०८५

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

‘ इन्द्राय’ इति द्वादशर्चमष्टादशं सूक्तं भृगुगोत्रस्य वेनस्यार्षं पवमानसोमदेवताकम् । एकादशीद्वादश्यौ त्रिष्टुभौ शिष्टा जगत्यः । तथा चानुक्रान्तम्-’ इन्द्राय द्वादश वेनो भार्गवो द्वित्रिष्टुबन्तम्’ इति । गतो विनियोगः ॥

Jamison Brereton

85 (797)
Soma Pavamāna
Vena Bhārgava
12 verses: jagatī, except triṣṭubh 11–12
The last two hymns of the jagatī group, IX.85–86, break the standard pattern of decreasing numbers of verses, having twelve and forty-eight verses respectively, after a group of hymns with five verses (IX.75–84). However, each of these longer hymns can be divided into a series of shorter ones, which then conform to the patterns of hymn arrangement. In the case of IX.85, it consists of three groups of four verses each. The entire assemblage is attributed to Vena Bhārgava, also the supposed poet of the enigmatic “Vena” hymn (X.123; see also a brief discussion under IX.83). As we will see, there are certainly striking similarities between the last quartet of IX.85 (vss. 9–12) and X.123.
The first quartet (vss. 1–4) begins with Soma the militant, keeping unworthy and hostile forces at bay and aiding Indra in the same enterprise (vss. 1–2). His relation ship to Indra persists in verses 3–4, which show a more positive side of the militant Soma: his status as king (vs. 3) and winner of space for us (vs. 4).
The second section (vss. 5–8) is quite straightforward and focuses on the purifi cation of the soma, deploying the standard tropes.
As noted the final four verses (9–12) strongly resemble the Vena hymn (X.123), but they are considerably easier to decode. They concern heavenly Soma, who is identified with the sun, but who also appears in a number of different guises: a bull, a poet, and a king (all in vs. 9), an ox (vs. 10), an eagle, a child, and a bird (vs. 11), and finally a Gandharva (vs. 12).

Jamison Brereton Notes

For the four-vs. sequences and their contents, see published introduction.

068-086 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

The trimeter portion of the IXth Maṇḍala begins with IX.68, and the Jagatī section goes through IX.86.

85-86 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

On the structure of the last two hymns of the Jagatī group, see the published

introductions to IX.85 and 86. In brief, after a series of hymns of 5 vss. (IX.75-84), these last two have 12 vss. and 48 vss. respectively. However, they are clearly composites: IX.85 consists of three groups of four vss. apiece, IX.86 of 16 tṛcas. The standard principles of hymn arrangement can thus be restored.

01 इन्द्राय सोम - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

इ᳓न्द्राय सोम सु᳓षुतः प᳓रि स्रव
अ᳓पा᳓मीवा भवतु र᳓क्षसा सह᳓
मा᳓ ते र᳓सस्य मत्सत द्वयावि᳓नो
द्र᳓विणस्वन्त इह᳓ सन्तु इ᳓न्दवः

02 अस्मान्त्समर्ये पवमान - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अस्मा᳓न् समर्ये᳓ पवमान चोदय
द᳓क्षो देवा᳓नाम् अ᳓सि हि᳓ प्रियो᳓ म᳓दः
जहि᳓ श᳓त्रूँर् अभि᳓ आ᳓ भन्दनायतः᳓
पि᳓बेन्द्र सो᳓मम् अ᳓व नो मृ᳓धो जहि

03 अदब्ध इन्दो - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓दब्ध इन्दो पवसे मदि᳓न्तम
आत्मे᳓न्द्रस्य भवसि धासि᳓र् उत्तमः᳓
अभि᳓ स्वरन्ति बह᳓वो मनीषि᳓णो
रा᳓जानम् अस्य᳓ भु᳓वनस्य निंसते

04 सहस्रणीथः शतधारो - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

सह᳓स्रणीथः शत᳓धारो अ᳓द्भुत
इ᳓न्द्राये᳓न्दुः पवते का᳓मियम् म᳓धु
ज᳓यन् क्षे᳓त्रम् अभि᳓ अर्षा ज᳓यन्न् अप᳓
उरुं᳓ नो गातुं᳓ कृणु सोम मीढुवः

05 कनिक्रदत्कलशे गोभिरज्यसे - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

क᳓निक्रदत् कल᳓शे गो᳓भिर् अज्यसे
वि᳓ अव्य᳓यं सम᳓या वा᳓रम् अर्षसि
मर्मृज्य᳓मानो अ᳓तियो न᳓ सानसि᳓र्
इ᳓न्द्रस्य सोम जठ᳓रे स᳓म् अक्षरः

06 स्वादुः पवस्व - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स्वादुः᳓ पवस्व दिविया᳓य ज᳓न्मने
स्वादु᳓र् इ᳓न्द्राय सुह᳓वीतुनामने
स्वादु᳓र् मित्रा᳓य व᳓रुणाय वाय᳓वे
बृ᳓हस्प᳓तये म᳓धुमाँ अ᳓दाभियः

07 अत्यं मृजन्ति - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓त्यम् मृजन्ति कल᳓शे द᳓श क्षि᳓पः
प्र᳓ वि᳓प्राणाम् मत᳓यो वा᳓च ईरते
प᳓वमाना अभि᳓ अर्षन्ति सुष्टुति᳓म्
ए᳓न्द्रं विशन्ति मदिरा᳓स इ᳓न्दवः

08 पवमानो अभ्यर्षा - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वमानो अभि᳓ अर्षा सुवी᳓रियम्
उर्वीं᳓ ग᳓व्यूतिम् म᳓हि श᳓र्म सप्र᳓थः
मा᳓किर् नो अस्य᳓ प᳓रिषूतिर् ईशत
इ᳓न्दो ज᳓येम तुव᳓या ध᳓नं-धनम्

09 अधि द्यामस्थाद्वृषभो - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓धि द्या᳓म् अस्थाद् वृषभो᳓ विचक्षणो᳓
अ᳓रूरुचद् वि᳓ दिवो᳓ रोचना᳓ कविः᳓
रा᳓जा पवि᳓त्रम् अ᳓ति एति रो᳓रुवद्
दिवः᳓ पीयू᳓षं दुहते नृच᳓क्षसः

10 दिवो नाके - जगती

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

दिवो᳓ ना᳓के म᳓धुजिह्वा असश्च᳓तो
वेना᳓ दुहन्ति उक्ष᳓णं गिरिष्ठा᳐᳓म्
अप्सु᳓ द्रप्सं᳓ वावृधानं᳓ समुद्र᳓ आ᳓
सि᳓न्धोर् ऊर्मा᳓ म᳓धुमन्तम् पवि᳓त्र आ᳓

11 नाके सुपर्णमुपपप्तिवांसम् - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ना᳓के सुपर्ण᳓म् उपपप्तिवां᳓सं
गि᳓रो वेना᳓नाम् अकृपन्त पूर्वीः᳓
शि᳓शुं रिहन्ति मत᳓यः प᳓निप्नतं
हिरण्य᳓यं शकुनं᳓ क्षा᳓मणि स्था᳓म्

12 ऊर्ध्वो गन्धर्वो - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ऊर्ध्वो᳓ गन्धर्वो᳓ अ᳓धि ना᳓के अस्थाद्
वि᳓श्वा रूपा᳓ प्रतिच᳓क्षाणो अस्य
भानुः᳓ शुक्रे᳓ण शोचि᳓षा वि᳓ अद्यौत्
प्रा᳓रूरुचद् रो᳓दसी मात᳓रा शु᳓चिः