२१

मन्त्रेण हैके अग्नये समिधमाहार्षं बृहते जातवेदसे तया त्वमग्ने वर्द्धस्व समिधा ब्रह्मणा वयं स्वाहेति १

1. Some (do this) with a Mantra: ‘To Agni I have brought a piece of wood, to the great Jātavedas. Through that piece of wood increase thou, O Agni; through the Brahman (may) we (increase). Svāhā!’

मन्त्रेण हैके अग्नये समिधमाहार्षं बृहते जातवेदसे तया त्वमग्ने वर्द्धस्व समिधा ब्रह्मणा वयं स्वाहेति १

स समिधमाधायाग्निमुपस्पृश्य मुखं निमार्ष्टि त्रिस्तेजसा मा समनज्मीति २

2. Having put the fuel (on the fire) and having touched the fire, he three times wipes off his face with (the words), ‘With splendour I anoint myself.’

स समिधमाधायाग्निमुपस्पृश्य मुखं निमार्ष्टि त्रिस्तेजसा मा समनज्मीति २

तेजसा ह्येवात्मानं समनक्तीति विज्ञायते ३

3. ‘For with splendour does he anoint himself’ - this is understood (in the Śruti).

तेजसा ह्येवात्मानं समनक्तीति विज्ञायते ३

मयि मेधां मयि प्रजां मय्यग्निस्तेजो दधातु
मयि मेधां मयि प्रजां मयीन्द्र इन्द्रियं दधातु
मयि मेधां मयि प्रजां मयि सूर्यो भ्राजो दधातु ।
यत्ते अग्ने तेजस्तेनाहं तेजस्वी भूयासं
यत्ते अग्ने वर्चस्तेनाहं वर्चस्वी भूयासं
यत्ते अग्ने हरस्तेनाहं हरस्वी भूयासं
इत्युपस्थाय जान्वाच्योपसङ्गृह्य ब्रूयादधीहि भोः सावित्रीं भो३ अनुब्रू३हीति४

4. ‘On me may Agni bestow insight, on me offspring, on me splendour.

‘On me may Indra bestow insight, on me offspring, on me strength (indriya).

‘On me may Sūrya bestow insight, on me offspring, on me radiance.

‘What thy splendour is, Agni, may I thereby become resplendent.

‘What thy vigour is, Agni, may I thereby become vigorous.

‘What thy consuming power is, Agni, may I thereby obtain consuming power’ - with (these formulas) he should approach the fire, bend his knee, embrace (the teacher’s feet), and say to him, ‘Recite, sir! The Sāvitrī, sir, recite!’

मयि मेधां मयि प्रजां मय्यग्निस्तेजो दधातु
मयि मेधां मयि प्रजां मयीन्द्र इन्द्रियं दधातु
मयि मेधां मयि प्रजां मयि सूर्यो भ्राजो दधातु ।
यत्ते अग्ने तेजस्तेनाहं तेजस्वी भूयासं
यत्ते अग्ने वर्चस्तेनाहं वर्चस्वी भूयासं
यत्ते अग्ने हरस्तेनाहं हरस्वी भूयासं
इत्युपस्थाय जान्वाच्योपसङ्गृह्य ब्रूयादधीहि भोः सावित्रीं भो३ अनुब्रू३हीति४

तस्य वाससा पाणिभ्यां च पाणी सङ्गृह्य सावित्रीमन्वाह पच्छोऽर्द्धर्चशः सर्वाम् ५

5. Seizing with his (i.e. the student’s) garment and with (his own) hands (the student’s) hands (the teacher) recites the Sāvitrī, (firstly) Pāda by Pāda, (then) hemistich by hemistich, (and finally) the whole (verse).

तस्य वाससा पाणिभ्यां च पाणी सङ्गृह्य सावित्रीमन्वाह पच्छोऽर्द्धर्चशः सर्वाम् ५

यथाशक्ति वाचयीत ६

6. He should make him recite (the Sāvitrī) as far as he is able.

यथाशक्ति वाचयीत ६

हृदयदेशेऽस्योर्द्ध्वाङ्गुलिं पाणिमुपदधाति मम व्रते हृदयन्ते दधामि मम चित्तमनु चित्तं ते अस्तु । मम वाचमेकव्रतो जुषस्व बृहस्पतिष्ट्वा नियुनक्तु मह्यमिति ७

7. On the place of his (i.e. the student’s) heart (the teacher) lays his hand with the fingers upwards, with (the formula), ‘Into my will I take thy heart; after my mind shall thy mind follow; in my word thou shalt rejoice with all thy will; may Bṛhaspati join thee to me.’

हृदयदेशेऽस्योर्द्ध्वाङ्गुलिं पाणिमुपदधाति मम व्रते हृदयन्ते दधामि मम चित्तमनु चित्तं ते अस्तु । मम वाचमेकव्रतो जुषस्व बृहस्पतिष्ट्वा नियुनक्तु मह्यमिति ७