०६१

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

तृतीयेऽनुवाके सप्त सूक्तानि । तत्र ‘अया वीती’ इति त्रिंशदृचं प्रथमं सूक्तम् । अमहीयुर्नामाङ्गिरस ऋषिः । गायत्री छन्दः । पवमानः सोमो देवता । तथा चानुक्रान्तम्- अया वीती त्रिंशदमहीयुः’ इति । उक्तो विनियोगः ॥

Jamison Brereton

61 (773)
Soma Pavamāna
Amahīyu Āṅgirasa
30 verses: gāyatrī, arranged in trcas ̥
The first sixty hymns of the Soma Maṇḍala, all in gāyatrī meter, are arranged in the normal order of descending number of verses, starting with hymns of ten verses and ending with those of four. (The only exception is the Āprī hymn, IX.5, which has eleven.) But the gāyatrī sequence ends with six thirty-verse hymns (IX.61–66), followed by one with thirty-two verses (IX.67)—all arranged in tr̥cas (the final two verses in IX.67 are supplements) and each attributed to a different poet or group of poets—before the jagatī group begins. It is probably not an accident that these groupings of tr̥cas come at the end of the gāyatrī sequence, since, as agglomerations of three-verse sequences, they logically follow the four-verse hymns.
In this particular hymn there is little evidence of unity either within tr̥cas or between them: the standard topics of soma hymns—the details of preparation (e.g., vss. 4–5) and the gods for whom he’s prepared (e.g., vss. 8–9), the cosmic connections of Soma (e.g., vss. 10, 16, 18), and the largesse and aid we ask him for (e.g., vss. 3, 23–24)—
are strung together in no apparent order. There is a discernible tendency, however, to emphasize Soma’s role in combating hostile forces, either directly or by strengthening someone else to do so, especially Indra. The hymn begins with two verses mention ing some of Indra’s exploits performed under the influence of Soma, though without

naming Indra, and the theme of Soma the smiter and aggressive warrior returns toward the end of the hymn and dominates the last two tr̥cas (vss. 19–20, 22, 24–30).

Jamison Brereton Notes

61-67 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

On the place of these long hymns in the structure of the maṇḍala, see published introduction. to IX.61. All of these hymns consist of collections of tṛcas of varying degrees of cohesion. In fact, it is surprising how few tṛcas display a real attempt at thematic or lexical unity, and what they do show is often simply the byproduct of the fact that both the lexicon and thematic preoccupations of Maṇḍala IX are comparatively limited and so similar words and themes are not unlikely to show up in adjacent verses. This lack of unity contrasts, I think (this is my unsystematic and anecdotal impression) with collections of tṛcas in other maṇḍalas, notably VIII.

01 अया वीती - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अया᳓ वीती᳓ प᳓रि स्रव
य᳓स् त इन्दो म᳓देषु आ᳓
अवा᳓हन् नवती᳓र् न᳓व

02 पुरः सद्य - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

पु᳓रः सद्य᳓ इत्था᳓धिये
दि᳓वोदासाय श᳓म्बरम्
अ᳓ध त्यं᳓ तुर्व᳓शं य᳓दुम्

03 परि णो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓रि णो अ᳓श्वम् अश्ववि᳓द्
गो᳓मद् इन्दो हि᳓रण्यवत्
क्ष᳓रा सहस्रि᳓णीर् इ᳓षः

04 पवमानस्य ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वमानस्य ते वय᳓म्
पवि᳓त्रम् अभिउन्दतः᳓
सखित्व᳓म् आ᳓ वृणीमहे

05 ये ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ये᳓ ते पवि᳓त्रम् ऊर्म᳓यो
अभिक्ष᳓रन्ति धा᳓रया
ते᳓भिर् नः सोम मॄळय+

06 स नः - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ नः पुनान᳓ आ᳓ भर
रयिं᳓ वीर᳓वतीम् इ᳓षम्
ई᳓शानः सोम विश्व᳓तः

07 एतमु त्यम् - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एत᳓म् उ त्यं᳓ द᳓श क्षि᳓पो
मृज᳓न्ति सि᳓न्धुमातरम्
स᳓म् आदित्ये᳓भिर् अख्यत

08 समिन्द्रेणोत वायुना - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓म् इ᳓न्द्रेणोत᳓ वायु᳓ना
सुत᳓ एति पवि᳓त्र आ᳓
सं᳓ सू᳓रियस्य रश्मि᳓भिः

09 स नो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ नो भ᳓गाय वाय᳓वे
पूष्णे᳓ पवस्व म᳓धुमान्
चा᳓रुर् मित्रे᳓ व᳓रुणे च

10 उच्चा ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

उच्चा᳓ ते᳓ जात᳓म् +++(=जन्म)+++ अ᳓न्धसो +++(=रसस्य)+++
दिवि᳓ ष᳓द् +++(=सत्)+++ भू᳓मि᳓+++(ः)+++ आ᳓ ददे ।
उग्रं᳓ श᳓र्म म᳓हि +++(=महत्)+++ श्र᳓वः +++(=अन्नम्)+++।।

11 एना विश्वान्यर्य - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एना᳓ वि᳓श्वानि अर्य᳓ आ᳓
द्युम्ना᳓नि मा᳓नुषाणा᳐म्
सि᳓षासन्तो वनामहे

12 स न - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ न इ᳓न्द्राय य᳓ज्यवे
व᳓रुणाय मरु᳓द्भियः
वरिवोवि᳓त् प᳓रि स्रव

13 उपो षु - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

उ᳓पो षु᳓ जात᳓म् अप्तु᳓रं
गो᳓भिर् भङ्ग᳓म् प᳓रिष्कृतम्
इ᳓न्दुं देवा᳓ अयासिषुः

14 तमिद्वर्धन्तु नो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

त᳓म् इ᳓द् वर्धन्तु नो गि᳓रो
वत्सं᳓ संशि᳓श्वरीर् इव
य᳓ इ᳓न्द्रस्य हृदंस᳓निः

15 अर्षा णः - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓र्षा णः सोम शं᳓ ग᳓वे
धुक्ष᳓स्व पिप्यु᳓षीम् इ᳓षम्
व᳓र्धा समुद्र᳓म् उक्थि᳓यम्

16 पवमानो अजीजनद्दिवश्चित्रम् - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वमानो अजीजनद्
दिव᳓श् चित्रं᳓ न᳓ तन्यतु᳓म्
ज्यो᳓तिर् वैश्वानर᳓म् बृह᳓त्

17 पवमानस्य ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वमानस्य ते र᳓सो
म᳓दो राजन्न् अदुछुनः᳓
वि᳓ वा᳓रम् अ᳓व्यम् अर्षति

18 पवमान रसस्तव - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वमान र᳓सस् त᳓व
द᳓क्षो वि᳓ राजति द्युमा᳓न्
ज्यो᳓तिर् वि᳓श्वं सु᳓वर् दृशे᳓

19 यस्ते मदो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

य᳓स् ते म᳓दो व᳓रेणियस्
ते᳓ना पवस्व अ᳓न्धसा
देवावी᳓र् अघशंसहा᳓

20 जघ्निवृड़्त्रममित्रियं सस्निर्वाजम् - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ज᳓घ्निर् वृत्र᳓म् अमित्रि᳓यं
स᳓स्निर् वा᳓जं दिवे᳓-दिवे
गोषा᳓ उ अश्वसा᳓ असि

21 सम्मिश्लो अरुषो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓म्मिश्लो अरुषो᳓ भव
सूपस्था᳓भिर् न᳓ धेनु᳓भिः
सी᳓दञ् छ्येनो᳓ न᳓ यो᳓निम् आ᳓

22 स पवस्व - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ पवस्व य᳓ आ᳓विथ
इ᳓न्द्रं वृत्रा᳓य ह᳓न्तवे
वव्रिवां᳓सम् मही᳓र् अपः᳓

23 सुवीरासो वयम् - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

सुवी᳓रासो वयं᳓ ध᳓ना
ज᳓येम सोम मीढुवः
पुनानो᳓ वर्ध नो गि᳓रः

24 त्वोतासस्तवावसा स्याम - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

तुवो᳓तासस् त᳓वा᳓वसा
स्या᳓म वन्व᳓न्त आमु᳓रः
सो᳓म व्रते᳓षु जागृहि

25 अपघ्नन्पवते मृधोऽप - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अपघ्न᳓न् पवते मृ᳓धो
अ᳓प सो᳓मो अ᳓रावणः
ग᳓छन्न् इ᳓न्द्रस्य निष्कृत᳓म्

26 महो नो - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

महो᳓ नो राय᳓ आ᳓ भर
प᳓वमान जही᳓ मृ᳓धः
रा᳓स्वेन्दो वीर᳓वद् य᳓शः

27 न त्वा - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

न᳓ त्वा शतं᳓ चन᳓ ह्रु᳓तो
रा᳓धो दि᳓त्सन्तम् आ᳓ मिनन्
य᳓त् पुनानो᳓ मखस्य᳓से

28 पवस्वेन्दो वृषा - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प᳓वस्वेन्दो वृ᳓षा सुतः᳓
कृधी᳓ नो यश᳓सो ज᳓ने
वि᳓श्वा अ᳓प द्वि᳓षो जहि

29 अस्य ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓स्य ते सखिये᳓ वयं᳓
त᳓वेन्दो द्युम्न᳓ उत्तमे᳓
सासह्या᳓म पृतन्यतः᳓

30 या ते - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

या᳓ ते भीमा᳓नि आ᳓युधा
तिग्मा᳓नि स᳓न्ति धू᳓र्वणे
र᳓क्षा समस्य नो निदः᳓