१७

तृतीये वर्षे चौलं यथाकुलधर्मं वा १

1. In the third year the Caula (i.e. the tonsure of the child’s head), or according to the custom of the family.

तृतीये वर्षे चौलं यथाकुलधर्मं वा १

उत्तरतोऽग्नेर्व्रीहियवमाषतिलानां पृथक्पूर्णशरावाणि निदधाति २

2. To the north of the fire he places vessels which are filled respectively, with rice, barley, beans, and sesamum seeds;

उत्तरतोऽग्नेर्व्रीहियवमाषतिलानां पृथक्पूर्णशरावाणि निदधाति २

पश्चात्कारयिष्यमाणो मातुरुपस्थ आनडुहं गोमयं नवे शरावे शमीपर्णानि चोपनिहितानि भवन्ति ३

3. To the west (the boy) for whom the ceremony shall be performed, in his mother’s lap, bull-dung in a new vessel, and Śamī leaves are placed.

पश्चात्कारयिष्यमाणो मातुरुपस्थ आनडुहं गोमयं नवे शरावे शमीपर्णानि चोपनिहितानि भवन्ति ३

मातुः पिता दक्षिणत एकविंशतिकुशपिञ्जूलान्यादाय ४

4 ¹ . To the south of the mother the father (is seated) holding twenty-one bunches of Kuśa grass.

मातुः पिता दक्षिणत एकविंशतिकुशपिञ्जूलान्यादाय ४

ब्रह्मा वैतानि धारयेत् ५

5. Or the Brahman should hold them.

ब्रह्मा वैतानि धारयेत् ५

पश्चात्कारयिष्यमाणस्यावस्थाय शीतोष्णा अपः समानीयोष्णेन वा य उदकेनेहीति ६

6. To the west of (the boy) for whom the ceremony is to be performed, (the father) stations himself and pours cold and warm water together with (the words), ‘With warm water, O Vāyu, come hither!’

पश्चात्कारयिष्यमाणस्यावस्थाय शीतोष्णा अपः समानीयोष्णेन वा य उदकेनेहीति ६

तासां गृहीत्वा नवनीतं दधिद्रप्सान्वा प्रदक्षिणं शिरस्त्रिरुन्दति अदितिः केशान्वपत्वाप उन्दन्तु वर्चस इति ७

7. Taking of that (water), (and) fresh butter, or (some) drops of curds, he three times moistens (the boy’s) head, from the left to the right, with (the formula), ‘May Aditi cut thy hair; may the waters moisten thee for vigour!’

तासां गृहीत्वा नवनीतं दधिद्रप्सान्वा प्रदक्षिणं शिरस्त्रिरुन्दति अदितिः केशान्वपत्वाप उन्दन्तु वर्चस इति ७

दक्षिणे केशपक्षे त्रीणि त्रीणि कुशपिञ्जूलान्यभ्यात्माग्राणि निदधाति ओषधे त्रायस्वैनमिति ८

8 ² . Into the right part (of the hair) he puts each time three Kuśa bunches, with the points towards (the boy) himself, with (the words), ‘Herb! protect him!’

दक्षिणे केशपक्षे त्रीणि त्रीणि कुशपिञ्जूलान्यभ्यात्माग्राणि निदधाति ओषधे त्रायस्वैनमिति ८

स्वधिते मैनं हिंसीरिति निष्पोड्य लौहेन क्षुरेण ९

9. (With the words,) ‘Axe! do no harm to him!’ he presses a copper razor (on the Kuśa blades),

स्वधिते मैनं हिंसीरिति निष्पोड्य लौहेन क्षुरेण ९

प्रछिनत्ति येनावपत्सविता क्षुरेण सोमस्य राज्ञो वरुणस्य विद्वान् । तेन ब्रह्माणो वपतेदमस्यायुष्माञ्जरदष्टिर्यथासदिति १०

10. And cuts (the hair) with (the verse), ‘The razor with which in the beginning Savitṛ the knowing one has shaved (the beard) of king Soma and of Varuṇa, with that, ye Brāhmaṇas, shave now his (hair), that he may be blessed with long life, with old age.’

प्रछिनत्ति येनावपत्सविता क्षुरेण सोमस्य राज्ञो वरुणस्य विद्वान् । तेन ब्रह्माणो वपतेदमस्यायुष्माञ्जरदष्टिर्यथासदिति १०

प्रच्छिद्यप्रच्छिद्य प्रागग्राञ्छमीपर्णैः सह मात्रे प्रयच्छति तानानडुहे गोमये निदधाति ११

11. Each time that he has cut, he gives (the hairs) with their points to the east, together with Śamī leaves, to the mother. She puts them down on the bull-dung.

प्रच्छिद्यप्रच्छिद्य प्रागग्राञ्छमीपर्णैः सह मात्रे प्रयच्छति तानानडुहे गोमये निदधाति ११

येन धाता बृहस्पतेरग्नेरिन्द्रस्य चायुषेऽवपत् । तेन त आयुषे वपामि सुश्लोक्याय स्वस्तय इति द्वितीयम् ।
येन भूयश्चरात्र्यां ज्योक्च पश्याति सूर्यम् । तेन त आयुषे वपामि सुश्लोक्याय स्वस्तय इति तृतीयम् १२

12. ‘With what Dhātṛ has shaven (the head) of Bṛhaspati, Agni and Indra, for the sake of long life, with that I shave thy (head) for the sake of long life, of glory, and of welfare’ - thus a second time.

13 ³ . ‘By what he may at night further see the sun, and see it long, with that I shave thy (head) for the sake of long life, of glory, and of welfare’ - thus a third time.

येन धाता बृहस्पतेरग्नेरिन्द्रस्य चायुषेऽवपत् । तेन त आयुषे वपामि सुश्लोक्याय स्वस्तय इति द्वितीयम् ।
येन भूयश्चरात्र्यां ज्योक्च पश्याति सूर्यम् । तेन त आयुषे वपामि सुश्लोक्याय स्वस्तय इति तृतीयम् १२

सर्वैर्मन्त्रैश्चतुर्थम् १३

14. With all (the indicated) Mantras a fourth time.

सर्वैर्मन्त्रैश्चतुर्थम् १३

एवमुत्तरतस्त्रिः १४

15. Thus three times on the left side (of the head).

एवमुत्तरतस्त्रिः १४

क्षुरतेजो निमृजेद्यत्क्षुरेण मर्चयता सुपेशसा वप्ता वपसि केशान् । शुन्धि शिरो मास्यायुः प्रमोषीरिति १५

16 ⁴ . Let him wipe off the edge of the razor with (the words), ‘If thou shavest, as a shaver, his hair with the razor, the wounding, the well-shaped, purify his head, but do not take away his life.’

क्षुरतेजो निमृजेद्यत्क्षुरेण मर्चयता सुपेशसा वप्ता वपसि केशान् । शुन्धि शिरो मास्यायुः प्रमोषीरिति १५

नापितं शिष्याच्छीतोष्णाभिरद्भिरवर्थं कुर्वाणोऽक्षण्वन्कुशलीकुर्विति १६

17. Let him give orders to the barber, ‘With lukewarm water doing what has to be done with water, without doing harm to him, arrange (his hair) well.’

नापितं शिष्याच्छीतोष्णाभिरद्भिरवर्थं कुर्वाणोऽक्षण्वन्कुशलीकुर्विति १६

यथाकुलधर्मं केशवेशान् कारयेत् १७

18 ⁵ . Let him have the arrangement of the hair made according to the custom of his family.

यथाकुलधर्मं केशवेशान् कारयेत् १७

आवृतैव कुमार्य्यै १८

19. The rite only (without the Mantras) for a girl.

आवृतैव कुमार्य्यै १८