वामदेव्यम् अक्षः। आ०गृ०सू० २.६.२
वामदेव्यम् असि। पं०वि०ब्रा० १.७.४; ला०श्रौ० २.८.७; पा०गृ०सू० ३.१४.५; हि०गृ०सू० १.१२.२
वामदेव्यम् आत्मा। शा० श्रौ० ६.३.८
वामदेव्यम् उदरम् ओदनस्य। अ०वे० ४.३४.१²
वामदेव्येन सामानि। का०सं० ३५.१५
वामदेव्ये श्रयस्व। शा० गृ० ३.३.१ (देखें–पृथिव्यां वामदेव्ये)
(ओम् ) वामनं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.१०
वामना अनड्वाहा आग्नावैष्णवाः। वा०सं० २४.८; मै०सं० ३.१३.९, १७०.६
वामं दग्नेथां घर्मदुघे इव धेनू। अ०वे० ४.२२.४² (देखें–संदुहाथां)
वामं देवः करूडती। ऋ०वे० ४.३०.२४⁴; निरुक्त ६.३१⁴
वामं धत्त यजमानाय सुन्वते। ऋ०वे० ५.६०.७⁴
वामं धत्थ मनवे विश्ववेदसः। ऋ०वे० ८.२७.२१³
वामं नृभ्यो अभिवीता सखिभ्यः। ऋ०वे० ७.२७.४⁴
वामं नो अस्त्व् अर्यमन्। ऋ०वे० ८.८३.४¹; का०ब्रा० २६.१३
वामम् अद्य सवितर् वामम् उ श्वः। ऋ०वे० ६.७१.६¹; वा०सं० ८.६¹; तै०सं० १.४.२३.१¹, २.२.१२.२¹; मै०सं० ४.१२.२¹, १८०.१३; का०ब्रा० २३.३;
श०ब्रा० ४.४.१.६; आ०श्रौ० २.१६.११; आप०श्रौ० ६.२३.१¹. प्रतीकः वामम् अद्य सवितः। आप०श्रौ० १३.१३.१; मा०श्रौ० ११.७.१ (द्वितीयांश); वामम्
अद्य। मै०सं० ४.१४.६, २२४.१; शा०श्रौ० ६.१०.१०, ९.२७.२ (भाष्य); का०श्रौ० १०.५.१३
वामम् अस्मभ्यं धातु। (अ०वे० धावतु) शर्म तुभ्यम्। ऋ०वे० १०.५६.२²; अ०वे० ६.९२.३²
वामम् एषि द्रविणं भिक्षमाणः। ऋ०वे० ३.६१.६⁴
वामं पितृभ्यो य इदम् समेरिरे। (अ०वे० द ईरिरे)। ऋ०वे० १०.४०.१०³; अ०वे० १४.१.४६³; आ०मं०पा० १.१.६³
वामं पूषा वामं भगः। ऋ०वे० ४.३०.२४³; निरुक्त ६.३१³
वामं प्रयत्य् अध्वरे। वा०सं० ४.५²; मै०सं० १.२.२², ११.११; श०ब्रा० ३.१.३.२४² (तुल० नीचे अग्ने प्रयत्य्)
वामस्य हि क्षयस्य देव भूरेः। ऋ०वे० ६.७१.६³; वा०सं० ८.६³; तै०सं० १.४.२३.१³, २.२.१२.२³; मै०सं० ४.१२.२³, १८०.१४; श०ब्रा० ४.४.१.६³;
आप०श्रौ० ६.२३.१³
वामस्य हि प्रचेतसः। ऋ०वे० ८.८३.५¹
वामी ते संदृशि विश्वं रेतो धेषार् (का०सं० धिद) तव वामीर् (का०सं० वाम्य्) अनु सँदृशि। मै०सं० १.३.१, २९.१२; का०सं० ३.९. प्रतीकः वामी ते संदृशि विश्वं रेतो धिषाय। मै०सं० ४.५.४, ६८.६; वामी ते संदृशि. मा०श्रौ० २.५.२.२२। (देखें–अगला तथा तुलना विश्वस्य ते)
वामी नाम संदृशि विश्वा वामानि धीमहि। जै०ब्रा० १.१७४। देखें-पूर्व का।
वामी प्रणीतिः सुरणा उपेतयः। ऋ०वे० १०.६९.१²
वामीर् इष आ वहतं सुवीराः। ऋ०वे० ३.५३.१²; सा०वे० १.३३८²; का०सं० २३.११²
वामी वामस्य धूतयः। ऋ०वे० ६.४८.२०¹
वाय उक्थेभिर् जरन्ते। ऋ०वे० १.२.२¹
वायव आरोहणवाहान् (का०सं०(अ) ओहा) अनड्वाहौ। तै०सं० ५.६.२१.१; का०सं०(अ) १०१
वायव इन्द्रवायुभ्यां त्वा। वा०सं० ७.८; मै०सं० १.३.६, ३२.१४; का०सं० ४.२ (द्वितीयांश); श०ब्रा० ४.१.३.१९; मा०श्रौ० २.३.८.३
(देखें–इन्द्रवायुभ्यां त्वा)
वायव इन्द्रवायुभ्याम् अनुब्रूहि। का०सं० २७.३; आप०श्रौ० १२.२०.१८; मा०श्रौ० २.३.८.५
वायव इन्द्रवायुभ्यां प्रेष्य। आप०श्रौ० १२.२०.२३; मा०श्रौ० २.३.८.५
वायव (मै०सं० तै०ब्रा० मा०श्रौ० दवा; का०सं० दवस्) स्थ। वा०सं० १.१; तै०सं० १.१.१.१; मै०सं० १.१.१, १.२, ४.१.१ (द्वितीयांश) १.१०, १२;
का०सं० १.१, ३०.१०; गो०ब्रा० १.१.२९; श०ब्रा० १.७.१.३; तै०ब्रा० ३.२.१.३, ४; का०श्रौ० ४.२.७; आप०श्रौ० १.२.२; मा०श्रौ० १.१.१.१६
वायव् आ चन्द्रेण रथेन। ऋ०वे० ४.४८.१³-४³
वायव् आ चन्द्रेण राधसा गतम्। ऋ०वे० १.१३५.४⁶
वायव् आ याहि दर्शत। ऋ०वे० १.२.१¹; आ०ब्रा०४.२९.६; का०ब्रा० १४.५; ऐ०आ० १.१.४.१¹; आ०श्रौ० ५.५.२, १०.५; शा०श्रौ० ७.२.२, १०.९,
११.९.३; मा०श्रौ० २.३.१.१६¹; निरुक्त १०.२¹. प्रतीकः वायव् आ . वृ०हा०सं० ८.६९ (तुल० ऋ०वि०१.१७.१)
वायव् आ याहि वीतये। ऋ०वे० ५.५१.५¹; आ०ब्रा०५.१.१२; आ०श्रौ० ७.१०.५; शा०श्रौ० १०.४.५ (तुल० बृ. दा. ५.४६)
वायव् आ रुन्दद्धि नो मृगान्। कौ० सू० १२७.५¹
वायव् इडा ते माता। आप०श्रौ० ४.१०.५
वायव् इन्द्रश् च चेतथः। ऋ०वे० १.२.५¹
वा इन्द्रश् च शुश्मिणा। ऋ०वे० ४.४७.३¹; सा०वे० २.९८०¹
वायव् इन्द्रश् च सुन्वते। ऋ०वे० १.२.६¹
वायवे च त्वान्तरिक्षाय च। (जाँचे उन्नयामि) आप०श्रौ० ६.८.१
वायवे चाण्डालम्। वा०सं० ३०.२१; तै०ब्रा० ३.४.१.१७
वायव् एते (तथा एतौ) ते वायो। आप०श्रौ० ७.२८.४
वायवे त्वा। वा०सं० ७.७; तै०सं० १.२.३.३, ४.४.१, ६.१.४.८; मै०सं० १.२.३, १२.१४, १.३.६, ३२.११, ३.६.१०, ७३.१७; का०सं० ४.२, २३.६;
श०ब्रा० ४.१.३.१८; आप०श्रौ० १०.१८.८, १२.१४.९, २०.५.४; मा०श्रौ० १.६.१.३२ (तुल० वाताय त्वा)
वायवे त्वा जुष्टं प्रोक्षामि। वा०सं० २२.५; मै०सं० ३.१२.१, १६०.४; श०ब्रा० १३.१.२.७. प्रतीकः वायवे त्वा। तै० ब्रा० ३.८.७.१
वायवे नमः। का०सं०(अ) ११.६; गोपाल उप० २. प्रतीकः वायवे। गो०गृ० ४.७.४१; सा० वि० ब्रा० ३.३.५
वायवे बलाकाः। वा०सं० २४.२२; मै०सं० ३.१४.३, १७३.३
वायव एष ते वायो। आप०श्रौ० ७.२८.४
वायवे सम् अनमत्। तै०सं० ७.५.२३.१; का०सं०(अ) ५.२० (देखें–अगला, अन्तरिक्षे वायवे)
वायवे (पढें– वायो वे) स्तोकानाम्। कौ० सू० ४४.३७ (देखें–वायो वे तथा वायोः स्तोकानाम्)
वायवे स्वाहा। अ०वे० १९.४३.२; वा०सं० २२.६, ३९.१; तै०सं० ३.४.२.१, ७.१.१४.१, १६.१, २०.१; मै०सं० ३.१२.२, १६०.९; का०सं०(अ) १.५, ७,
११; ष०ब्रा० ५.८; अ० ब्रा० ८; श०ब्रा० १२.६.१.२३, १३.१.३.३, १४.३.२.७; तै०ब्रा० ३.१.४.१३, ८.६.४, १७.२; का०श्रौ० २५.११.२७; आप०श्रौ० ९.१०.५, २०.११.७; कौ० सू० ११७.२, ११९.४, १३५.९; सा० वि० ब्रा० १.८.१३ (तुल० वाताय स्वाहा)
वायव्य आज्यभागः। तै०सं० ७.५.२१.१; का०सं०(अ) ५.१८
वायव्यं श्वेतम्। आप०श्रौ० १९.१६.३ (तुल० अगला किन्तु एक)
वायव्यदिगधिपतये वायवे नमः। मा०श्रौ० ११.७.१
वायव्यः श्वेतः पुछे। वा०सं० २४.१; मै०सं० ३.१३.२, १६८.१३ (तुल० पूर्व का किन्तु एक)
वायव्यानि च मे द्रोणकलशश् च मे। वा०सं० १८.२१; मै०सं० २.११.५, १४३.८; का०सं० १८.११ (देखें–द्रोणकलशश्)
वायव्या यवागूः प्रतिधुग् वा। मै०सं० १.१०.१, १४१.४
वायव्यैर् वायव्यान्य् आप्नोति। वा०सं० १९.२७¹
वायव्यो ह्रियमाणः। वा०सं० ३९.५
वायसो दोषा दयमानोअबूबुधत्। निरुक्त ४.१७⁴
वायसोऽसि नमोऽस्तु ते। आ०गृ०सू० १.२.८² (समालोचना टीका)
वायुः पञ्चहोता स प्राणः। तै०आ० ३.७.२
वायुः पशुर् आसीत् तेनायजन्त (का०सं०(अ) दयजल) स एतं लोकम् अजयद् यस्मिन् वयुः स ते लोको भविष्यति तं जेष्यसि। (तै०सं० स ते
लोकस् तस्मात् त्वान्तर् एष्यामि यदि नावजिघ्रसि; का०सं०(अ) स ते लोकस् तं जेष्यस्य् अथावजिघ्र)। वा०सं० २३.१७; तै०सं० ५.७.२६.१; का०सं०(अ) ५.४; श०ब्रा० १३.२.१७.१४
वायुः पात्रैः। तै०आ० ३.८.२
वायुः पुनातु। वा०सं० ३५.३; श०ब्रा० १३.८.२.६; का०श्रौ० २१.४.१ (तुल० वायुर् नः पातु तथा धाता पुनातु)
वायुः पूतः पवित्रेण। वा०सं० १०.३१¹; तै०सं० १.८.२१.१¹; मै०सं० ३.११.७¹, १५०.६; का०सं० १२.९¹ (द्वितीयांश); श०ब्रा० ५.५.४.२२¹; तै०ब्रा०
१.८.५.५, २.६.१.२¹ (द्वितीयांश). प्रतीकः वायुः पूतः। का०सं० ३७.१८; का०श्रौ० १५.१०.११; मा०श्रौ० ५.२.११.१३ (देखें–वायोः इत्यादि)
वायुः पूयमानः। वा०सं० ८.५७; तै०सं० ४.४.९.१
वायुः पूषा वरुणः सोमो अग्निः। ऐ०आ० ५.१.१.१२³
वायुः पूषा सरस्वती सजोषसः। ऋ०वे० १०.६५.१²
वायुः पूषा स्वस्तये नियुत्वान्। ऋ०वे० ७.३९.२⁴; वा०सं० ३३.४४⁴; निरुक्त ५.२८⁴
वायुः प्रतिहर्ताहाम् मानुषः। ला०श्रौ० १.१०.२५ (देखें–वायुर् हिंद)
वायुः प्राणः। शा० श्रौ० १०.१७.४ (देखें–वातः प्राणः)
वायुः प्राणान् दधातु मे। अ०वे० १९.४३.२⁴
वायुं युजम् अकृत वाज्य् अर्वा। तै०सं० ७.५.१९.१; का०सं०(अ) ५.१५
वायुं वयांसि सर्वाणि। तै० ब्रा० ३.१२.७.४¹
वायुं सोमा असृक्षत। ऋ०वे० ९.४६.२³
वायुगोपा उपासते। ऋ०वे० १०.१५१.४²; तै०ब्रा० २.८.८.७²
वायुना दत्ताः। मा०श्रौ०सू० २.१४.२६
वायुना देवेनान्तरिक्षलोकेन लोकानां यजुर्वेदेन वेदानां तेन त्वा शमयाम्य् असौ स्वाहा। शा० गृ० १.१६.३
वायुनान्तरिक्षम्। का०सं०(अ) ३.४
वायुना प्राणाः। का०सं० ३५.१५ (देखें–वातेन प्राणान्)
वायुनेत्रः सुप्रणीतिः सुनीतिः। कौ० सू० १३५.९⁴
(ओम् ) वायुं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.५ (तुल० वायुस् तृप्यतु)
वाव्युं तेऽन्तरिक्षवन्तम् ऋछन्तु, ये माघायव एतस्या दिशोऽभिदासान्। अ०वे० १९.१८.२
वायुम् आ रोह धर्मणा। ऋ०वे० ९.६३.२२³; सा०वे० १.४८३³, २.५८५³
वायुम् इन्द्रं प्रजापतिम्। मा०श्रौ०सू० २.१.६²
वायुम् ऋता ते पराञ्चो व्यथन्ताम्। अ०वे० ४.४०.६³
वायुं पादं ब्रह्मणा धारयन्ति। गो०ब्रा० १.५.२४⁴
वायुं पृणन्ति राधसा नृतमाः। ऋ०वे० ६.४.७⁴; वा०सं० ३३.१३⁴ (खण्ड : वायुं पृणन्ति। निरुक्त १.१७)
वायुं प्रपद्ये। तै०आ० ४.४२.२
वायुर् अग्रेगा यज्ञप्रीः। वा०सं० २७.३१¹; का०सं० १०.१२¹; तै०ब्रा० २.४.७.६¹; आ०श्रौ० २.१२.५, ५.१०.४; शा०श्रौ० ७.१०.९¹. प्रतीकः वायुर्
अग्रेगाः। का०सं० २१.१४
वायुर् अधिपतिः। मै०सं० २.८.१४, ११७.११ (तुल० वायुर् वियत्तो तथा वायुष् टेऽधिद)
वायुर् अधिपतिर् आसीत्। वा०सं० १४.३०; तै०सं० ४.३.१०.२; मै०सं० २.८.६, ११०.१७; का०सं० १७.५; श०ब्रा० ८.४.३.१५
वायुर् अधिह्रियमाणः। का०सं० ३४.१४ (नीचे देखें– वातोऽभ्यावृत्तः)
वायुर् अनिलम् अमृतम्। वा०सं० ४०.१५¹; श०ब्रा० १४.८.३.१¹; बृ० उ० ५.१५.१¹; इशोप०१७¹
वायुर् अन्तरिक्षस्य। तै०सं० ३.४.५.१; पा०गृ०सू० १.५.१० (देखें–अगला तथा वायोऽन्तरिद)
वायुर् अन्तरिक्षस्याधिपतिः स मावतु। अ०वे० ५.२४.८. प्रतीकः वायुर् अन्तरिक्षस्य। वै० सू० १९.२ (नीचे देखें– पूर्व का)
वायुर् अन्तरिक्षाद् यज्ञपतिं पातु। मा०श्रौ० ५.२.१५.८
वायुर् अन्तरिक्षान् महतो वरिम्णः। अ०वे० १२.५.७२²
वायुर् अन्तरिक्षेणोदक्रामत्। अ०वे० १९.१९.२¹
वायुर् अमित्राणाम्। अ०वे० ११.१०.१६¹
वायुर् असि। मै०सं० ४.९.७, १२७.८; मा०श्रौ० ४.३.७ (देखें–वायुर् अस्य् ऐडः)
वायुर् असि तिग्मतेजाः। (वा०सं०। श०ब्रा० दतेजा द्विषतो बधः)। वा०सं० १.२४; तै०सं० १.१.९.१; का०सं० १.९; श०ब्रा० १.२.४.७; तै०ब्रा०
३.२.९.१ (देखें–वायुस् तिग्मद)
वायुर् असि प्राणो नाम सवितुर् आधिपत्ये। तै०सं० ३.३.५.१. प्रतीकः वायुर् असि प्राणो नाम। तै०सं० ३.३.५.२; आप०श्रौ० २१.१३.८
(देखें–अगला)
वायुर् असि प्राणो नाम स्वाहा त्वा देवाय सवित्रे। मा०श्रौ० ७.२.६. प्रतीकः वायुर् असि। मा०श्रौ० ७.२.६ (देखें–पूर्व का)
वायुर् अस्मा उपामन्थत्। ऋ०वे० १०.१३६.७¹
वायुर् अस्य् अन्तरिक्षे श्रितः, दिवः प्रतिष्ठा, त्वयीदम् अन्तः, विश्वं यक्षं विश्वं भूतं विश्वं सुभूतम्, विश्वस्य भर्ता विश्वस्य जनयिता। तै० ब्रा० ३.११.१.९
वायुर् अस्य् ऐडः। तै०आ० ४.८.२, ५.७.२; आप०श्रौ० १५.९.५ (देखें–वायुर् असि)
वायुर् आवृत्तः। तै०सं० ४.४.९.१ (नीचे देखें– वातोऽभ्यावृत्तः)
वायुर् आ ह तथेति तत्। आ०श्रौ० ५.१३.१४² (देखें–तथेति)
वायुर् इव प्राणेन। सा०मं०ब्रा० २.४.१४
वायुर् उपश्रोता। तै० ब्रा० ३.७.५.४; आप०श्रौ० ४.९.६; आप० ध० सू० २.३.६.२ (देखें–अयं वायुर् उपश्रोता)
वायुर् एनाः समाकरत्। अ०वे० ६.१४१.१¹. प्रतीकः वायुर् एनाः। कौ० सू० २३.१२, १३
वायुर् गोपाः। मै०सं० १.२.३, १२.११, ३.६.९, ७३.६
वायुर् दिशां यथा गर्भः। श०ब्रा० १४.९.४.२१³; बृ० उ० ६.४.२१³ (देखें–वायुर् यथा)
वायुर् दीक्षितोऽन्तरिक्षं दीक्षा सा मा दीक्षा दीक्षयतु (जै०ब्रा० दीक्षेत) तया दीक्षया दीक्षे। जै०ब्रा० २.६५(६४); आप०श्रौ० १०.१०.६
वायुर् देवता। तै०सं० ४.४.१०.२; मै०सं० २.१३.१४, १६३.८, २.१३.२०, १६६.२; का०सं० ३९.१३
वायुर् न ईडित ईडितव्यैर् देवैर् अन्तरिक्ष्यैः (आप०श्रौ० आ न्तरिक्षैः) पातु। का०सं० ३५.२; आप०श्रौ० १४.१७.१ (तुल० वायुष् ट्वान्तरिक्षात्) वायुर् नः पातु सविता भगश् च। अ०वे० ६.५३.१⁴ (तुल० वायुः पुनातु)
वायुर् नक्षत्रम् अभ्येति निष्ट्याम्। तै० ब्रा० ३.१.१.१०¹
वायुर् न पर्फरत् क्षयद् रयीणाम्। ऋ०वे० १०.१०६.७⁴
वायुर् न पाथः परि पासि सद्यः। ऋ०वे० ७.५.७²
वायुर् न यो नियुत्वाँ इष्टयामा। ऋ०वे० ९.८८.३¹
वायुर् न राष्ट्रय अत्य् एत्य् अक्तून्। ऋ०वे० ६.४.५²
वायुर् नस् तेभ्यो रक्षतु। मै०सं० १.४.३³ (द्वितीयांश), ५०.३, ५ (देखें–वायुर् मा तेभ्यो)
वायुर् बृहस्पतिः सूर्यः। ऋ०वे० ९.५.११³
वायुर् भूत्त्वा सर्वा दिश आ वाहि। तै० ब्रा० ३.१०.४.२
वायुर् मा तत्र नयतु। अ०वे० १९.४३.२³
वायुर् मा तस्माद् एनसः। (कौ० सू० तस्मात् पातु)। वा०सं० २०.१५³; मै०सं० ३.११.१०³, १५७.४; का०सं० ३८.५³; तै०ब्रा० २.६.६.१³; कौ० सू०
११९.४³
वायुर् मा तेभ्यो रक्षतु। तै०सं० ३.५.४.१³; का०सं० ५.६³ (देखें–वायुर् नस् तेभ्यो)
वायुर् मान्तरिक्षेणैतस्या दिशः पातु। अ०वे० १९.१७.२¹ (तुल० नीचे अस्मिन् म अन्तरिक्षे)
वायुर् मे दैवोऽध्वर्यस् त्वं मानुषः। शा० श्रौ० ५.१.७
वायुर् मे प्राणे श्रितः, प्राणो हृदये, हृदयं मयि, अहम् अमृते, अमृतं ब्रह्मणि। तै० ब्रा० ३.१०.८.४
वायुर् यथा दिशां गर्भः। शा० गृ० १.१९.५³; हि०गृ०सू० १.२५.१³; आ०मं०पा० १.१२.५³ (देखें–वायुर् दिशां)
वायुर् युङ्क्ते रोहिता वायुर् अरुणा। ऋ०वे० १.१३४.३¹
वायुर् युनक्तु मनसा। पं०वि०ब्रा० १.५.११¹. प्रतीकः वायुर् युनक्तु। ला०श्रौ० २.१.१
वायुर् येषां सहचारं जुजोष। अ०वे० २.२६.१²
वायुर् व इष ऊर्जे विविनक्तु। का०सं० १.५, ३१.४; मा०श्रौ० १.२.२.२३ (नीचे देखें– देवो वः सविता विद)
वायुर् वः। (जाँचें– सर्वासां साकम्) कौ० सू० ११६.८³. (इन्द्रो वः इत्यादि का ऊह)
वायुर् ता त्वा मनुर् वा त्वा। तै०सं० १.७.७.२¹; मै०सं० १.११.१¹, १६२.१, १.११.६, १६८.४; का०सं० १३.१४¹, १४.६; तै०ब्रा० १.३.५.३; आप०श्रौ०
१८.३.३; मा०श्रौ० ७.१.२; निरुक्त १.५ (देखें–वातो वा)
वायुर् वां मनसा पुनातु। तै० ब्रा० ३.७.४.११; आप०श्रौ० १.११.७
वायुर् वियत्तोऽस्याम्। तै०सं० ४.४.५.२ (तुल० वायुर् अधिपतिः)
वायुर् वो विविनक्तु। वा०सं० १.१६; तै०सं० १.१.५.२; श०ब्रा० १.१.४.२२; तै०ब्रा० ३.२.५.११; आप०श्रौ० १.२०.११, १३.१३.१२. प्रतीकः वायुर् वः।
का०श्रौ० २.४.२० (नीचे देखें– देवो वः सविता विद)
वायुर् हिंकर्ता। तै०सं० ३.३.२.१; आप०श्रौ० १२.१७.७ (देखें–वायुः प्रतिहर्ता)
वायुश् च पूषा चापरौ। आ०ब्रा० ८.१७.२
वायुश् च यन् नियुवैते भगश् च। ऋ०वे० ७.४०.२⁴
वायुश् चान्तरिक्षं च संनते ते मे संनमताम् अदः। वा०सं० २६.१ (नीचे देखें– अन्तरिक्षे वायवे)
वायुश् चेन्द्रश् च सुमखौ। शा० श्रौ० ७.१०.१०³
वायुश् छिद्रं भिषज्यतु। (वा०सं० पृणातु ते)। वा०सं० २३.४३²; तै०सं० ५.२.१२.२²; का०सं०(अ) १०.६²
वायुः शान्तिः। तै०आ० ४.४२.५
वायुः श्वेतसिकद्रुकः। तै०आ० १.१२.३²
वायुष् टां (मा०श्रौ० टां; तै०सं०। तै०आ० वायुस् तां) अग्रे प्रमुमोक्तु देवः। अ०वे० २.३४.४³; तै०सं० ३.१.४.२³; का०सं० ३०.८³; तै०आ०
३.११.१२³; मा०श्रौ० १.८.३.३³ (तुल० अग्निष् टां)
वायुष् टे अस्त्व् अंशभूः। तै० ब्रा० ३.७.९.१³; आप०श्रौ० १२.१०.२³
वायुष् टे (तै०सं० वायुस् ते)ऽधिपतिः। वा०सं० १४.१४; तै०सं० ४.४.६.१; मै०सं० २.७.१६, ९९.१२ (तुल० वायुर् अधिद)
वायुष् टे मध्यं नयताम्। मा०श्रौ० २.३.२.१३ (देखें–अदितिर् मध्यं)
वायुष् टे वाजिन् युङ्। का०सं०(अ) ५.१५ (देखें–वायुस् ते इत्यादि)
वायुष् ट्वान्तरिक्षात् पातु सूर्यो दिवः। मा०श्रौ० १.२.५.१४ (तुल० वायुर् न ईडित)
वायुष् ट्वा पचतैर् अवतु। वा०सं० २३.१३; श०ब्रा० १३.२.७.२. प्रतीकः वायुष् ट्वा। का०श्रौ० २०.६.७ (देखें–मेष त्वा)
वायुष् ट्वा ब्रह्मणा पातु। अ०वे० १९.२७.१³
वायुष् ट्वाभिपातु (तै०सं० वायुस् त्वाद) मह्या स्वस्त्या छर्दिषा शंतमेन। वा०सं० १४.१२; तै०सं० ४.३.६.१; मै०सं० २.८.१४, ११८.३; का०सं०
४०.३; श०ब्रा० ८.३.१.१०
वायुसवितृभ्यम् आगोमुग्भ्यं पयः। मै०सं० ३.१५.११, १८१.२ (देखें–वायोसावित्र)
वायुस् तां अग्रे इत्यादि। (देखें– वायुष् टां इत्यादि)
वायुस् तिग्मतेजाः। मै०सं० १.१.१०, ५.१२ (देखें–वायुर् असि तिग्माद)
वायुस् तृतीये। वा०सं० ३९.६
वायुस् तृप्यतु। शा० गृ० ४.९.३, ६.६.१० (तुल० वायुं तर्पयामि)
वायुस् तेऽधिपतिः। (देखें– वायुष् टे इत्यादि)
वायुस् ते वाजिन् युं। तै०सं० ७.५.१९.१ (देखें–वायुष् टे इत्यादि)
वायुस् त्वाभिपातु इत्यादि। (देखें– वायुष् ट्वाभिपातु इत्यादि)
वायुः सोमस्य रक्षिता। ऋ०वे० १०.८५.५³; अ०वे० १४.१.४³; निरुक्त ११.५³
वायुः सोमः सुर्य इन्द्रः पवित्रं ते मा पुनन्तु। निरुक्त ५.६। (देखें–आप०श्रौ० १२.९.६)
वायत् रथे अजिरा धुरि वोढवे। ऋ०वे० १.१३४.३²
वायो। (जाँचें– त्वं नस् तस्मात् पाहि) कौ० सू० ११९.३³ (अग्ने त्वं इत्यादि का ऊह)
वायो अस्मिन् सवने (तै०ब्रा हविषि) मादयस्व। ऋ०वे० ७.९२.५³; वा०सं० २७.२८³; मै०सं० ४.१४.२³, २१७.६; तै०ब्रा० २.८.१.२³
वायोः पक्षतिः। तै०सं० ५.७.२२.१; का०सं०(अ) १३.१२ (देखें–वायोर् निपद)
वायोः पुछम्। वा०सं० २५.६; मै०सं० ३.१५.६, १७९.८
वायोः पूतः पवित्रेण। अ०वे० ६.५१.१¹; वा०सं० १९.३¹ (द्वितीयांश); वा०सं०(का) ११.१०.१¹; मै०सं० २.३.८¹, ३६.१, ३.११.७¹, १५०.३;
श०ब्रा० १२.७.३.९¹, १०¹; कौ० सू० ९.२, २५.२०, ४१.१४. प्रतीकः वायोः पूतः। वै० सू० ३०.७; का०श्रौ० १९.२.९; मा०श्रौ० ५.२.११.१३ (देखें–वायुः इत्यादि)
वायो तव प्रपृञ्चती। ऋ०वे० १.२.३¹
वायो तान् प्रस्थितान् पिब। ऋ०वे० १.२३.१³
वायोऽन्तरिक्षस्याधिपते। शा० श्रौ० ४.१०.१ (नीचे देखें– वायुर् अन्तरिक्षस्य)
वायो प्रायश्चित्ते (शा०गृ० प्रायश्चित्तिर् असि) त्वं देवानां प्रायश्चित्तिर् (हि०गृ०सू० त्वं प्रायशो) असि। शा० गृ० १.१८.३; सा०मं०ब्रा० १.४.२;
पा०गृ०सू० १.११.२; आ०मं०पा० १.१०.४ (आप०गृ० ३.८.१०); हि०गृ०सू० १.२४.१. प्रतीकः वायो प्रायश्चित्ते। हि०गृ०सू० १.२४.१ (द्वितीयांश)
वायो मखस्य दावने। ऋ०वे० १.१३४.१⁷
वायो मन्दानो अग्रियः। ऋ०वे० ८.२६.२५²
वायो यत् ते तपस् (–हरस्, ऽर्चिस्, शोचिस् तथा तेजस् भी) तं प्रति तप (–प्रति हर, प्रत्य् अर्च, प्रति शोच तथा तेन तम् अतेजसं कृणु भी)
योऽस्मान् द्वेष्टि यं वयं द्विष्मः। अ०वे० २.२०.१-५
वायो याहि शिवा दिवः। ऋ०वे० ८.२६.२३¹; आ०ब्रा०५.१.१२; आ०श्रौ० ७.१०.५. प्रतीकः वायो याहि शिवा। शा० श्रौ० १०.४.५, ११.६.२
वायो याहि सुमन्मभिः। ऋ०वे० ८.१०१.९²; वा०सं० ३३.८५²
वायो ये ते सहस्रिणः। ऋ०वे० २.४१.१¹; वा०सं० २७.३२¹; आ०ब्रा० ४.३१.५; आ०श्रौ० ७.६.२; शा०श्रौ० १०.३.५
वायोर् अनीके अस्थिरन्। ऋ०वे० ८.१०२.१३³; सा०वे० १.१३³, २.९२०³; का०सं० ४०.१४³
वायो आत्मानं कवयो निचिक्युः। तै०आ० ३.११.४²
वायोर् आयुषायुष्मान् भूयासम्। का०सं० ५.५, ३२.५
वायोर् इन्द्रस्य चावपत्। सा०मं०ब्रा० १.६.७² (नीचे देखें– अग्नेर् इन्द्रस्य चाद)
वायोर् इन्द्रस्य निष्कृतम्। ऋ०वे० ९.१३.१³; सा०वे० २.५३७³
वायोर् इव सूनृतानाम् उदर्के। ऋ०वे० १.११३.१८³
वायोर् निपक्षतिः। वा०सं० २५.४; मै०सं० ३.१५.४, १७८.१२ (देखें–वायोः पक्षतिः)
वायोर् यान्य् असि। तै०सं० ४.४.६.२; मै०सं० २.८.१३, ११६.१८; का०सं० २२.५; आप०श्रौ० १७.१.६
वायोर्-वायोयान्य् असि। मै०सं० २.८.१३, ११६.१८; का०सं० २२.५
वायो वहन्त्व् इह पूर्वपीतये। ऋ०वे० १.१३४.१²
वायो वे (का०सं० वेश्; तै०सं० आप०श्रौ० वीहि) स्तोकानाम्। (का०सं० ष्टोकानाम्; वा०सं०(का) स्तोकानां जुषाणः)। वा०सं० ६.१६;
वा०सं०(का) ६.३.७; तै०सं० १.३.९.२, ६.३.९.५; श०ब्रा० ३.८.२.१२; आप०श्रौ० ७.२०.१. प्रतीकः वायो वेः। का०श्रौ० ६.६.१५ (नीचे देखें– वायवे स्तोद) वायो व्रतपते व्रतं चरिष्यामि। मै०सं० ४.९.२४, १३७.९; सा०मं०ब्रा० १.६.१०. प्रतीकः वायो व्रतपते। तै० ब्रा० ३.७.४.७; तै०आ० ४.४१.४; आप०श्रौ०
४.३.२; कौ० सू० ५६.७; हि०गृ०सू० १.७.८
वायो व्रतपते व्रतम् अचार्षम्। मै०सं० ४.९.२६, १३८.६. प्रतीकः वायो व्रतपते। तै०आ० ४.४१.६
वायो शतं हरीणाम्। ऋ०वे० ४.४८.५¹; तै०सं० २.२.१२.७¹; मै०सं० ४.१४.२¹, २१६.४; आ०ब्रा०५.४.१०; आ०श्रौ० ७.११.२२
वायो शुक्रा अयंसत। ऋ०वे० १.१३५.३⁷, ६³
वायो शुक्रो अयामि ते। ऋ०वे० ४.४७.१¹; सा०वे० २.९७८¹; वा०सं० २७.३०¹; आ०ब्रा०५.४.१०; पं०वि०ब्रा० ४.६.६, १८.८.७; तै०ब्रा० २.४.७.६¹;
आ०श्रौ० २.१२.५, ७.११.२२; शा०श्रौ० १०.५.४ (तुल० बृ०उप० ५.४)
वायोश् च त्वापां च भ्राजसे जुहोमि। तै०सं० ३.३.१.२
वायोश् चिद् आसोमरभस्तरेभ्यः। ऋ०वे० १०.७६.५³
वायोष् ट्वा तेजसा प्रतिगृह्णामि। पं०वि०ब्रा० १.७.३. प्रतीकः वायोष् ट्वा। ला०श्रौ० २.८.२
वायोष् ट्वा वीर्येणारोहामीन्द्रस्यौजसाधिपत्येन। आ०गृ०सू० २.६.३
वायोसावित्र आगोमुग्भ्यां चरुः। तै०सं० ७.५.२२.१; का०सं०(अ) ५.१९ (देखें–वायुसवितृभ्याम्)
वायो सुतस्य तृम्पतम्। ऋ०वे० ४.४६.२³
वायोः सवितुर् विदथानि मन्महे। अ०वे० ४.२५.१¹; तै०सं० ४.७.१५.३¹; मै०सं० ३.१६.५¹, १९१.२; का०सं० २२.१५¹
वायोः स्तोकानाम्। मै०सं० १.२.१६, २६.१७, ३.१०.१, १२९.१९; मा०श्रौ० १.८.४.२४ (नीचे देखें– वायवे स्तोद)
वायो हव्यानि वीतये। ऋ०वे० १.१३५.३³, ४³
वाय्वश्वा रश्मिपतयः। तै०आ० १.१.२¹, २१.१¹, २५.२
वारं यत् इत्यादि। (देखें– वारान् इत्यादि)
वारं वाजीव सानसिः। ऋ०वे० ९.१००.४⁴
वार् अग्रे विप्रस्य इत्यादि। (देखें– वाग् अग्रे इत्यादि)
वारणोऽसि। आप०श्रौ० १३.१६.८
वारं न देवः सविता व्य् ऊर्णुते। ऋ०वे० ९.११०.६³ (देखें–दिवो न वारं)
वारम् अस्म अकृणोर् बहु। अ०वे० २०.१३५.१२⁴; शा०श्रौ० १२.१६.१.५⁴
वारयताम् अघम्। कौ० सू० ८५.१३
वारवन्तीयम्। (जाँचें– पिबतु इत्यादि): तुलना अदः पिबतु इत्यादि) ला०श्रौ० २.९.५
वारादं जनयाग्रेऽग्निम्। तै०आ० १.१२.१³
वारान् (सा०वे० वारं) यत् पूतो अत्येष्य् अव्यान्। (सा०वे० अव्यम्)। ऋ०वे० ९.९७.३१²; सा०वे० १.५३४²
वी इदम् वारयातै। अ०वे० ४.७.१¹
वी इन् मण्डूक इछति। ऋ०वे० ९.११२.४⁴; निरुक्त ९.२⁴
वारुणः कृष्ण एकशितिपात् पेत्वः। वा०सं० २९.५८; तै०सं० ५.५.२४.१; का०सं०(अ) ८.३
वारुणः पेत्वः। वा०सं० २९.५९; तै०सं० ५.५.२२.१; का०सं०(अ) ८.१
वारुणम् असि। तै०सं० १.२.१०.२; मै०सं० १.२.६ (तृतीयांश), १५.११, १६.१, ५, ३.७.८, ८६.१४; का०सं० २.७ (तृतीयांश); आप०श्रौ० १०.२८.१
(द्वितीयांश), ३०.१५, ३१.५; मा०श्रौ० २.१.४.२५, ३६, ५.७
वारुणास् त्रयः कृष्णललामाः। तै०सं० ५.६.२०.१; का०सं०(अ) ९.१०
वारुणी कृष्णे वशे। तै०सं० ५.६.२१.१; का०सं०(अ) १०.१
वारुणो मधुसंयुतः। वि० स्मृ० ४८.१७²; बौ०ध०सू० ३.६.५²
वारुण्य् आमिक्षा। मै०सं० १.१०.१, १४०.१२; का०सं० ९.४
वारेण शश्वता तना। ऋ०वे० ९.१.६³; वा०सं० १९.४³; तै०सं० १.८.२१.१³; मै०सं० २.३.८³, ३५.१८, ३.११.६³, १५०.५; का०सं० १२.९³; श०ब्रा०
१२.७.३.११; तै०ब्रा० २.६.१.२³
वारे पुनन्ति धर्णसिम्। ऋ०वे० ९.९९.५²
वार्ण त्वा यव्याभिः। ऋ०वे० ८.९८.८¹; अ०वे० २०.१००.२¹; सा०वे० २.६१¹
वार्ण पथा रथ्येव स्वानीत्। ऋ०वे० २.४.६²
वार्ण वातस् तविषीभिर् इन्द्रः। ऋ०वे० ४.१९.४²; तै०ब्रा० २.४.५.२²
वार्त्रहत्याय शवसे। ऋ०वे० ३.३७.१¹; अ०वे० २०.१९.१¹; वा०सं० १८.६८¹; श०ब्रा० ९.५.२.४; तै०ब्रा० २.५.६.१¹; ऐ०आ० ५.२.५.२; शा०श्रौ०
९.९.३; वै० सू० २९.५, ३१.२२. प्रतीकः वार्त्रहत्याय। आ०श्रौ० ६.४.१०; शा०श्रौ० ३.३.४; का०श्रौ० १७.७.१
वार्भ्यः स्वाहा। वा०सं० २२.२५
वार्ये वन्द्ये सुभगे सुजाते। अ०वे० १९.४९.३¹
वार्षागिरा अभि गृणन्ति राधः। ऋ०वे० १.१००.१७²
वार्षाहारं साम गाय। मै०सं० ४.९.११, १३२.५; श०ब्रा० १४.३.१.२६; मा०श्रौ० ४.४.२४ (देखें प्रस्तोतर् वार्षाहारं)
वालधानाय स्वाहा। तै०सं० ७.३.१६.२; का०सं०(अ) ३.६
वावदतो अभिर्यस्येव घोषाः। ऋ०वे० १०.६८.१²; अ०वे० २०.१६.१²; तै०सं० ३.४.११.३²; मै०सं० ४.१२.६², १९६.१८; का०सं० २३.१२²
वावन्थ हि प्रतिष्टुतिं वृषा हवः। ऋ०वे० ८.१३.३३³
वावन्धि यज्यूंर् उत तेषु धेहि। ऋ०वे० ५.३१.१३³
वावर्त येषां राया। ऋ०वे० १०.९३.१३¹
वावसाना विवस्वति। ऋ०वे० १.४६.१३¹
वावाता च महिषी। अ०वे० २०.१२८.११¹; शा०श्रौ० १२.२१.२.६¹
वावातुर् यः पुरंदरः। ऋ०वे० ८.१.८²
वावातुः सख्युर् आ गहि। ऋ०वे० ८.१.१६²
वावाते हये हये वावाते। श०ब्रा० १३.५.२.६
वावृध ईं मरुतो दातिवारः। ऋ०वे० १.१६७.८⁴
वावृधाते दिवे-दिवे। ऋ०वे० ८.१२.२८² (तुल० वावृधानो इत्यादि)
वावृधान उप द्यवि। ऋ०वे० ८.६.४०¹
वावृधानं राधसे च श्रुताय। ऋ०वे० ६.३८.५²
वावृधानं पुरुहूतं सुवृक्तिभिः। ऋ०वे० ३.५१.१³; सा०वे० १.३७४³; मै०सं० ४.१२.३³, १८५.८
वावृधानः शवसा भूर्योजाः। ऋ०वे० १०.१२०.२¹; अ०वे० ५.२.२¹, २०.१०७.५¹; सा०वे० २.८३४¹; ऐ०आ० १.३.४.५
वावृधानसे तविषीर् यस्य पूर्वीः। ऋ०वे० ४.२१.१³; वा०सं० २०.४७³
वावृधानस्य ते वयम्। ऋ०वे० ८.१४.६¹; अ०वे० २०.२७.६¹
वावृधानाय तूर्वये। ऋ०वे० ९.४२.३¹
वावृधानाव् अमतिं क्षत्रियस्य। ऋ०वे० ५.६९.१³
वावृधाना शुभस् पती। ऋ०वे० ८.५.११¹. प्रतीकः वावृधाना.शा०श्रौ० ७.२.१०
वावृधानो दिवे-दिवे। ऋ०वे० ८.५३ (भाग० ५).२² (तुल० वावृधाते इत्यादि)
वावृधानो मरुत्सखा। ऋ०वे० ८.७६.३¹
वावृधीथा अहोभिर् इव द्यौः। ऋ०वे० १.१३०.१०⁴
वावृध्वांसं चिद् अद्रिवो दिवे-दिवे। ऋ०वे० ८.९८.८³; अ०वे० २०.१००.२³; सा०वे० २.६१³
वाशा स्थ। (वा०सं०। श०ब्रा० स्थ राष्ट्रदाः)। वा०सं० १०.४(द्वितीयांश); तै०सं० १.८.११.१; श०ब्रा० ५.३.४.१६ (द्वितीयांश); तै०ब्रा० १.७.५.४.
प्रतीकः वाशाः। आप०श्रौ० १८.१३.१३ (देखें–वशाः स्थ)
वाशीभिर् याभिर् अमृताय तक्षथ। ऋ०वे० १०.५३.१०²
वाशीभिस् तक्षताश्मन्मयीभिः। ऋ०वे० १०.१०१.१०²; निरुक्त ४.१९
वाशीम् अग्निर् भरते उच् चाव च। ऋ०वे० ८.१९.२३²
वाशीमन्त ऋष्टिमन्तो मनीषिणः। ऋ०वे० ५.५७.२¹
वाशीम् एको बिभर्ति हस्त आयसीम्। ऋ०वे० ८.२९.३¹
वाशीषु। (जाँचें– ते शुक्र शुक्रम् आ धूनोमि) तै०सं० ३.३.३.१
वाश्रा अधि ष्णुना दिवः। ऋ०वे० ८.७.७³
वाश्रा अभिज्ञु यातवे। ऋ०वे० १.३७.१०³; सा०वे० १.२२१.³
वाश्रा अर्षन्ति पयसेव धेनवः। ऋ०वे० ९.७७.१⁴, १०.७५.४²; सा०वे० १.५५.६⁴
वाश्रा अर्षन्तीन्दवः। ऋ०वे० ९.१३.७¹; सा०वे० २.५४३¹
वाश्रा आपः पृथिवीं तर्पयन्तु। अ०वे० ४.१५.१⁴
वाश्रा इव धेनवः स्यन्दमानाः। ऋ०वे० १.३२.२³; अ०वे० २.५.६³; मै०सं० ४.१४.१३³, २३७.१०; तै०ब्रा० २.५.४.२³
वाश्रा पुत्रम् इव प्रियम्। ऋ०वे० १०.११९.४²
वाश्राय प्रतिहर्यते। ऋ०वे० ८.४३.१७²
वाश्रासः पृश्निमातरः। ऋ०वे० ८.७.३²
वाश्रेस्व वत्सं सुमना दुहाना। ऋ०वे० १०.१४९.४²
वाश्रेस्व विद्युन् मिमाति। ऋ०वे० १.३८.८¹; तै०सं० ३.१.११.५¹; मै०सं० ४.१२.५¹, १९३.११; का०सं० ११.१३¹; आ०श्रौ० २.१३.७. प्रतीकः वाश्रेस्व
विद्युत्। तै०आ० १.१२.५
वाश्रेवोस्रा तरुणं स्तनस्युम्। अ०वे० १२.३.३७³
वाषट्। आप०श्रौ० २४.१४.११ (तुल० वषट्कारः तथा निम्न)
वासः पर्यदधाद् अमृतम्। पा०गृ०सू० २.२.७²
वासन्तिकम् इव तेजनम्। अ०वे० २०.१३६.३³
वासन्तिकाव् (मै०सं० दका) ऋतू अभिकल्पमानाः। वा०सं० १३.२५³; मै०सं० २.८.१२³, ११६.७; तै०ब्रा० १.२.१.१८³ (देखें–इमे वासन्तिका)
वासयसीव वेधसस् त्वाम् नः। ऋ०वे० ७.३७.६¹
वासवस्य शतक्रतोः। अ०वे० ६.८२.१⁴
वाससी इव विवसानौ (तै०सं० दनौ ये) चारवः। तै०सं० १.५.१०.१²; का०सं० ७.३²; आ०श्रौ० २.५.१०²; मा०श्रौ० १.६.३.१६²
वासांसि मम गावश् च। तै०आ० ७.४.२³; तै०उप० १.४.२³
वासात्या इत्य् अश्विनोः। तै०आ० १.१२.५³
वासात्यो अन्य उच्यते। निरुक्त १२.२¹
वासात्यौ चित्रौ जगतो निधानौ। तै०आ० १.१०.२¹. प्रतीकः वासात्यौ। तै०आ० १.१२.५
वासुकये। (जाँचें– नमः)। गो०गृ० ४.७.४१; सा० वि० ब्रा० ३.३.५ (देखें–अगला)
वासुकये चित्रसेनाय चित्ररथाय तक्षास्पतक्षाभ्याम्। कौ० सू० ७४.८ (देखें–सार)
वासुकिवैद्युतानां (तथा दतीनां) रुद्राणां (तथा रुद्राणीनां) स्थाने स्वतेजसा भानि। तै०आ० १.१७.१, २
वासुदेवाय धीमहि। तै०आ० १०.१.६²; महाना०उप०३.१६²
वासो अग्ने विश्वरूपम्। वा०सं० ११.४०³; तै०सं० ४.१.४.१³; मै०सं० २.७.४³, ७८.१०, ३.१.५, ७.४; का०सं० १६.४³; श०ब्रा० ६.४.३.८; मा०श्रौ०
६.१.१. प्रतीकः वासो अग्ने। का०श्रौ० १६.३.६
वासो ददाति भर्तवे। अ०वे० १८.४.३१²
वासोदाः सोम प्र तिरन्त आयुः। ऋ०वे० १०.१०७.२⁴
वासो पत् पत्नीभिर् उतम्। अ०वे० १४.२.५१³
वासोवायोऽवीनाम्। ऋ०वे० १०.२६.६³
वासो हिरण्यं दत्त्वा। अ०वे० ९.५.२९³
वासो हिरण्यम् उत गाम् अजाम् अविम्। तै०आ० २.६.२² (देखें–हिरण्यम् अश्वम्)
वास्तुपतय स्वाहा। हि०गृ०सू० १.७.२१
वास्तुमद् वास्तुमन्तो भूयास्म। तै०आ० ४.४२.१
वास्तु मे दत्त वाजिनः स्वाहा। पा०गृ०सू० ३.४.८⁴ (तृतीयांश), ८⁶ (द्वितीयांश)
वास्तोष् पतिं व्रतपां निर् अतक्षन्। ऋ०वे० १०.६१.७⁴
वास्तोष् पतिं त्वष्टारं रराणः। ऋ०वे० ५.४१.८²
वास्तोष् पतिर् अनु वो जोहवीतु। अ०वे० ६.७३.३³
वास्तोष् पते ध्रुवा स्थूणा। ऋ०वे० ८.१७.१४¹; सा०वे० १.२७५¹; शा०गृ० ३.४.८. प्रतीकः वास्तोष् पते। गो०गृ० ३.९.६
वास्तोष् पते प्रतरणो न एधि। ऋ०वे० ७.५४.२¹; पा०गृ०सू० ३.४.७¹; आ०मं०पा० २.१५.२०¹ (आप०गृ० ७.१७.१२); हि०गृ०सू० १.२८.१¹;
मा०श्रौ०सू० २.११.१९¹. प्रतीकः वास्तोष् पते। मा०श्रौ०सू० २.११.१९
वास्तोष् पते प्रति जानीह्य् अस्मान्। ऋ०वे० ७.५४.१¹; तै०सं० ३.४.१०.१¹; मै०सं० १.५.१३¹, ८२.१३; आ०गृ०सू० २.९.९; शा०गृ० २.१४.५; कौ०
सू० ४३.१३¹; सा०मं०ब्रा० २.६.१¹; पा०गृ०सू० ३.४.७; आ०मं०पा० २.१५.१८¹ (आप०गृ० ७.१७.१२); बौ०ध०सू० ३.१.१४. प्रतीकः वास्तोष् पते प्रति जानीहि। शा० श्रौ० २.१६.२; वास्तोष् पते प्रति॥ ऋ०वि०२.२६.४; वास्तोष् पते। आप०श्रौ० ६.२८.८; मा०श्रौ० १.६.३.१; शा०गृ० ३.४.८; गो०गृ० ४.७.३३; ख०गृ०सू० ४.२.१९; हि०गृ०सू० १.२८.१; वृ०हा०सं० ८.९
वास्तोष् पते शग्मया संसदा ते। ऋ०वे० ७.५४.३¹; तै०सं० ३.४.१०.१¹; पा०गृ०सू० ३.४.७¹; आ०मं०पा० २.१५.१९¹ (आप०गृ० ७.१७.१२); मा०श्रौ०सू० २.११.१९¹; बौ०ध०सू० ३.१.१४. प्रतीकः वास्तोष् पते शग्मया। शा० श्रौ० २.१६.२; वास्तोष् पते। हि०गृ०सू० १.२८.१
वास्तोष् पते शृण्वते ते ब्रवीमि। हि०गृ०सू० १.२८.१³ (देखें–चक्षुष्मते)
वाहाः कीलालपेशसः। मै०सं० २.७.१⁴, ९२.१६; आप०श्रौ० १६.१८.६⁴
वाहिनी विश्वरूपा कुरूटिनी। अ०वे० १०.१.१५⁴
वाहिष्ठा वां नदीनाम्। ऋ०वे० ८.२६.१८²
वाहिष्ठो वां हवानाम्। ऋ०वे० ८.२६.१६¹; आ०श्रौ० ४.१५.२; निरुक्त ५.१
विंशतिश् च मे चतुर्विंशतिश् च मे। वा०सं० १८.२५; तै०सं० ४.७.११.२
विंशतिः स्वाहा। अ०वे० १९.२३.१७
विंशत्यै स्वाहा। तै०सं० ७.२.१३.१, १५.१, १६.१, १७.१, १८.१; का०सं०(अ) २.१, ३, ५, ६, ७, ८
विंशा एकविंशेषु श्रयध्वम्। तै० ब्रा० ३.११.२.३
विंशो यज्ञे गृहपतिर् एव सुन्वन्। गो०ब्रा० १.५.२४²
विकङ्कतं भा आर्छज्जातवेदः। तै०ब्रा० १.२.१.७²; आप०श्रौ० ५.२.४²
विकर्याभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.४.१३.१
वि (इ इ ई३) किम् अयम् इदम् आ हो ३ ० ३। शा० श्रौ० १२.२४.६ (देखें–ई किम् इत्यादि)
विकिरिद (वा०सं० दद्र; का०सं० दड) विलोहित। वा०सं० १६.५२¹; तै०सं० ४.५.१०.५¹; का०सं० १७.१६¹ (देखें–व्यकृड)
विकिरो यश् च विष्किरः। आप०श्रौ० ९.३.२२² (नीचे देखें– र्निऋतो)
वि कुमारं जरायुणा। अ०वे० १.११.५⁴ (देखें–वि गर्भं)
विकृण्वाणास् तनयं भूरि पश्वः। मै०सं० ४.१४.९², २२८.९
वि कृत्या बधते वशी। अ०वे० ८.५.७⁴
विकृन्तानां पतये नमः। वा०सं० १६.२१ (देखें–प्रकृन्तानां)
विकेशां लम्बस्तनान् (आ०मं०पा० लम्बनस्तनान्) स्वाहा। हि०गृ०सू० २.३.७⁷; आ०मं०पा० २.१३.१२⁷
विकेशी पुरुषे हते। अ०वे० ११.९.७³
विकेश्य् अरुदद् गृहे। अ०वे० १४.२.६०²
वि कोशं मध्यमं युव। ऋ०वे० ९.१०८.९³; सा०वे० १.५७९³, २.३६१³
वि क्रन्दसी उर्वरासु ब्रवैते। ऋ०वे० ६.२५.४⁴
वि क्रमस्व दिशो महीः। अ०वे० ४.८.४²; का०सं० ३७.९² (देखें–वि श्रयस्व)
वि क्रमस्व महाँ असि। तै० ब्रा० १.२.१.२३¹; आप०श्रौ० ५.१४.५¹
वि क्रोशनासो विष्वञ्च आयन्। ऋ०वे० १०.२७.१८¹ (तुल० बृ. दा. ७.२६)
विक्लिन्दुर् नाम विन्दति। अ०वे० १२.४.५²
विक्शाय इत्यादि। (देखें– विख्याय इत्यादि)
विक्षिपः। मै०सं० ४.९.१७, १३५.५; तै०आ० ४.२४.१, २५.१
विक्षु दस्रा मादयेते शुभस् पती। ऋ०वे० १०.४०.१४²
विक्षु प्रावीर् अमर्त्यः। ऋ०वे० ४.९.२²; का०सं० ४०.१४²
विक्षु होतारं न्य् असादयन्त। ऋ०वे० १०.७.५⁴
वि क्षेत्रियस्य मुञ्चताम्। अ०वे० २.८.१³, ३.७.४³
विख्याय (मै०सं० विक्शाय) चक्षुषा) त्वं। वा०सं० ११.२०³; तै०सं० ४.१.२.३³; मै०सं० २.७.२³, ७५.१६, ३.१.४, ५.६; का०सं० १६.२³; श०ब्रा०
६.३.३.१२
विगते बहुवीर्ये। अ०वे० ५.२१.१०⁴
वि गर्भं च जरायु च। तै०सं० ३.३.१०.२⁴; का०सं० १३.९⁴ (देखें–वि कुमारं)
विगा (आप०श्रौ० वि गा; सो इन्दिचतेद् और भी–ब्य् थे अचेन् इन्। तै०आ० ) इन्द्र विचरन् स्पाशयस्व। तै०आ० ४.२८.१¹; आप०श्रौ० १५.१९.२ विगाहं तूर्णिं तविषीभिर् आवृतम्। ऋ०वे० ३.३.५³; का०सं० ७.१२³; आप०श्रौ० ५.१०.४³; मा०श्रौ० १.५.२.१४³
वि गाहेथाम् आयवनं च दर्विः। अ०वे० १२.३.३६³
विगृह्य चतुरः पदः। ऋ०वे०खि० ७.१.१०३.१⁴; अ०वे० ४.१५.१४⁴; निरुक्त ९.७⁴ (तुल० अगला)
विगृह्य बाहू प्लवसे। आ०मं०पा० २.१६.५¹ (आप०गृ० ७.१८.१) (तुल० पूर्व का)
वि गोभिर् अद्रिम् ऐरयत्। ऋ०वे० १.७.३³; अ०वे० २०.३८.६³, ४७.६³, ७०.९³; सा०वे० २.१४९³; मै०सं० २.१३.६³, १५५.२; तै०ब्रा० १.५.८.२³
वि ग्राम्याः पशव आरण्यैः। अ०वे० ३.३१.३¹
विग्रीवां छापया त्वं। अ०वे० ४.१८.४²
विग्रीवासो मूरदेवा ऋदन्तु। ऋ०वे० ७.१०४.२४³; अ०वे० ८.४.२४³
वि घ त्वावां ऋतजात यंसत्। ऋ०वे० १.१८९.६¹
विघनान् विबृहामि वः स्वाहा। सा०मं०ब्रा० २.५.१⁴-५⁴
वि घ्नतां यातुधान्यः। अ०वे० १.२८.४⁴
(ओम् ) विघ्नं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.७
विघ्नन्तो दुरिता पुरु। ऋ०वे० ९.६२.२¹; सा०वे० २.१८१¹
विघ्नन् रक्षांसि देवयुः। ऋ०वे० ९.१७.३³, ३७.१³, ५६.१³; सा०वे० २.६४२³
(ओम् ) विघ्नपार्षदांस् (तथा दपार्षदीश् च) तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.७
विचक्रमाणस् त्रेधोरुगायः। ऋ०वे० १.१५४.१⁴; अ०वे० ७.२६.१⁴; वा०सं० ५.१८⁴; तै०सं० १.२.१३.३⁴; मै०सं० १.२.९⁴, १९.९; का०सं० २.१०⁴;
श०ब्रा० ३.५.३.२१⁴
वि चक्रमे पृथिवीम् एष एताम्। ऋ०वे० ७.१००.४³; मै०सं० ४.१४.४¹, २२१.७; तै०ब्रा० २.४.३.५¹; आ०श्रौ० ३.८.१. प्रतीकः वि चक्रमे। तै० ब्रा०
२.५.५.४, ८.३.३
वि चक्रमे रजसस् पात्य् अन्तौ। ऋ०वे० ५.४७.३⁴; वा०सं० १७.६०⁴; तै०सं० ४.६.३.४⁴; मै०सं० २.१०.५⁴, १३७.१५; का०सं० १८.३⁴; श०ब्रा०
९.२.३.१८
वि चक्रमे शतर्चसं महित्वा। ऋ०वे० ७.१००.३²; मै०सं० ४.१४.५², २२१.९; तै०ब्रा० २.४.३.५²
विचक्षण। आप०श्रौ० १०.१२.८; मा०श्रौ० २.१.२.९ (तुला० आप०श्रौ० १०.१२.७)
विचक्षणः प्रथयन्न् आ पृणन्न् उरु। ऋ०वे० ४.५३.२³
विचक्षणाद् ऋतवो रेत आ भृतम्. । जै०ब्रा० १.१८¹, ५०¹; कौ० ब्रा० उप० १.२¹
विचक्षणो जागृविर् देववीतौ। ऋ०वे० ९.९७.२⁴; सा०वे० २.७५०⁴
विचक्षाणो विरोचयन्। ऋ०वे० ९.३९.३³; सा०वे० २.२५१³
वि च त्वद् यन्ति विभ्वो मनीषाः। ऋ०वे० ६.३४.१²
वि च नशन् न इषो अरातयः। ऋ०वे० ९.७९.१³ (देखें–वि चिद् अश्नाना)
विचरन्त्य् अपतिव्रता। शा० गृ० ३.१३.५²; मा०ध०सू० ९.२०² (नीचे देखें– चरत्य्)
वि चर्मणीव धिषणे अवर्तयत्। ऋ०वे० ६.८.३³
विचाकशच् चन्द्रमा नक्तम् एति। ऋ०वे० १.२४.१०⁴; तै०आ० १.११.२⁴
वि चारुहन् वीरुधो दंसना अनु। ऋ०वे० १०.४०.९²
विचिटि (अथवा विविटि) स्वाहा। महाना०उप० २०.२२ (देखें–विविष्ट्यै)
विचितस् त्वा विचिन्वन्तु। वा०सं० ४.२४; श०ब्रा० ३.३.२.७ (देखें–स्वाहा त्वा विचिद्भ्यः तथा तुलना विचिन्वद्भ्यः)
वि चिद् अश्नाना इषयो अरातयः। सा०वे० १.५५५³ (देखें–वि च नशन्)
वि चिद् वृत्रस्य दोधतः। ऋ०वे० ८.६.६¹; अ०वे० २०.१०७.३¹; सा०वे० २.१००२¹
वि चिद् वृहेव रथ्येव चक्रा। ऋ०वे० १०.१०.७⁴; अ०वे० १८.१.८⁴
विचिन्वतीम् आकिरन्तीम्। अ०वे० ४.३८.२¹
विचिन्वद्भ्यः स्वाहा। हि०गृ०सू० २.९.२; आ०मं०पा० २.१८.३७ (तुल० नीचे विचितस्)
विचिन्वन्त उप स्पृशत। हि०गृ०सू० २.९.२; आ०मं०पा० २.१८.३७ (आप०गृ० ७.२०.५)
विचिन्वन्तु मनीषया। वा०सं० २३.३६²; तै०सं० ५.२.११.२²; का०सं०(अ) १०.५²
विचिन्वन्तु यथायथम्। मै०सं० ३.१२.२१², १६७.११
विचिन्वन् दासम् आर्यम्। ऋ०वे० १०.८६.१९²; अ०वे० २०.१२६.१९²
विचृताय स्वाहा। वा०सं० २२.७ (देखें–विचृत्ताय)
विचृतौ नक्षत्रम्। तै०सं० ४.४.१०.२
विचृतौ नाम तारके। अ०वे० २.८.१², ३.७.४², ६.१२१.३²; तै०आ० २.६.१²
विचृत्ताय स्वाहा। तै०सं० ७.१.१९.१; मै०सं० ३.१२.३, १६०.१६; का०सं०(अ) १.१० (देखें–विचृताय)
विचृत्तो वरुणस्य पाशः। मै०सं० १.२.६, १६.२, १.३.३९, ४६.२, ४.८.५, ११३.५; आप०श्रौ० १०.२९.९, १३.२०.१३; मा०श्रौ० १.७.४.४२, २.१.४.३९,
५.४.३४ (देखें–उन्मुक्तो इत्यादि तथा नीचे अवहतो इत्यादि)
विचृत्यमानाय स्वाहा। तै०सं० ७.१.१९.१; का०सं०(अ) १.१०
वि चेद् उछन्त्य् अश्विना उषासः। ऋ०वे० ७.७२.४¹
विछन्दा याश् (मै०सं० या) च सछन्दाः। वा०सं० २३.३४³; मै०सं० ३.१२.२१³, १६७.६ (देखें–सछन्दा)
विछिनद्मि विधृतीभ्यां सपत्नान्। तै० ब्रा० ३.७.६.७¹; आप०श्रौ० ४.६.५¹
विछिन्नं यज्ञं सम् इमं दधातु। तै०सं० १.५.३.२², ४.३, १०.२², ६.३.३², ७.१.५; मै०सं० १.७.१² (द्वितीयांश), १०९.४, ८, ४.८.९, ११८.७; तै०ब्रा०
३.७.६.१६²; आ०श्रौ० २.५.१४²; का०श्रौ० २५.१०.२२² (देखें–अरिष्टं यज्ञं सम्)
वि जनाञ् छ्यावाः शितिपादो अख्यन्। ऋ०वे० १.३५.५¹; तै०ब्रा० २.८.६.२¹
विजन्या। (इति ब्रूयात्)। मै०सं० ४.२.९, ३१.२; मा०श्रौ० ९.५.३
विजयभागं समिन्धताम्। तै० ब्रा० ३.७.४.६²; आप०श्रौ० ४.२.१²
वि जयस्व राजन्। ला०श्रौ० ९.१.१७ (तुल० विजित्य दिशो)
वि जयुषा ययथुः सान्व् अद्रेः। ऋ०वे० १.११७.१६³
वि जयुषा रथ्या यातम् अद्रिम्। ऋ०वे० ६.६२.७¹
वि जागृविर् विदथे शस्यमाना। ऋ०वे० ३.३९.२²
विजानिर् यत्र ब्राह्मणः। अ०वे० ५.१७.१८³
विजानीमो विततं मोहयन्ति नः। श०ब्रा० ११.५.५.१३⁴
वि जानीह्य् आर्यान् ये च दस्यवः। ऋ०वे० १.५१.१८¹
विजामातुर् उत वा घा स्यालात्। ऋ०वे० १.१०९.२²; तै०सं० १.१.१४.१²; का०सं० ४.१५²; निरुक्त ६.९²
विजाम्नि या अपचितः स्वयंस्रसः। अ०वे० ७.७६.२³
विजायतां प्रजायताम्। मा०श्रौ०सू० २.१८.२³
विजावती प्रजावती। अ०वे० ९.३.१३³, १४³
विजित्य दिशोऽभ्य् अयं राजाभूत्। आप०श्रौ० १८.१९.५ (नीचे देखें– दिशो अभ्य् तथा तुलना विजयस्व राजन्)
विजित्य पृथिवीं सर्वाम्। श०ब्रा० १३.५.४.१३³
विजित्यै शरदः शतम्। तै० ब्रा० ३.७.४.६⁴; आप०श्रौ० ४.२.१⁴
वि जिहाथाम्। तै०सं० १.१.१२.१; का०सं० १.१२, ३१.११; तै०ब्रा० ३.३.७.७ (देखें–अग्नाविष्णू वि)
वि जिहीथां द्यावापृथिवी। श०ब्रा० १४.९.४.२०; बृ० उ० ६.४.२०
वि जिहीर्ष्व इत्यादि। (देखें– अगला किन्तु एक)
वि जिहीष्व बार्हत्सामे। अ०वे० ५.२५.९¹
वि जिहीष्व लोकं कृणु। (तै०आ० जिहीर्ष्व लोकान् कृधि)। अ०वे० ६.१२१.४¹; तै०आ० २.६.१¹
वि जिहीष्व वनस्पते। ऋ०वे० ५.७८.५¹; ऋ०वि०२.१७.१
विजृम्भमाणाय स्वाहा। वा०सं० २२.७; मै०सं० ३.१२.३, १६०.१६
विजेषकृद् इन्द्र इवानवब्रवः। ऋ०वे० १०.८४.५¹; अ०वे० ४.३१.५¹; निरुक्त ६.२९
विजेहमानः परशुर् न जिह्वाम्। ऋ०वे० ६.३.४³
विज्ञातं च विज्ञानं (मै०सं० विज्ञातिश्) च। तै०सं० ३.४.४.१; मै०सं० १.४.१४, ६४.३; पा०गृ०सू० १.५.९; आ०मं०पा० १.१०.९
विज्ञातम् अग्नीत्। मै०सं० १.९.१, १३१.२; तै०आ० ३.१.१; शा०श्रौ० १०.१४.४
विज्ञानं यज्ञं तनुते। तै०आ० ८.५.१¹; तै०उप० २.५.१¹
विज्ञानं देवाः सर्वे। तै०आ० ८.५.१³; तै०उप० २.५.१³
विज्ञानम् आनन्दं ब्रह्म। श०ब्रा० १४.६.९.३४³; बृ० उ० ३.९.३४³
विज्ञानं ब्रह्म चेद् वेद। तै०आ० ८.५.१¹; तै०उप० २.५.१¹
विज्यं धनुः कपरर्दिनः। (नीलरुद्र उप० शिखण्डिनः)। वा०सं० १६.१०¹; तै०सं० ४.५.१.४¹; मै०सं० २.९.२¹, १२२.३; का०सं० १७.११¹; नीलरुद्र
उप० १५¹
विज्ये-विज्ये विक्षिपेत्। मै०सं० ४.९.१७, १३५.६ (तुल० नीचे एत्य प्रेत्य)
वि ज्योतिषा बृहता भात्य् अग्निः। ऋ०वे० ५.२.९¹; अ०वे० ८.३.२४¹; तै०सं० १.२.१४.७¹; का०सं० २.१५¹. प्रतीकः वि ज्योतिषा। तै०सं०
१.४.४६.३, २.४.१४.४, ५.१२.५; का०सं० ७.१६; शा०श्रौ० ३.१९.११; आप०श्रौ० १९.१८.१७; ऋ०वि०२.१५.५ (तुल० बृ. दा. ५.२१)
वि ज्योतिषा संववृत्वत् तमोऽवः। ऋ०वे० ५.३१.३⁴
विज्र (विज्रे तथा विज्रो) एहि मा०श्रौ० ४.६.२
विज्रे विक्षिपे विधमे. मा०श्रौ० ४.६.२, ४.६.३ (तुल० नीचे एत्य प्रेत्य)
विड् असि जन्मना वशा। मै०सं० २.१३.१५, १६४.४ (देखें–अगला किन्तु एक)
विड् द्रविणम्। वा०सं० १०.१२; तै०सं० १.८.१३.१, ४.३.३.१; मै०सं० २.६.१०, ६९.१७, २.७.२०, १०५.८; का०सं० १५.७; श०ब्रा० ५.४.१.५
विड् वशा राजन्यो गर्भः पशवो जरायु राजा वत्सो बलिः पीयूषः। का०सं० ३९.८; आप०श्रौ० १६.३२.४ (देखें–पूर्व का. किन्तु एक)
विड्वीर् यामन् ववर्धयन्। (देखें– वीड्वीर् यामन्न्)
वि त ईर्ष्याम् अमीमदम्। अ०वे० ७.७४.३²
वि तं युयोत शवसा व्य् ओजसा। ऋ०वे० १.३९.८³
वितता रोचने दिवि। तै० ब्रा० ३.१२.८.१²
विततौ किरणौ द्वौ। अ०वे० २०.१३३.१¹; गो०ब्रा० २.६.१३; आ०श्रौ० ८.३.१८; शा०श्रौ० १२.२२.१.१¹; वै० सू० ३२.२१ (तुल० बृ. दा. १.५७
(निर्देशित जैसे प्रवल्हिकाः। आ०ब्रा० ६.३३.१६; का०ब्रा० ३०.७; शा०श्रौ० १२.२१.३)
वि तत्निरे कवय ओतवा उ। ऋ०वे० १.१६४.५⁴; अ०वे० ९.९.६⁴
वि तद् ययुर् अरुणयुग्भिर् अश्वैः। ऋ०वे० ६.६५.२¹
वि तद् वोचेर् अध द्विता। ऋ०वे० १.१३२.३⁴
वितन्तसाय्यो अभवत् समत्सु। ऋ०वे० ६.१८.६⁴
वि तन्वते धियो अस्मा अपांसि। ऋ०वे० ५.४७.६¹
वि तन्वते प्रति भद्राय भद्रम्। ऋ०वे० १.११५.२⁴; अ०वे० २०.१०७.१५⁴; मै०सं० ४.१४.४⁴, २२०.७; तै०ब्रा० २.८.७.१⁴
वि तन्वाथे धियो वस्त्रापसेव। ऋ०वे० १०.१०६.१²
वितर्तराणो अपरेभिर् एति। ऋ०वे० ६.४७.१७²
वि तर्तर्यन्ते मघवन् विपश्चितः। ऋ०वे० ८.१.४¹; अ०वे० २०.८५.४¹
वितस्थानाम् अधि क्षमि। ऋ०वे० ४.३०.१२²
वि तां दुह्रे अर्यमा कर्तरी सचा। ऋ०वे० १.१३९.७⁶