०९२

• देवता - वायुः
• ऋषिः - वसिष्ठः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

आ᳓ वायो भूष शुचिपा उ᳓प नः
सह᳓स्रं ते नियु᳓तो विश्ववार
उ᳓पो ते अ᳓न्धो म᳓दियम् अयामि
य᳓स्य देव दधिषे᳓ पूर्वपे᳓यम्

Strata
Strophic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
ā́ ← ā́ (invariable)

bhūṣa ← √bhūṣ- (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

śucipāḥ ← śucipā́- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

úpa ← úpa (invariable)

vāyo ← vāyú- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

niyútaḥ ← niyút- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:PL}

sahásram ← sahásra- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

te ← tvám (pronoun)
{case:DAT, number:SG}

viśvavāra ← viśvávāra- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

ándhaḥ ← ándhas- 2 (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ayāmi ← √yam- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:AOR, voice:PASS}

mádyam ← mádya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

te ← tvám (pronoun)
{case:DAT, number:SG}

u ← u (invariable)

úpa ← úpa (invariable)

dadhiṣé ← √dhā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IND, tense:PRF, voice:MED}

deva ← devá- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

pūrvapéyam ← pūrvapéya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

yásya ← yá- (pronoun)
{case:GEN, gender:M, number:SG}

आ । वा॒यो॒ इति॑ । भू॒ष॒ । शु॒चि॒ऽपाः॒ । उप॑ । नः॒ । स॒हस्र॑म् । ते॒ । नि॒ऽयुतः॑ । वि॒श्व॒ऽवा॒र॒ ।
उपो॒ इति॑ । ते॒ । अन्धः॑ । मद्य॑म् । अ॒या॒मि॒ । यस्य॑ । दे॒व॒ । द॒धि॒षे । पू॒र्व॒ऽपेय॑म् ॥

• ā
• [adverb]
• “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”

• vāyo ← vāyu
• [noun], vocative, singular, masculine
• “wind; Vayu; vāta; prāṇa (coll.); air; air; fart; breath; northwest; draft; vāyu [word]; Vāyu; Marut.”

• bhūṣa ← bhūṣ
• [verb], singular, Present imperative
• “endeavor; attend; strive.”

• śucipā ← śuci
• [noun]
• “clean; clean; pure; bright; clear; honest; śuci [word]; clear; impeccant.”

• śucipā ← pāḥ ← pā
• [noun], vocative, singular, masculine
• “drinking.”

• upa
• [adverb]
• “towards; on; next.”

• naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

• sahasraṃ ← sahasram ← sahasra
• [noun], nominative, singular, neuter
• “thousand; one-thousandth; sahasra [word].”

• te ← tvad
• [noun], genitive, singular
• “you.”

• niyuto ← niyutaḥ ← niyut
• [noun], nominative, plural, feminine
• “gift; team.”

• viśvavāra ← viśva
• [noun]
• “all(a); whole; complete; each(a); viśva [word]; completely; wholly.”

• viśvavāra ← vāra
• [noun], vocative, singular, masculine
• “treasure; choice.”

• upo ← upa
• [adverb]
• “towards; on; next.”

• upo ← u
• [adverb]
• “ukāra; besides; now; indeed; u.”

• te ← tvad
• [noun], dative, singular
• “you.”

• andho ← andhaḥ ← andhas
• [noun], nominative, singular, neuter
• “Soma; drink; amṛta.”

• madyam ← mad
• [verb noun], nominative, singular
• “rut; intoxicate; delight; revel; rejoice; drink; ramp; exult.”

• ayāmi ← yam
• [verb], singular, Aorist passive
• “concentrate; grant; restrain; cause; control; offer; cover; raise.”

• yasya ← yad
• [noun], genitive, singular, neuter
• “who; which; yat [pronoun].”

• deva
• [noun], vocative, singular, masculine
• “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”

• dadhiṣe ← dhā
• [verb], singular, Perfect indicative
• “put; give; cause; get; hold; make; provide; lend; wear; install; have; enter (a state); supply; hold; take; show.”

• pūrvapeyam ← pūrvapeya
• [noun], accusative, singular, neuter

हे शुचिपाः शुचेः शुद्धस्य सोमस्य पातः वायो नः अस्माकम् उप समीपे आ भूष आगच्छ । ‘ भू प्राप्तौ ’ इत्यस्यैतद्रूपम् । हे विश्ववार विश्वैर्वरणीय ते तव वाहनभूताः नियुतः वडवाः सहस्रं सहस्रसंख्याका विद्यन्ते । यत एवमतः शीघ्रम् आगच्छ । ते तव मद्यं मद-करं सोमलक्षणम् अन्धः अन्नम् उपो उप उ उप अयामि । उपयतं पात्रे गृहीतमासीत् । हे देव वायो यस्य सोमस्य पूर्वपेयं प्रथमपानं दधिषे दधासि धारयसि । ऐन्द्रवायवग्रहे प्रथमे वषट्कारे केवलाय वायवे हूयते द्वितीये त्विन्द्रवायुभ्यामिति वायोः प्रथमपानम् । तादृशमन्धंं उपायामीत्यन्वयः ॥

हे वायो शुचिपाः शुचेश्शुद्धस्य पातः । उपेत्य् उपसर्ग-श्रुतेर् योग्यं क्रिया-पदम् अध्याह्रियते । नः अस्मान् उपेत्य, इमम् अस्मदीयं सोमं पानेन +आभूष आ समन्ताद् अलं कुरु ।

यद्वा - अस्मदीयं यज्ञम् आगमनेनालङ्कुरु ।
भूष अलङ्कारे, भौवादिकः ।

कथमनेनागमनेन यज्ञोलङ्क्रियत इत्याह -
विश्ववार निजबलेन विश्वस्यावारक , विश्वेषां वा वरणीय,
ते तव सहस्रं नियुतः अश्वाः, अतस् तवैवागमनं भूषणाय भवति । हे वायो नियुतम् अश्वा अस्मान् उपयान्तु ।
यद् वा - वायो आभूषय यज्ञं । तदर्थं किं क्रियताम् इत्याह –
तव सहस्रं नियुतः अस्मान् उपागच्छन्तु ।

यद् वा - भूषेत्यामन्त्रितमेव, भूषयतीति भूषः अलङ्कर्ता कस्य ? तस्य यत्र यत्र गच्छतीति ।
हे एवंगुणक वायो, तव सहस्रं नियुतो ऽस्मानुपयन्तु तैस् सहितस् सन्न् अस्मत्-सकाशम् आगच्छेत्य् अर्थः ।
उपसर्गद्वयेन क्रियापदम् अध्याह्रियते ।+++(4)+++

उपो इत्युपशब्दस्यार्थे वर्तते । उपो अयामि समीपं प्रापयामि । किं? सोमम् ।
अहं तुभ्यम् आगताय सोममुपहरामि । इ गतौ भौवादिकः अन्तर्भावितण्यर्थः णि-लुग् वा ।
कीदृशम् इत्याह – अन्धः अदनीयम् । ‘अदेर्नुम्धश्च’ इत्यसुन् । मद्यं मदकरम् । ‘गदमदचर’ इत्यादिना यत्, ‘यतो नावः’ इत्याद्युदात्तत्वम् ।

पुनश् च सोमो विशेष्यते - हे देव वायो यस्य पूर्वपेयं प्रथमपानं त्वं दधिषे दधासि आचरसि, यं लब्ध्वा प्रथमं पिबसि, अन्यम् अग्रेपिबन्तं न क्षमसे यागेषु । ‘छन्दसि लुङ्लङ्लिटः’ इति दधातेर्लिट् । पिबतेर्भावे ‘अचो यत्’, कृदुत्तरपदप्रकृतिस्वरत्वम्, ‘यतो नावः’ ॥

आ वायो इति त्रिष्टुप् ॥ इयं व्याख्याता ग्रहेषु । हे वायो शुचिपाः अस्मानुपेत्य आभूषय! हे विश्ववार यस्य ते सहस्रं नियुतं अश्वाः । तस्य ते अन्धः अन्नं मद्यं मदहेतुं उपायामि उपगच्छामि । हे देव यस्य च पूर्वपेयं दधिषे दधासि तत् संपादयामीति ॥

English translation:

“Drinker of the pure (Soma), Vāyu, come to us as your Niyut are thousands; oḥ, you who are desired ofall, I offer you, the exhilarating (sacrificial) food, of which you, deity, have the prior drinking.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Offer you: upayāmi:as applied to Soma, which is brought in a vessel called upayāma, upayātam pātre gṛhītam

O Vāyu, drinker of the clear (soma), attend upon us. A thousand are your teams, o you who bring all valuables.

The exhilarating stalk has been held out close to you, the first drinking of which you have as your own, o god.

prá va índrāya mā́danaṃ, háryaśvāya gāyata “Sing forth your exhilarating (song) to Indra of the fallow bays,” though the dat. there is more likely controlled by the verb prá √gā. The connection between Vāyu and √mad is reinforced in the next vs.: 5c vā́yo … mādayasva.

With Oldenberg, Renou, Thieme (loc. ci.), I take aryáḥ as gen. sg. of arí-, construed with nitóśānāsaḥ, not as nom. pl. with Grassmann, Geldner

In cd the opt. syāma seems to serve as a modal-establishing auxiliary to the participles ghnántaḥ (c) and sāsahvā́ṃsaḥ (d), perhaps a more economical and less clumsy alternative to two separate optatives (hanyā́ma and sāsahyā́ma) or else a makeshift attempt to express repeated modal action (expressed by my parenthetical “be (always) X-ing”).

In d amítra- seems deliberately positioned verse-final to contrast with aryáḥ, which ends the previous hemistich, and therefore most likely has its full etymological sense – ‘(one) without alliance (to us)’ – in opposition to arí-, which identifies members of our larger sociopolitical community, even if unknown to us personally.

Renou treats VII.93-94 in EVP XIV, starting p. 55.

O VAYU, drinker of the pure, be near us: a thousand teams are thine, Allbounteous Giver.
To thee the rapture-bringing juice is offered, whose first draught, God, thou takest as thy portion.

O Vayu, drinker of the pure, come to us;
A thousand are thy teams, O thou that hast all choice boons.
For thee this sweet drink hath been drawn,
Whereof, O god, thou hast the first drink.

Mach dich, Vayu, Trinker des Klaren, für uns fertig; du hast tausend Niyutgespanne, du Allbegehrter. Dir ward der berauschende Trank hingesetzt, dessen Ersttrunk du Gott als Vorrecht besitzest.

Komm her, o Vaju, du des Reinen Trinker, o gabenreicher, tausend Rosse lenkst du; Dir ward gereicht das Kraut, das Rausch erreget, von dem du Gott den ersten Trunk erlangt hast.

Постарайся для нас, о Ваю, пьющий чистого (сому)!
Тысяча упряжек(-даров) (есть) у тебя, о обладатель всего (самого) избранного.
Для тебя выставлен пьянящий сок,
Который ты, о бог, берешь себе первым для питья.

• वायु:
• वसिष्ठः
• निचृत्त्रिष्टुप्
• धैवतः

अब कर्मयोगी पुरुष को सोमरस पीने के लिये बुलाना कथन करते हैं।

पदार्थान्वयभाषाः - (वायो) हे कर्मयोगिन् “वाति=गच्छति स्वकर्मणाभिप्रेतं प्राप्नोतीति वायुः” जो कर्मों द्वारा अपने कर्तव्यों को प्राप्त हो, उसको वायु कहते हैं। “वायुर्वातेर्वेतेर्वा स्याद्गतिकर्मणः”वायु शब्द गतिकर्मवाली धातुओं से सिद्ध होता है (निरुक्त, दैवतकाण्ड १०–३)। इस प्रकार यहाँ वायु नाम कर्मयोगी का है। हे कर्मयोगिन् ! आप आकर हमारे यज्ञ को (आभूष) विभूषित कीजिये और (शुचिपाः) आप पवित्र वस्तुओं का पान करनेवाले हैं। (विश्ववारः) आप सबके वरणीय हैं, (ते) तुम्हारे (सहस्रं नियुतः) हजारों कर्म के प्रकार हैं, (नः) हमारा (अन्धः) अन्नादि वस्तुओं से (मद्यम्) आह्लादक जो सोमरस है, उसको (उप अयामि) मैं पात्र में रखता हूँ, (देव) हे दिव्यशक्तिवाले विद्वन् ! (पूर्वपेयं) पहिले पीने योग्य इसको (दधिषे) तुम धारण करो॥१॥

भावार्थभाषाः - यजमान लोग अपने यज्ञों में कर्मयोगी पुरुषों को बुलाकर उत्तमोत्तम अन्नादि पदार्थों के आह्लादक रस उनकी भेंट करके उनसे सदुपदेश ग्रहण करें। वायु शब्द से इस मन्त्र में कर्मयोगी का ग्रहण है, किसी वायुतत्त्व या किसी अन्य वस्तु का नहीं। यद्यपि वायु शब्द के अर्थ कहीं ईश्वर के कहीं वायुतत्त्व के भी हैं, तथापि यहाँ प्रसङ्ग से वायु शब्द कर्मयोगी का बोधक है, क्योंकि इसके उत्तर मन्त्र में “शचीभिः” इत्यादिक कर्मबोधक वाक्यों से कर्मप्रधान पुरुष का ही ग्रहण है और यहाँ “वायवा याहि दर्शतेमे सोमा अरं कृताः” ॥१।२।१॥ इत्यादि मन्त्रों में वायु शब्द से ईश्वर का ग्रहण किया है, वहाँ ईश्वर का प्रसङ्ग है, पूर्वोक्त सूक्तों की सङ्गति से वायु शब्द ईश्वर का प्रतिपादक है अर्थात् “अग्निमीळे पुरोहितं यज्ञस्य देवमृत्विजम्” ॥१।१।१॥ इसईश्वरप्रकरण में पढ़े जाने के कारण वहाँ वायु शब्द ईश्वर का बोधक है, क्योंकि “शन्नो मित्रः शं वरुणः” ॥तैत्तिरीय ब्रा. १ ॥ इस मन्त्र में वायु शब्द ईश्वर के प्रकरण में पढ़ा गया है। जिस प्रकार वहाँ ईश्वरप्रकरण है, इसी प्रकार यहाँ विद्वानों से शिक्षालाभ करने के प्रकरण में पढ़े जाने के कारण वायु शब्द विद्वान् का बोधक है, किसी अन्य वस्तु का नहीं ॥१॥

अथ सोमरसपानार्थं कर्मयोगिनो यज्ञेष्वाह्वानमुपदिश्यते।

पदार्थान्वयभाषाः - (वायो) हे कर्मयोगिन् ! भगवन् अस्मद्यज्ञं (आ, भूष) आगत्य भूषयतु (शुचिपाः) शुचिपदार्थस्य पातास्ति, (विश्ववार) हे लोकभजनीय ! (ते) तव (सहस्रम्, नियुतः) अनेकधा कर्मप्रकाराः सन्ति (नः) अस्माकम् (अन्धः) अन्नादिकैः (मद्यम्) आह्लादनीयं सोमरसं (उप, अयामि) पात्रे निदधामि (देव) हे दिव्यशक्तिमन् ! (पूर्वपेयम्) भवतैव पूर्वपेयमिमं रसं (दधिषे) गृह्णातु ॥१॥

• देवता - इन्द्रवायू
• ऋषिः - वसिष्ठः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

प्र᳓ सो᳓ता जीरो᳓ अध्वरे᳓षु अस्थात्
सो᳓मम् इ᳓न्द्राय वाय᳓वे पि᳓बध्यै
प्र᳓ य᳓द् वाम् म᳓ध्वो अग्रिय᳓म् भ᳓रन्ति
अध्वर्य᳓वो देवय᳓न्तः श᳓चीभिः

Strata
Strophic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
adhvaréṣu ← adhvará- (nominal stem)
{case:LOC, gender:M, number:PL}

asthāt ← √sthā- (root)
{number:SG, person:3, mood:IND, tense:AOR, voice:ACT}

jīráḥ ← jīrá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

prá ← prá (invariable)

sótā ← sótar- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:SG}

índrāya ← índra- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}

píbadhyai ← √pā- 2 (root)
{case:DAT, number:SG, tense:PRS}

sómam ← sóma- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

vāyáve ← vāyú- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}

agriyám ← agriyá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

bháranti ← √bhr̥- (root)
{number:PL, person:3, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

mádhvaḥ ← mádhu- (nominal stem)
{case:GEN, gender:N, number:SG}

prá ← prá (invariable)

vām ← tvám (pronoun)
{case:ACC, number:DU}

yát ← yá- (pronoun)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

adhvaryávaḥ ← adhvaryú- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

devayántaḥ ← √devay- (UNK_TYPE)
{case:NOM, gender:M, number:PL, tense:PRS, voice:ACT}

śácībhiḥ ← śácī- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}

प्र । सोता॑ । जी॒रः । अ॒ध्व॒रेषु॑ । अ॒स्था॒त् । सोम॑म् । इन्द्रा॑य । वा॒यवे॑ । पिब॑ध्यै ।
प्र । यत् । वा॒म् । मध्वः॑ । अ॒ग्रि॒यम् । भर॑न्ति । अ॒ध्व॒र्यवः॑ । दे॒व॒ऽयन्तः॑ । शची॑भिः ॥

• pra
• [adverb]
• “towards; ahead.”

• sotā ← sotṛ
• [noun], nominative, singular, masculine

• jīro ← jīraḥ ← jīra
• [noun], nominative, singular, masculine
• “agile; quick; fast.”

• adhvareṣv ← adhvareṣu ← adhvara
• [noun], locative, plural, masculine
• “yajña; ceremony; adhvara [word].”

• asthāt ← sthā
• [verb], singular, Root aorist (Ind.)
• “stay; stand; situate; exist; [in]; resist; endure; put; soak; be; stop; adhere; get stale; concentrate; grow; trust; wake; consociate; last; dwell; lie; stand; stop.”

• somam ← soma
• [noun], accusative, singular, masculine
• “Soma; moon; soma [word]; Candra.”

• indrāya ← indra
• [noun], dative, singular, masculine
• “Indra; leader; best; king; first; head; self; indra [word]; Indra; sapphire; fourteen; guru.”

• vāyave ← vāyu
• [noun], dative, singular, masculine
• “wind; Vayu; vāta; prāṇa (coll.); air; air; fart; breath; northwest; draft; vāyu [word]; Vāyu; Marut.”

• pibadhyai ← pā
• [verb noun]
• “drink; gulp; soak; drink; suck; inhale.”

• pra
• [adverb]
• “towards; ahead.”

• yad ← yat
• [adverb]
• “once [when]; because; that; if; how.”

• vām ← tvad
• [noun], dative, dual
• “you.”

• madhvo ← madhvaḥ ← madhu
• [noun], genitive, singular, neuter
• “honey; alcohol; sweet; nectar; madhu [word].”

• agriyam ← agriya
• [noun], accusative, singular, neuter

• bharanty ← bharanti ← bhṛ
• [verb], plural, Present indikative
• “bring; hold; fill; support; wear; possess; carry; nourish; keep; hire; have; satiate; follow; bear.”

• adhvaryavo ← adhvaryavaḥ ← adhvaryu
• [noun], nominative, plural, masculine
• “Adhvaryu; adhvaryu [word]; Yajur-Veda.”

• devayantaḥ ← devay
• [verb noun], nominative, plural
• “solicit.”

• śacībhiḥ ← śacī
• [noun], instrumental, plural, feminine
• “Śacī; power; dexterity; ability; aid.”

जीरः क्षिप्रकारी सोता अभिषोताध्वर्युः इन्द्राय वायवे च पिबध्यै पानार्थम् अध्वरेषु यागेषु सोमं प्र अस्थात् प्रातिष्ठिपत् । पुरस्तादुत्तरवेदिं प्रापितवान् । हे इन्द्रवायू यत् येषु यज्ञेषु मध्वः सोमस्य अग्रियम् अग्रभवं प्रथमभागं देवयन्तः देवकामाः अध्वर्यवः शचीभिः कर्मभिरभिषवादिलक्षणैः वां युवयोरर्थं प्र भरन्ति प्रकर्षेण भरन्ति संपादयन्ति । तेष्वध्वरेष्वित्यन्वयः॥

English translation:

“The prompt effuser of the libation offers the Soma to Indra and to Vāyu to drink at the sacrifices, atwhich devout priests, according to their functions, bring to you two the first (portion) of the Soma.”

The lively presser has set forth the soma at the ceremonies, for Indra and Vāyu to drink,
as the Adhvaryus, seeking the gods with their (ritual) skills, present the foremost of the honey to you two.

For sómam as obj. of prá √sthā, see parallels cited at VI.41.2.

Prompt at the holy rites forth came the presser with Soma-draughts for Indra and for Vayu,
When ministering priests with strong devotion bring to you Twain the first taste of the Soma.

Der flinke Presser ist zum Opfer für Indra und Vayu vorgetreten, daß sie Soma trinken sollen, wenn für euch beide, die gottergebenen Adhvaryu´s, die Blume des Süßtranks nach Kräften auftragen.

Beim Feste ist der ems’ge vorgeschritten, der Soma braut zum Trunk dem Indra-Vaju, Wo frommgesinnt nach ihren besten Kräften euch ersten süssen Trank die Priester reichen.

Быстрый выжимальщик приступил к жертвоприношениям
Для Индры (и) Ваю, чтобы (они) пили сому,
Когда преданные богам адхварью по (мере) сил (своих)
Приносят лучшую сладость для вас двоих.

• इन्द्रवायू
• वसिष्ठः
• विराट्त्रिष्टुप्
• धैवतः

पदार्थान्वयभाषाः - (अध्वर्यवः) यज्ञों के धारण करनेवाले अध्वर्यु लोग (अध्वरेषु) यज्ञों में (सोमं) सोम रस को (अस्थात्) स्थिर करते हैं, क्योंकि (इन्द्राय) कर्मयोगी, (वायवे) ज्ञानयोगी के (पिबध्यै) पिलाने के लिए और अध्वर्यु लोग (शचीभिः) कर्मों के द्वारा (देवयन्तः) प्रार्थना करते हुए (अग्रियम्) सारभूत इस सोमरस को (भरन्ति) धारण करते हैं, (यत्) जो (मध्वं) मीठा है और (वाम्) तुम विद्वान् लोगों के निमित्त बनाया गया है॥२॥

भावार्थभाषाः - परमात्मा उपदेश करते हैं कि हे यजमान लोगों ! तुम सुन्दर-सुन्दर पदार्थों के रस निकाल कर विद्वानों को तृप्त करो, ताकि वे प्रसन्न होकर तुमको उपदेश दें ॥२॥

पदार्थान्वयभाषाः - (अध्वर्यवः) यज्ञं बिभ्राणाः वैदिकाः (अध्वरेषु) यज्ञेषु (सोमम्) सोमरसं (अस्थात्) स्थिरीकुर्वन्ति, यतः (इन्द्राय) कर्मयोगिनः (वायवे) ज्ञानयोगिनः (पिबध्यै) पानार्थम्, अध्वर्यवश्च (शचीभिः) कर्मभिः (देवयन्तः) प्रार्थनां कुर्वन्तः (अग्रियम्) सारमिमं सोमरसं (भरन्ति) धारयन्ति (यत्) यः (मध्वम्) मधुरः तथा (वाम्) भवदर्थं मया निर्मितः ॥२॥

• देवता - वायुः
• ऋषिः - वसिष्ठः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

प्र᳓ या᳓भिर् या᳓सि दाशुवां᳓सम् अ᳓छा
नियु᳓द्भिर् वायव् इष्ट᳓ये दुरोणे᳓
नि᳓ नो रयिं᳓ सुभो᳓जसं युवस्व
नि᳓ वीरं᳓ ग᳓व्यम् अ᳓श्वियं च रा᳓धः

Strata
Strophic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
ácha ← ácha (invariable)

dāśvā́ṁsam ← dāśváṁs- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

prá ← prá (invariable)

yā́bhiḥ ← yá- (pronoun)
{case:INS, gender:F, number:PL}

yā́si ← √yā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IND, tense:PRS, voice:ACT}

duroṇé ← duroṇá- (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

iṣṭáye ← iṣṭí- (nominal stem)
{case:DAT, gender:F, number:SG}

niyúdbhiḥ ← niyút- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}

vāyo ← vāyú- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

ní ← ní (invariable)

rayím ← rayí- ~ rāy- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

subhójasam ← subhójas- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

yuvasva ← √yu- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:MED}

áśvyam ← áśvya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ca ← ca (invariable)

gávyam ← gávya- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

ní ← ní (invariable)

rā́dhaḥ ← rā́dhas- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:SG}

vīrám ← vīrá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

प्र । याभिः॑ । यासि॑ । दा॒श्वांस॑म् । अच्छ॑ । नि॒युत्ऽभिः॑ । वा॒यो॒ इति॑ । इ॒ष्टये॑ । दु॒रो॒णे ।
नि । नः॒ । र॒यिम् । सु॒ऽभोज॑सम् । यु॒व॒स्व॒ । नि । वी॒रम् । गव्य॑म् । अश्व्य॑म् । च॒ । राधः॑ ॥

• pra
• [adverb]
• “towards; ahead.”

• yābhir ← yābhiḥ ← yad
• [noun], instrumental, plural, feminine
• “who; which; yat [pronoun].”

• yāsi ← yā
• [verb], singular, Present indikative
• “go; enter (a state); travel; disappear; reach; come; campaign; elapse; arrive; drive; reach; leave; run; depart; ride.”

• dāśvāṃsam ← dāś
• [verb noun], accusative, singular
• “sacrifice; give.”

• acchā
• [adverb]
• “towards; accha [prefix].”

• niyudbhir ← niyudbhiḥ ← niyut
• [noun], instrumental, plural
• “gift; team.”

• vāyav ← vāyo ← vāyu
• [noun], vocative, singular, masculine
• “wind; Vayu; vāta; prāṇa (coll.); air; air; fart; breath; northwest; draft; vāyu [word]; Vāyu; Marut.”

• iṣṭaye ← iṣṭi
• [noun], dative, singular, feminine
• “seeking.”

• duroṇe ← duroṇa
• [noun], locative, singular, neuter
• “home; dwelling.”

• ni
• [adverb]
• “back; down.”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], genitive, plural
• “I; mine.”

• rayiṃ ← rayim ← rayi
• [noun], accusative, singular, masculine
• “wealth; property.”

• subhojasaṃ ← su
• [adverb]
• “very; well; good; nicely; beautiful; su; early; quite.”

• subhojasaṃ ← bhojasam ← bhojas
• [noun], accusative, singular, masculine
• “advantage; utility; food.”

• yuvasva ← yu
• [verb], singular, Present imperative
• “unite.”

• ni
• [adverb]
• “back; down.”

• vīraṃ ← vīram ← vīra
• [noun], accusative, singular, masculine
• “hero; man; Vīra; vīra; vīra [word]; Vīra.”

• gavyam ← gavya
• [noun], accusative, singular, neuter
• “bovine.”

• aśvyaṃ ← aśvyam ← aśvya
• [noun], accusative, singular, neuter
• “equine.”

• ca
• [adverb]
• “and; besides; then; now; even.”

• rādhaḥ ← rādhas
• [noun], accusative, singular, neuter
• “gift; munificence; liberality; bounty.”

हे वायो दुरोणे यज्ञगृहे स्थितं दाश्वांसं हविषां दातारं यजमानम् इष्टये यागाय याभिः नियुद्भिः वडवाभिः अच्छ यासि अभिगच्छसि ताभिरस्मान् प्रत्यागच्छेति शेषः । आगत्य च नः अस्मभ्यं सुभोजसं शोभनान्नयुक्तं रयिं धनं नि युवस्व नितरां मिश्रय प्रयच्छ । तथा वीरं पुत्रं गव्यं गोसंघम् अश्व्यम् अश्वसंघमेतदुभयात्मकं राधः धनं च नि युवस्व प्रयच्छ ॥ ।

English translation:

“With those Niyut steeds, with which you go, Vāyu, to the donor (of the libation), waiting in this hall tooffer sacrifice, (come to us), and bestow upon us enjoyable riches, bestow male progeny, and wealth,comprehending cattle, and horses.”

With the teams that you drive forth to the pious one, Vāyu, for your quest in his house,
hitch up (teams that are) well-nourishing wealth for us, (teams that are) hero(es) and bounty in cows and horses.

I assume that the object of Vāyu’s quest in our house is soma. Other interpr.

take iṣṭáye differently: Geldner “um gern in sein Haus zu kommen,” which seems quite loose; Renou “pour (aller le) chercher en (sa) demeure,” with the referent of “le” apparently dāśvā́ṃsam of pāda a, which I suppose is possible.

As disc. in the published introduction, this vs. makes clear the equation between the teams (niyút-) in ab that Vāyu drives to the sacrifice, his wind-horses, and the teams 115 of wealth he hitches up (ní … yuvasva) for us in cd. In cd we would expect an accusative resumptive prn. tā́n or the like, picking up the rel. phrase yā́bhiḥ … niyúdbhiḥ of ab and serving as obj. of ní … yuvasva. The absence of this prn. is presumably what led Geldner to pronounce the yā́bhiḥ of a as “die freie Verwendung des Relatives” (n. 3) and to tr. the subordinator with “Wenn.” But I think rather that the objects in cd stand for the missing *niyútaḥ. Though the noun niyút- doesn’t appear explicitly in cd, elsewhere that noun can be obj. of its etymologically twin verb; cf., e.g., I.180.6 ní yád yuvéthe niyútaḥ … and, in the immediately hymn, the passive phrase niyuvānā́niyútaḥ … (VII.91.5). Therefore the accusatives in cd expressing wealth and its material realizations are implicitly equated with niyút-. The important complementarity of the two forms of ní √yu in the two hemistichs is disguised by Geldner’s bland translation of the verb in c: “gib uns”; similarly Klein (DGRV I.26) “grant to us.” In the phrase in d vīráṃ gávyam áśvyaṃ ca rā́dhaḥ “(a) hero and bovine and equine bounty,” the sg. vīrám is superficially unsettling and disharmonious: surely we want more than a single hero! But vīrám most likely is meant to characterize rádhaḥ, along with the common adjectival collocation gávyam áśvyam. However, an adjectival vīryá- *‘consisting of heroes’ is blocked, because that stem has been frozen as a neut. substantive meaning ‘heroism, heroic deed’. I would now be inclined to reflect what I consider the substitution of vīrá- for the non-functional adjectival stem and tr. the acc. phrase as “(teams that are) well-nourishing wealth for us, bounty in heroes, in cows and horses.”

The teams wherewith thou seekest him who offers, within his home, O Viyu, to direct him,
Therewith send wealth: to us with full enjoyment, a hero son and gifts of kine and horses.

Wenn du mit den Niyut zum Opfernden ausfährst, Vayu, um gern in sein Haus zu kommen, so gib uns genußvollen Reichtum zu eigen, einen Sohn und das Ehrengeschenk von Rindern und Rossen.

Mit welchen Vielgespannen du, o Vaju, zum Frommen kommst ins Haus, um ihm zu helfen, Mit denen führ uns nahrungsreiches Gut zu, uns einen Sohn und Ross und Rinderfülle.

(Те) упряжки, на которых ты едешь
К почитателю в дом, о Ваю, чтобы помочь:
Надели нас богатством, дающим большое наслаждение,
На(дели) сыном и почетным даром из коров и коней!

• वायु:
• वसिष्ठः
• विराट्त्रिष्टुप्
• धैवतः

पदार्थान्वयभाषाः - (वायो) हे ज्ञानयोगी विद्वन् ! (इष्टये) यज्ञ के लिए (दुरोणे) यज्ञमण्डपों में जाकर (नियुद्भिः) याज्ञिक लोगों द्वारा आह्वान किये हुए आप (यासि) जाकर प्राप्त होओ और वहाँ जाकर (वीरं) वीरतायुक्त पुरुष (गव्यं) गौऐं (अश्व्यं) घोड़े (च) और (राधः) धन को (युवस्व) दें और (सुभोजसम्) सुन्दर-सुन्दर भोजन (रयिं) धनादि पदार्थ दें॥३॥

भावार्थभाषाः - परमात्मा उपदेश करते हैं कि यजमानों से आह्वान किये हुए विद्वान् लोग यज्ञमण्डपों में जाकर जनता को गौऐं, घोड़े और धनादि ऐश्वर्यों के उत्पन्न करने का उपदेश करें ॥३॥

पदार्थान्वयभाषाः - (वायो) हे ज्ञानयोगिन् ! (इष्टये) यज्ञाय (दुरोणे) यज्ञशालायां (नियुद्भिः) याज्ञिकैराहूतः (यासि) तत्र गच्छ गत्वा च (वीरम्) वीरपुरुषं (गव्यम्) गोसङ्घम् (अश्व्यम्) अश्वसङ्घं च (च) च पुनः (राधः) अन्नादिपदार्थं (युवस्व) देहि (सुभोजसम्) सुष्ठुभोज्यपदार्थं (रयिम्) धनानि च देहि ॥३॥

• देवता - इन्द्रवायू
• ऋषिः - वसिष्ठः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

ये᳓ वाय᳓व इन्दरमा᳓दनास+
आ᳓देवासो नितो᳓शनासो अर्यः᳓
घ्न᳓न्तो वृत्रा᳓णि सूरि᳓भिः षियाम
सासह्वां᳓सो युधा᳓ नृ᳓भिर् अमि᳓त्रान्

Strata
Strophic

Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M

Morph
indramā́danāsaḥ ← indramā́dana- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

vāyáve ← vāyú- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}

yé ← yá- (pronoun)

ā́devāsaḥ ← ā́deva- 2 (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

aryáḥ ← arí- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

nitóśanāsaḥ ← nitóśana- (nominal stem)
{case:NOM, gender:M, number:PL}

ghnántaḥ ← √han- (root)
{case:NOM, gender:M, number:PL, tense:PRS, voice:ACT}

sūríbhiḥ ← sūrí- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}

syāma ← √as- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}

vr̥trā́ṇi ← vr̥trá- (nominal stem)
{case:NOM, gender:N, number:PL}

amítrān ← amítra- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:PL}

nŕ̥bhiḥ ← nár- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}

sāsahvā́ṁsaḥ ← √sah- (root)
{case:NOM, gender:M, number:PL, tense:PRF, voice:ACT}

yudhā́ ← yúdh- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}

ये । वा॒यवे॑ । इ॒न्द्र॒ऽमाद॑नासः । आऽदे॑वासः । नि॒ऽतोश॑नासः । अ॒र्यः ।
घ्नन्तः॑ । वृ॒त्राणि॑ । सू॒रिऽभिः॑ । स्या॒म॒ । स॒स॒ह्वांसः॑ । यु॒धा । नृऽभिः॑ । अ॒मित्रा॑न् ॥

• ye ← yad
• [noun], nominative, plural, masculine
• “who; which; yat [pronoun].”

• vāyava ← vāyavaḥ ← vāyu
• [noun], nominative, plural, masculine
• “wind; Vayu; vāta; prāṇa (coll.); air; air; fart; breath; northwest; draft; vāyu [word]; Vāyu; Marut.”

• indramādanāsa ← indra
• [noun], masculine
• “Indra; leader; best; king; first; head; self; indra [word]; Indra; sapphire; fourteen; guru.”

• indramādanāsa ← mādanāsaḥ ← mādana
• [noun], nominative, plural, masculine
• “exhilarating; intoxicant.”

• ādevāso ← ādevāsaḥ ← ādeva
• [noun], nominative, plural, masculine

• nitośanāso ← nitośanāsaḥ ← nitośana
• [noun], nominative, plural, masculine

• aryaḥ ← ari
• [noun], nominative, plural, masculine

• ghnanto ← ghnantaḥ ← han
• [verb noun], nominative, plural
• “kill; cure; māray; remove; destroy; hit; injure; damage; destroy; paralyze; hurt; forge; beat; cut off; stop; overwhelm; kick; hunt; affect; strike; hammer; love; obstruct; shoot.”

• vṛtrāṇi ← vṛtra
• [noun], accusative, plural, neuter
• “enemy.”

• sūribhiḥ ← sūri
• [noun], instrumental, plural, masculine
• “patron.”

• ṣyāma ← syāma ← as
• [verb], plural, Present optative
• “be; exist; become; originate; happen; result; be; dwell; be born; stay; be; equal; exist; transform.”

• sāsahvāṃso ← sāsahvāṃsaḥ ← sah
• [verb noun], nominative, plural
• “endure; overcome; habituate.”

• yudhā ← yudh
• [noun], instrumental, singular, feminine
• “battle; fight; war; combat.”

• nṛbhir ← nṛbhiḥ ← nṛ
• [noun], instrumental, plural, masculine
• “man; man; nṛ [word]; crew; masculine.”

• amitrān ← amitra
• [noun], accusative, plural, masculine
• “enemy; foe.”

ये सूरयः स्तोतारः इन्द्रमादनासः स्तोत्रैरिन्द्रस्य तर्पयितारस्तथा वायवे वायोश्च मादनाः तर्पका भवन्ति । ये च आदेवासः जागतैरुपेता अत एव अर्यः अरेः शत्रोः नितोशनासः निहन्तारः । तैरस्मदीयैः सूरिभिः स्तोतृभिः वृत्राणि शत्रून् घ्नन्तः हिंसन्तः स्याम भवेम । किं कुर्वन्तः। अमित्रान् शत्रुभटान् नृभिः अस्मदीयैः पुरुषैः युधा युद्धेभिः ससह्वांसः अभिभवन्तः ॥

English translation:

“Overcoming our enemies in war by our warriors, may we be the slayers of foes, through the pious(worshippers) who are the exhilarators of Indra and Vāyu, the reciters of divine hymns, the destroyers of theadversary.”

We who are the Indra-exhilarating ones, (exhilarating) to Vāyu, who are god-directed and lavishly overflowing for the (Ārya) stranger—
may we, with our patrons, be (always) smashing obstacles; may we, with our superior men, be (always) victorious in battle over those without alliance (to us).

The standard interpr. (Oldenberg, Geldner, Renou) take the nom. pl. rel. yé of ab to be coreferential with the instr. sūríbhiḥ ‘with the patrons’ in c. This is certainly possible, but I follow Thieme (Fremd. 20) in taking it rather with the 1st pl. subj. of syāma in c, hence “(we) who …” There is no morphosyntactic way to tell, as the rel. cl. of ab has no finite verb, so the person of yé is unspecified. I favor “we” because cd seems to set up a contrastive pair of the two instr. pl. in c / d (sūríbhiḥ / nṛ́bhiḥ), with which we accomplish complementary feats: smashing obstacles along with the patrons (c), conquering in battle with the superior men (=warriors) (d). If the first hemistich refers exclusively to one of these instrumentals the rhetorical balance is disturbed.

I do not follow Thieme (Fremd. 20 n. 1) in accepting the old suggestion (conjectured by Grassmann; see Oldenberg for further lit.) that the Saṃhitā vāyáva should be taken as a nom. pl. vāyávaḥ, against Pp. dat. sg. vāyáve, as an adj. ‘serving Vāyu’ vel sim.

As Oldenberg points out, the dat. is supported by té vāyáve found twice in the preceding hymn (VII.91.1, 3), like our yé vāyave, and in any case the posited adjectival form would be morphologically dubious (see, e.g., Renou’s remarks inter alia). Most supply another nom. pl. adj. to construe with dat. vāyáve; cf. Geldner’s “die dem Vāyu (opfern),” Renou’s “(étant) au (service de) Vāyu.” But I think this is unnecessary: I take the phrase vāyáva indramā́danāsaḥ as an example of the fungibility of compounds and free syntagms with the same structure. In other words, I would extract the √mad form from the cmpd and construe it also with dat. vāyáve. Although transitive forms of √mad generally take the acc., cf. IX.25.1 marúdbhyo vāyáve mádaḥ “exhilarating 116 (drink) for the Maruts and for Vāyu” and, with the same nominal form as here,

Near to the Gods and making Indra joyful, devout and ofFering precious gifts to Vayu,
Allied with princes, smiting down the hostile, may we with heroes conquer foes in battle.

Die Götterfreundlichen, die dem Vayu opfern und den Indra ergötzen, die verschwenderischen hohen Herren, mit solchen Lohnherren wollen wir die Feinde erschlagen, und mit den Herren die Gegner im Kampfe bezwingen.

Den Vaju liebend und den Indra labend, den Göttern treu, an Spenden reich, voll Eifer, So mögen mit den Fürsten Gegner tödtend, den Feind im Kampf wir schlagen mit den Helden.

(Те,) что для Ваю опьяняют Индру,
Преданные богам, жертвователи чужого, –
С (такими) покровителями пусть станем мы убивать врагов,
В бою побеждать недругов с помощью (своих) мужей!

• वायु:
• वसिष्ठः
• विराट्त्रिष्टुप्
• धैवतः

पदार्थान्वयभाषाः - (ये) जो पुरुष (वायवे) कर्मयोगी विद्वानों पर विश्वास रखते हैं, (इन्द्रमादनासः) ज्ञानयोगी विद्वान् का सत्कार करते हैं तथा (आदेवासः) विद्वान् पुरुषों का सत्कार करते हैं, वे (अर्य्यः) शत्रुओं को (नितोशनासः) नाश करते हुए और (सूरिभिः) विद्वानों से (घ्नन्तः) अज्ञानों का नाश करते हुए यह कथन करते हैं कि (स्याम) हम लोग सत्यपरायण होकर (अमित्रान्) अन्यायकारी शत्रुओं को (युधा) युद्ध में (नृभिः) न्यायपथ पर दृढ़ रहनेवाले मनुष्यों के द्वारा (ससह्वांसः) नाश करें॥४॥

भावार्थभाषाः - जो सर्वव्यापक परमात्मा पर विश्वास रख कर अन्यायकारियों के दमन के लिए उद्यत होते हैं, वे सदैव विजयलक्ष्मी का लाभ करते हैं अर्थात् उनके गले में विजयलक्ष्मी अवश्यमेव जयमाला पहनाती है ॥४॥

पदार्थान्वयभाषाः - (ये) ये पुरुषाः (वायवे) कर्मयोगिषु विश्वसन्ति (इन्द्रमादनासः) ज्ञानयोगिनश्च सत्कुर्वन्ति तथा (आदेवासः) विदुषश्च सत्कुर्वन्ति, ते (अर्यः, नितोशनासः) शत्रून् घ्नन्तः तथा (सूरिभिः) विद्वद्भिः (वृत्राणि) अज्ञानानि नाशयन्त इति ब्रुवन्ति (स्याम) वयं सत्यपरा भवेम (अमित्रान्) अन्यायमाचरतः शत्रून् (युधा) युद्धे (नृभिः) न्यायपथे सुदृढैर्जनैः (ससह्वांसः) हन्यामेति ॥४॥

• देवता - वायुः
• ऋषिः - वसिष्ठः
• छन्दः - त्रिष्टुप्

आ᳓ नो नियु᳓द्भिः शति᳓नीभिर् अध्वरं᳓
सहस्रि᳓णीभिर् उ᳓प याहि यज्ञ᳓म्
वा᳓यो अस्मि᳓न् स᳓वने मादयस्व
यूय᳓म् पात सुअस्ति᳓भिः स᳓दा नः

Strata
Strophic

Pāda-label
genre M;; repeated line
genre M
genre M
genre M;; repeated line

Morph
ā́ ← ā́ (invariable)

adhvarám ← adhvará- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

niyúdbhiḥ ← niyút- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}

śatínībhiḥ ← śatín- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}

sahasríṇībhiḥ ← sahasrín- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}

úpa ← úpa (invariable)

yāhi ← √yā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

yajñám ← yajñá- (nominal stem)
{case:ACC, gender:M, number:SG}

asmín ← ayám (pronoun)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

mādayasva ← √mad- (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:MED}

sávane ← sávana- 1 (nominal stem)
{case:LOC, gender:N, number:SG}

vā́yo ← vāyú- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}

naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}

pāta ← √pā- 1 (root)
{number:PL, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}

sádā ← sádā (invariable)

svastíbhiḥ ← svastí- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}

yūyám ← tvám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}

आ । नः॒ । नि॒युत्ऽभिः॑ । श॒तिनी॑भिः । अ॒ध्व॒रम् । स॒ह॒स्रिणी॑भिः । उप॑ । या॒हि॒ । य॒ज्ञम् ।
वायो॒ इति॑ । अ॒स्मिन् । सव॑ने । मा॒द॒य॒स्व॒ । यू॒यम् । पा॒त॒ । स्व॒स्तिऽभिः॑ । सदा॑ । नः॒ ॥

• ā
• [adverb]
• “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”

• no ← naḥ ← mad
• [noun], genitive, plural
• “I; mine.”

• niyudbhiḥ ← niyut
• [noun], instrumental, plural
• “gift; team.”

• śatinībhir ← śatinībhiḥ ← śatin
• [noun], instrumental, plural, feminine
• “hundredfold.”

• adhvaraṃ ← adhvaram ← adhvara
• [noun], accusative, singular, masculine
• “yajña; ceremony; adhvara [word].”

• sahasriṇībhir ← sahasriṇībhiḥ ← sahasrin
• [noun], instrumental, plural, feminine
• “thousandfold.”

• upa
• [adverb]
• “towards; on; next.”

• yāhi ← yā
• [verb], singular, Present imperative
• “go; enter (a state); travel; disappear; reach; come; campaign; elapse; arrive; drive; reach; leave; run; depart; ride.”

• yajñam ← yajña
• [noun], accusative, singular, masculine
• “yajña; religious ceremony; Vishnu; yajña [word]; Yajña; Shiva.”

• vāyo ← vāyu
• [noun], vocative, singular, masculine
• “wind; Vayu; vāta; prāṇa (coll.); air; air; fart; breath; northwest; draft; vāyu [word]; Vāyu; Marut.”

• asmin ← idam
• [noun], locative, singular, neuter
• “this; he,she,it (pers. pron.); here.”

• savane ← savana
• [noun], locative, singular, neuter
• “yajña; savana [word]; Snāna; Soma sacrifice; press.”

• mādayasva ← māday ← √mad
• [verb], singular, Present imperative
• “delight; enjoy; intoxicate.”

• yūyam ← tvad
• [noun], nominative, plural
• “you.”

• pāta ← pā
• [verb], plural, Present imperative
• “protect; govern.”

• svastibhiḥ ← svasti
• [noun], instrumental, plural, feminine
• “prosperity; well-being; fortune; benediction; svasti [word]; well; luck.”

• sadā
• [adverb]
• “always; continually; always; perpetually.”

• naḥ ← mad
• [noun], accusative, plural
• “I; mine.”

हे वायो नः अस्माकम् अध्वरं हिंसारहितं यज्ञं शतिनीभिः शतसंख्यावतीभिः सहस्रिणीभिः सहस्रसंख्यावतीभिश्च नियुद्भिः वडवाभिः उप आ याहि उपागच्छ। तदनन्तरम् अस्मिन् सवने प्रातःसवने मादयस्व सोमेन तृप्यस्व । अन्यद्गतम् ॥ ॥ १४ ॥

English translation:

“Come Vāyu, to our imperishable sacrifice, with hundreds and thousands of Niyut steeds, and beexhilarated at this ceremony; do you (gods) ever cherish us with blessings.”

Commentary by Sāyaṇa: Ṛgveda-bhāṣya

Do you gods: (added) ṛtvijaḥ,priests

With your teams in the hundreds, in the thousands, drive here to our ceremony, right up to our sacrifice.
Vāyu, at this pressing exhilarate yourself. – Do you protect us always with your blessings.

With thy yoked teams in hundreds and in thousands come to our sacrifice and solemn worship.
Come, Vayu, make thee glad at this libation. Preserve us evermore, ye Gods, with blessings.

Komm mit hundertfachen, mit tausendfachen Niyutgespannen zu unserem Gottesdienst, zum Opfer! Vayu! Ergötze dich bei dieser Somaspende!-Behütet ihr uns immerdar mit eurem Segen!

Zu unsrer Feier komm mit hundert Rossen, mit tausendfacher Schar zu unserm Opfer; An dieser Spende labe dich, o Vaju. Ihr Götter, schützt uns stets mit eurem Segen.

Приезжай с сотенными упряжками(-дарами) на наш обряд,
С тысячными на (наше) жертвоприношение!
О Ваю, опьяняйся на этом выжимании (сомы)!
Защищайте вы нас всегда своими милостями!

• वायु:
• वसिष्ठः
• आर्षीत्रिष्टुप्
• धैवतः