्म करने की प्रेरणा देता है-अपनाता है, जो उसके शासन में रहते हैं ॥१२॥

पदार्थान्वयभाषाः - (महः समिधानस्य-अग्नेः) महतः प्रकाशमानस्य सर्वनेतुः परमात्मनः (शर्मणि) शरणे (अनागाः) “अनागसः” व्यत्ययेन बहुवचने-एकवचनम् पापरहिताः सन्तः (स्याम) भवेम, तथा (श्रेष्ठे मित्रे वरुणे सवितुः सवीमनि) तस्य श्रेष्ठस्य प्रेरकस्य वरणकर्त्तुः “विभक्तिव्यत्यः” शासकस्य परमात्मनः प्रसवे प्रशासने वयं भवेम वर्त्तेमहि (तद्देवाना०) अग्रे पूर्ववत् ॥१२॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

ये᳓ सवितुः᳓ सत्य᳓सवस्य वि᳓श्वे
मित्र᳓स्य व्रते᳓ व᳓रुणस्य देवाः᳓
ते᳓ सउ᳓भगं वीर᳓वद् गो᳓मद् अ᳓प्नो
द᳓धातन द्र᳓विणं चित्र᳓म् अस्मे᳓

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
satyásavasya ← satyásava- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

savitúḥ ← savitár- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

víśve ← víśva- (nominal stem)

yé ← yá- (pronoun)

devā́ḥ ← devá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

mitrásya ← mitrá- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

váruṇasya ← váruṇa- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

vraté ← vratá- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

ápnaḥ ← ápnas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

gómat ← gómant- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

saúbhagam ← saúbhaga- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

té ← sá- ~ tá- (pronoun)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

vīrávat ← vīrávant- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

asmé ← ahám (pronoun)
{case:DAT, number:PL}

citrám ← citrá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

dádhātana ← √dhā- 1 (root)
{number:PL, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

dráviṇam ← dráviṇa- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ये । स॒वि॒तुः । स॒त्यऽस॑वस्य । विश्वे॑ । मि॒त्रस्य॑ । व्र॒ते । वरु॑णस्य । दे॒वाः ।
ते । सौभ॑गम् । वी॒रऽव॑त् । गोऽम॑त् । अप्नः॑ । दधा॑तन । द्रवि॑णम् । चि॒त्रम् । अ॒स्मे इति॑ ॥

• ye ← yad
• [noun], nominative, plural, masculine
• “who; which; yat [pronoun].”

• savituḥ ← savitṛ
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• satyasavasya ← satya
• [noun]
• “true; real; real; faithful; good.”

• satyasavasya ← savasya ← sava
• [noun], genitive, singular, masculine
• “yajña; command; impulse; direction; momentum.”

• viśve ← viśva
• [noun], nominative, plural, masculine
• “all(a); whole; complete; each(a); viśva [word]; completely; wholly.”

• mitrasya ← mitra
• [noun], genitive, singular, masculine
• “friend; Mitra; mitra [word]; sun; ally.”

• vrate ← vrata
• [noun], locative, singular, neuter
• “vrata (vote); commandment; law; oath; command; rule; custom; vrata [word]; rule; behavior.”

• varuṇasya ← varuṇa
• [noun], genitive, singular, masculine
• “Varuna; varuṇa [word]; Crataeva religiosa Forst.; Varuṇa; varuṇādi.”

• devāḥ ← deva
• [noun], nominative, plural, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• te ← tad
• [noun], nominative, plural, masculine
• “this; he,she,it (pers. pron.); respective(a); that; nominative; then; particular(a); genitive; instrumental; accusative; there; tad [word]; dative; once; same.”

• saubhagaṃ ← saubhagam ← saubhaga
• [noun], accusative, singular, neuter
• “well-being.”

• vīravad ← vīravat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “rich in men.”

• gomad ← gomat
• [noun], accusative, singular, neuter
• “rich in cattle; bovine.”

• apno ← apnaḥ ← apnas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “property.”

• dadhātana ← dhā
• [verb], plural, Present imperative
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• draviṇaṃ ← draviṇam ← draviṇa
• [noun], accusative, singular, neuter
• “wealth; property; money; jewel.”

• citram ← citra
• [noun], accusative, singular, neuter
• “manifold; extraordinary; beautiful; divers(a); varicolored; bright; bright; bright; outstanding; agitated; aglitter(p); brilliant; painted; obvious; patched; bizarre.”

• asme ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

ये विश्वे देवाः सत्यसवस्य सत्यप्रसवस्य सवितुः मित्रस्य वरुणस्य मित्रावरुणयोश्च व्रते प्रसवाख्ये कर्मणि भवन्ति ते यूयं सौभगं सौभाग्यं वीरवत् पुत्राद्युपेतं गोमत् गोयुक्तं चित्रं पूजनीयं द्रविणं धनं च अप्नः कर्म व अस्मे मह्यं दधातन प्रयच्छत ॥

English translation:

“Universal gods, who (take part) in the functions of Savitā, the parent of truth, of Mitra and Varuṇa,confer upon us auspicious and honourable wealth, comprising male progeny, and cattle, and (pious) acts.”

All (you) Gods who are under the commandment of Savitar, whose impulsion is real, and of Mitra and Varuṇa—
establish well-portioned property in heroes and cows, brilliant wealth for us.

All ye, the Gods whom Savitar the Father of truth, and Varuna and Mitra govern,
Give us prosperity with hero children, and opulence in kine and various treasure.

Alle Götter, soweit sie unter dem Gebot des Savitri, dessen Anweisung erfüllt wird, unter dem Gebote von Mitra und Varuna stehen, bringet ihr uns das glückliche Los, das in Söhnen besteht, Lohn in Rindern und blinkendem Reichtum!

Ihr Götter alle, die ihr in dem Gesetz des wahrhaft belebenden Savitar und des Mitra und Varuna wandert, gebt uns heldenreiches Glück, Besitz an Rindern und mannichfachen Reichthum.

Все-Боги, которые (пребывают в законе) Савитара,
Чье побуждение истинно, в законе Митры, Варуны,
Дайте нам счастливую долю, состоящую из сыновей.
Награду из коров, сверкающее богатство!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• त्रिष्टुप्
• धैवतः

पदार्थान्वयभाषाः - (ये विश्वे देवाः)जो सारे विषयों में प्रवेश पानेवाले विद्वान् हैं, (सवितुः सत्यसवस्य मित्रस्य वरुणस्य व्रते) उत्पादक, यथावत् शासक प्रेरक, वरनेवाले परमात्मा के नियम सदाचरण में वर्तते हैं-रहते हैं (ते-अस्मे) वे तुम हमारे लिये (वीरवत्-गोमत् सौभगम्) प्राणयुक्त प्रशस्त इन्द्रियसहित सौभाग्य को,(चित्रं द्रविणम्-अप्नः-दधातन) अद्भुत दर्शनीय ज्ञानधन कर्तव्यबल को धारण कराओ ॥१३॥

भावार्थभाषाः - उत्पन्नकर्ता, सच्चे शासक, प्रेरक और वरनेवाले परमात्मा के नियम में रहनेवाले सर्व विषयों में प्रवेश किये हुए विद्वान् जन जीवनबल, संयमशक्ति तथा सौभाग्य, ज्ञानबल और कर्तव्यबल मनुष्यों के अन्दर धारण करावें ॥१३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (ये विश्वे देवाः) ये सर्वविषयेषु प्रविष्टा विद्वांसः (सवितुः सत्यसवस्य मित्रस्य वरुणस्य व्रते) उत्पादकस्य यथावच्छासकस्य प्रेरकस्य वरयितुः परमात्मनो नियमे सदाचरणे वर्त्तन्ते (ते-अस्मे) ते यूयमस्मभ्यम् (वीरवत्-गोमत् सौभगम्) प्राणयुक्तं प्रशस्तेन्द्रिययुक्तं सौभाग्यम् तथा (चित्रं द्रविणम्-अप्नः-दधातन) अद्भुतं चायनीयं ज्ञानधनं कर्म-कर्त्तव्यबलं च धारयत ॥१३॥

• देवता - विश्वेदेवाः
• ऋषिः - लुशो धानाकः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

सविता᳓ पश्चा᳓तात् सविता᳓ पुर᳓स्तात्
सवितो᳓त्तरा᳓त्तात् सविता᳓धरा᳓त्तात्
सविता᳓ नः सुवतु सर्व᳓तातिं
सविता᳓ नो रासतां दीर्घ᳓म् आ᳓युः

Strata
Cretic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
paścā́tāt ← paścā́tāt (invariable)

purástāt ← purástāt (invariable)

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

adharā́ttāt ← adharā́ttāt (invariable)

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

uttarā́ttāt ← uttarā́ttāt (invariable)

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

sarvátātim ← sarvátāti- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:SG}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

suvatu ← √sū- 1 (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

ā́yuḥ ← ā́yus- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

dīrghám ← dīrghá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

rāsatām ← √rā- 1 (root)
{number:SG, person:3, mood:IMP, tense:AOR, voice:MED}

savitā́ ← savitár- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

स॒वि॒ता । प॒श्चाता॑त् । स॒वि॒ता । पु॒रस्ता॑त् । स॒वि॒ता । उ॒त्त॒रात्ता॑त् । स॒वि॒ता । अ॒ध॒रात्ता॑त् ।
स॒वि॒ता । नः॒ । सु॒व॒तु॒ । स॒र्वऽता॑तिम् । स॒वि॒ता । नः॒ । रा॒स॒ता॒म् । दी॒र्घम् । आयुः॑ ॥

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• paścātāt
• [adverb]

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• purastāt
• [adverb]
• “ahead; eastward; earlier; above; above.”

• savitottarāttāt ← savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• savitottarāttāt ← uttarāttāt
• [adverb]

• savitādharāttāt ← savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• savitādharāttāt ← adharāttāt
• [adverb]

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• naḥ ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

• suvatu ← sū
• [verb], singular, Present imperative
• “give birth; urge; bestow; cause.”

• sarvatātiṃ ← sarvatātim ← sarvatāti
• [noun], accusative, singular, feminine
• “completeness; prosperity; sum.”

• savitā ← savitṛ
• [noun], nominative, singular, masculine
• “Savitar; sun; Surya; Savitṛ.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], dative, plural
• “I; mine.”

• rāsatāṃ ← rāsatām ← rā
• [verb], singular, Aorist imperative
• “give; impart.”

• dīrgham ← dīrgha
• [noun], accusative, singular, neuter
• “long; long; long; large; far; deep; dīrgha [word].”

• āyuḥ ← āyus
• [noun], accusative, singular, neuter
• “life; longevity; āyus; life; āyus [word]; Āyus.”

पश्चातात् पश्चिमतः स्थितः सविता पुरस्तात् पूर्वतश्च स्थितः सविता उत्तरात्तात उत्तरतः स्थितश्च सविता नः अस्माकं सर्वतातिं सर्वमभिलषितं धनादिकं सुवतु प्रेरयतु । किंच सविता एव नः अस्मभ्यं दीर्घं बहुकालीनम् आयुः रासतां ददातु । बहुधा सवितृपदग्रहणमत्यन्तमादरार्थम् ॥ ॥ ११ ॥

English translation:

“May Savitā on the west, Savitā on the east, Savitā on the north, Savitā on the south, may Savitāsend us all desired wealth, may Savitā bestow upon us long life.”

Savitar from behind, Savitar from in front, Savitar from above, Savitar from below—
let Savitar impel wholeness to us; let Savitar bestow on us a long
lifetime.

Savitar, Savitar from cast and westward, Savitar, Savitar from north and southward,
Savitar send us perfect health and comfort, Savitar let our days of life be lengthened!

Savitri hinten, Savitri vorn, Savitri oben, Savitri unten, Savitri soll uns Vollkommenheit schicken, Savitri soll uns langes Leben gönnen!

Savitar [schütze uns] von Westen, Savitar von Osten, Savitar von Norden, Savitar von Süden, Savitar schaffe uns Unversehrtheit, Savitar verleihe uns langes Leben.

Савитар сзади, Савитар спереди,
Савитар сверху, Савитар снизу,
Савитар пусть пробудит для нас целостность,
Савитар пусть дарует нам долгий срок жизни!

• विश्वेदेवा:
• लुशो धानाकः
• स्वराट्त्रिष्टुप्
• धैवतः

पदार्थान्वयभाषाः - (सविता पश्चातात्)सर्वोत्पादक प्रेरक परमात्मा हमारा पश्चिम से रक्षा करनेवाला (सविता पुरस्तात्) सर्वोत्पादक परमात्मा हमारा पूर्व से रक्षा करनेवाला (सविता-उत्तरात्तात्) सर्वोत्पादकप्रेरक परमात्मा हमारा उत्तर से रक्षा करनेवाला (सविता-अधरात्तात्) सर्वोत्पादक हमारी अधो दिशा से-नीचे की दिशा से हमारी रक्षा करनेवाला (सविता नः सर्वतातिं सुवतु)सर्वोत्पादक प्रेरक परमात्मा हमारी समस्त कल्याणकारी वस्तु को उत्पन्न करे-प्रेरित करे-देवे (सविता नः-दीर्घम्-आयुः-रासताम्) सर्वोत्पादक प्रेरक परमात्मा हमारे लिये दीर्घ जीवन देवे ॥१४॥

भावार्थभाषाः - उत्पादक प्रेरक परमात्मा के आदेश के अनुसार रहने पर वह सर्व दिशाओं से रक्षा करता है और कल्याणकारी वस्तु एवं जीवन प्रदान करता है ॥१४॥

पदार्थान्वयभाषाः - (सविता पश्चातात्) सर्वोत्पादकः प्रेरकः परमात्माऽस्माकं पश्चादपि रक्षकः (सविता पुरस्तात्) सर्वोत्पादकः प्रेरकः परमात्माऽस्माकं पूर्वदिक्तश्च रक्षकः (सविताः-उत्तरात्तात्) सर्वोत्पादकः प्रेरकः परमात्माऽस्माकमुत्तरदिशश्च रक्षकः (सविता-अधरात्तात्) सर्वोत्पादकः परमात्माऽधो दिशश्च रक्षकः (सविता नः सर्वतातिं सुवतु) उत्पादकः प्रेरकः परमात्माऽस्मभ्यं सर्वकल्याणकरं वस्तूत्पादयतु प्रेरयतु-ददातु (सविताः नः दीर्घम्-आयुः रासताम्) सर्वोत्पादकः प्रेरकः परमात्माऽस्मभ्यं दीर्घं जीवनं ददातु ॥१४॥