०२६

सर्वाष् टीकाः ...{Loading}...
सायण-भाष्यम्

‘अहं मनुः’ इति सप्तर्चं पञ्चमं सूक्तं वामदेवस्यार्षम् । अत्रेयमनुक्रमणिका— ‘अहं मनुः सप्ताद्याभिस्तिसृभिरिन्द्रमिवात्मानमृऋषिस्तुष्टावेन्द्रो वात्मानं परा नवाष्टौ वा श्येनस्तुतिः’ इति । अत्र ‘अहं मनुः’ इत्याद्याभिस्तिसृभिरात्मानमिन्द्ररूपेण वामदेवः स्तुतवान् । यद्वा । इन्द्र एव आत्मानं स्तुतवान् । अतो वामदेववाक्यपक्षे वामदेव ऋषिरिन्द्रो देवता । इन्द्रवाक्यपक्षे त्विन्द्र ऋषिः परमात्मा देवता । त्रिष्टुप् छन्दः । अवशिष्टानां वामदेव ऋषिः । अवशिष्टाभिरुत्तरसूक्तेन च सुपर्णात्मना ब्रह्म स्तूयते । अतस्तासां परब्रह्म देवता । श्येननाम्न्येकाहे माध्यंदिनसवने मरुत्वतीयशस्त्रे इदं सूक्तम् । सूत्रितं च- श्येनाजिराभ्यामभिचरन्यजेताहं मनुर्गर्भे नु सन्’ ( आश्व. श्रौ. ९. ७ ) इति ॥

Jamison Brereton

26 (322)
Indra (1–3), Praise of Falcon (4–7) [Soma-Theft]
Vāmadeva Gautama
7 verses: triṣṭubh
The next two hymns treat the famous myth of the theft of Soma from heaven. Soma was being held captive in a well-fortified citadel there, guarded by an archer named Kr̥śānu. A falcon carried him off by stealth, and though shot at by Kr̥śānu, the bird only lost a single feather (a tale told more fully in several Brāhmaṇa accounts). Delivered to Manu, the first sacrificer, the soma was then available to be ritually prepared for Indra, who cannot perform his great deeds without it.
The first of the two hymns is entirely couched as the speech of Indra (in our view, though the Anukramaṇī assigns at least vss. 4–7 to the poet Vāmadeva and takes the first three verses either as Vāmadeva’s speech [impersonating Indra] or as Indra’s himself). It begins (vss. 1–3) as a standard Indra ātmastuti (self-praise), with 1st-person boasting about his deeds and identities; see, for example, X.48–49. (On the ātmastuti in general, see Thompson 1997.) In verse 4 he addresses his usual warrior band, the Maruts, with a laud of the falcon as the best of birds because of his soma-stealing exploit, which he then narrates in overlapping sequence (focusing on the central deed, “he brought [the soma]”) in the remaining three verses (5–7). The last half of verse 7 alludes glancingly to the associated departure of the shad owy figure Plenitude, the personification (or rather deification) of plenty, a frequent companion of Soma’s, presumably because of the association of the distribution of gifts with the performance of the Soma Sacrifice, especially the Morning Pressing. Judging from verse 7 in this hymn and verses 2–3 in the next one, Plenitude prob
ably was carried away from heaven at the same time as Soma—though the poet expresses some doubts in IV.27.3.

Jamison Brereton Notes

Indra (1-3), Praise of the falcon (4-7) [=Soma-theft] As indicated in the published introduction, I believe the whole hymn is spoken by Indra, against the Anukramaṇī but with Geldner (/Witzel Gotō).

26-27 ...{Loading}...
Jamison Brereton Notes

These are the famous hymns devoted to the stealing of soma from heaven.

Unfortunately they are very obscure in many details, esp. IV.27. The myth and these hymns are treated in detail by U. Schneider, Der Somaraub des Manu (1971).

01 अहं मनुरभवम् - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अह᳓म् म᳓नुर् अभवं सू᳓रियश् च
अहं᳓ कक्षी᳓वाँ ऋ᳓षिर् अस्मि वि᳓प्रः
अहं᳓ कु᳓त्सम् आर्जुनेयं᳓ नि᳓ ऋञ्जे
अहं᳓ कवि᳓र् उश᳓ना प᳓श्यता मा

02 अहं भूमिमददामार्यायाहम् - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अह᳓म् भू᳓मिम् अददाम् आ᳓रियाय
अहं᳓ वृष्टिं᳓ दाशु᳓षे म᳓र्तियाय
अह᳓म् अपो᳓ अनयं वावशाना᳓
म᳓म देवा᳓सो अ᳓नु के᳓तम् आयन्

03 अहं पुरो - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

अह᳓म् पु᳓रो मन्दसानो᳓ वि᳓ ऐरं
न᳓व साकं᳓ नवतीः᳓ श᳓म्बरस्य
शततमं᳓ वेशि᳓यं सर्व᳓ताता
दि᳓वोदासम् अतिथिग्वं᳓ य᳓द् आ᳓वम्

04 प्र सु - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

प्र᳓ सु᳓ ष᳓ वि᳓भ्यो मरुतो वि᳓र् अस्तु
प्र᳓ श्येनः᳓ श्येने᳓भिय आशुप᳓त्वा
अचक्र᳓या य᳓त् स्वध᳓या सुपर्णो᳓
हव्य᳓म् भ᳓रन् म᳓नवे देव᳓जुष्टम्

05 भरद्यदि विरतो - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

भ᳓रद् य᳓दि वि᳓र् अ᳓तो वे᳓विजानः
पथो᳓रु᳓णा म᳓नोजवा असर्जि
तू᳓यं ययौ म᳓धुना सोमिये᳓न
उत᳓ श्र᳓वो विविदे श्येनो᳓ अ᳓त्र

06 ऋजीपी श्येनो - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

ऋजीपी᳓ श्येनो᳓ द᳓दमानो अंशु᳓म्
पराव᳓तः शकुनो᳓ मन्द्र᳓म् म᳓दम्
सो᳓मम् भरद् दादृहाणो᳓ देवा᳓वान्
दिवो᳓ अमु᳓ष्माद् उ᳓त्तराद् आदा᳓य

07 आदाय श्येनो - त्रिष्टुप्

विश्वास-प्रस्तुतिः ...{Loading}...

आदा᳓य श्येनो᳓ अभरत् सो᳓मं
सह᳓स्रं सवाँ᳓ अयु᳓तं च साक᳓म्
अ᳓त्रा पु᳓रंधिर् अजहाद् अ᳓रातीर्
म᳓दे सो᳓मस्य मूरा᳓ अ᳓मूरः