०८७

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

‘प्र तु द्रव’ इति नवर्चं द्वितीयं सूक्तं काव्यस्योशनस आर्षमनादेशपरिभाषया त्रैष्टुभं पवमानसोमदेवताकम् । तथा चानुक्रान्तं – प्र तु नवोशना ’ इति । ‘जागतमूर्ध्वं प्रागुशनसः’ (अनु. ९. ६७ ) इति वचनाज्जगत्यधिकारो निवृत्तः । गतो विनियोगः ॥

Jamison Brereton

87 (799)
Soma Pavamāna
Uśanas Kāvya
9 verses: triṣṭubh
This hymn, attributed to Uśanas Kāvya (perhaps because of the mention of that figure in vs. 3), is built in part of standard soma-hymn tropes, but the militant

Soma is particularly on view (vss. 2, 7), as well as his association with Indra (vss. 4, 8, 9). There are also the faintest sketches of Soma’s participation in well-known myths: the Vala myth (vs. 3cd, where Soma is credited with finding the cows), the falcon’s stealing of soma from heaven (vs. 6c), and the dog Saramā’s role in the recovery of the cows in the Vala myth (vs. 8ab).
This last example neatly shows the integration of ritual and mythic themes. The first half of the verse, which alludes to the myth, does not identify the grammati cal subject by name or attribute, but does use a pronoun to mark it as female. This might seem to exclude Soma as the referent—until we reach the final word of the verse: dhā́rā “stream,” a feminine noun regularly used of the “stream of soma,” which does allow the identification. From the mythological point of view, the dog Saramā comes out of the mountain and finds the cows in the cave; in ritual terms the (feminine) stream of soma comes out of the pressing apparatus and mixes with the cows’ milk in the vessel. And this superimposition of ritual upon myth allows Soma, indirectly, to be identified as the rescuer of the cows himself, as in verse 3.

Jamison Brereton Notes

087-097 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

The section containing Triṣṭubh hymns

087-089 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

These three hymns are attributed to Uśanas Kāvya, probably on the basis of the mention of his name in 87.3.

01 प्र तु - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प्र᳓ तु᳓ द्रव प᳓रि को᳓शं नि᳓ षीद
नृ᳓भिः पुनानो᳓ अभि᳓ वा᳓जम् अर्ष
अ᳓श्वं न᳓ त्वा वाजि᳓नम् मर्ज᳓यन्तो
अ᳓छा बर्ही᳓ रशना᳓भिर् नयन्ति

02 स्वायुधः पवते - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

सुआयुधः᳓ पवते देव᳓ इ᳓न्दुर्
अशस्तिहा᳓ वृज᳓नं र᳓क्षमाणः
पिता᳓ देवा᳓नां जनिता᳓ सुद᳓क्षो
विष्टम्भो᳓ दिवो᳓ धरु᳓णः पृथिव्याः᳓

03 ऋषिर्विप्रः पुरएता - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ऋ᳓षिर् वि᳓प्रः पुरएता᳓ ज᳓नानाम्
ऋभु᳓र् धी᳓र उश᳓ना का᳓वियेन
स᳓ चिद् विवेद नि᳓हितं य᳓द् आसाम्
अपीचि᳓यं गु᳓हियं ना᳓म गो᳓नाम्

04 एष स्य - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एष᳓ स्य᳓ ते म᳓धुमाँ इन्द्र सो᳓मो
वृ᳓षा वृ᳓ष्णे प᳓रि पवि᳓त्रे अक्षाः
सहस्रसाः᳓ शतसा᳓ भूरिदा᳓वा
शश्वत्तम᳓म् बर्हि᳓र् आ᳓ वाजी᳓ अस्थात्

05 एते सोमा - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एते᳓ सो᳓मा अभि᳓ गव्या᳓ सह᳓स्रा
महे᳓ वा᳓जायाम् ऋ᳓ताय श्र᳓वांसि
पवि᳓त्रेभिः प᳓वमाना असृग्रञ्
छ्रवस्य᳓वो न᳓ पृतना᳓जो अ᳓त्याः

06 परि हि - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓रि हि᳓ ष्मा पुरुहूतो᳓ ज᳓नानां
वि᳓श्वा᳓सरद् भो᳓जना पूय᳓मानः
अ᳓था᳓ भर श्येनभृत प्र᳓यांसि
रयिं᳓ तु᳓ञ्जानो अभि᳓ वा᳓जम् अर्ष

07 एष सुवानः - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एष᳓ स्वानः᳓° प᳓रि सो᳓मः पवि᳓त्रे
स᳓र्गो न᳓ सृष्टो᳓ अदधावद् अ᳓र्वा
तिग्मे᳓ शि᳓शानो महिषो᳓ न᳓ शृ᳓ङ्गे
गा᳐᳓ गव्य᳓न्न् अभि᳓ शू᳓रो न᳓ स᳓त्वा

08 एषा ययौ - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एषा᳓ ययौ परमा᳓द् अन्त᳓र् अ᳓द्रेः
कू᳓चित् सती᳓र् ऊरुवे᳓ गा᳓ विवेद
दिवो᳓ न᳓ विद्यु᳓त् स्तन᳓यन्ति अभ्रइः᳓
सो᳓मस्य ते पवत इन्द्र धा᳓रा

09 उत स्म - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

उत᳓ स्म राशि᳓म् प᳓रि यासि गो᳓नाम्
इ᳓न्द्रेण सोम सर᳓थम् पुनानः᳓
पूर्वी᳓र् इ᳓षो बृहती᳓र् जीरदानो
शि᳓क्षा शचीवस् त᳓व ता᳓ उपष्टु᳓त्