11 7.11

यद्‌ ऊषा तमसा युक्ता। आप०श्रौ०सू० २१.१२.३१।
यद्‌ ऋचा साम्ना यजुषा। तै०ब्रा० ३.७.१४.११; आप०श्रौ०सू० १३.२१.३१।
यद्‌ ऋछजो वनस्पते। कौशि०सू० १३५.९२।
यद्‌ ऋते चिद्‌ अभिश्रिषः। तै०आ० ४.२०.११; आप०श्रौ०सू० १५.१७.८; आ०मं०पा० १.७.११ (आ०गृ०सू० २.६.४). देखें- नीचे जरि चेती
४।
यद्‌ एक एकम्‌ अकृणोर्‌ अयज्ञम्‌। ऋ०वे० १०.१३८.६२। यद्‌ एकं ज्योतिर्‌ बहुधा वि भाति। अ०वे० १३.३.१७३।
यद्‌ एकम्‌ अव्यक्तम्‌ अनन्तरूपम्‌। तै०आ० १०.१.१३; महाना० उप० १.५३।
यद्‌ एकस्याधि (का०सं० ०स्यापि) धर्मणि। वा०सं० २०.१७¹; तै०सं० १.८.३.१¹; का०सं० ९.४¹; ३८.५¹; शत०ब्रा० १२.९.२.३; तै०ब्रा० २.६.६.२¹ देखें- तद्‌ इत्यादि।
यद्‌ एकेन क्रतुना विन्दसे वसु। तै०उप० २.१३.११२।
यद्‌ एको विश्वं परि भूम जायसे। अ०वे० १३.२.३४।
यद्‌ एजति जगति यच्‌ च चेष्टति नाम्नो (महाना० उप० नान्यो) भागो यन्‌ नाम्ने (महाना० उप० यत्नान्‌ मे) स्वाहा। तै०आ० (आ०) १०.६७.२; महाना० उप० १९.२।
यद्‌ एजति पतति यच्‌ च तिष्ठति। अ०वे० १०.८.१११।
यद्‌ एजति पतति यत्‌ पतत्रिषु। कौशि०सू० ११५.२२।
यद्‌ एजथ स्वभानवः। ऋ०वे० ८.२०.४४।
यद्‌ एजथा मरुतो रुक्मवक्षसः। अ०वे० ६.२२.२२।
यद्‌ एतद्‌ धृदयं तव। सा०मं०ब्रा० १.३.९१।
यद्‌ एतद्‌ भाति मङ्गलम्‌। सा०मं०ब्रा० २.४.१३२।
यद्‌ एतद्‌ भूतान्य्‌ अन्वाविश्य। तै०आ० ४.३४.११; हि०गृ०सू० १.१६.१९१।
यद्‌ एतद्‌ वृकसो भूत्वा। तै०आ० ४.३०.११।
यद्‌ एतशेभिः पतरै रथर्यसि। ऋ०वे० १०.३७.३२।
यद्‌ एतशेभिर्‌ ईयसे। तै०सं० १.२.४.१३; मै०सं० १.२.५३: १३.१३; का०सं० २.६३। देखें- यत्रैतशेभिर्‌।
यद्‌ एतशो वहति धूर्ष युक्तः। ऋ०वे० ७.६३.२४।
यदेद्‌ अदेवीर्‌ असहिष्ट मायाः। अ०वे० ७.९८.५३; अ०वे० २०.८७.५३; गो०ब्रा० २.३.२३।
यदेद्‌ अन्ता अददृहन्त (तै०सं० अददृङ्‌ह०) पूर्वे। ऋ०वे० १०.८२.१३; वा०सं० १७.२५३; तै०सं० ४.६.२.४३; मै०सं० २.१०.३३: १३४.२. देखें-
आद्‌ इद्‌ अन्ता।
यदेद्‌ अयुक्त हरितः सधस्थात्‌। ऋ०वे० १.११५.४३; अ०वे० २०.१२३.१३; वा०सं० ३३.३७३; मै०सं० ४.१०.२३: १४७.२; तै०ब्रा० २.८.७.२३; नि०
४.११३।
यदेद्‌ अस्तम्भीत्‌ प्रथयन्न्‌ अमूं दिवम्‌। ऋ०वे० ८.५१ (वा० ३).८३।
यदेद्‌ एनम्‌ अदधुर्‌ यज्ञियासः। ऋ०वे० १०.८८.१११; मै०सं० ४.१४.१४१: २३९.१७; नि० ७.२९१. प्रतीकः यदेद्‌ एनम्‌। मा०गृ०सू० १.१९.३।
यद्‌ एनं द्यौर्‌ जनयत्‌ (वा०सं०। तै०सं०। मै०सं०। का०सं०। शत०ब्रा०। आ०मं०पा० अजनो) सुरेताः। ऋ०वे० १०.४५.८४; वा०सं० १२.१४, २५४;
तै०सं० १.३.१४.६४ल्‌ ४.१.१०.४४; २.२.४४; मै०सं० २.७.८४: ८४.११; का०सं० १६.८४, ९४; शत०ब्रा० ६.७.२.२; आप०मं०पा० २.११.३१४।
यद्‌ एनम्‌ एते देवाः प्रापद्यन्त। शत०ब्रा० ७.५.१.२१३।
यद्‌ एनश्‌ चकृमा नूतनं यत्‌ पुराणम्‌। तै०ब्रा० ३.७.१२.५२।
यद्‌ एनश्‌ चकृमा वयम्‌। अ०वे० १०.३.८३; वा०सं० ३.४५३; २०.१७४; मै०सं० १.१०.२३: १४२.१; का०सं० ९.४३; शत०ब्रा० २.५.२.२५; १२.९.२.३;
ला०श्रौ०सू० २.१२.१२१. देखें- नीचे एनश्‌ चकृमा।
यद्‌ एनश्‌ चकृवान्‌ बद्ध एषाः। अ०वे० २.३५.३३। देखें- नीचे एनश्‌ चकृवान्‌।
यद्‌ एनसो मातृकृतात्‌। अ०वे० ५.३०.४१।
यद्‌ एमि प्रस्फुरन्न्‌ इव। ऋ०वे० ७.८९.२१।
यद्‌ एव किं च प्रतिजग्रहाहम्‌ (तै०आ० गलती से ०जग्राहम्‌)। अ०वे० ६.७१.१३; तै०आ० २.६.२४ (द्वितीयांश)।
यद्‌ एषां वृष्टिर्‌ असर्जि। ऋ०वे० १.३८.८³। तै०सं० ३.१.११.५³। मै०सं० ४.१२.५³, १९३.१२., का०सं० ११.१३³।
यद्‌ एषां श्रेष्ठं यद्‌ अपिप्रम्‌ आसीत्‌। ऋ०वे० १०.७११.१३; ऐ०आ० १.३.३.६।
यद्‌ एषाम्‌ अग्रं जगताम्‌ इरज्यसि। ऋ०वे० १०.७५.२४।
यद्‌ एषाम्‌ अन्यो अन्यस्य वाचम्‌। ऋ०वे० ७.१०३.५१।
यद्‌ एषां पृषती रथे। ऋ०वे० ८.७.२८१. देखें- यं त्वा पृषती।
यदैतम्‌ अनुपश्यति। शत०ब्रा० १४.७.२.१८१; बृह०उप० ४.१४.१८१।
यद्‌ ऐत्‌ कृण्वानो महिमानम्‌ इन्द्रियम्‌। ऋ०वे० १०.११३.१३; ऐ०ब्रा० ५.१८.१६; कौ०ब्रा० २६.१२
यद्‌ ऐषि मनसा दूरम्‌। पा०गृ०सू० १.४.१५१. देखें- य एति प्रदिशस्।
यदो गच्छात्य्‌ असुनीतिम्‌ एताम्‌। अ०वे० १८.२.५३। देखें- यदा गच्छात्य्‌।
यद्‌ ओषध्यः संगच्छन्ते (का०सं० समग्मत)। तै०सं० ४.२.६.२१; मै०सं० २.७.१३१: ९३.११; ४.१४.६: २२४.५; का०सं० १६.१३१. देखें- वत्रोषधीः।
यद्‌ ओषधीभिः पुरुषान्‌ पशूंश्‌ च। तै०आ० १०.१.१३। देखें- यत इत्यादि।
यद्‌ ओषधीभ्यः परि जायते विषम्‌। ऋ०वे० ७.५०.३२।
यद्‌ ओषधीर्‌ अत्यसृपद्‌ (शत०ब्रा०। तै०ब्रा०। तै०आ०। आ०श्रौ०सू०। बृह०उप० अप्यसरद्‌) यद्‌ आपः। ऐ०ब्रा० ५.२७.८२; ७.३.४२; शत०ब्रा० १४.९.४.५२; तै०ब्रा०
१.४.३.३२; तै०आ० १.३०.१२; बृह०उप० ६.४.५२; आ०श्रौ०सू० ३.११.७२; आ०श्रौ०सू० ९.५.६२; मा०श्रौ०सू० ३.२.२२।
यद्‌ ओषधीर्‌ अभिसृष्टो वनानि च। ऋ०वे० १०.९१.५३; सा०वे० २.३३२३।
यद्‌ ओषधीषु पुरुदंससा कृतम्‌। ऋ०वे० ८.९.५२; अ०वे० २०.१३९.५२।
यद्‌ ओषधीष्व्‌ अप्स्व्‌ आ (तै०सं० अप्सु वा) यजत्रा। ऋ०वे० ३.२२.२२; वा०सं० १२.४८२; तै०सं० ४.२.४.२२, ३२; शत०ब्रा० ७.१.१.२३।
यद्‌ ओहते वरुणो मित्रो अर्यमा। ऋ०वे० ७.६६.१२३।
यद्‌ गव्यन्ता द्वा जना। ऋ०वे० १.१३१.३४; अ०वे० २०.७२.२४; ७५.१४।
यद्‌ गायत्रीं बृहतीम्‌ अर्कम्‌ अस्मै। अ०वे० ३.३.२३।
यद्‌ गायत्रे अधि गायत्रम्‌ आहितम्‌। ऋ०वे० १.१६४.२३१; अ०वे० ९.१०.११; ऐ०ब्रा० ३.१२.६१; कौ०ब्रा० १४.३१; गो०ब्रा० २.३.१०।
यद्‌ गिरामि सं गिरामि। अ०वे० ६.१३५.३१।
यद्‌ गिरिषु पर्वतेषु। अ०वे० ९.१.१८१. प्रतीकः यद्‌ गिरिषु। वैता०सू० ३०.१३।
यद्‌ गुग्गुलु सैन्धवम्‌। अ०वे० १९.३८.२३।
यद्‌ गृही तम्‌ अविज्ञातम्‌। नि० १.१८१. तुल०- संहितोपनिषद्‌ ब्रा० (भाष्य)
यद्‌ गोजिद्‌ धनजिद्‌ अश्वजिद्‌। तै०ब्रा० ३.७.१४.५व्‌; आप०श्रौ०सू० २१.४.२२; हि०गृ०सू० १.२८.१२।
यद्‌ गोपावद्‌ अदितिः शर्म भद्रम्‌। ऋ०वे० ७.६०.८१।
यद्‌ गोभिर्‌ इन्दो चम्वोः समज्यसे। ऋ०वे० ९.८६.४७३।
यद्‌ गोभिर्‌ वासयिष्यसे। ऋ०वे० ९.२.४३; ६६.१३३; सा०वे० २.३९०३।
यद्‌ गोमायू वदतो जातवेदः। कौशि०सू० ९६.३१।
यद्‌ गोषु यच्‌ च नो गृहे। अ०वे० १९.४५.२२; ५७.५२।
यद्‌ गोष्व्‌ अश्विना वर्चः। अ०वे० १४.१.३५३। तुल०- एवा मे अश्विना।
यद्‌ गोष्व्‌ ओषधीष्व्‌ अप्सु। का०सं० ३५.१२४।
यद्‌ ग्रामे यद्‌ अरण्ये। वा०सं० ३.४५१; २०.१७१; तै०सं० १.८.३.११; मै०सं० १.१०.२१: १४१.१४; का०सं० ९.४१; ३८.५१; शत०ब्रा० २.५.२.२५;
१२.९.२.३; तै०ब्रा० १.६.५३; २.६.६.२१; मा०श्रौ०सू० १.७.४.१५;य्५.२.११.३६.प्रतीकः यद्‌ ग्रामे। मै०सं० ३.११.१०: १५७.७; का०श्रौ०सू० ५.५.११; आ०श्रौ०सू० ८.६.२४।
यद्‌ घर्मः पर्यवर्तयत्‌ (मा०श्रौ०सू० पर्या०)। तै०ब्रा० १.५.५.२१; आ०श्रौ०सू० ८.८.२११; मा०श्रौ०सू० १.७.४.५११।
यद्‌ घर्मे। मा०श्रौ०सू० १.३.५.२३. यानि घर्मे कपालानि का ऊह
यद्‌ दण्डेन यद्‌ इष्वा। अ०वे० ५.५.४१।
यद्‌ दत्तं यत्‌ परादानम्‌। वा०सं० १८.६४१; शत०ब्रा० ९.५.१.४९१. देखें- यद्‌ इष्टं।
यद्‌ दत्तं या च दक्षिणा। तै०सं० ५.७.७.२२. देखें- यत्‌ पूर्तं।
यद्‌ दधिषे प्रदिवि चार्व्‌ अन्नम्‌। ऋ०वे० ७.९८.२१; अ०वे० २०.८७.२१।
यद्‌ दधिषे मनस्यसि। ऋ०वे० ८.४५.३१¹
यद्‌ दंपती समनसा कृणोषि। ऋ०वे० ५.३.२१; आप०मं०पा० १.५.१२४।
यद्‌ दारुणि बध्यसे यच्‌ च रज्ज्वाम्‌। अ०वे० ६.१२१.२१।
यद्‌ दाशुषे दशस्यसि। ऋ०वे० ८.८८.६२।
यद्‌ दित्ससि स्तुतो मघम्‌। ऋ०वे० ४.३२.८२; ८.१४.४३; अ०वे० २०.२७.४३।
यद्‌ दित्ससि स्तुवते मावते वसु। ऋ०वे० ८.८८.३३। देखें- यच्‌ छिक्षसि।
यद्‌ दिदीक्षे मनसा यच्‌ च वाचा। तै०ब्रा० ३.७.१४.११; आप०श्रौ०सू० १३.२१.३१।
यद्‌ दिद्यवः पृतनासु प्रक्रीडान्‌। ऋ०वे० ४.४१.११३।
यद्‌ दिधृक्षेम वज्रहस्त रोदसी। आ०सं० १.७३। देखें- येनेमे चित्र।
यद्‌ दिवः। आप०श्रौ०सू० ५.९.९; मा०श्रौ०सू० १.५.३.१०. यत्‌ पृथिव्या अनामृतम्‌ इत्यादि का ऊह।
यद्‌ दिवा च नक्तं चैनश्‌ चकृम तस्यावयजनम्‌ असि (तै०आ० (आ०)। महाना० उप०। बौ०ध०सू० स्वाहा जो़डता है)। पं०वि०ब्रा० १.६.१०.;
तै०आ० (आ०) १०.५९; महाना० उप० १८.१; बौ०ध०सू० ४.३.६।
यद्‌ दिवि चक्रथुः पयः। ऋ०वे० ४.५७.५२; अ०वे० ३.१७.७२; तै०आ० ६.६.२२; नि० ९.४१२।
यद्‌ दीदयच्‌ (मै०सं० ०यङ्‌) छवस (तै०सं० छवसा; मै०सं० शवस) ऋतप्रजात (का०सं० छवसर्त०)। ऋ०वे० २.२३.१५३; वा०सं० २६.३३; तै०सं० १.८.२२.२३; मै०सं० ४.१४.४३: २२०.४; का०सं० ४.१६३; ४०.११३; ऐ०ब्रा० ४.११.८।
यद्‌ दुद्रोहिथ शेपिषे। अ०वे० ५.३०.३१।
यद्‌ दुर्भगां प्रस्नपिताम्‌। अ०वे० १०.१.१०१।
यद्‌ दुष्कृतं यच्‌ छमलम्‌। अ०वे० ७.६५.२१; १४.२.६६१. प्रतीकः यद्‌ दुष्कृतम्‌। कौशि०सू० ७६.१।
यद्‌ दूरे सन्न्‌ इहाभवः (सा०वे० ०भुवः)। ऋ०वे० ३.९.२४; सा०वे० १.५३४; नि० ४.१४४; मा०श्रौ०सू० ३.८.१४।
यद्‌देवतयः सोमस्‌ तद्देवत्याः पशवः। का०सं० ३४.१६।
यद्‌ देवत्रा हविः स्यात्‌। अ०वे० १२.४.४०४।
यद्‌ देवयन्तम्‌ अवथः शचीभिः। ऋ०वे० ७.६९.४३; मै०सं० ४.१४.१०३: २३०.६; तै०ब्रा० २.८.७.८३।
यद्‌ देवयन्तो दधति प्रयांसि ते। ऋ०वे० १०.९१.९३।
यद्‌ देवस्य शवसा प्रारिणाः। ऋ०वे० २.२२.४४। देखें- यो देवस्य इत्यादि।
यद्‌ देवा अदः सलिले। ऋ०वे० १०.७२.६१।
यद्‌ देवा देवम्‌ अयजन्त विश्वे। ऋ०वे० १०.१३०.३४। तुल०- अगला एक
यद्‌ देवा देवहेडनम्‌ (वा०सं०का०। तै०आ० २.३.११, ०लनम्‌)। अ०वे० ६.११४.११; वा०सं० २०.१४१; वा०सं०का०२२.११; मै०सं० ३.११.१०१; १५७.१;
४.१४.१७१: २४४.४; का०सं० ३८.५१; शत०ब्रा० १२.९.२.२; तै०ब्रा० २.४.४.८१; ६.६.११; ३.७.१२.११; तै०आ० २.३.११; ७.१; वैता०सू० २२.१५; आप०श्रौ०सू० १०.७.१४; १४.३०.१; १९.१०.४; मा०श्रौ०सू० ५.२.११.३५; कौशि०सू० ६७.१९; बौ०ध०सू० ३.७.१०,१६; गृ०ध०सू० २७.६, प्रतीकः यद्‌ देवाः। शत०ब्रा० १०.५.४.१७; वैता०सू० ३०.२२; का०श्रौ०सू० १९.५.१३. कूष्माण्डाः की तरह निर्देशित, जो द्रष्यव्य है। देवहेडनम्‌ की तरह (जांचें- सूक्तम्‌)। वै०सू० २३.१२; कौ०सू० ४६.३०; ६०.७।
यद्‌ देवा देवान्‌ हविषायजन्त। अ०वे० ७.५.३१. तुल०- पूर्व का एक।
यद्‌ देवानां चक्षुष्य्‌ आगो अस्ति। तै०आ० २.६.२३ (द्वितीयांश)।
यद्‌ देवानां (वा०सं० देवेषु) त्र्यायुषम्‌। वा०सं० ३.६२३; वा०सं०(का०) ३.९.४३; शां०गृ०सू० १.२८.९४; सा०मं०ब्रा० १.६.८४;
आप०मं०पा०२.७.२३; हि०गृ०सू० १.९.६३; मा०गृ०सू० १.१.२४४।
यद्‌ देवानां मित्रमहः पुरोहितः। ऋ०वे० १.४४.१२१।
यद्‌ देवान्‌ प्राणयो नव। तै०आ० ३.१४.४४।
यद्‌ देवापिः शंतनवे पुरोहितः। ऋ०वे० १०.९८.७१; नि० २.१२१।
यद्‌ देवा यतयो यथा। ऋ०वे० १०.७२.७१।
यद्‌ देवाः शर्म शरणम्‌। ऋ०वे० ८.४७.१०१।
यद्‌ देवासो अविक्षत। ऋ०वे० १०.१३६.२४।
यद्‌ देवासो ललामगुम्‌। अ०वे० २०.१३६.४१; वा०सं० २३.२९१; शत०ब्रा० १३.५.२.७; शां०श्रौ०सू० १२.२४.२.११; १६.४.६. देखें- यं देवासो इत्यादि।
यद्‌ देवेषु त्र्यायुषम्‌: देखें- यद्‌ देवानां इत्यादि।
यद्‌ देवेषु धारयथा असुर्यम्‌। ऋ०वे० ६.३६.१४।
यद्‌ देवैर्‌ ब्रह्मणा कृतम्‌। वा०सं० १९.३१२।
यद्‌ देवैर्‌ विदितं पुरा। अ०वे० ६.१२.२२।
यद्‌ दैव्यम्‌ ऋणम्‌ अहं बभूव। मै०सं० ४.१४.१७१: २४५.७. देखें- नीचे अदीव्यन्न्‌।
यद्‌ द्याव इन्द्र ते शतम्‌। ऋ०वे० ८.७०.५१; अ०वे० २०.८१.११; ९२.२०१; सा०वे० १.२७८१; २.२१२१; तै०सं० २.४.१४.३१; का०सं० १२.१५१; ऐ०ब्रा० ५.१.१८; कौ०ब्रा० २२.४; २५.६; पं०वि०ब्रा० १२.४.१; तै०आ० १.७.५१; आ०श्रौ०सू० ७.१०.८; वैता०सू० २७.२२; ३३.९; ४२.९; जै०उ०ब्रा० १.३२.११, २; नि० १३.२१. प्रतीकः यद्‌ द्याव इन्द्र। शां०श्रौ०सू० १०.४.९; यद्‌ द्यावः। शां०श्रौ०सू० ११.१३.२२; ऋ०वि० २.३४.२।
यद्‌ द्रुह्यवु अनवि तुर्वशे यदौ। तै०उप० ८.१०.५३।
यद्‌ द्रुह्युष्व्‌ अनुषु पूरुषु स्थः। ऋ०वे० १.१०८.८२।
यद्‌ द्विपाच्‌ च चतुष्पाच्‌ च। अ०वे० १९.३१.४१।
यद्‌ धंसि वृत्रम्‌ ओजसा शचीपते। ऋ०वे० ८.६२.८३; सा०वे० १.३९१३।
यद्‌ ध क्राणा इरध्यै। ऋ०वे० १.१३४.२४।
यद्‌ ध क्राणा विवस्वति (सा०वे० ०ते)। ऋ०वे० १.१३९.१४; सा०वे० १.४६१४।
यद्‌ ध क्षये मघोनाम्‌। ऋ०वे० ५.६४.४३।
यद्‌ ध क्षुमन्तः शवसा समायन्‌। ऋ०वे० १०.३१.५२।
यद्‌ ध ते विश्वा गिरयश्‌ चिद्‌ अभ्वाः। ऋ०वे० १.६३.१३।
यद्‌ ध त्यद्‌ वां पुरुमीढस्य सोमिनः। ऋ०वे० १.१५१.२१।
यद्‌ ध त्यन्‌ मित्रावरुणाव्‌ ऋताद्‌ अधि। ऋ०वे० १.१३९.२१।
यद्‌ ध त्यं मायिनं मृगम्‌। ऋ०वे० १.८०.७३; सा०वे० १.४१२३।
यद्‌ ध त्याम्‌ अङ्गिरोभ्यः। ऋ०वे० १.१३९.७४।
यद्‌ ध देवा भवथ विश्व इन्द्रे। ऋ०वे० ३.५४.१७२।
यद्‌ ध द्यावापृथिवी आविवेशीः। ऋ०वे० ३.३२.१०३।
यद्‌ धनं कामयामहे। अ०वे० १२.१.४०२।
यद्‌ ध नूनं यद्‌ वा यज्ञे। ऋ०वे० ८.४९ (वा० १). ७१।
यद्‌ ध नूनं परावति। ऋ०वे० ८.५० (वा० २). ७१।
यद्‌ ध प्रभासि कृत्व्याँ अनु द्यून्‌। ऋ०वे० १.१२१.७३।
यद्‌ ध प्रसर्गे त्रिककुम्‌ निवर्तत्‌। ऋ०वे० १.१२१.४३।
यद्‌ ध प्राचीर्‌ अजगन्त। ऋ०वे० १०.१५५.४१; अ०वे० २०.१३७.११; कौ०ब्रा० ३०.७. प्रतीकः यद्‌ ध प्राचीः। शां०श्रौ०सू० १२.२४.२. तुल०- बृहदा०
८.६१।
यद्‌ ध यान्ति मरुतः। ऋ०वे० १.३७.१३१।
यद्‌ धरिणो (तै०सं०, का०सं०अश्व०, तै०ब्रा० ०णी) यवम्‌ अत्ति। वा०सं० २३.३०१, ३११; तै०सं० ७.४.१९.२१; मै०सं० ३.१३.११: १६८.७;।
का०सं०अश्व० ४.८१; शत०ब्रा० १३.२.९.८; ५.२.८१ (द्वितीयांश); तै०ब्रा० ३.९.७.२; शां०श्रौ०सू० १६.४.४१, ६।
यद्‌ धविष्यम्‌ ऋतुशो देवयानम्‌। ऋ०वे० १.१६२.४१; वा०सं० २५.२७१; तै०सं० ४.६.८.२१; मै०सं० ३.१६.११; १८२.२;। का०सं०अश्व० ६.४१।
यद्‌ ध शुष्णस्य दम्भयः। ऋ०वे० १०.२२.११३।
यद्‌ ध शूर वृषमणः। ऋ०वे० १०.२२.११३।
यद्‌ ध शूर वृषमणः पराचैः। ऋ०वे० १.६३.४३।
यद्‌ ध सा ते पनीयसी। अ०वे० १८.४.८८३। देखें- यद्‌ ध स्या इत्यादि।
यद्‌ ध सूनुः श्रवासे नाम दधे। ऋ०वे० १.१०३.४४।
यद्‌ धस्तयोः शमितुर्‌ यन्‌ नखेषु। ऋ०वे० १.१६२.९३; वा०सं० २५.३२३; तै०सं० ४.६.८.४३; मै०सं० ३.१६.१३: १८२.१५;। का०सं०अश्व० ६.४३।
यद्‌ धस्ताभ्यां चकृम (मै०सं०। तै०ब्रा०। तै०आ० चकर) किल्बिषाणि (तै०आ० किल्विषाणि)। अ०वे० ६.११८.११; मै०सं० ४.१४.१७१: २४५.११; तै०ब्रा०
३.७.१२.३१; तै०आ० २.४.११।
यद्‌ ध स्य मानुषो जनः। ऋ०वे० ६.२.३३।
यद्‌ ध स्या ता इन्द्र श्रुष्टिर्‌ अस्ति। ऋ०वे० १.१७८.१¹
यद्‌ ध स्या ते पनीयसी। ऋ०वे० ५.६.४३; सा०वे० १.४१९३; २.३७२३; तै०सं० ४.४.४.६३; का०सं० ९.६३; मै०सं० २.१३.७३: १५६.१५. देखें-यद्‌
ध सा इत्यादि।
य धावसि त्रियोजनम्‌। अ०वे० ६.१३१.३१।
यद्‌ धितं माव पादि तत्‌। अ०वे० ८.६.२०२।
यद्‌ धिरण्यं सूर्येण सुवर्णम्‌। अ०वे० १९.२६.२१।
यद्‌ धृतं यत्‌ पराभृतम्‌। अ०वे० ५.२९.१२२।
यद्‌ बंहिष्ठं नातिविधे (तै०ब्रा० ०दे) सुदानू। ऋ०वे० ५.६२.९१; मै०सं० ४.१४.१०१: २३१.१४; कौ०ब्रा० १८.१३; तै०ब्रा० २.८.६.७१; आ०श्रौ०सू० २.१४.११;
३.८.१. प्रतीकः यद्‌ बङ्‌हिष्ठम्‌। शां०श्रौ०सू० ८.१२.८।
यद्‌ बद्धम्‌ इह वेह वा। अ०वे० ७.१२.४२।
यद्‌ बाह्यं तद्‌ अन्तरम्‌। अ०वे० २.३०.४२।
यद्‌ ब्रह्मणि राजनि वा यजत्रा। ऋ०वे० १.१०८.७२।
यद्‌ ब्रह्मभिर्‌ यद्‌ ऋषिभिः। अ०वे० ६.१२.२१।
यद्‌ ब्रह्मभ्यः प्रदीयते। अ०वे० १२.४.३३४, ४०२।
यद्‌ ब्राह्मणानां ब्रह्मणिस्‌ व्रतं यद्‌ अग्नेस्‌ सेन्द्रस्य सप्रजापतिकस्य सदेवस्य सदेवराजस्य समनुष्यस्य समनुष्यराजस्य सपितृकस्य सपितृराजस्य सगन्धर्वाप्सरकस्य यन्‌ म आत्मन
आत्मनि व्रतं तेनाहं सर्वव्रतो भूयासम्‌। आ०मं०पा० २.५.१०(आ०गृ०सू० ४.११.१८) देखें- यद्‌ अग्नेः सेन्द्रस्य।
यद्‌ ब्राह्मणाः संयजन्ते सखायः। ऋ०वे० १०.७१.८२; नि० १३.१३२।
यद्‌ भद्रं यद्‌ अनातुरम्‌। ऋ०वे० ८.४७.१०२।
यद्‌ भद्रं तन्‌ न (तै०ब्रा०। तै०आ०। आ०श्रौ०सू० म) आ सुव। ऋ०वे० ५.८२.५३; वा०सं० ३०.३३; तै०ब्रा० २.४.६.३३; तै०आ० १०.१०.२३; ४९.१३;
आ०श्रौ०सू० ६.२३.१३; २१.१२.३४; कौशि०सू० ५८.१४; महाना० उप० ९.७३; १७.७३।
यद्‌ भद्रस्य पुरुषस्य। अ०वे० २०.१२८.३१; शां०श्रौ०सू० १२.२०.२.२१।
यद्‌ भूतं यच्‌ च भव्यम्‌ (अ०वे०। आ०सं०। वा०सं० भाव०)। ऋ०वे० १०. ९०.२२; अ०वे० १९.६.४२; आ०सं० ४.५२; वा०सं० ३१.२२; तै०आ० ३.१२.१२. तुल०- अगला
यद्‌ भूतं यद्‌ वा भाव्यम्‌। अ०वे० १३.१.५४४। तुल०- पूर्व
यद्‌ भूतं भविष्यच्‌ चापि सर्वम्‌। ऐ०ब्रा० ५.३०.३२।
यद्‌ भूतं भव्यम्‌ आसन्वत्‌। अ०वे० ६.१२.२३।
यद्‌ भूतं व्य्‌ अवर्तयत्‌। ऋ०वे० ८.१४.५२; अ०वे० २०.२७.५२; सा०वे० १.१२१२. २.९८९२।
यद्‌ भूमेः क्रूरं तद्‌ इतो हरामि। आप०मं०पा० २.१५.११ (आप०गृ०सू० ७.१७.१)।
यद्‌ भूमेर्‌ हृदयं चन्द्रमसि श्रितम्‌। आ०मं०पा० २.१३.३१२ (आप०गृ०सू० ६.१५.५). देखें- वेद ते भूमि।
यद्‌ भूम्यां बध्यसे यच्‌ च वाचा। अ०वे० ६.१२१.२२।
यद्‌ भेषजं कृणुमहे तनूषु। का०सं० ३५.१२२।
यद्य्‌ अग्निः क्रव्याद्‌ यदि वा व्याघ्रयः। अ०वे० १२.२.४१. प्रतीकः यद्य्‌ अग्निः। कौशि०सू० ७१.६।
यद्‌-यज्‌ जाया पचति त्वत्‌ परः-परः। अ०वे० १२.३.३९१. प्रतीकः यद्‌ऽयज्‌ जाया। कौशि०सू० ६२.११।
यद्‌-यत्‌ कृष्णः शकुन एह गत्वा। अ०वे० १२.३.१३१. प्रतीकः यद्‌-यत्‌ कृष्णः। कौशि०सू० ८.१४।
यद्‌-यत्‌ क्रव्याद्‌ गृह्येद्‌ यदि। कौशि०सू० ८२.२११।
यद्‌-यत्‌ स्त्वम्‌ अत्र मनसानु वेत्थ। ला०श्रौ०सू० ९.१०.९२. देखें- यदि त्वम्‌ अत्र।
यद्‌-यत्‌ एजति प्रावृषि। अ०वे० १२.१.४६४।
यद्‌-यत्‌ ऐच्छत्‌ प्रजापतौ। अ०वे० ११.५.१५३।
यद्‌-यत्‌ द्युत्तं लिखितम्‌ अर्पणेन। अ०वे० १२.३.२२३।
यद्‌-यत्‌ यामि तद्‌ आ भर। ऋ०वे० ८.६१.६४³; अ०वे० २०.११८.२४; सा०वे० २.९३०४।
यद्‌-यत्‌ रेतो अधि वां संबभूव। अ०वे० १२.३.३४।
यद्य्‌ अन्तरिक्षात्‌ स उ वायुर्‌ एव। अ०वे० ६.१२४.२२. देखें- नीचे- फलम्‌ अभ्यपप्तत्‌।
यद्य्‌ अन्तरिक्षे यदि वात आस। अ०वे० ७.६६.११. प्रतीकः यद्य्‌ अन्तरिक्षे। कौशि०सू० ९.२।
यद्य्‌ अन्यधीयते पूर्वधीयते तं प्रतिग्रामन्त्य्‌ अहानि पञ्चविंशतिर्‌ यैर्‌ वै संवत्सरो मितः। आ०श्रौ०सू० ८.१३.३१ (भ्रष्ट)।
यद्य्‌ अर्चिर्‌ यदि वासि शोचिः। अ०वे० १.२५.२१।
यद्‌ यशोऽप्सरसाम्‌ इन्द्रः। पा०गृ०सू० २.६.२४१।
यद्य्‌ अश्रातो (अ०वे० ०तं) ममत्तन। ऋ०वे० १०.१७९.१४; अ०वे० ७.७२.१४; आप०श्रौ०सू० १३.३.४; मा०श्रौ०सू० ४.५.४।
यद्य्‌ अश्वं यदि पूरुषम्‌। अ०वे० १.१६.४२।
यद्य्‌ अष्टवृषोऽसि सृजारसोऽसि। अ०वे० ५.१६.८।
यद्य्‌ असि मरुद्‌भ्यो मरुद्‌भ्यस्‌ त्वा परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७।
यद्य्‌ असि रुद्रेभ्यो रुद्रेभ्यस्‌ त्वा परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७।
यद्य्‌ असि वसुभ्यो वसुभ्यस्‌ त्वा परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७।
यद्य्‌ असि वारुणी वरुणाय त्वा राज्ञे परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७. देखें नीचे- यदि वरुणस्यासि।
यद्य्‌ असि विश्वेभ्यो देवेभ्यो विश्वेभ्यस्‌ त्वा देवेभ्यः परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७।
यद्य्‌ असि सौमी सोमाय त्वा राज्ञे परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७. देखें- नीचे- यदि सोमस्यासि।
यद्य्‌ अस्य्‌ आदित्येभ्य आदित्येभ्यस्‌ त्वा परिक्रीणामि। गो०गृ०सू० २.६.७।
यद्‌ याचमानस्य चरतो जनाँ अनु। अ०वे० ७.५७.१२।
यद्‌ यामं यान्ति वायुभिः। ऋ०वे० ८.७.४३।
यद्‌ यामं (प़ढे यद्य्‌ आमं) चक्रुर्‌ निखनन्तो अग्रे। अ०वे० ६.११६.११. प्रतीकः यद्‌ यामं चक्रुर्‌ निखनन्तः। कौशि०सू० १३२.१. तुल०- आमे माँसे।
यद्‌ युक्तो देवगन्धर्वः। हि०गृ०सू० १.२४.६३।
यद्‌ युञ्जते मरुतो रुक्मवक्षसः। ऋ०वे० २.३४.८१।
यद्‌ युञ्जाथे वृषणम्‌ अश्विना रथम्‌। ऋ०वे० १.१५७.२१; सा०वे० २.११०९१।
यद्य्‌ उन्मृष्टं यदि वाभिमृष्टम्‌। कौशि०सू० १२४.४१।
यद्‌ युयुज्रे किलास्यः। ऋ०वे० ५.५३.१३।
यद्‌ यूयं पृश्निमातरः। ऋ०वे० १.३८.४१।
यद्य्‌ ऋणं संगरो देवतासु। अ०वे० ६.११९.२२. देखें- यदीनृणं।
यद्य्‌ एकवृषोऽसिऽसृजारसोऽसि। अ०वे० ५.१६.१. वृषलिङ्गाः की तरह निर्देशित (जांचें- ऋचः)। कौशि०सू० २९.१५।
यद्य्‌ एकादशोऽसि सोऽपोदकोऽसि। अ०वे० ५.१६.११।
यद्य्‌ एकोऽपि गयां व्रजेत्‌। वि०स्मृ० ८५.६७२।
यद्य्‌ एयथ द्विपदी चतुष्पदी। अ०वे० १०.१.२४१।
यद्‌ योग्या अश्नवैथे ऋषीणाम्‌। ऋ०वे० ७.७०.४२।
यद्‌ योधया महतो मन्यमानान्‌। ऋ०वे० ७.९८.४१; अ०वे० २०. ८७.४।
यद्‌ योषित्‌ पतिव्रता। तै०आ० १.२७.४२।
यद्‌ राजानम्‌ अकुर्वत। अ०वे० ६.१२८.१२।
यद्‌ राजानो विभजन्ते। अ०वे० ३.२९.११. प्रतीकः यद्‌ राजानः। कौशि०सू० ६४.२।
यद्‌ रात्रियात्‌ कुरुते पापम्‌। तै०आ० (आ०) १०.३४३; तुल०- अगला
यद्‌ रात्रिया (महा० उप० तै०आ० पाठभेद- ’०त्र्या‘) पापम्‌ अकार्षम्‌ (पाठभेद- ’अकारिष्यम्‌‘) तै०आ० १०.२५¹; महाना० उप० १४.४१.
तुल०- पूर्व य्यद्‌ रात्रिया (महाना० तै० आ० …. त्रया) पापं अकार्षम्‌। (थै०आ० …….. अकारिषम्‌) तै०आ० १०.२५.१¹
यद्‌ रिपं शमलम्‌। अ०वे० १२.२.४०१. प्रतीकः यद्‌ रिप्रम्‌। कौशि०सू० ७१.१६; ८६.१९।
यद्‌ रुद्रेणापिबत्‌ सह। ऋ०वे० १०.१३६.७४।
यद्‌ रेतसा मिथुनेनाप्य्‌ आत्मना। तै०उप० ३.७.१४.१३; आ०श्रौ०सू० १३.२१.३३।
यद्‌ रोदसी प्रदिवो अस्ति भूम। ऋ०वे० ६.६२.८१।
यद्‌ रोदसी रेजमाने। अ०वे० १.३२.३१।
यद्‌ रोहितम्‌ अजनयन्त देवाः। अ०वे० १३.३.१२३, २३४।
यद्‌ व आगः पुरुषता कराम। ऋ०वे० ७.५७.४२; १०.१५.६४; अ०वे० १८.१.५२४; वा०सं० १९.६२४।
यद्‌ व एष करोति तद्‌ वः कृतम्‌ असत्‌। आ०श्रौ०सू० २०.३.१।
यद्‌ वः क्रव्याद्‌ अङ्गम्‌ अदहत्‌। हि०गृ०सू० २.११.११. प्रतीकःयद्‌ वः क्रव्यात्‌ वि०स्मृ ७३.१५।
यद्‌ वदामि मधुमत्‌ तद्‌ वदामि। अ०वे० १२.१.५८१. प्रतीकःयद्‌ वदामि। कौशि०सू० २४.१४; ३८.२९।
यद्‌ वम्रो अतिसर्पति। ऋ०वे० ८.१०२.२१२; वा०सं० ११.७४२; तै०सं० ४.१.१०.१२; मै०सं० २.७.७२: ८३.९; का०सं० १६.७२; शत०ब्रा० ६.६.३.६; नि० ३.२०।
यद्‌ वर्चो हिरण्यस्य। आ०सं० ४.१०१. प्रतीकः यद्‌ वर्चः। सा०वि०ब्रा० ३.७.७।
यद्‌ वर्धयन्तं प्रथयन्तम्‌ आनुषक्‌। ऋ०वे० १०.४९.६३।
यद्‌ वर्मी याति समदाम्‌ उपस्थे। ऋ०वे० ६.७५.१२; वा०सं० २९.३८२; तै०सं० ४.६.६.१२; मै०सं० ३.१६.३२; १८५.१०; का०सं० अ.६.१२।
यद्‌ वशा मायुम्‌ अक्रत। कौशि०सू० ४४.१७१. देखें- यत्‌ पशुर्‌।
यद्‌ वशां ब्राह्मणा अभि। अ०वे० १२.४.१५२।
यद्‌ वश्‌ चित्रं युगे-युगे। ऋ०वे० १.१३९.८४; अ०वे० २०.६७.२४।
यद्‌ वः श्रान्ताय सुन्वते। ऋ०वे० ८.६७.६१।
यद्‌ वस्ताव्‌ अधि संश्रुतम्‌ (प़ढे संस्रुतम्‌?)। अ०वे० १.३.६२।
यद्‌ व्‌ अस्यापरं यद्‌ व्‌ अस्य पूर्वम्‌। ऐ०ब्रा० ३.४३.५२; जै०ब्रा० १.२५८२ (भ्रष्ट)।
यद्‌ वः सहः सहमानाः। अ०वे० ८.७.५१।
यद्‌ वा उ विश्पतिः शितः। ऋ०वे० ८.२३.१३१; सा०वे० १.११४१. प्रतीकः यद्‌ वा उ विश्पतिः। ला०श्रौ०सू० २.१२.८; सा०वि०ब्रा० १.४.२०;
२.२.२।
यद्‌ वां रथो विभिष्‌ पतात्‌। ऋ०वे० १.४६.३³; ८.५.२२३; सा०वे० २.१०८०३।
यद्‌ वां वृषण्वसू हुवे। ऋ०वे० ८.५.२४३।
यद्‌ वां हवन्त उभये अध स्पृधि। ऋ०वे० ७.८.२९³
यद्‌ वा कपोतः पदम्‌ अग्नौ कृणोति। अ०वे० ६.२९.१३। देखें- यत्‌ कपोतः।
यद्‌ वा कृणोष्य्‌ ओषधीः। अ०वे० १३.४.४३१।
यद्‌ वा केशेषु प्रतिचक्षणे वा। अ०वे० १.१८.३२।
यद्‌ वा क्षयो मातुर्‌ अस्या उपस्थे। ऋ०वे० ३.८.१४; मै०सं० ४.१३.१४: १९९.३; का०सं० १५.१२४; ऐ०ब्रा० २.२.५; तै०ब्रा० ३.६.१.१४; नि० ८.१८४।
यद्‌ वा क्षुरः परिववर्ज वपंस्‌ ते। तै०ब्रा० २.७.१७.३२।
यद्‌ वा गृहान्‌ घोरम्‌ उता जगाम। कौशि०सू० १२९.२२; १३५.९२।
यद्‌ वा गृहेषु निष्ठितम्‌। अ०वे० १४.२.६२२।
यद्‌ वाग्‌ वदन्त्य्‌ अविचेतनानि। ऋ०वे० ८.१००.१०१; तै०ब्रा० २.४.६.१११; आ०श्रौ०सू० ३.८.१; नि० ११.२८१. प्रतीकः यद्‌ वाग्‌ वदन्ती। तै०ब्रा०
२.८.८.४; शां०श्रौ०सू० ९.२८.६ (भाष्य); यद्‌ वाक्‌। ऋ०वि० २.३५.२. तुल०- बृहदा० ६.१२१।
यद्‌ वा घ त्रित आप्त्ये। ऋ०वे० ८.१२.१६२; अ०वे० २०.१११.१२; सा०वे० १.३८४२।
यद्‌ वा घा सत्यम्‌ उत यन्‌ न विद्म। ऋ०वे० ५.८५.८२;ल्‌ १०.१३९.५३; तै०सं० ३.४.११.६२; मै०सं० ४.१४.३२: २१८.१४; का०सं० २३.१२२. देखें- यद्‌ वाद्य।
यद्‌ वा घास्य प्रभृतम्‌ आस्ये तृणम्‌। ऋ०वे० १.१६२.८३। । वा०सं० २५.३१३; तै०सं० ४.६.८.३३; मै०सं० ३.१६.१३: १८२.११;। का०सं०अश्व० ६.४३।
यद्‌ वां कक्षीवाँ उत यद्‌ व्यश्वः। ऋ०वे० ८.९.१०१; अ०वे० २०.१४०.५१।
यद्‌ वाच ओम्‌ इति यच्‌ च नेति। ऐ०आ० २.३.८.४१।
यद्‌ वाचस्‌ तृष्टम्‌ जनयन्त रेभाः। ऋ०वे० १०.८७.१३२; अ०वे० ८.३.१२२; १०.५.४८२।
यद्‌ वाचानृतम्‌ ओदिम ९। तै०ब्रा०। तै०आ० ऊदं)। मै०सं० ४.१४.१७२ (द्वितीयांश): २४४.४,६; तै०ब्रा० ३.७.१२.१२; तै०आ० २.३.१२।
यद्‌ वाचा यन्‌ मनसा। तै०ब्रा० ३.७.१२.२१; तै०आ० २.३.११. तुल०-। बौ०ध०सू० २.४.७.१८; ४.१.३।
यद्‌ वा चेरिम पापया। अ०वे० ७.६५.२२।
यद्‌ वाचो मधुमत्‌ तस्मै स्वाहा। मै०सं० १.३.१: ३०.३. देखें- देवि वाग्‌।
यद्‌ वाचो यच्‌ च मे हृदः। का०सं० ३४.१९२; आप०श्रौ०सू० १४.१६.१२।
यद्‌ वा जगज्‌ जगत्य्‌ आहितं पदम्‌। ऋ०वे० १.१६४.२३३; अ०वे० ९.१०.१३; ऐ०ब्रा० ३.१२.६३; कौ०ब्रा० १४.३३।
यद्‌ वा जन्यम्‌ अवीवृधः। अ०वे० १३.४.४३३।
यद्‌ वाजायते पुनः। आ०श्रौ०सू० २.१६.१९³; वैता०सू० ८.१६३; ला०श्रौ०सू० ४.१२.१६३। देखें- यन्‌ म अजायते इत्यादि।
यद्‌ वाजिनो दाम संदानम्‌ अर्वतः। ऋ०वे० १.१६२.८१; वा०सं० २५.३११; तै०सं० ४.६.८.३१; मै०सं० ३.१६.११: १८२.१०; का०सं० अ.६.४१।
यद्‌ वाजिनो देवजातस्य सप्तेः। ऋ०वे० १.१६२.१३; वा०सं० २५.२४३; तै०सं० ४.६.८.१३; मै०सं० ३.१६.१३: १८१.८;। का०सं०अश्व० ६.४३; नि०
९.३३।
यद्‌ वातजूतो वना व्य्‌ अस्थात्‌। ऋ०वे० १.६५.८१।
यद्‌ वा तृक्षो मघवन्‌ द्रुह्याव्‌ आ जने। ऋ०वे० ६.४६.८१।
यद्‌ वातो अपो (मै०सं०। मा०श्रौ०सू० पो) अगनीगन्‌ (तै०सं०। का०सं०। आ०श्रौ०सू० अगमत्‌)। वा०सं० २३.७१; तै०सं० ७.४.२०.११; मै०सं०
३.१२.१८१: १६५.११; का०सं० अ.४.९१; आ०श्रौ०सू० २०.१६.१६; मा०श्रौ०सू० ९.२.३. प्रतीकः यद्‌ वातः। का०श्रौ०सू० २०.५.१४।
यद्‌ वा तोकेषु तनुषु प्रजासु। का०सं० ३५.१२३।
यद्‌ वा दक्षस्य बिभ्युषो अबिभ्यत्‌। ऋ०वे० ६.२३.२३।
यद्‌ वादास्यन्‌ संजगारा जनेभ्यः। तै०ब्रा० ३.७.१२.३२. देखें- नीचे- अदास्यन्न्‌।
यद्‌ वा दास्य्‌ आर्द्रहस्ता समङ्‌ते। अ०वे० १२.३.१३३।
यद्‌ वा दिवा नूतनं यत्‌ पुराणम्‌। तै०ब्रा० ३.७.१२.६२।
यद्‌ वा दिवि पार्ये सुष्विम्‌ इन्द्र। ऋ०वे० ६.२३.२१।
यद्‌ वा दुश्चरितं मम। तै०आ० १०.२३.१२; बौ०ध०सू० २.५.८.१०२; महाना० उप० १४.२२; प्रा०प० उप०²।
यद्‌ वा देव भिषज्यथः। ऋ०वे० ८.९.६२; अ०वे० २०.१४०.१२
यद्‌ वा देवी सरस्वती। अ०वे० ५.२५.६२। देखें- यद्‌ उ देवी।
यद्‌ वादो रोचने दिवः। ऋ०वे० ८.१०.१२। तुल०- यद्‌ वासि रोचने।
यद्‌ वाद्य सत्यम्‌ उत यन्‌ न विद्म। तै०आ० ४.११.७३। देखें- यद्‌ वा घा सत्यम्‌।
यद्‌ वा निदे नवमानस्य रुद्रियाः। ऋ०वे० २.३४.१०३।
यद्‌ वा नृभिर्‌ वृत इन्द्राभियुध्याः। ऋ०वे० ७.९८.४३; अ०वे० २०.८७.४३।
यद्‌ वां तद्‌ अश्विना यशः। शां०श्रौ०सू० ८.११.१३¹; सा०मं०ब्रा० १.७.५¹; पा०गृ०सू० २.६.१२४।
यद्‌ वान्तरिक्षात्‌ तद्‌ उ वायुर्‌ एव। हि०गृ०सू० १.१६.७२। देखें नीचे- फलम्‌ अभ्यपप्तत्‌।
यद्‌ वान्तरिक्षे पथिभिः पतन्तम्‌। ऋ०वे० १०.८७.६३। देखें- उतान्तरिक्षे पतन्तं।
यद्‌ वां दंसोभिर्‌ अश्विना। ऋ०वे० ५.७३.७३।
यद्‌ वान्यकृतम्‌ आरिम। ला०श्रौ०सू० २.१२.१२२।
यद्‌ वा न्यूनम्‌ इहाकरम्‌। शत०ब्रा० १४.९.४.२४२; बृह०उप० ६.४.२४२; आप०श्रौ०सू० ३.१२.१२; आ०गृ०सू० १.१०.२३२; आप०गृ०सू० १.२.७२;
हि०गृ०सू० १.३.७२।
यद्‌ वा पञ्च क्षितीनां द्युम्नम्‌ आ भर। ऋ०वे० ६.४६.७३; सा०वे० १.२६.२३।
यद्‌ वा पञ्च क्षितीनाम्‌। ऋ०वे० ५.३५.२३; कौ०ब्रा० २३.२।
यद्‌ वा पितापराद्धो जिहीडे। अ०वे० ६.११६.२४।
यद्‌ वा पुरू पुरुभुजा। ऋ०वे० ५.७३.१३।
यद्‌ वा पूर्तं परिविष्टं यद्‌ अग्नौ। तै०आ० २.६.२३। देखें- यद्‌ वां पक्वं।
यद्‌ वा पृथिव्यां दिवि। ऋ०वे० ८.५० (वा० २).७२। तुल०- अगला
यद्‌ वा पृथिव्याम्‌ अधि। ऋ०वे० ८.४९ (वा० १).७२। तुल०- पूर्व का
यद्‌ वाप्य्‌ असि समुद्रियम्‌। अ०वे० १९.३८.२४।
यद्‌ वा प्रवृद्ध सत्पते। ऋ०वे० ८.९३.५१; अ०वे० २०.११२.२१।
यद्‌ वा प्रस्रवणे दिवः। ऋ०वे० ८.६५.२१।
यद्‌ वा प्राणैश्‌ चक्षुषा यच्‌ च श्रोत्रेण। तै०ब्रा० ३.७.१४.१२; आ०श्रौ०सू० १३.२१.३२।
यद्‌ वाभिदुद्रोहानृतम्‌। आप०श्रौ०सू० ७.२१.६३। देखें- नीचे- यच्‌ चाभि०।
यद्‌ वाभिपित्वे असुरा ऋतं यते। ऋ०वे० ८.२७.२०१।
यद्‌ वा मध्यंदिने दिवः। ऋ०वे० ८.२७.१९४।
यद्‌ वाम्‌ अभिभा अत्रोचुः। अ०वे० १८.४.४९२।
यद्‌ वा मरुत्वः परमे सधस्थे। ऋ०वे० १.१०१.८१।
यद्वा मरुत्सु मन्दसे सम्‌ इन्दुभिः। ऋ०वे० ८.१२.१६३; अ०वे० २०.१११.१३; सा०वे० १.३८४३।
यद्‌ वाम्‌ अश्वावद्‌ ईमहे। ऋ०वे० ७.९४.९२; का०सं० ४.१५२; कौशि०सू० ५.२२।
यद्‌ वा मे अप गछति। देखे- यद्‌ वा मे अपि।
यद्‌ वा मे अपरागतम्‌। तै०सं० ६.६.७.२२; मै०सं० ४.७.१२: ९५.७; का०सं० २९.२२; पं०वि०ब्रा० १.५.१७२; जै०ब्रा० १.१६७२; आ०श्रौ०सू० ५.१९.५२।
यद्‌ वा मे अपि (ला०श्रौ०सू० ऽपि; वै०सू० अप) गस्छति। आ०श्रौ०सू० २.१६.१९२; वैता०सू० ८.१६२; ला०श्रौ०सू० ४.१२.१६२।
यद्‌ वां पक्वं परिविष्टम्‌ अग्नौ। अ०वे० ६.१२२.३३; १२.३.७३। देखें- यद्‌ वा पूर्तं।
यद्‌ वां पज्रासो अश्विना हवन्ते। ऋ०वे० १.११७.१०३।
यद्‌ वां मानास उचथम्‌ अवोचन्‌। ऋ०वे० १.१८२.८२।
यद्‌ वा यज्ञं नोऽद्भुतम्‌ आ जगाम। कौशि०सू० १३५.९२।
यद्‌ वा यज्ञं मनवे संमिमिक्षथुः। ऋ०वे० ८.१०.२१।
यद्‌ वा युक्ताभ्यां मघवन्‌ हरिभ्याम्‌। ऋ०वे० ६.२३.१३।
यद्‌ वा रुमे रुशमे श्यावके कृपे। ऋ०वे० ८.४.२१; अ०वे० २०. १२०.२१; सा०वे० २.५८२१।
यद्‌ वारुर्‌ हरसा कृतम्‌। अ०वे० ५.५.४२।
यद्‌ वा वदा अनृतं वित्तकाम्या। अ०वे० १२.३.५२२।
यद्‌ वावन्थ पुरुष्टुत। ऋ०वे० ८.६६.५१।
यद्‌ वावमे वृजने मादयासे। ऋ०वे० १.१०१.८२।
यद्‌ वावमे सुभगासो दिवि ष्ठ। ऋ०वे० ५.६०.६२; तै०ब्रा० २.७.१२.४२।
यद्‌ वा वर्चो गवाम्‌ उत। आ०सं० ४.१०२।
यद्‌ वा वर्षं घोरम्‌ अनिष्टम्‌ अन्यत्‌। कौशि०सू० ९४.१४२।
यद्‌ वा वर्षसि भद्रया। अ०वे० १३.४.४३२।
यद्‌ वा वाणीभिर्‌ अश्विना। ऋ०वे० ८.९.९३; अ०वे० २०.१४०.४३।
यद्‌ वा वाणीर्‌ अनूषत। ऋ०वे० ८.९.१९३; अ०वे० २०.१४२.४३।
यद्‌ वावान पुरुतमं पुराषाट्‌। ऋ०वे० १०.७४.६१; ऐ०ब्रा० ३.२२. २१,६; ४.२९.१४. प्रतीकः यद्‌ वावान। ऐ०ब्रा० ४.३१.१२; ५.१.१९; ४.२०; ७.६; १२.१५;
१६.२६; १८.२२; २०.२१; ८.२.४; ऐ०आ० ५.२. २.२०; आ०श्रौ०सू० १५.२१; शां०श्रौ०सू० ७.२०.५।
यद्‌ वा वायुना भवथः समोकसा। ऋ०वे० ८.९.१२२; अ०वे० २०.१४१.२२।
यद्‌ वा विष्णोर्‌ विक्रमणेषु तिष्ठथः। ऋ०वे० ८.९.१२४; अ०वे० २०.१४१.२४।
यद्‌ वा शक्र परावति। ऋ०वे० ८.१२.१७१; अ०वे० २०.१११.२१।
यद्‌ वा शेप उतानृतम्‌ (आप०श्रौ०सू० शेपे अभीरुणम्‌)। ऋ०वे० १.२३.२२४; १०.९.८४; वा०सं०का० ६.५.५४; आप०श्रौ०सू० ७.२१.६४;
मा०श्रौ०सू० १.८.४.४०४। देखें- यच्‌ च शेपे।
यद्‌ वा समुद्रे अध्य्‌ आकृते गृहे। ऋ०वे० ८.१०.१३।
यद्‌ वा समुद्रे अन्धसः। ऋ०वे० ८.६५.२३।
यद्‌ वा समुद्रे अन्धसोऽवितेद्‌ असि। ऋ०वे० ८.१३.१५३।
यद्‌ वा सिक्तं प्र जायते। शां०श्रौ०सू० ३.८.२७२।
यद्‌ वासि रोचने दिवः। ऋ०वे० ८.९७.५१; तुल०- यद्‌ वादो।
यद्‌ वासि सुन्वतो वृद्धः। ऋ०वे० ८.१२.१८१; अ०वे० २०.१११.३१।
यद्‌ वा सुम्नेभिर्‌ उक्थ्या। ऋ०वे० ८.९.२१३; अ०वे० २०.१४२.६३।
यद्‌ वास्कन्दद्‌ धविषो यत्र-यत्र। कौशि०सू० ६.१२। देखें- अगला
यद्‌ वा स्कन्दाद्‌ आज्यस्योत विष्णो। तै०सं० १.६.२.२२; का०सं० ३१.१४२। देखें- पूर्व
यद्‌ वा स्थानात्‌ प्रच्युतो यदि वासुतोऽसि। वैता०सू० २४.१२।
यद्‌ वा स्थो अधि तुर्वशे। ऋ०वे० १.४७.७२। तुल०- अगला
यद्‌ वा स्थो अध्य्‌ अम्बरे। ऋ०वे० ८.८.१४२। तुल०- पूर्व
यद्‌ वा स्वधाभिर्‌ अधितिष्ठतो रथम्‌। ऋ०वे० ८.१०.६३।
यद्‌ वा स्वरौ स्वधितो रिप्तम्‌ (मै०सं० रिप्रम्‌) अस्ति। ऋ०वे० १.१६२.९२; वा०सं० २५.३२२; तै०सं० ४.६.८.४२; मै०सं० ३.१६.१२; १८२.१४;। का०सं०अश्व०
६.४२।
यद्‌ वा स्वे सदने यत्र वासि। ऋ०वे० ६.४०.५२।
यद्‌ वाहम्‌ अभिदुद्रोह। ऋ०वे० १.२३.२२३; १०.९.८३; वा०सं०का०६.५.५३; मा०श्रौ०सू० १.८.४.४०¹ देखें- नीचे- यच्‌ चाभि०।
यद्‌ वाहिष्ठं तद्‌ अग्नये। ऋ०वे० ५.२५.७१; सा०वे० १.८६१; वा०सं० २६. १२१; तै०सं० १.१.१४.४१; का०सं० ३९.१४१; कौ०ब्रा० ७.९; २४.१;
आ०श्रौ०सू० १०.६.७. प्रतीकः यद्‌ वाहिष्ठम्‌। शां०श्रौ०सू० ३.१५.१०; ५.५.६; ११.१०.२; १४.३.३।
यद्‌ विजामन्‌ परुषि वन्दनं भुवत्‌। ऋ०वे० ७.५०.२१।
यद्‌ विदच्‌ छर्यणावति। अ०वे० २०.४१.२३। तद्‌ विदच्‌ इत्यादि के लिए गलती।
यद्‌ विद्वाँसश्‌ चाविद्वाँसश्‌ चैनश्‌ चकृम तस्यावयजनम्‌ असि (तै०आ० (आ०)। महाना० उप०। बौ०ध०सू० जो़डते है- स्वाहा)। पं०वि०ब्रा० १.६.१०; तै०आ० (आ०)
१०.५९; महाना० उप० १८.१; बौ०ध०सू० ४.३.६।
यद्‌ विद्वाँसा निधिम्‌ इवापगूढम्‌। ऋ०वे० १.११६.११३।
यद्‌ विद्वाँसो यद्‌ अविद्वाँसः। अ०वे० ६.११५.११; आप०श्रौ०सू० ३.१२.११; कौशि०सू० ६७.१९. प्रतीकः यद्‌ विद्वांसः। वैता०सू० ८.७।
यद्‌ विरूपाचरं मर्त्येषु। ऋ०वे० १०.९५.१६१; शत०ब्रा० ११.५.१.१०१।
यद्‌ विश्वसृज आसत। तै०ब्रा० ३.१२.९.३४-५४।
यद्‌ विष्णोर्‌ एकम्‌ उत्तमम्‌। तै०आ० १.८.३४।
यद्‌ विहव्येनेजिरे। अ०वे० ७.५.४४।
यद्‌ वीडयासि वीडु तत्‌। ऋ०वे० ८.४५.६३।
यद्‌ वीडाव्‌ (अ०वे० वीलाव्‌) इन्द्र यत्‌ स्थिरे। ऋ०वे० ८.४५.४११; अ०वे० २०.४३.२१; स्‌व्‌। १.२०७१; २.४२२१; सा०वि०ब्रा० ३.१.८. तुल०-।
सा०वि०ब्रा० ३.५.२।
यद्‌ वृक्षो वृक्णो रोहति। शत०ब्रा० १४.६.९.३३१ल्‌; बृह०उप० ३.९.३३१।
यद्‌ वृत्रं तव चाशनिम्‌। ऋ०वे० १.८०.१३१।
यद्‌ वेद राजा वरुणः। ऋ० खि० १०.१२८.७१; अ०वे० ५.२५.६१; १९.२६.४१।
यद्‌ वेमे रोदसी अनु। ऋ०वे० ८.१०.६२।
यद्‌ वै देवस्य सवितुः पवित्रम्‌। तै०आ० ६.३.२१; ४.२; ९.२।
यद्‌ वैरूप उपहते व्यस्वे, हिंकृण्वन्तस्‌ समतिष्ठन्त याम्‌ अन्तर्‌, देवस्थानम्‌ असृजन्त साम तेन, देवा देवासो अमृतत्वम्‌ आयन्‌। जै०ब्रा० २.३९३
(३.२८)¹²³⁴। पाद द शायद देवा को छो़डकर, तेन से आरम्भ होता है।
यद्‌ वो अग्निर्‌ अजहाद्‌ एकम्‌ अङ्गम्‌। अ०वे० १८.४.६४१; प्रतीकः यद्‌ वो अग्निः। कौशि०सू० ८८.५।
यद्‌ वो देवा अत्पादयानि (आ०श्रौ०सू० ०ओआतयानि)। तै०ब्रा० ३.७.११.२१; आ०श्रौ०सू० ३.१३.१८१; आ०श्रौ०सू० ३.११.२१; ९.१२.१; १५.२३।
यद्‌ वो देवा ईमहे तद्‌ ददातन। ऋ०वे० १०.३६.१०२।
यद्‌ वो देवा उपजीकाः। अ०वे० ६.१००.२१।
यद्‌ वो देवाः प्रपणं चराम। हि०गृ०सू० १.१५.११. देखें- नीचे- यद्‌ अहं धनेन।
यद्‌ वो देवाश्‌ चकृम जिह्वया गुरु। ऋ०वे० १०.३७.१२१; तै०आ० (आ०) १०.६०१; आ०श्रौ०सू० ६.१२.३; वैता०सू० २३.१२१; मा०श्रौ०सू०
२.५.४.९१।
यद्‌ वो देवास आगुरे (मै०सं० ०रि)। तै०सं० १.२.१.२३; मै०सं० १.२.२३: ११.१२. देखें- आ वो देवास आशिषः
यद्‌ वोपवासने कृतम्‌। अ०वे० १४.२.६.५२।
यद्‌ वो मनः परागतम्‌। अ०वे० ७.१२.४१।
यद्‌ वो मुद्रं पितरः सोम्यं च। अ०वे० १८.३.१९१।
यद्‌ वो रेवती रेवत्यं यद्‌ वो हविष्या हविष्यं यद्‌ वो जगतीर्‌ जगत्यं तेनास्मै यज्ञपतय आशासाना मधुना मधुमतीस्‌ संपृच्यध्वम्‌ (मा०श्रौ०सू० हविष्यं यद्‌ व ओजो यच्‌ च नृम्णं तं र्व ऊर्मिं मधुमन्तं देवयज्यायै जुष्टं गृह्णामि)। का०सं० १.८; मा०श्रौ०सू० १.२.१.११. प्रतीकः यद्‌ वो रेवती रेवत्यं यद्‌
वो हविष्या हविष्यं यद्‌ वो जगतीर्‌। का०सं० ३१.७।
यद्‌ वो वयं चकृमा कच्‌ चिद्‌ आगः। ऋ०वे० २.२७.१४२। तुल०- देवान्‌ वा यच्‌, तथा नीचे अचित्तिभिश्‌।
यद्‌ वो वयं प्रमिनाम व्रतानि। ऋ०वे० १०.२.४१; अ०वे० १९. ५९.२१; तै०सं० १.१.१४.४१; मै०सं० ४.१०.२१: १४७.६; का०सं० ३५.९१; ऐ०ब्रा० ७.८.२; आ०श्रौ०सू० ३.१३.१२. प्रतीकः यद्‌ वो वयं प्रमिनाम। आप०श्रौ०सू० १४.२८.४; २४.१३.३; यद्‌ वो वयम्‌। मै०सं० ४.११.४: १७१.१४; का०सं० ६.१०; शां०श्रौ०सू० २.४.८।
यद्‌ वोऽशुद्ध आलेभे तञ्‌ शुन्धध्वम्‌। मै०सं० १.१.६: ३.१०; ५.१.६: ७.१८. प्रतीकः यद्‌ वोऽशुद्धः। मा०श्रौ०सू० १.२.२.४. देखें- आगला, तथा
यद्‌ अशुद्धः।
यद्‌ वोऽशुद्धाः परा जघ्नुर्‌ (वा०सं०का० जघानैतद्‌) इदं वस्‌ तच्‌ छुन्धामि। वा०सं० १.१३; वा०सं०का०१.४.४; शत०ब्रा० १.१.३.१२. देखें-
नीचे- पूर्व
यद्‌ व्रतम्‌ अतिपेदे। कौशि०सू० ४२.१७१।
यद्‌ व्रतेषु दुरितं निजग्मिम। कौशि०सू० ४२.१७३।
यं त आसानो जुहुते हविष्मान्‌। ऋ०वे० ६.१०.६२।
यन्तं सुम्नं रिशादसा। ऋ०वे० ५.६७.२४।
यन्तं नो मित्रावरुणाव्‌ अधृष्टम्‌। ऋ०वे० ६.६७.२३।
यन्ता च मे धर्ता च मे। वा०सं० १८.७; तै०सं० ४.७.३.१; मै०सं० २.११.४: १४१.१४; का०सं० १८.८।
यन्ता नकिर्‌ विदाय्यः। ऋ०वे० १०.२२.५४।
यन्ता नोऽवृकं छर्दिः। ऋ०वे० ८.२७.४४।
यन्तारं धीनाम्‌ उशिजं च वाघताम्‌। ऋ०वे० ३.३.८२।
यन्ता राट्‌। तै०सं० ७.१.११.१; का०सं० अ.१.२; तै०ब्रा० ३.८.३.६. तुल०- यन्त्री राट्‌।
यन्तारो ये मघवानो जनानाम्‌। ऋ०वे० ७.१६.७३; सा०वे०१.३८३; वा०सं० ३३.१४३।
यन्ता वसूनि विधते तनूपाः। ऋ०वे० १०.४६.१४; सा०वे० १.७७४; का०सं० १०.१३२।
यन्तासि। तै०सं० ४.४.१.३; ७.१.११.१; का०सं० अ.१.२; तै०ब्रा० ३.८.३.५. प्रतीकः यन्ता। तै०सं० ५.३.६.२।
यन्तासि धर्ता। वा०सं० २२.३; मै०सं० ३.१२.१: १६०.१; शत०ब्रा० १३.१.२.३।
यन्तासि यच्छसे हस्तौ। अ०वे० ६.८१.११. प्रतीकः यन्तासि। कौशि०सू० ३५.११।
यन्तासि यमनः। वा०सं० ९.२२; १८.२८; तै०सं० ७.१.११.१; का०सं० १८.१२; का०सं० अ.१.२; शत०ब्रा० ५.२.१.२५; ९.३.३.१०,११; तै०ब्रा०
३.८.३.६. प्रतीकः यन्तासि। का०श्रौ०सू० १४.५.१८. तुल०- यत्र्य्‌ असि।
यन्ति गिरो न संयतः। सा०वे० २.१११९२; आ०श्रौ०सू० ६.२.६२; शां०श्रौ०सू० ९.६.६२।
यन्ति प्रमादम्‌ अतन्द्राः। ऋ०वे० ८.२.१८३; अ०वे० २०.१८.३३; सा०वे० २.७१३।
यन्तु नदयो वर्षन्तु पर्जन्याः। तै०ब्रा० २.७.१६.४३।
यं ते अग्न आवृश्चामि। तै०ब्रा० ३.७.६.१६१; आप०श्रौ०सू० ४.११.५१।
यं ते अग्निम्‌ अमन्थाम। तै०आ० ६.४.११।
यं ते काव्य उशना मन्दिनं दात्‌। ऋ०वे० १.१२१.१२३।
यं ते देवा र्निऋतिर्‌ आ बबन्ध। वा०सं० १२.६५१; मै०सं० २.७.१२१: ९१.२; ३.२.४: २०.५; का०सं० १६.१२१; २०.२; शत०ब्रा० ७.२.१.१५; मा०श्रौ०सू०
६.१.५. प्रतीकः यं ते। का०श्रौ०सू० १७.२.४. देखें- यत्‌ ते देवी।
यं ते पूर्वं पिता हुवे। ऋ०वे० १.३०.९३; अ०वे० २०.२६.३३; सा०वे० २.९४३।
यं ते भगं निचख्नुः। कौशि०सू० ३६.१८१।
यं ते भागम्‌ अधारयन्‌। ऋ०वे० ८.३६.१३ऽ६३।
यं ते मन्थं यम्‌ ओदनम्‌। अ०वे० १८.४.४२१. प्रतीकः यं ते मन्थम्‌। कौशि०सू० ८४.६।
यं ते वहन्ति हरितो वहिष्ठाः। अ०वे० १३.२.६३, ७३।
यं ते श्येनः पदा भरत्‌। ऋ०वे० ८.८२.९¹
यं ते श्येनश्‌ चारुम्‌ अवृकं पदा। ऋ०वे० १०.१४४.५१।
यं ते सुनोति भावयुः। ऋ०वे० १०.८६.१५४; अ०वे० २०.१२६.१५४।
यं ते सुषाव हर्यश्वाद्रिः। ऋ०वे० ७.२२.१२; अ०वे० २०.११७.१२; सा०वे० १.३९८२; २.२७७२; तै०सं० २.४.१४.३२; पं०वि०ब्रा० १२.१०.१२। प्रतीकः यं ते
सुषाव। शां०श्रौ०सू० १०.५.११,१३।
यं ते स्वदावन्‌ स्वदन्ति गूर्तयः। ऋ०वे० ८.५० (वा०२). ५३। तुल०- आगे।
यं ते स्वधावन्‌ स्वदयन्ति धेनवः। ऋ०वे० ८.४९. (वा०१) तुल०- पूर्व
यं तौग्र्यो नाधितः पर्यषस्वजत्‌। ऋ०वे० १.१८२.२
यन्त्रम्‌ असि। का०सं० १.७; ३१.६।
यं त्रायध्व इदम्‌-इदम्‌। ऋ०वे० ७.५९.११।
यं त्रायध्वे यं पिपृथात्य्‌ अंहः। ऋ०वे० १०.३५.१४२।
यं त्रायध्वे स्याम ते। ऋ०वे० ५.५३.१५३।
यं त्रायन्ते सजोषसः। ऋ०वे० ८.२७.१७४।
यं त्रायसे दम आ नित्यहोता। ऋ०वे० १०.७.४२।
यं त्रायसे दाश्वांसम्‌। ऋ०वे० ८.७१.४३।
यं त्रासाथे वरुणेडास्व्‌ अन्तः। ऋ०वे० ५.६२.६२।
यन्त्री च यमनी च मित्रावरुणयोर्‌ मित्रस्य धातुः। का०सं० २२.५।
यन्त्री दिशां क्षत्रम्‌ इदं दाधार। का०सं० २२.१४१।
यन्त्री राट्‌। वा०सं० १४.२२; तै०सं० ४.३.७.२; ५.३.२.५; मै०सं० २.८.३: १०९.१; ३.२.९: ३०.१०; का०सं० १७.३; २०.११; शत०ब्रा० ८.३.४.६, १०;
आप०श्रौ०सू० १७. २.५; मा०श्रौ०सू० ६.२.१;ऽ७.१.३. तुल०- यन्ता राट्‌।
यन्त्र्य्‌ असि यमनी (तै०सं० यमित्री)। वा०सं० १४.२२; तै०सं० ४.३.७.२; मै०सं० २.८.३: १०९.१; का०सं० १७.३; शत०ब्रा० ८.३.४.६.१०;
मा०श्रौ०सू० ७.१.३ तुल०- यन्तासि यमनः।
यं त्वं रथम्‌ इन्द्र मेधसातये। ऋ०वे० १.१२९.११; ऐ०ब्रा० ५.१२.८; कौ०ब्रा० २३.६. प्रतीकः यं त्वं रथम्‌ इन्द्र। आ०श्रौ०सू० ८. १.१४; यं त्वं
रस्थम्‌। शां०श्रौ०सू० १०.८.६. तुल०- बृहदा० ४.४।
यं त्वं विप्र मेधसातौ। ऋ०वे० ८.७१.५१।
यं त्वं हिनोषि मर्त्यम्‌। ऋ०वे० ८.४.१६४।
यं त्वं अग्ने समदहः। ऋ०वे० १०.१६.१३१; अ०वे० १८.३.६१; तै०आ० ६.४.११. प्रतीकः यं त्वम्‌ अग्ने। शां०श्रौ०सू० ४.१५.८।
यं त्वं प्रचेत ऋतजात राया। ऋ०वे० ६.१३.३३।
यं त्वं मित्रेण वरुणः सजोषाः। ऋ०वे० ६.३.१३; मै०सं० ४.१४.१५३: २४०.४।
यं त्वा गोपवनो गिरा। ऋ०वे० ८.७४.१११. देखें- तं त्वा इत्यादि।
यं त्वा जनास इन्धते। ऋ०वे० ८.४३.२७१।
यं त्वा जनास ईडते। ऋ०वे० ८.७४.१२१।
यं त्वा जनासो अभि संचरन्ति। ऋ०वे० १०.४.२१।
यं त्वा देवा दधिरे हव्यवाहम्‌। ऋ०वे० १०.४६.१०१।
यं त्वा देवापिः शुशुचानो अग्ने। ऋ०वे० १०.९८.८१; मै०सं० ४.११.२१: १६७.१०; का०सं० २.१५१; आ०श्रौ०सू० २.१३.८।
यं त्वा देवासो मनवे दधुर्‌ इह। ऋ०वे० १.३६.१०१।
यं त्वा द्यावापृथिवी यं त्वापः। ऋ०वे० १०.२.७१; आप०श्रौ०सू० २४.१३.३१।
यं त्वा पूर्वम्‌ ईडितो वध्रयश्वः। ऋ०वे० १०.६९.४१।
यं त्वा पृषती रथे। अ०वे० १३.१.२११. देखें- यद्‌ एषां पृषती।
यं त्वां अयं (तै०सं०। का०सं० त्वायं) स्वधितिस्‌ तेजमानः (तै०सं०। का०सं० तेतिजानः; मै०सं० तिग्मतेजाः)। ऋ०वे० ३.८.११३; तै०सं० १.३.५.१३; मै०सं० १.२.१४१; २३.७; का०सं० ३.२१; २६.३. प्रतीकः यं त्वाम्‌ अयम्‌। मा०श्रौ०सू० १.८.१.१०. देखें- अयं हि त्वा।
यं त्वा वाजिन्न्‌ अघ्न्यास्‌ अभ्य्‌ अनूषत। ऋ०वे० ९.८०.२१।
यं त्वा वेद पूर्व इक्ष्वाकोः। अ०वे० १९.३९.९१।
यं त्वा शविष्ठम्‌ ईमहे। सा०वे० १.४३७२; ऐ०आ० ५.२.२.१३२; शां०श्रौ०सू० १८.५.५२।
यं त्वा समभरं जातवेदः। तै०ब्रा० १.२.१.९१; आप०श्रौ०सू० ५.३.११।
यं त्वा सोमेनातीतृपाम (तै०सं० ०पम्‌; मा०श्रौ०सू० ०पन्‌)। वा०सं० ७.२९४; वा०सं०का०९.१.४४; तै०सं० ३.२.३.२; शत०ब्रा० ४.५.६.४;
मा०श्रौ०सू० २.३.७.१।
यं त्वा सोमेनामीमदम्‌ (मा०श्रौ०सू० ०दन्‌)। तै०सं० ३.२.३.२; मा०श्रौ०सू० २.३.७.१।
यं त्वा होतारं मनसाभि संविदुः। अ०वे० ३.२१.५१।
यं दातारं प्रतिगृह्णन्तम्‌ (मै०सं०। का०सं०। आप०श्रौ०सू० प्रतिग्रहीतारम्‌) आहुः। अ०वे० ३.२१.४२,। मै०सं० २.१३.१३२: १६३.२; का०सं०
४०.३२; आप०श्रौ०सू० १६.३५.१२।
यं देव आ चित्‌ सचसे स्वस्ति। ऋ०वे० ४.११.६४।
यं देवं देवः प्रायाणाय पुरुषं परिगृह्य जगृती। जै०ब्रा० ४.३४७३। ऋषभो लोको का भाग
यं देवा अंशुम्‌ आप्याययन्ति। अ०वे० ७.८१.६१. देखें- नीचे- यथादित्या अंशुम्‌।
यं देवा अभि रक्षथ। अ०वे० १०.७.२३४।
यं देवाः पितरो मनुष्याः। अ०वे० १०.६.३२१।
यं देवा दूतम्‌ अरतिं न्येरिरे। ऋ०वे० ८.१९.२१२।
यं देवा मनुष्येषु। तै०ब्रा० ३.३.११.११; आप०श्रौ०सू० ३.१३.६१।
यं देवाः शरुम्‌ अस्यथ। अ०वे० ६.६५.२२।
यं देवास इति द्विता। सा०वे० २.५९५२। देखें- यं देवासो अध।
यं देवास ईड्‌यं विश्वविदम्‌। ऋ०वे० ३.२९.७३।
यं देवासश्‌ चक्रिरे पीतये मदम्‌। ऋ०वे० ९.७८.४३।
यं देवासस्‌ त्रिर्‌ अहन्न्‌ आयजन्ते। ऋ०वे० ३.४.२१।
यं देवासो अददुः सूर्यायै। ऋ०वे० ६.५८.४३; मै०सं० ४.१४.१६३: २४४.१. देखें- तं इत्यादि।
यं देवासो अध द्विता। ऋ०वे० ८.८४.२२। देखें- यं देवास इति।
यं देवासोऽजनयन्ताग्निम्‌। ऋ०वे० १०.८८.९१।
यं देवासो ललामगुम्‌। ला०श्रौ०सू० ९.१०.६१. देखें- यद्‌ देवासो इत्यादि।
यं देवासोऽवथ वाजसातौ। ऋ०वे० १०.३५.१४१; ६३.१४१. प्रतीकः यं देवासोऽवथ। शां०श्रौ०सू० ६.१०.६।
यं देवासोऽवथा स विचर्षणिः। ऋ०वे० ४.३६.५४।
यं देवाः स्मरम्‌ असिञ्चन्न्‌ अप्स्व्‌ अन्तः। अ०वे० ६.१३२.११।
यं द्विष्मस्‌ तं स ऋछतु। ऋ०वे० १०.१६४.५४। तुल०- यं द्वे०।
यं द्विष्मस्‌ तं ते शुग्‌ ऋच्छतु। वा०सं० १३.४७-५१; १७.१; मै०सं० २.७.१७ (पञ्चामांश): १०२.१२,१४,१७; १०३.१,४; २.१०.१: १३१.४; ३.३.५: ३७.१३;
का०सं० १६.१७ (पञ्चमांश); १७.१७; २१.७; शत०ब्रा० ७.५.२.३२ऽ३६; ९.१.२.१२; शां०श्रौ०सू० ८.१२.११. प्रतीकः यं द्विष्मः। का०श्रौ०सू० १८.२.४. देखें नीचे- तम्‌ अभि शोच।
यं द्विष्मस्‌ तस्मिन्‌ प्रति मुञ्चामि पाशम्‌। तै०सं० ३.१.४.४४; आ०श्रौ०सू० ७.१७.७. देखें- तस्मिन्‌ पाशान्‌।
यं द्विष्मो यश्‌ च नो द्वेष्टि तस्मा एनद्‌ गमयामः। अ०वे० १६.६.४।
यं द्वेषाम तम्‌ ऋछतु। अ०वे० ६.२६.३३। तुल०- पूर्व का तीन
यन्धि ष्मा विप्र स्तुवते वरूथम्‌। ऋ०वे० ७.८८.६४।
यन्‌ न इदं पितृभिः सह मनोऽभूत्‌ तद्‌ उपह्वयामि। कौशि०सू० ८८.२९. प्रतीकः यन्‌ न इदं पितृभिः। वैता०सू० ३८.४।
यन्‌ न इन्द्रो अखनद्‌ यद्‌ अग्निः। अ०वे० ७.२४.११. प्रतीकः यन्‌ न इन्द्रः। कौशि०सू० ५९.१९।
यन्‌ न इन्द्रो जुजुषे यच्‌ च वष्टि। ऋ०वे० ४.२२.११; ऐ०ब्रा० ६.१८.१; १९.२; गो०ब्रा० २.६.१ (द्वितीयांश). प्रतीकः यन्‌ न इन्द्रः। आ०श्रौ०सू०
७.५.२०; शां०श्रौ०सू० १२.३.६।
यं (ऐ०ब्रा० यन्‌) नः पिता संजानीते। ऐ०ब्रा० ७.१८.३१; शां०श्रौ०सू० १५.२६१।
यन्‌ नक्षत्रं पतति जातवेदः। कौशि०सू० १२८.२१।
यन्‌ नदीभ्य उदाहृतम्‌। हि०गृ०सू० १.२४.६२।
यन्न्‌ अध्यानम्‌ अप वृङ्‌क्ते चरित्रैः। ऋ०वे० १०.११७.७२।
यन्‌ न प्राविशत्‌ कियत्‌ तद्‌ बभूव। अ०वे० १०.७.८४।
यं नमस्यन्ति कृष्टयः। ऋ०वे० १.३६.१९४; सा०वे० १.५४४।
यन्‌ नवम्‌ ऐत्‌ (का०सं० ऐस्‌) तन्‌ नवनीतम्‌ अभवत्‌ (का०सं० ०वः)। तै०सं० २.३.१०.१; ११.२; मै०सं० २.३.४१; ३१.१; २.३.५१: ३२.१९; का०सं० ११.७१.
प्रतीकः यन्‌ नवम्‌ ऐत्‌। मा०श्रौ०सू० ५.२.२.६।
यन्‌ न व्येति तद्‌ अव्ययम्‌। गो०ब्रा० १.१.२६४; महाभाष्य १.९६४।
यन्‌ नार्षदाय श्रवो अध्यधत्तम्‌। ऋ०वे० १.११७.८४।
यन्‌ नासत्या पराके। ऋ०वे० ८.९.१५१; अ०वे० २०.१४१.५१।
यन्‌ नासत्या परावति। ऋ०वे० १.४७.७१; ८.८.१४१।
यन्‌ नासत्या भुरण्यथः। ऋ०वे० ८.९.६१; अ०वे० २०.१४०.११।
यन्‌ निक्तहस्तस्‌ तरणिर्‌ विचक्षणः। ऋ०वे० ४.४५.५३।
यं निदधुर्‌ वनस्पतौ। अ०वे० ३.५.३१।
यन्‌ निम्रुचि प्रबुधि विश्ववेदसः। ऋ०वे० ८.२७.१९३।
यन्‌ नियानं न्ययनम्‌। ऋ०वे० १०.१९.४१।
यं निरयाचथास्‌ तं जुषस्व। तै०सं० ३.१.९.४. प्रतीकः यं निरयाचथाः। आ०श्रौ०सू० १२.२३.११।
यन्‌ निर्णिजा रेक्णसा प्रावृतस्य। ऋ०वे० १.१६२.२१; वा०सं० २५.२५१; तै०सं० ४.६.८.११; मै०सं० ३.१६.११: १८१.९;। का०सं०अश्व० ६.४१.
प्रतीकः यन्‌ निर्णिजा। मै०सं० ४.१२.६: १९६.५; मा०श्रौ०सू० ५.२.७.१७।
यं निर्मन्थतो अश्विना। ऋ०वे० १०.१८४.३२; आ०मं०पा० १.१२.३२; हि०गृ०सू० १.२५.१२; मा०श्रौ०सू० २.१८.२२। देखें- याभ्यां निर्मन्थताम्‌।
यन्‌ नीक्षणं मांस्पचन्या उखायाः। ऋ०वे० १.१६२.१३१; वा०सं० २५.३६१; तै०सं० ४.६.९.११; मै०सं० ३.१६.११: १८३.४; का०सं०अश्व० ६.४१।
यं नु नकिः पृतनासु स्वराजम्‌। ऋ०वे० ३.४९.२१।
यन्‌ नूनं धीभिर्‌ अश्विना। ऋ०वे० ८.९.२११; अ०वे० २०.१४२.६१।
यन्‌ नूनम्‌ अश्यां गतिम्‌। ऋ०वे० ५.६४.३१।
यन्‌ नौ कामस्य विच्छिन्नम्‌। सा०मं०ब्रा० २.४.८५
यन्‌ न्यूनं यच्‌ च अधिकम्‌ (’च‘ और ’अधिकम्‌‘ के बीच में ???? के साथ)। शां०श्रौ०सू० १२.२२.१.७१।
यन्‌ न्व्‌ इमं पुत्रम्‌ इच्छन्ति। ऐ०ब्रा० ७.१३.२१; शां०श्रौ०सू० १५.१७१।
यन्‌ म आजायते पुनः। तै०आ० १.३०.१२। देखें- यद्‌ वाजायते।
यन्‌ म आत्मनो मिन्दाभूत्‌। तै०सं० ३.२.५.४१; आ०श्रौ०सू० ९.१२.११; १३.१७.८; हि०गृ०सू० १.२६.९; बौ०ध०सू० २.१.१.३८।
यन्‌ मण्डूकाः प्रावृषीणं बभूव। ऋ०वे० ७.१०३.७४।
यन्‌ मधुनो मधव्यं परमं रूपम्‌ अन्नाद्यं (आ०मं०पा० परमम्‌ अन्नाद्यं वीर्यम्‌; हि०गृ०सू०- परमम्‌ अन्नाद्यं रूपं) तेनाहं मधुनो मधव्येन परमेण रूपेणान्नाद्येन (आप०मं०पा० परमेणान्नाद्येन वीर्येण; हि०गृ०सू० परमेण रूपेण) परमो मधसम्‌व्योऽन्नादो (आ०मं०पा० परमोऽन्नादो मधव्यो) सानि (हि०गृ०सू० भूया)। पा०गृ०सू० १.३.२०; आ०मं०पा० २.१०.५ (आ०गृ०सू० ५.१३.१३); हि०गृ०सू० १.१३.८।
यन्‌ मध्यंदिन आतुचि। ऋ०वे० ८.२७.२१२।
यन्‌ मन्यसे वरेण्यम्‌। ऋ०वे० ५.३९.२१; सा०वे० २.५२३१।
यन्‌ मन्युर्‌ जायाम्‌ आवहत्‌। अ०वे० ११.८.११; संन्यास उप० ३; कण्ठश्रुति उप० ५।
यन्‌ मया दुष्कृतं कृतम्‌। तै०आ० १०.१.८२; महाना० उप० ४.६२; बौ०ध०सू० ३.६.५४। तुल०- यन्‌ मे किं चन।
यन्‌ मया भुक्तम्‌ असाधूनाम्‌। तै०आ० १०.१.१२३; महाना० उप० ४.११३; बौ०ध०सू० २.५.८.३३।
यन्‌ मया मनसा वाचा। तै०आ० २.६.२१; बौ०ध०सू० ३.७.१३१. स्तुल०- यन्‌ मे मनसा।
यन्‌ मयि माता गर्भे सति। तै०ब्रा० ३.७.१२.३१. प्रतीकः यन्‌ मयि माता। तै०आ० २.३.१।
यन्‌ मरुतः सभरसः स्वर्णरः। ऋ०वे० ५.५४.१०१।
यन्‌ मर्कटः श्वापदो वायसो यदि। कौशि०सू० ९५.३१।