०३४

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

‘एन्द्र याहि’ इत्यष्टादशर्चं चतुर्थं सूक्तं काण्वस्य नीपातिथेरार्षमानुष्टुभम् । षोडश्याद्यास्तिस्रो गायत्र्यः । वसुरोचिषोऽङ्गिरोगोत्राः सहस्रसंख्याकाः ‘आ यदिन्द्रश्च’ इत्यादीनां तासां तिसृणामृषयः । इन्द्रो देवता । तथा चानुक्रमणम्-’ एन्द्र याहि द्व्यूना नीपातिथिरानुष्टुभं तृचोऽन्त्यो गायत्रस्तं सहस्रं वसुरोचिषोऽङ्गिरसोऽपश्यन्’ इति । विनियोगो लैङ्गिकः ।।

Jamison Brereton

34 (654)
Indra
Nīpātithi Kāṇva (1–15), the thousand rṣ̥ is of Vasurocis Āṅgirasa (16–18) 18 verses: anuṣṭubh 1–15, gāyatrī 16–18, arranged in trcas ̥
The first fifteen verses of this hymn show a rigid formal structure that is awkward to convey in translation. The second half of each verse consists of a refrain, which implicitly contrasts with the first half of each verse. The refrain addresses an uniden tified plural “you,” who have driven to heaven and command heaven; we consider the “you” to refer to the other gods, as contrasted with Indra, or perhaps specifi cally to the Maruts. Most of the first half-verses begin with the preverb ā́ “here” and generally call upon Indra to drive here (using the same verb as in the refrain) and participate in the sacrifice. Thus Indra’s desired presence “here” is the constant counterweight to the removal of the other gods to heaven. The other part of the refrain is a curious vocative, clearly addressed to Indra, divā-vasu “you who (bring) goods by day,” found only here and of odd formation. The motivation for this form becomes clear in the dānastuti (vss. 16–18), where the patron’s name is given as Vasu-rocis (vs. 16) “whose light is goods”: Indra’s epithet divā-vasu is a pun on and a metathesis of this name, with the vásu “goods” element reversed and rocís “light” replaced by dívā “by day.” The similarity between this name and the relentlessly repeated epithet of Indra establishes an implicit identifi
cation between the human patron and Indra; even more strikingly, verse 16 asserts that the poet and the god Indra have jointly received rich goods from Vasurocis, so that even Indra is presented as a beneficiary of the largesse of Vasurocis.
The formal structure of the hymn continues to its very end: the final word of the hymn is the signature ā́ “here,” which also began it.

Jamison Brereton Notes

Indra On the formal structure that dominates this hymn see the introduction. The hymn is awkward to translate and, I have to say, sometimes seems awkwardly composed.

01 एन्द्र याहि - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ इन्द्र याहि ह᳓रिभिर्
उ᳓प क᳓ण्वस्य सुष्टुति᳓म्
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

02 आ त्वा - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ त्वा ग्रा᳓वा व᳓दन्न् इह᳓
सोमी᳓ घो᳓षेण यछतु
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

03 अत्रा वि - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓त्रा वि᳓ नेमि᳓र् एषा᳐म्
उ᳓रां न᳓ धूनुते वृ᳓कः
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

04 आ त्वा - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ त्वा क᳓ण्वा इहा᳓वसे
ह᳓वन्ते वा᳓जसातये
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

05 दधामि ते - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

द᳓धामि ते सुता᳓नां᳐
वृ᳓ष्णे न᳓ पूर्वपा᳓यियम्
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

06 स्मत्पुरन्धिर्न आ - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स्म᳓त्पुरंधिर् न आ᳓ गहि
विश्व᳓तोधीर् न ऊत᳓ये
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

07 आ नो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ नो याहि महेमते
स᳓हस्रोते श᳓तामघ
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

08 आ त्वा - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ त्वा हो᳓ता म᳓नुर्हितो
देवत्रा᳓ वक्षद् ई᳓डियः
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

09 आ त्वा - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ त्वा मदच्यु᳓ता ह᳓री
श्येन᳓म् पक्षे᳓व वक्षतः
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

10 आ याह्यर्य - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ याहि अर्य᳓ आ᳓ प᳓रि
स्वा᳓हा सो᳓मस्य पीत᳓ये
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

11 आ नो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ नो याहि उ᳓पश्रुति
उक्थे᳓षु रणया इह᳓
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

12 सरूपैरा सु - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓रूपैर् आ᳓ सु᳓ नो गहि
स᳓म्भृतैः स᳓म्भृताशुवः
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

13 आ याहि - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ याहि प᳓र्वतेभियः
समुद्र᳓स्या᳓धि विष्ट᳓पः
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

14 आ नो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ नो ग᳓व्यानि अ᳓श्विया
सह᳓स्रा शूर दर्दृहि
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

15 आ नः - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ नः सहस्रशो᳓ भर
अयु᳓तानि शता᳓नि च
दिवो᳓ अमु᳓ष्य शा᳓सतो
दि᳓वं यय᳓ दिवावसो

16 आ यदिन्द्रश्च - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आ᳓ य᳓द् इ᳓न्द्रश् च द᳓द्वहे
सह᳓स्रं व᳓सुरोचिषः
ओ᳓जिष्ठम् अ᳓श्वियम् पशु᳓म्

17 य ऋज्रा - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

य᳓ ऋज्रा᳓ वा᳓तरंहसो
अरुषा᳓सो रघुष्य᳓दः
भ्रा᳓जन्ते सू᳓रिया इव

18 पारावतस्य रातिषु - गायत्री

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

पा᳓रावतस्य राति᳓षु
द्रव᳓च्चक्रेषु आशु᳓षु
ति᳓ष्ठं व᳓नस्य म᳓ध्य आ᳓