सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्
‘समिधा जातवेदसे’ इति तृचं चतुर्दशं सूक्तं वसिष्ठस्यार्षमाग्नेयम् । आद्या बृहती द्वितीयातृतीये त्रिष्टुभौ । तथा चानुक्रम्यते - ‘समिधा बृहत्यादि’ इति । विनियोगो लैङ्गिकः ॥
Jamison Brereton
14 (530)
Agni
Vasiṣṭha Maitrāvaruṇi
3 verses: br̥hatī 1, triṣṭubh 2, 3
This hymn marks the raising of the sacrificial fire by placing kindling, by pouring ghee, and by reciting praises and invocations, which verbal products, as much as the wood and ghee, bring the fire to life. Noteworthy in this hymn is the repetition of an emphatic vayám “we” at the beginning of each pāda in verse 2, continuing its placement in 1d. The poet is drawing the god’s attention not only to the forms of ritual service he is being offered, but also to the poet and his people as those offer
ing that service.
01 समिधा जातवेदसे - बृहती
विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...
स॒मिधा॑ जा॒तवे॑दसे दे॒वाय॑ दे॒वहू॑तिभिः ।
ह॒विर्भिः॑ शु॒क्रशो॑चिषे नम॒स्विनो॑ व॒यं दा॑शेमा॒ग्नये॑ ॥
मूलम् ...{Loading}...
स॒मिधा॑ जा॒तवे॑दसे दे॒वाय॑ दे॒वहू॑तिभिः ।
ह॒विर्भिः॑ शु॒क्रशो॑चिषे नम॒स्विनो॑ व॒यं दा॑शेमा॒ग्नये॑ ॥
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
अधिमन्त्रम् - sa
- देवता - अग्निः
- ऋषिः - वसिष्ठः
- छन्दः - बृहती
Thomson & Solcum
समि꣡धा जात꣡वेदसे
देवा꣡य देव꣡हूतिभिः
हवि꣡र्भिः शुक्र꣡शोचिषे नमस्वि꣡नो
वयं꣡ दाशेम अग्न꣡ये
Vedaweb annotation
Strata
Strophic
Pāda-label
genre M;; repeated line
genre M
genre M
genre M
Morph
jātávedase ← jātávedas- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}
samídhā ← samídh- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}
deváhūtibhiḥ ← deváhūti- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:PL}
devā́ya ← devá- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}
havírbhiḥ ← havís- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:PL}
namasvínaḥ ← namasvín- (nominal stem)
{case:NOM, number:PL}
śukráśociṣe ← śukráśocis- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}
agnáye ← agní- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}
dāśema ← √dāś- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}
vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
पद-पाठः
स॒म्ऽइधा॑ । जा॒तऽवे॑दसे । दे॒वाय॑ । दे॒वहू॑तिऽभिः ।
ह॒विःऽभिः॑ । शु॒क्रऽशो॑चिषे । न॒म॒स्विनः॑ । व॒यम् । दा॒शे॒म॒ । अ॒ग्नये॑ ॥
Hellwig Grammar
- samidhā ← samidh
- [noun], instrumental, singular, feminine
- “firewood; kindling; fuel; fire.”
- jātavedase ← jātavedas
- [noun], dative, singular, masculine
- “Agni; fire.”
- devāya ← deva
- [noun], dative, singular, masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- devahūtibhiḥ ← deva
- [noun], masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- devahūtibhiḥ ← hūtibhiḥ ← hūti
- [noun], instrumental, plural, feminine
- “invocation.”
- havirbhiḥ ← havis
- [noun], instrumental, plural, neuter
- “Havya; offering; ghee; havis [word].”
- śukraśociṣe ← śukra
- [noun]
- “bright; clear; white; light; pure.”
- śukraśociṣe ← śociṣe ← śocis
- [noun], dative, singular, masculine
- “fire; flare; burn; radiance.”
- namasvino ← namasvinaḥ ← namasvin
- [noun], nominative, plural, masculine
- “worshiping; reverent.”
- vayaṃ ← vayam ← mad
- [noun], nominative, plural
- “I; mine.”
- dāśemāgnaye ← dāśema ← dāś
- [verb], plural, Present optative
- “sacrifice; give.”
- dāśemāgnaye ← agnaye ← agni
- [noun], dative, singular, masculine
- “fire; Agni; sacrificial fire; digestion; cautery; Plumbago zeylanica; fire; vahni; agni [word]; agnikarman; gold; three; jāraṇa; pyre; fireplace; heating.”
सायण-भाष्यम्
जातवेदसे जातवेदसं जातप्रज्ञम् अग्नये अग्निं समिधा वयं वसिष्ठाः दाशेम परिचरेम । देवाय देवं स्तुत्यमग्निं देवहूतिभिः देवस्तुतिभिः दाशेम । शुक्रशोचिषे शुक्रशोचिषं शुभ्रदीप्तिं नमस्विनः हविष्मन्तो वयं हविर्भिः दाशेम । अत्र दाशतियोगात् कर्मणि चतुर्थी । प्रायेण सर्वत्र दाशतियोगे कर्मणि चतुर्थी दृश्यते ॥
Wilson
English translation:
“Let us, laden with oblations, offer worship with fuel and invocations of the gods to the divineJātavedas, to the purely lustrous Agni.”
Jamison Brereton
To Jātavedas with our kindling wood, to the god with our invocations to the gods,
to him of bright flame with our oblations—to Agni we would offer
service with reverence.
Griffith
WITH reverence and with offered gifts serve we the God whose flame is bright:
Let us bring Jatavedas fuel, and adore Agni when we invoke the Gods.
Geldner
Mit Brennholz wollen wir dem Jatavedas, dem Gott mit Götterladungen, mit Opfergaben dem Hellflammenden, unter Verbeugung dem Agni aufwarten.
Grassmann
Mit Brennholz und mit Götterruf, mit Opfergüssen huldigen Dem Gotte wir, dem Wesenkenner demuthvoll, dem Agni, welcher hell erglänzt.
Elizarenkova
Дровами – Джатаведасу,
Богу – призывами богов,
Возлияниями – светлопламенному полные почтения
Мы хотим служить Агни.
अधिमन्त्रम् (VC)
- अग्निः
- वसिष्ठः
- निचृद्बृहती
- मध्यमः
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
अब तीन ऋचावाले चौदहवें सूक्त का आरम्भ है। उसके प्रथम मन्त्र में संन्यासी की सेवा कैसे करनी चाहिये, इस विषय को कहते हैं ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - हे मनुष्यो ! जैसे ऋत्विज् पुरुष और यजमान लोग (समिधा) दीप्ति के हेतु काष्ठ और (हविर्भिः) होम के साधनों और (देवहूतिभिः) विद्वानों ने प्रशंसित की हुई वाणियों के साथ (अग्नये) अग्नि के लिये प्रयत्न करते हैं, वैसे (नमस्विनः) अन्न और सत्कारवाले (वयम्) हम लोग (जातवेदसे) उत्पन्न पदार्थों में विद्यमान (शुक्रशोचिषे) वीर्य्य और पराक्रम से दीप्तिमान् तेजस्वी (देवाय) विद्वान् संन्यासी के लिये अन्नादि पदार्थ (दाशेम) देवें ॥१॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - इस मन्त्र में वाचकलुप्तोपमालङ्कार है। जैसे दीक्षित लोग अग्निहोत्रादि यज्ञ में घृत की आहुतियों से होम किये अग्नि से जगत् का हित करते हैं, वैसे ही हम अनियत तिथिवाले संन्यासियों की सेवा से मनुष्यों का कल्याण करें ॥१॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - अन्वयः
अन्वय: हे मनुष्या ! यथर्त्विग्यजमानाः समिधा हविर्भिरग्नये प्रयतन्ते तथा नमस्विनो वयं जातवेदसे शुक्रशोचिषे देवाय यतयेऽन्नादिकं दाशेम ॥१॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
अथ यतिः किंवत्सेवनीय इत्याह ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - (समिधा) प्रदीपनसाधनेन (जातवेदसे) जातेषु विद्यमानाय (देवाय) विदुषे (देवहूतिभिः) देवैः प्रशंसिताभिर्वाग्भिः (हविर्भिः) होमसाधनैः (शुक्रशोचिषे) शुक्रेण वीर्येण शोचिर्दीप्तिर्यस्य तस्मै (मनस्विनः) नमोऽन्नं सत्कारो वा विद्यते येषां ते (वयम्) (दाशेम) (अग्नये) पावकाय ॥१॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः। यथा दीक्षिता अग्निहोत्रादौ यज्ञे घृताहुतिभिर्हुतेनाग्निना जगद्धितं कुर्वन्ति तथैव वयमतिथीनां संन्यासिनां सेवनेन मनुष्यकल्याणं कुर्याम ॥१॥
सविता जोशी ← दयानन्द-सरस्वती (म) - विषयः
या सूक्तात अग्नीच्या दृष्टांताने यती व गृहस्थाच्या कृत्याचे वर्णन असल्यामुळे या सूक्ताच्या अर्थाची पूर्व सूक्तार्थाबरोबर संगती जाणावी.
सविता जोशी ← दयानन्द-सरस्वती (म) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमालंकार आहे. जसे संस्कारित व प्रशिक्षित लोक अग्निहोत्र इत्यादी यज्ञात घृताची आहुती देऊन होमातील अग्नीने जगाचे हित करतात तसेच आम्ही अनिश्चित तिथी असलेल्या संन्याशाची सेवा करून माणसांचे कल्याण करावे. ॥ १ ॥
02 वयं ते - त्रिष्टुप्
विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...
व॒यं ते॑ अग्ने स॒मिधा॑ विधेम व॒यं दा॑शेम सुष्टु॒ती य॑जत्र ।
व॒यं घृ॒तेना॑ध्वरस्य होतर्व॒यं दे॑व ह॒विषा॑ भद्रशोचे ॥
मूलम् ...{Loading}...
व॒यं ते॑ अग्ने स॒मिधा॑ विधेम व॒यं दा॑शेम सुष्टु॒ती य॑जत्र ।
व॒यं घृ॒तेना॑ध्वरस्य होतर्व॒यं दे॑व ह॒विषा॑ भद्रशोचे ॥
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
अधिमन्त्रम् - sa
- देवता - अग्निः
- ऋषिः - वसिष्ठः
- छन्दः - त्रिष्टुप्
Thomson & Solcum
वयं꣡ ते अग्ने समि꣡धा विधेम
वयं꣡ दाशेम सुष्टुती꣡ यजत्र
वयं꣡ घृते꣡न अध्वरस्य होतर्
वयं꣡ देव हवि꣡षा भद्रशोचे
Vedaweb annotation
Strata
Strophic
Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M
Morph
agne ← agní- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
samídhā ← samídh- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}
te ← tvám (pronoun)
{case:DAT, number:SG}
vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
vidhema ← √vidh- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:AOR, voice:ACT}
dāśema ← √dāś- (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}
suṣṭutī́ ← suṣṭutí- (nominal stem)
{case:INS, gender:F, number:SG}
vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
yajatra ← yájatra- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
adhvarasya ← adhvará- (nominal stem)
{case:GEN, gender:M, number:SG}
ghr̥téna ← ghr̥tá- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:SG}
hotar ← hótar- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
bhadraśoce ← bhadraśoci- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
deva ← devá- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
havíṣā ← havís- (nominal stem)
{case:INS, gender:N, number:SG}
vayám ← ahám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
पद-पाठः
व॒यम् । ते॒ । अ॒ग्ने॒ । स॒म्ऽइधा॑ । वि॒धे॒म॒ । व॒यम् । दा॒शे॒म॒ । सु॒ऽस्तु॒ती । य॒ज॒त्र॒ ।
व॒यम् । घृ॒तेन॑ । अ॒ध्व॒र॒स्य॒ । हो॒तः॒ । व॒यम् । दे॒व॒ । ह॒विषा॑ । भ॒द्र॒ऽशो॒चे॒ ॥
Hellwig Grammar
- vayaṃ ← vayam ← mad
- [noun], nominative, plural
- “I; mine.”
- te ← tvad
- [noun], dative, singular
- “you.”
- agne ← agni
- [noun], vocative, singular, masculine
- “fire; Agni; sacrificial fire; digestion; cautery; Plumbago zeylanica; fire; vahni; agni [word]; agnikarman; gold; three; jāraṇa; pyre; fireplace; heating.”
- samidhā ← samidh
- [noun], instrumental, singular, feminine
- “firewood; kindling; fuel; fire.”
- vidhema ← vidh
- [verb], plural, Present optative
- “worship; offer.”
- vayaṃ ← vayam ← mad
- [noun], nominative, plural
- “I; mine.”
- dāśema ← dāś
- [verb], plural, Present optative
- “sacrifice; give.”
- suṣṭutī ← suṣṭuti
- [noun], instrumental, singular, feminine
- “hymn; praise.”
- yajatra
- [noun], vocative, singular, masculine
- “adorable.”
- vayaṃ ← vayam ← mad
- [noun], nominative, plural
- “I; mine.”
- ghṛtenādhvarasya ← ghṛtena ← ghṛta
- [noun], instrumental, singular, neuter
- “ghee; fat.”
- ghṛtenādhvarasya ← adhvarasya ← adhvara
- [noun], genitive, singular, masculine
- “yajña; ceremony; adhvara [word].”
- hotar ← hotṛ
- [noun], vocative, singular, masculine
- “Hotṛ.”
- vayaṃ ← vayam ← mad
- [noun], nominative, plural
- “I; mine.”
- deva
- [noun], vocative, singular, masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- haviṣā ← havis
- [noun], instrumental, singular, neuter
- “Havya; offering; ghee; havis [word].”
- bhadraśoce ← bhadra
- [noun]
- “auspicious; lovely; good; happy; bhadra [word]; lucky; fine-looking; beautiful.”
- bhadraśoce ← śoce ← śoci
- [noun], vocative, singular, masculine
- “fire.”
सायण-भाष्यम्
हे अग्ने ते त्वां वयं वसिष्ठाः समिधा विधेम परिचरेम । हे यजत्र यष्टव्याग्ने वयं सुष्टुती शोभनया स्तुत्या दाशेम त्वां परिचरेम । अध्वरस्य यज्ञस्य होतः अग्ने वयं घृतेन आज्येन त्वां दाशेम । हे भद्रशोचे कल्याणज्वाल देव द्योतमानाग्ने त्वां वयं हविषा दाशेम ॥
Wilson
English translation:
“May we perform your rites, Agni, with fuel; may we offer you, adorable Agni, pious praises; may we(gratify you), ministrant of the sacrifice, with clarified butter; divine Agni, of auspicious lustre, may we (worshipyou) with oblations.”
Jamison Brereton
We would honor you with our kindling wood, o Agni; we would offer service with our good praise, o you worthy of the sacrifice—
we with ghee, o Hotar of the rite, and we with our oblation, o god of noble flame.
Griffith
Agni, may we perform thy rites with fuel, and honour thee, O Holy one, with praises:
Honour thee, Priest of sacrifice! with butter, thee, God of blessed light! with our oblation.
Geldner
Wir wollen dir, Agni, mit Brennholz dienen, wir wollen mit Loblied aufwarten, du Opferwürdiger, wir mit Schmalz, du Opferpriester des Gottesdienstes, wir mit Opferspende, du Gott von wohltätiger Glut.
Grassmann
Wir huldigen, o Agni, dir mit Brennholz, verehren dich, ehrwürdiger, mit Loblied, Mit Butter dich, o Priester unsres Opfers, mit Opferguss, o Gott, du hell entflammter.
Elizarenkova
Мы хотим почтить тебя, Агни, дровами,
Мы хотим почтить прекрасной хвалой, о достойный жертв,
Мы – жиром, о хотар обряда,
Мы, о бог, возлиянием, о благодатнопламенный!
अधिमन्त्रम् (VC)
- अग्निः
- वसिष्ठः
- निचृत्त्रिष्टुप्
- धैवतः
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
फिर वे संन्यासी क्या करें, इस विषय को अगले मन्त्र में कहते हैं ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - हे (यजत्र) सङ्ग करने योग्य (होतः) होम करनेवाले (भद्रशोचे) कल्याण के प्रकाशक (देव) दिव्य गुणयुक्त (अग्ने) अग्नि के तुल्य तेजस्विन् ! जैसे (वयम्) हम लोग (समिधा) ईंधन से अग्नि में होम (विधेम) करें, वैसे (सुष्टुती) श्रेष्ठ प्रशंसा से (ते) तुम अतिथि के लिये (वयम्) हम अन्नादिक (दाशेम) देवें जैसे ऋत्विज् और यजमान लोग (अध्वरस्य) यज्ञ के बीच (घृतेन) घी तथा (हविषा) होमने योग्य द्रव्य से जगत् का हित करते हैं, वैसे (वयम्) हम लोग आप का हित करें। जैसे (वयम्) हम आप की सेवा करें, वैसे आप हमको सत्य उपदेश करें ॥२॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - इस मन्त्र में वाचकलुप्तोपमालङ्कार है। जैसे गृहस्थ लोग प्रीति से संन्यासियों की सेवा करें, वैसे ही प्रीति से संन्यासी भी इनके कल्याण के अर्थ सत्य का उपदेश करें ॥२॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - अन्वयः
अन्वय: हे यजत्र होतर्भद्रशोचे देवाग्ने ! यथा वयं समिधाग्नौ होमं विधेम तथा सुष्टुती ते तुभ्यमन्नादिकं वयं दाशेम। यथर्त्विग्यजमाना अध्वरस्य मध्ये घृतेन हविषा जगद्धितं कुर्वन्ति तथा वयं तव हितं कुर्याम यथा वयं त्वां सेवेमहि तथा त्वमस्मान् सत्यमुपदिश ॥२॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
पुनस्ते यतयः किं कुर्युरित्याह ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - (वयम्) (ते) तुभ्यमतिथये (अग्ने) वह्निरिव विद्वन् (समिधा) इन्धनेन (विधेम) कुर्याम (वयम्) (दाशेम) (दद्याम) (सुष्टुती) श्रेष्ठया प्रशंसया (यजत्र) सङ्गन्तव्यं (वयम्) (घृतेन) आज्येन (अध्वरस्य) यज्ञस्य मध्ये (होतः) हवनकर्त्तः (वयम्) (देव) दिव्यगुण (हविषा) होतव्येन द्रव्येण (भद्रशोचे) कल्याणदीपक ॥२॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः। यथा गृहस्थाः प्रीत्या यतीनां सेवां कुर्य्युस्तथैव प्रेम्णा यतय एषां कल्याणाय सत्यमुपदिशेयुः ॥२॥
सविता जोशी ← दयानन्द-सरस्वती (म) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - जसे गृहस्थ प्रेमाने संन्याशाची सेवा करतात. तसेच संन्याशानेही त्यांच्या कल्याणासाठी सत्याचा उपदेश करावा. ॥ २ ॥
03 आ नो - त्रिष्टुप्
विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...
आ नो॑ दे॒वेभि॒रुप॑ दे॒वहू॑ति॒मग्ने॑ या॒हि वष॑ट्कृतिं जुषा॒णः ।
तुभ्यं॑ दे॒वाय॒ दाश॑तः स्याम यू॒यं पा॑त स्व॒स्तिभिः॒ सदा॑ नः ॥
मूलम् ...{Loading}...
आ नो॑ दे॒वेभि॒रुप॑ दे॒वहू॑ति॒मग्ने॑ या॒हि वष॑ट्कृतिं जुषा॒णः ।
तुभ्यं॑ दे॒वाय॒ दाश॑तः स्याम यू॒यं पा॑त स्व॒स्तिभिः॒ सदा॑ नः ॥
सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
अधिमन्त्रम् - sa
- देवता - अग्निः
- ऋषिः - वसिष्ठः
- छन्दः - त्रिष्टुप्
Thomson & Solcum
आ꣡ नो देवे꣡भिर् उ꣡प देव꣡हूतिम्
अ꣡ग्ने याहि꣡ व꣡षट्कृतिं जुषाणः꣡
तु꣡भ्यं देवा꣡य दा꣡शतः सियाम
यूय꣡म् पात सुअस्ति꣡भिः स꣡दा नः
Vedaweb annotation
Strata
Strophic
Pāda-label
genre M
genre M
genre M
genre M;; repeated line
Morph
ā́ ← ā́ (invariable)
{}
deváhūtim ← deváhūti- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:SG}
devébhiḥ ← devá- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}
naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}
úpa ← úpa (invariable)
{}
ágne ← agní- (nominal stem)
{case:VOC, gender:M, number:SG}
juṣāṇáḥ ← √juṣ- (root)
{case:NOM, gender:M, number:SG, tense:AOR, voice:MED}
váṣaṭkr̥tim ← váṣaṭkr̥ti- (nominal stem)
{case:ACC, gender:F, number:SG}
yāhí ← √yā- 1 (root)
{number:SG, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}
dā́śataḥ ← √dāś- (root)
{case:NOM, gender:M, number:PL, tense:PRS, voice:ACT}
devā́ya ← devá- (nominal stem)
{case:DAT, gender:M, number:SG}
syāma ← √as- 1 (root)
{number:PL, person:1, mood:OPT, tense:PRS, voice:ACT}
túbhyam ← tvám (pronoun)
{case:DAT, number:SG}
naḥ ← ahám (pronoun)
{case:ACC, number:PL}
pāta ← √pā- 1 (root)
{number:PL, person:2, mood:IMP, tense:PRS, voice:ACT}
sádā ← sádā (invariable)
{}
svastíbhiḥ ← svastí- (nominal stem)
{case:INS, gender:M, number:PL}
yūyám ← tvám (pronoun)
{case:NOM, number:PL}
पद-पाठः
आ । नः॒ । दे॒वेभिः॑ । उप॑ । दे॒वऽहू॑तिम् । अग्ने॑ । या॒हि । वष॑ट्ऽकृतिम् । जु॒षा॒णः ।
तुभ्य॑म् । दे॒वाय॑ । दाश॑तः । स्या॒म॒ । यू॒यम् । पा॒त॒ । स्व॒स्तिऽभिः॑ । सदा॑ । नः॒ ॥
Hellwig Grammar
- ā
- [adverb]
- “towards; ākāra; until; ā; since; according to; ā [suffix].”
- no ← naḥ ← mad
- [noun], genitive, plural
- “I; mine.”
- devebhir ← devebhiḥ ← deva
- [noun], instrumental, plural, masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- upa
- [adverb]
- “towards; on; next.”
- devahūtim ← deva
- [noun], masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- devahūtim ← hūtim ← hūti
- [noun], accusative, singular, feminine
- “invocation.”
- agne ← agni
- [noun], vocative, singular, masculine
- “fire; Agni; sacrificial fire; digestion; cautery; Plumbago zeylanica; fire; vahni; agni [word]; agnikarman; gold; three; jāraṇa; pyre; fireplace; heating.”
- yāhi ← yā
- [verb], singular, Present imperative
- “go; enter (a state); travel; disappear; reach; come; campaign; elapse; arrive; drive; reach; leave; run; depart; ride.”
- vaṣaṭkṛtiṃ ← vaṣaṭkṛtim ← vaṣaṭkṛti
- [noun], accusative, singular, feminine
- “vaṣaṭkāra.”
- juṣāṇaḥ ← juṣ
- [verb noun], nominative, singular
- “enjoy; endow; possess; frequent; accompany; induce; consume; approve; affect; attend; befit; blend; contract.”
- tubhyaṃ ← tubhyam ← tvad
- [noun], dative, singular
- “you.”
- devāya ← deva
- [noun], dative, singular, masculine
- “Deva; Hindu deity; king; deity; Indra; deva [word]; God; Jina; Viśvedevās; mercury; natural phenomenon; gambling.”
- dāśataḥ ← dāś
- [verb noun], nominative, plural
- “sacrifice; give.”
- syāma ← as
- [verb], plural, Present optative
- “be; exist; become; originate; happen; result; be; dwell; be born; stay; be; equal; exist; transform.”
- yūyam ← tvad
- [noun], nominative, plural
- “you.”
- pāta ← pā
- [verb], plural, Present imperative
- “protect; govern.”
- svastibhiḥ ← svasti
- [noun], instrumental, plural, feminine
- “prosperity; well-being; fortune; benediction; svasti [word]; well; luck.”
- sadā
- [adverb]
- “always; continually; always; perpetually.”
- naḥ ← mad
- [noun], accusative, plural
- “I; mine.”
सायण-भाष्यम्
हे अग्ने नः अस्माकं देवहूतिं स्तोत्रं यज्ञं वा देवेभिः देवैः सार्धं वषट्कृतिं हविः जुषाणः सेवमानस्त्वम् उप आ याहि । देवाय द्योतमानाय तुभ्यं वयं दाशतः परिचरन्तः स्याम भवेम । सिद्धमन्यत् ॥ ॥ १७ ॥
Wilson
English translation:
“Come to our sacrifice, Agni, with the gods, propitiated by the sanctified oblations; may we be theofferers (of worship) to you who are divine, and do you ever cherish us with blessings.”
Jamison Brereton
Travel here with the gods to our invocation to the gods, taking pleasure in our vaṣaṭ-call, o Agni.
We would be those offering service to you, a god. – Do you protect us always with your blessings.
Griffith
Come, Agni, with the Gods to our invoking, come, pleased, to offerings sanctified with Vasat.
May we be his who pays thee, God, due honour. Ye Gods, preserve us evermore with blessings.
Geldner
Komm, Agni, mit den Göttern zu unserer Götterladung und laß dir den Vasatruf wohl gefallen. Dir, dem Gotte, wollen wir freigebige Spender sein. - Behütet ihr uns immerdar mit eurem Segen!
Grassmann
Zum Götteranruf komme mit den Göttern, o Agni, unsern Segensruf empfangend; Wir wollen dir, dem Gotte, sein Verehrer; ihr Götter, schützt uns stets mit eurem Segen.
Elizarenkova
Приди с богами на наш призыв богов,
О Агни, наслаждаясь возгласом: Вашат!
Для тебя, бога, мы хотим быть служителями!
Защищайте вы нас всегда (своими) милостями!
अधिमन्त्रम् (VC)
- अग्निः
- वसिष्ठः
- विराट्त्रिष्टुप्
- धैवतः
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
फिर गृहस्थ और यति लोग परस्पर कैसे वर्तें, इस विषय को अगले मन्त्र में कहते हैं ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - हे (अग्ने) अग्नि के तुल्य दोषों के जलानेवाले ! आप (देवेभिः) विद्वानों के साथ (नः) हमारे (देवहूतिम्) विद्वानों से स्वीकार की हुई (वषट्कृतिम्) सत्य क्रिया को (जुषाणः) सेवन करते हुए हमको (उप, आ, याहि) समीप प्राप्त हूजिये हम लोग (तुभ्यम्) तुम (देवाय) विद्वान् के लिये (दाशतः) सेवन करनेवाले (स्याम) होवें (यूयम्) तुम (स्वस्तिभिः) सुख क्रियाओं से (नः) हमारी (सदा) सदा (पात) रक्षा करो ॥३॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - गृहस्थों को चाहिये कि सदैव पूर्ण विद्यावाले संन्यासियों का निमन्त्रण द्वारा प्रार्थना वा सत्कार करें, जिससे वे समीप आये हुए उनकी रक्षा और निरन्तर उपदेश करें ॥३॥ इस सूक्त में अग्नि के दृष्टान्त से यति और गृहस्थ के कृत्य का वर्णन होने से इस सूक्त के अर्थ की इससे पूर्व सूक्त के अर्थ के साथ सङ्गति जाननी चाहिये ॥ यह चौदहवाँ सूक्त और सत्रहवाँ वर्ग समाप्त हुआ ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - अन्वयः
अन्वय: हे अग्ने ! त्वं देवेभिः सह नो देवहूतिं वषट्कृतिं जुषाणोऽस्मानुपा याहि वयं देवाय तुभ्यं दाशतः स्याम यूयं स्वस्तिभिर्नः सदा पात ॥३॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - विषयः
पुनर्गृहस्थयतयः परस्परस्मिन् कथं वर्तेरन्नित्याह ॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - पदार्थः
पदार्थान्वयभाषाः - (आ) समन्तात् (नः) अस्मानस्माकं वा (देवेभिः) विद्वद्भिस्सह (उप) समीपे (देवहूतिम्) देवैराहूताम् (अग्ने) पावक इव दोषदाहक (याहि) प्राप्नुहि (वषट्कृतिम्) सत्यक्रियाम् (जुषाणः) सेवमानः (तुभ्यम्) (देवाय) विदुषे (दाशतः) सेवमानाः (स्याम) भवेम (यूयम्) यतयः (पात) (स्वस्तिभिः) सुखक्रियाभिः (सदा) (नः) अस्मान् ॥३॥
दयानन्द-सरस्वती (हि) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - गृहस्थैस्सदैव पूर्णविद्यानां यतीनां निमन्त्रणैरभ्यर्थना कार्य्या यतस्ते समीपमागताः सन्तस्तेषां रक्षां सत्योपदेशं च सततं कुर्य्युरिति ॥३॥ अत्राग्निदृष्टान्तेन यतिगृहस्थयोः कृत्यवर्णनादेतदर्थस्य पूर्वसूक्तार्थेन सह सङ्गतिर्वेद्या ॥ इति चतुर्दशं सूक्तं सप्तदशो वर्गश्च समाप्तः ॥
सविता जोशी ← दयानन्द-सरस्वती (म) - भावार्थः
भावार्थभाषाः - गृहस्थांनी सदैव पूर्ण विद्वान संन्याशांना निमंत्रण देऊन प्रार्थना करावी किंवा सत्कार करावा ज्यामुळे त्यांनी जवळ असलेल्याचे रक्षण व निरंतर उपदेश करावा. ॥ ३ ॥