०२५

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

‘ अच्छा वो अग्निम्’ इति नवर्चमेकादशं सूक्तम् । अत्रानुक्रमणिका- अच्छा वो नव वसूयव अनुष्टुभम् ’ इति । आत्रेया वसूयुनामान ऋषयः । अनुष्टुप् । मण्डलादिपरिभाषयाग्निर्देवता । प्रातरनुवाकाश्विनशस्त्रयोरुक्तो विनियोगः । प्रातःसवनेऽच्छावाकवदस्वेत्युक्ते “ अच्छा वो अग्निमवसे’ इत्यृचमनुब्रूयात् । तथा च सूत्रितम् -‘ अच्छा वो अग्निमवस इत्यृचमन्वाह’ ( आश्व. श्रौ. ५. ७ ) इति ॥

Jamison Brereton

25 (379)
Agni
The Vasūyava Ātreyas
9 verses: anuṣṭubh, arranged in trcas ̥
The attribution of this hymn to the Vasūyavas is likely based on verse 9, in which the poet calls himself and his people vasūyávaḥ “those seeking goods.” As Oldenberg

(1897) notes, the hymn is divided into three tr̥cas. This organization would explain its position in the Ātreya Agni collection. A hymn of three tr̥cas can follow a hymn of four verses in the proper sequence in which hymns with a fewer number of either verses or strophes follow hymns with a greater number of verses or stro
phes. However, Oldenberg (1888: 188) also suggests that V.25–28 may be an added supplement to the Agni collection.
In the first tr̥ca Agni is apparently first becoming present (vs. 2) and has begun to shine (vs. 3). Then in the second (vss. 4–6) the presence of Agni explodes, and the poet marks the force of Agni by constantly repeating his name at the beginning of every hemistich except one (5cd). In the final tr̥ca (vss. 7–9) the poet turns not so much to the sight of Agni as the sound of Agni. His louder and louder crackling is reflected in the words of the sacrifice and the other sounds of the sacrifice, nota
bly the sounds of the pressing stones that pound the soma, which are themselves regularly connected to the chants and recitations of the rite. The danger of tr̥cas, especially when the strophes are as thematically distinct as they are in this hymn, is that the hymn itself may seem to break into blocks. This poet uses ring composi
tion to unify the poem and to underscore its ultimate purpose. In 1d he says that Agni parṣati dviṣáḥ “will bring to safety from hatred,” and again in 9cd, at the end of the hymn, that sá no víśvā áti dvíṣaḥ / párṣat “he will bring us to safety across all hatreds.” While the two phrases obviously echo one another, note that the poet has not quite repeated himself. Most especially his first assertion seems to be a general one: Agni is the one who brings to safety. But in the last, Agni is the one who brings us to safety, applying Agni’s more general power to himself and his people.

01 अच्छा वो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अ᳓छा वो अग्नि᳓म् अ᳓वसे
देवं᳓ गासि स᳓ नो व᳓सुः
रा᳓सत् पुत्र᳓ ऋषूणा᳐᳓म्
ऋता᳓वा पर्षति द्विषः᳓

02 स हि - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ हि᳓ सत्यो᳓ य᳓म् पू᳓र्वे चिद्
देवा᳓सश् चिद् य᳓म् ईधिरे᳓
हो᳓तारम् मन्द्र᳓जिह्वम् इ᳓त्
सुदीति᳓भिर् विभा᳓वसुम्

03 स नो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

स᳓ नो धीती᳓ व᳓रिष्ठया
श्र᳓यिष्ठया+ च सुमती᳓°
अ᳓ग्ने रायो᳓ दिदीहि नः
सुवृक्ति᳓भिर् वरेणिय

04 अग्निर्देवेषु राजत्यग्निर्मर्तेष्वाविशन् - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अग्नि᳓र् देवे᳓षु राजति
अग्नि᳓र् म᳓र्तेषु आविश᳓न्
अग्नि᳓र् नो हव्यवा᳓हनो
अग्निं᳓ धीभिः᳓ सपर्यत

05 अग्निस्तुविश्रवस्तमं तुविब्रह्माणमुत्तमम् - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अग्नि᳓स् तुवि᳓श्रवस्तमं
तुवि᳓ब्रह्माणम् उत्तम᳓म्
अतू᳓र्तं श्रावय᳓त्पतिम्
पुत्रं᳓ ददाति दाशु᳓षे

06 अग्निर्ददाति सत्पतिम् - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अग्नि᳓र् ददाति स᳓त्पतिं
सासा᳓ह यो᳓ युधा᳓ नृ᳓भिः
अग्नि᳓र् अ᳓त्यं रघुष्य᳓दं
जे᳓तारम् अ᳓पराजितम्

07 यद्वाहिष्टं तदग्नये - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

य᳓द् +++(प्रीतेर्)+++ वा᳓हिष्ठन्+++(=वाहयितृतमं)+++ त᳓द् +++(स्तोत्रम्)+++
अग्न᳓ये बृह᳓द् अर्च+++(=बहुमन्यस्व)+++ विभा+++(=तेजो)+++वसो+++(=धन)+++ ।
+++(गो-)+++म᳓हिषीव त्व᳓द्+++(=त्वत्तः)+++ रयि᳓स् त्व᳓द् वा᳓जा उ᳓दीरते ॥

08 तव द्युमन्तो - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

त᳓व द्युम᳓न्तो अर्च᳓यो
ग्रा᳓वेव उच्यते बृह᳓त्
उतो᳓ ते तन्यतु᳓र् यथा
स्वानो᳓ अर्त त्म᳓ना दिवः᳓

09 एवाँ अग्निम् - अनुष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

एवाँ᳓ अग्निं᳓ वसूय᳓वः
सहसानं᳓ ववन्दिम
स᳓ नो वि᳓श्वा अ᳓ति द्वि᳓षः
प᳓र्षन् नावे᳓व सुक्र᳓तुः