06 7.6

श०ब्रा० ५.४.१.१२; १२.८.३.११; मा०श्रौ०सू० ९.१.३. प्रतीक मृत्योः का०श्रौ०सू० १५.५.२६; १९.४.१०. तुल०- नीचे मृत्युर्‌ मे।
मृत्यो मर्त्याय हन्तवे। का०सं०.३८.१३²; तै०ब्रा० ३.१०.८.२²; तै०आ० १०.५७²; आप०श्रौ०सू० १६.१६.१²; कौ०सू० ९७.८²।
मृत्यो मा पुरुषं वधीः। अ०वे०.८.२.५⁴।
मृत्यो मृत्युना संवदस्व। तै०आ० ४.२८.१; हि०गृ०सू० १.१६.२०।
मृत्योर्‌ अहं ब्रह्मचारी यद्‌ अस्मि। अ०वे०.६.१३३.३¹. प्रतीक मृत्योर्‌ अहम्‌। कौ०सू० ४७.१३।
मृत्योर्‌ आत्मा विवस्वति। श०ब्रा० १०.५.२.४⁴।
मृत्योर्‌ उत्‌ पारयामसि। अ०वे०.८.१.१८⁴।
मृत्योर्‌ एकशतं सुवे। का०सं०.३८.१३⁴. देखें-मृत्यून्‌ इत्यादि।
मृत्योर्‌ एकशतं च ये। का०सं०.३८.१३². देखें-नीचे मृत्यव।
मृत्योर्‌ ओजीयसो वधात्‌। अ०वे०.१०.३.७³
मृत्योर्‌ ओषम्‌ आ पद्यन्ताम्‌। अ०वे०.८.८.१८¹।
मृत्योर्‌ दूत्यः क्रविशः सं बभूवुः। कौ०सू० ११७.२²।
मृत्योर्‌ मा पाहि। तै०सं०.१.८.१४.१; मै०सं०.१.५.२: ६७.१६; १.५.८: ७६.१५; का०सं०.६.९; तै०ब्रा० १.७.८.१; आ०श्रौ०सू० ३.६.२७;
आप०श्रौ०सू० ६.१६.१२. तुल०- नीचे मृत्युर्‌ मे।
मृत्योर्‌ मामृतं गमय। श०ब्रा० १४.४.१.३०, ३२; बृ०उप० १.३.३०, ३२; शा०श्रौ०सू० ६.८.९।
मृत्योर्‌ मुक्षीय मामृतात्‌ (मा०श्रौ०सू० मा पत्युः)। ऋ०वे० .७.५९.१२⁴; वा०सं० ३.६०⁴; तै०सं०.१.८.६.२⁴; मै०सं०.१.१०.४⁴: १४४.१३;
का०सं०.९.७⁴; श०ब्रा० २.६.२.१२⁴; तै०ब्रा० १.६.१०.५; तै०आ० १०.५६⁴; वै०सू० ९.१९⁴; ला०श्रौ०सू० ५.३.७⁴; मा०श्रौ०सू० १.७.७.७ (ऊह के साथ,
मा पत्युः); नि० १४.३५⁴. देखें-नीचे इतो मुक्षीय।
मृत्योर्‌ मुञ्चन्त्व्‌ अंहसः। अ०वे०.८.७.१३⁴।
मृत्योर्‌ मेऽभयं स्वस्ति मेऽस्तु। आ०श्रौ०सू० ६.७.२।
मृत्योर्‌ ये अघला दूताः। अ०वे०.८.८.१०³
मृत्योष्‌ पाहिः देखें-मृत्योः पाहि।
मृत्योः स मृत्युम्‌ आप्नोति (कथा उप० ४.११³; मृत्युं गच्छति)। श०ब्रा० १४.७.२.२२¹; बृ०उप० ४.४.२२¹; कौ०उप० ४.१०³, ११³
मृत्वा पुनर्‌ मृत्युम्‌ आपद्यन्ते। तै०आ० १.८.६¹।
मृदं बर्स्वैः (तै०सं०. बर्स्वेभिः)। वा०सं० २५.१; तै०सं०.५.७.११.१; मै०सं०.३.१५.१: १७७.७; का०सं०अ० १३.१।
मृदा शिथिरा देवानां तीर्थम्‌। पं०वि०ब्रा० १.१.७. प्रतीक मृदा शिथिरा ला०श्रौ०सू० १.९.२।
मृदुकं वादयिष्यति। ला०श्रौ०सू० ४.२.८²।
मृदुर्‌ निमन्युः केवली। अ०वे०.३.२५.४³
मृधश्‌ च सर्वा इन्द्रेण। तै०ब्रा० २.४.७.२³
मृद्धो जेता पुरएतायोध्यः। अ०वे०.५.२०.१२²।
मृधो व्य्‌ आस्थद्‌ अभयं नो अस्तु। तै०ब्रा० २.५.२.१². देखें-व्य आस्थन्‌ मृधो।
मृन्मयीं योनिम्‌ अग्नये। वा०सं० ११.५९²; तै०सं०.४.१.५.४²; मै०सं०.२.७.६²: ८१.५; का०सं०.१६.५²; श०ब्रा० ६.५.२.२१।
मृशसे पवसे मती। ऋ०वे० .९.२०.३². देखें-मृज्यसे इत्यादि।
मृशस्व शूर राधसे। ऋ०वे० .८.७०.९²।
मृषैष (शा०श्रौ०सू० मृषैव) ते संगरः कश्यपाय। श०ब्रा० १३.७.१.१५⁴; शा०श्रौ०सू० १६.१६.३⁴. देखें-मोघस्‌
मृष्टोऽसि हव्यसूदनः वा०सं० ५.३२. देखें-असंमृष्टोऽ३
मेक्षितास्‌ स्थ। का०सं० १.११।
मेक्ष्याम्य्‌ ऊर्ध्वस्‌ तिष्ठन्‌। अ०वे०.७.१०२.१³
मेखलेऽस्खन्नम्‌ अचिन्नम्‌। शा०गृ०सू० २.१३.५³
मेघयन्ती नामासि। का०सं० ४०.४।
मेघयन्त्यै स्वाहा। तै०ब्रा० ३.१.४.१।
मेघायते स्वाहा। तै०सं०.७.५.११.१; का०सं०अ० ५.२।
मेघाय स्वाहा। वा०सं० २२.२६; तै०सं०.७.५.११.१; का०सं०अ० ५.२।
मेघायिताय स्वाहा। का०सं०अ० ५.२।
मेघायिष्यते स्वाहा। तै०सं०.७.५.११.१; का०सं०अ० ५.२।
मेघिताय स्वाहा। तै०सं०.७.५.११.१; का०सं०अ० ५.२।
मेघ्या विद्योतो वाचः। तै०सं०.५.२.११.१³; मै०सं०.३.१२.२१³: १६७.१०; का०सं०अ० १०.५³ देखें-मैघीर्‌।
मेडिं न त्वा वज्रिणं भृष्टिमन्तम्‌। सा०वे०.१.३२७¹।
मेडिं मदन्तं पित्रोर्‌ उपस्थे। ऋ०वे० .३.२६.९³
मेढ्रं त आप्यायताम्‌। आप०श्रौ०सू० ७.१८.९।
मेढ्रं ते मा हिंसिषम्‌। का०सं०.३.६. देखें-मेढ्रम्‌ अस्य।
मेढ्रं ते शुन्धामि। वा०सं० ६.१४; श०ब्रा० ३.८.२.६।
मेढ्रम्‌ (जांचें- शुन्धस्व देवयज्यायै) कौ०सू० ४४.२६।
मेढ्रम्‌ अस्य मा हिंसीः। मै०सं०.१.२.१६: २६.१०. देखें-मेढ्रं ते मा।
मेतेव धूमं स्तभयद्‌ उप द्याम्‌। ऋ०वे० .४.६.२⁴।
मेथिष्ठाः पिन्वमाना इह। तै०ब्रा० २.७.१६.३³
मेथीं त्वा सर्वस्य वेद। हि०गृ०सू० १.२३.१।
मेथ्य्‌ अहम्‌ अस्य जनपदस्य भूयासम्‌। हि०गृ०सू० १.२३.१।
मेदतां वेदता वसो। ऋ०वे० .१०.९३.११⁴।
मेदसः कुल्या (हि०गृ०सू० कूल्या) उप तान्‌ (आ०गृ०सू० उपैनान्‌; सा०मं०ब्रा० अभि तान्‌) स्रवन्तु (हि०गृ०सू० आप०मं०पा० क्षरन्तु)। वा०सं० ३५.२०³; आ०गृ०सू० २.४.१३³; शा०गृ०सू० ३.१३.३³; कौ०सू० ४५.१४³; ८४.१³; सा०मं०ब्रा० २.३.१८³; हि०गृ०सू० २.१५.७³; आप०मं०पा० २.२०.२८³ देखें-मेदसो घृतस्य, तथा तुल०- नीचे आज्यस्य कूल्या।
मेदसः (वा०सं०का० मेदस) स्वाहा। वा०सं० २८.११; वा०सं०का० ३९.१० (द्वितीयांश); मै०सं० ४.१३.५: २०५.२; तै०ब्रा० ३.६.२.२. प्रतीकः मेदसः आ०श्रौ०सू० ३.४.३. देखें-मेदोभ्यः।
मेदसा देवा वपया यजध्वम्‌। मै०सं०.४.१४.६²: २२३.१; ४.१४.६¹: २२३.३; तै०ब्रा० २.८.४.४², ४¹।
मेदसो घृतस्य कुल्या अभिनिः स्रवन्तु। मा०गृ०सू० २.९.४³ देखें-मेदसः कुल्या।
मेदस्तः प्रतिपचत। वा०सं० २१.६०; २८.२३, ४६; मै०सं०.४.१३.९: २११.८; का०सं०.१९.१३; तै०ब्रा० २.६.१५.२; ३.६.१५.१. देखें-तं मेदस्तः।
मेदस्वता यजमानाः। अ०वे०.६.११४.३¹; तै०ब्रा० २.४.४.९¹।
मेदस्वतीं घृतवतीं स्वधावतीम्‌। हि०गृ०सू० २.१५.२³
मेदिनीर्‌ वचसो मम। अ०वे०.८.७.७²।
मेदोभ्यः स्वाहा। वा०सं० ३९.१० (द्वितीयांश). देखें-मेदसः स्वाहा।
मेदो मृत्योर्‌ जुहोमि मेदसा मृत्युं वासये। व०ध०सू० २०.२६।
मेद्यन्तु ते वह्नयो येभिर्‌ ईयसे। ऋ०वे० .२.३७.३¹; नि० ८.३¹।
मेध आप्रीषु हविः पर्यग्निकृतः पितृ देवत्यः संज्ञप्यमानः। का०सं०.३४.१५।
मेधं जुषन्त वह्नयः। ऋ०वे० .१.३.९³; मै०सं०.४.१०.३³: १५०.१३।
मेधया प्रजया धनेन। तै०सं०.४.२.१.२³; कौ०सू० ७२.१४⁴।
मेधसाता वाजिनम्‌ अह्रये धने। ऋ०वे० .१०.१४७.३⁴।
मेधसाता सनिष्यवः। ऋ०वे० .७.९४.६³; सा०वे०.२.१५२³; तै०सं०.१.७.८.२²।
मेधसाता सो अर्वता। ऋ०वे० .४.३७.६⁴।
मेधां सप्त ऋषयो। (आप०मं०पा० सप्तर्षयो) ददुः। ऋ०वे०खि० १०.१५१.१²; आप०मं०पा० २.४.५². तुल०- ऋषयो भद्रां।
मेधां सायं मेधां प्रातः। अ०वे०.६.१०८.५¹।
मेधां सूर्यस्य रश्मिभिः। अ०वे०.६.१०८.५³
मेधाकारं विदथस्य प्रसाधनम्‌। ऋ०वे० .१०.९१.८¹; सा०वे०.२.३३४¹; का०सं०.३९.१३¹; तै०ब्रा० ३.११.६.३¹; आ०श्रौ०सू० १६.३५.५¹।
मेधां को अस्मिन्न्‌ अध्यौहत्‌। अ०वे०.१०.२.१७³
मेधातिथेर्‌ मेष। श०ब्रा० १.१.१४; श०ब्रा० ३.३.४.१८; तै०आ० १.१२.३; ला०श्रौ०सू० १.३.१।
मेधा देवी जुषमाणा न आगात्‌। तै०आ० १०.३९.१¹; मा०ना०उप० १६.४¹।
मेधां त इन्द्रो ददातु। हि०गृ०सू० १.६.४¹।
मेधां ते अश्विनौ देवौ (हि०गृ०सू० अश्विनाव्‌ उभौ)। आ०गृ०सू० १.१५.२³; सा०मं०ब्रा० १.५.९³; हि०गृ०सू० १.६.४³; आप०मं०पा० २.१२.२³ देखें-मेधाम्‌ अश्विनौ तथा मेधां मे
अश्विनाव्‌।
मेधां ते मित्रावरुणौ। सा०मं०ब्रा० १.५.९¹; गो०गृ०सू० २.७.२१. प्रतीक मेधां ते खा०गृ०सू० २.२.३४।
मेधां देवीं मनसा रेजमानाम्‌। ऋ०वे०खि० १०.१५१.६¹।
मेधां देवी सरस्वती। ऋ०वे०खि० १०.१५१.२²; तै०आ० १०.४०.१²; मा०ना०उप० १६.५²; आ०गृ०सू० १.१५.२²; पा०गृ०सू० २.४.८²; हि०गृ०सू०
१.६.४²; ८.४²; आप०मं०पा० २.१२.२²।
मेधां धाता ददातु मे। ऋ०वे०खि० १०.१५१.१⁴; वा०सं० ३२.१५⁴।
मेधाम्‌ अग्निः प्रजापतिः। वा०सं० ३२.१५²।
मेधाम्‌ अग्निर्‌ ददातु मे (सा०मं०ब्रा० दधातु ते)। सा०मं०ब्रा० १.५.९²; आप०मं०पा० २.४.५⁴।
मेधामनीषे माविशतां समीची भूतस्य भव्यस्यावरुद्ध्यै। तै०आ० ४.४२.५।
मेधाम्‌ अभि प्रयांसि च। ऋ०वे० .९.१०७.२५⁴; सा०वे०.१.५२२⁴।
मेधाम्‌ अश्विनौ देवौ। पा०गृ०सू० २.४.८³ देखें-नीचे मेधां ते अश्विनौ।
मेधाम्‌ अहं प्रथमां ब्रह्मण्वतीम्‌। अ०वे०.६.१०८.२¹।
मेधाम्‌ आशासते श्रिये। सा०वे०.१.१०१². देखें-वेधाम्‌ अशासत।
मेधाम्‌ इन्द्रश्‌ चाग्निश्‌ च (वा०सं० इन्द्रश्‌ च वायुश्‌ च)। ऋ०वे०खि० १०.१५१.१³; वा०सं० ३२.१५³ तुल०- अग्निर्‌ मेधां।
मेधाम्‌ ऋतस्य जग्रभ। ऋ०वे० .८.६.१०²; अ०वे०.२०.११५.१²; सा०वे०.१.१५२²; २.८५०²; मा०गृ०सू० १.४.२² (द्वितीयांश)।
मेधां म इन्द्रो ददातु। तै०आ० १०.४०.१¹; मा०ना०उप० १६.५¹; हि०गृ०सू० १.८.४¹।
मेधां मध्यंदिनं परि। अ०वे०.६.१०८.५²।
मेधां मह्यम्‌ अङ्गिरसः। ऋ०वे०खि० १०.१५१.१¹; आप०मं०पा० २.४.५¹ (आ०गृ०सू० ४.११.६). मेधासूक्त की तरह निर्देशित ऋ०वि० ४.१४.१; १९.१।
मेधां मह्यं प्रजापतिः। आप०मं०पा० २.४.५³
मेधां मे अश्विनाव्‌ उभौ (ऋ०वे०खि० तै०आ० अश्विनौ देवौ)। ऋ०वे०खि० १०.१५१.२³; तै०आ० १०.४०.१³; मा०ना०उप० १६.५³; हि०गृ०सू०
१.८.४³ देखें-नीचे्‌ मेधां ते अश्विनौ।
मेधां मे देवः सविता। पा०गृ०सू० २.४.८¹. देखें-मेधां ते इत्यादि।
मेधां मेधाविनो विदुः। अ०वे०.६.१०८.४²।
मेधां मे वरुणो ददातु (ऋ०वे०खि० राजा)। ऋ०वे०खि० १०.१५१.२¹; वा०सं० ३२.१५¹. मेधां मे विष्णुर्‌ न्यनक्त्व्‌ आसन्‌। ऋ०वे० .१८.३.११²।
मेधाय वासःपल्पूलीम्‌। वा०सं० ३०.१२; तै०ब्रा० ३.४.१.७।
मेधायै (जांचें-. नमः)। पा०गृ०सू० २.१०.९; बौ०ध०सू० ३.९.४।
मेधायै मनसेऽग्नये
(मै०सं०.का०सं०. अग्नये) स्वाहा। वा०सं० ४.७; तै०सं०.१.२.२.१; ६.१.२.२; मै०सं०.१.२.२: १०.११; ३.६.४: ६३.१८; का०सं०.२.२; २३.२; श०ब्रा० ३.१.४.७, १३।
मेधायै रथकारम्‌। वा०सं० ३०.६; तै०ब्रा० ३.४.१.२।
मेधा वना न कृणवन्त ऊर्ध्वा। ऋ०वे० .१.८८.३²।
मेधाविनं पितरो गर्भम्‌ आ दधुः। कौ०सू० ८९.६²।
मेधाविनं ब्रह्मचर्योपपन्नम्‌। वि०स्मृ०.२९.१०²; व०ध०सू० २.९²; नि० २.४²।
मेधावी दिक्षु मनसा तपस्वी। तै०ब्रा० ३.७.६.३³; आप०श्रौ०सू० ४.५.३³
मेधावी भूयासम्‌ अजराजरिष्णुः। ऋ०वे०खि०१०.१५१.६⁵।
मेधाव्य्‌ अहं सुमनाः सुप्रतीकः। ऋ०वे०खि० १०.१५१.९¹।
मेधाव्य्‌ अहम्‌ असानि। पा०गृ०सू० २.४.३।
मेधिरासो विपश्चितः। ऋ०वे० .८.४३.१९²।
मेधे वृणीत मर्त्यः। ऋ०वे० .८.६.४४²।
मेधो रभीयान्‌। आ०श्रौ०सू० ३.४.१४।
मेध्यं सात्राजितो हयम्‌। श०ब्रा० १३.५.४.२१²।
मेध्यामेध्यविभागज्ञे। शा०गृ०सू० २.१३.५¹।
मेनका च सहजन्या चाप्सरसौ। वा०सं० १५.१६; तै०सं०.४.४.३.१; मै०सं०.२.८.१०: ११४.१७; का०सं०.१७.९; श०ब्रा० ८.६.१.१७।
मेनाभवो वृषणश्वास्य सुक्रतो। ऋ०वे० .१.५१.१३³
मेनाम्‌ अश्वास्य परि मातरं गोः। ऋ०वे० .१.१२१.२⁴।
मेनिः शतवधा हि सा। अ०वे०.१२.५.१६¹।
मेनिः शरव्या भव। अ०वे०.१२.५.५९¹।
मेने इव तन्वा शुम्भमाने। ऋ०वे० .२.३९.२³
मेने भेजानो अमृतस्य तर्हि। का०सं०.३५.३³ देखें-मन्ये इत्यादि।
मेन्द्रो नो विष्णुर्‌ मरुतः परि ख्यन्‌। ऋ०वे० .७.९३.८³
मेन्या मेनिर्‌ असि। अ०वे०.२.११.१।
मेन्या मेनिर्‌ अस्य्‌ अमेनयस्‌ ते सन्तु। अ०वे०.५.६.९³
मेमं यज्ञं यजमानं च रीरिषः। तै०ब्रा० ३.७.८.२²; आप०श्रौ०सू० ९.१८.१²।
मेमं यज्ञं तमो विदत्‌। का०सं०.३५.५¹. देखें-मा यजमानं तमो।
मेमं सनाभिर्‌ उत वान्यनाभिः। अ०वे०.१.३०.१।
मेमम्‌ अन्ये मृत्यवो हिंसिषुः शतं ये। अ०वे०.२.२८.१²।
मेमं प्राणो हासीन्‌ मो अपानः। अ०वे०.२.२८.३³; ७.५३.४¹।
मेमं प्रापत्‌ पौरुषेयो वधो यः। अ०वे०.१.३०.१⁴।
मेमं मित्रा वधिषुर्‌ मो अमित्राः। अ०वे०.२.२८.३⁴।
मेमा इन्द्र गावो रिषत्‌। अ०वे०.२०.१२७.१३¹; शा०श्रौ०सू० १२.१५.१.४¹।
मे रायः। वा०सं० ४.२२; का०सं०.२.५; २४.४; श०ब्रा० ३.३.१.८; का०श्रौ०सू० ७.६.२२. देखें-नीचे अस्मे ते रायः।
मेष इव वै सं च वि चोर्क् अच्यसे। (का०सं०.आ०श्रौ०सू० इव यद्‌ उप च वि च चर्वति)। अ०वे०.६.४९.२¹; का०सं०.३५.१४¹; आप०श्रौ०सू०
१४.२९.३¹।
मेषं विप्रा अभिस्वरा (सा०वे०. ०स्वरे)। ऋ०वे० .८.९७.१२²; अ०वे०.२०.५४.३²; सा०वे०.२.२८१²।
मेषं ते शुग्‌ ऋछतु (का०सं०. ते क्षुत्‌)। मै०सं०.२.७.१७: १०३.१; का०सं०.१६.१७. देखें-उष्ट्रं इत्यादि।
मेषम्‌ आरण्यम्‌ अनु ते दिशामि। मै०सं०.२.७.१७: १०२.१९; का०सं०.१६.१७¹. देखें-उर्ष्टम्‌ इत्यादि।
मेषस्‌ त्वा पचतैर्‌ अवतु। तै०सं०.७.४.१२.१; का०सं०अ० ४.१; तै०ब्रा० ३.८.१७.५; आप०श्रौ०सू० २०.११.१६; १७.४. देखें-वायुष्‌ ट्‌वा पचतैर्‌।
मेषः सरस्वती भिषक्‌। वा०सं० २१.३१³; मै०सं०.३.११.२³: १४१.७; तै०ब्रा० २.६.११.२³
मेषा वि वर्हि मा युगं वि शारि। ऋ०वे० .३.५३.१७²।
मेषीषु (जांचें- ते शुक्र शुक्रम्‌ आ धूनोमि)। तै०सं०.३.३.३.१।
मेषुः पप्तद्‌ इन्द्रस्याहन्य्‌ आगते। अ०वे०.७.५२.२⁴।
मेषेवेषा सपर्या पुरीषा। ऋ०वे० .१०.१०६.५⁴।
मेषो भूतोऽभि यन्न्‌ अयः। ऋ०वे० .८.२.४०³; नि० ३.१६।
मेषोऽसि मम भोगाय भव। तै०सं०.१.२.३.३।
मे सौहार्दाय मे श्रियै। शा०श्रौ०सू० १५.२५². देखें-सौहार्द्याय।
मेह कस्य चनाममत्‌। तै०आ० ४.३५.१³; हि०गृ०सू० १.१७.२³
मेह गात्रम्‌ अवहा मा शरीरम्‌। तै०आ० ६.४.२²।
मेहत्न्वा सरथं याभिर्‌ ईयसे। ऋ०वे० .१०.७५.६⁴।
मेहना केतसापः। ऋ०वे० .५.३८.३²।
मेहनाद्‌ वनंकरणात्‌ (आप०मं०पा० वलं०)। ऋ०वे० .१०.१६३.५¹; अ०वे०.२०.९६.२१¹; आप०मं०पा० १.१७.५¹ (आ०गृ०सू० ३.९.१०)।
मेहन्ति बहुलं श्रियम्‌। तै०आ० ३.११.६²।
मैघीर्‌ विद्युतो वाचः। वा०सं० २३.३५³ देखें-मेघ्या।
मैतं पन्थाम्‌ अनु गा भीम एषः। अ०वे०.८.१.१०¹।
मैत्रः शरसि संताय्यमाने। वा०सं० ३९.५।
मैत्राबार्हस्पत्या धूम्रललामास्‌ तूपराः। तै०सं०.५.६.११.१; का०सं०अ० ९.१।
मैत्रावरुणस्‌ ते चक्षुषी पात्व्‌ असौ। आ०श्रौ०सू० ६.९.३।
मैत्रावरुणस्य चमसाध्वर्यव्‌ (मा०श्रौ०सू० ०य) आद्रव (श०ब्रा० का०श्रौ०सू० एहि)। तै०सं०.६.४.३.३; श०ब्रा० ३.९.३.१६; का०श्रौ०सू० ९.३.३; आप०श्रौ०सू० १२.५.२; मा०श्रौ०सू० २.३.२.९।
मैथुनम्‌ (जांचें- वर्जय)। गो०गृ०सू० ३.१.१७।
मैनं यज्ञहनो विदन्‌। आ०श्रौ०सू० ७.७.२³
मैनं हिंसिष्टं स्वां योनिम्‌ आविशन्तौ। ऐ०ब्रा० ८.८.११⁴. देखें-नीचे मा मा हिंसिष्टं स्वं।
मैनं हिंसीः। शा०गृ०सू० १.२८.१४।
मैनम्‌ अग्ने वि दहो माभि शोचः (अ०वे०. शूशुचः )। ऋ०वे० .१०.१६.१¹; अ०वे०.१८.२.४¹; तै०आ० ६.१.४¹; आ०श्रौ०सू० ६.१०.१९. प्रतीकः
मैनम्‌ अग्ने विदहः कौ०सू० ८१.३३; मैनम्‌ अग्ने शा०श्रौ०सू० ४.१५.१; १६.१२.१९. तुल०- बृ०दे०.६.१६१।
मैना अर्वा रेणुककातः पृणक्‌ (का०सं० प्रणक्‌)। मै०सं० ४.१३.८: २०९.१२; का०सं० १९.१३; तै०ब्रा० ३.६.१३.१।
मैनागे च महागिरौ। तै०आ० १.३१.२²।
मैनाम्‌ अर्चिष मा तपसाभि (वा०सं०। का०सं० मैनां तपतिसा मार्चिषाभि) शोचीः (का०सं० शोचः; तै०सं० शूशुचः)। वा०सं० १३.१५³; तै०सं०
४.१.९.३³; २.१.५³; मै०सं० २.७.८³: ८५.१८; का०सं० १६.८³।
मैन्द्र्‌यं ज्यैष्ठ्‌यं श्रैष्ठ्यम्‌ अग्निर्‌ दधातु स्वाहा। का०श्रौ०सू० १०.९.९ तुल०- मा मैन्द्र्‌यं।
मैभ्यो भैषीः शतोदने। अ०वे० १०.९.७⁴।
मैवं मांस्ता (पढें मांस्थाः?) प्रियेऽहम्‌। तै०आ० ६.१.२¹।
मैवापो मोषधीर्‌(!) हिंसीः। आप० श्रौ० सू० ३.६.२४¹।
मैषां कं चनोच्‌ छिषः। तै०सं० ४.६.५⁴; तै०ब्रा० ३.७.६.२३⁴; आप० श्रौ० सू० ३.१४.३⁴. देखें- नीचे मामीषां कं।
मैषां नु गाद्‌ अपरो अर्थम्‌ (तै०ब्रा०। आप० श्रौ० सू०। आ०मं०पा० अर्धम्‌) एतम्‌। ऋ०वे० १०.१८.४²; अ०वे० १२.२.२३²; वा०सं० ३५.१५²;
शत०ब्रा० १३.८. ४.१३²; तै०ब्रा० ३.७.११.३²; आप० श्रौ० सू० ९.१२.४²; आ०मं०पा० २.२२.२४². देखें- मा नो नु गा⁴।
मैषाम्‌ अग्ने वास्तु भून्‌ मो अपत्यम्‌। अ०वे० ७.१०८.१⁴।
मैषा उच्छेषि किं चन। अ०वे० ११.९.१३³ देखें- नीचे मामीषां कं।
मैषाम्‌ मोच्य्‌ अवहाय परागात्‌। का०सं० ७.१२⁴. देखें- नीचे अवहाय।
मो अपानोऽपि धायि ते। अ०वे० ५.३०.१५²।
मो अभिव्याधिनो विदन्‌। अ०वे० १.१९.१². तुल०- नीचे- मा त्वा परिपन्थिनो।
मो अस्माकम्‌ ऋषीणाम्‌। ऋ०वे० ५.६५.६⁴।
मो अस्माकं मोमुहद्‌ भागधेयम्‌। आप० श्रौ० सू० ८.१४.४¹।
मो अहं द्विषते (तै०ब्रा०। आप० श्रौ० सू० ओतो) रधम्‌। ऋ०वे० १.५०.१३⁴; तै०ब्रा० ३.७.६.२३⁴; आप० श्रौ० सू० ४.१५.१⁴।
मो आसां गोपती रिषत्‌। अ०वे० २०.१२७.१३²; शा०श्रौ०सू० १२.१५.१.४²।
मोखा भ्राजन्त्य्‌ अभि विक्त जघ्रिः। ऋ०वे० १.१६२.१५²; वा०सं० २५.३७²; तै०सं० ४.६.९.२²; मै०सं० ३.१६.१²; १८३.१०; का०सं०अश्व० ६.५²।
मोघं वा देवां अप्यूहे अग्ने। ऋ०वे० ७.१०४.१४²; अ०वे० ८.४.१४²।
मोघं वेत्ता कुरुते तन्तुम्‌ एतम्‌। आ०ध०सू० २.६.१३.६⁴।
मोघम्‌ अन्नं विन्दते अप्रचेताः। ऋ०वे० १०.११७.६¹; तै०ब्रा० २.८.८.३¹; शा०गृ०सू० २.१४.२६. तुल०- बृहदा० १.४९; तथा। महा० ५.१२.२०।
मोघस्‌ त एष कश्यपायास संगरः। ऐ०ब्रा० ८.२१.१०⁴. देखें- मृषैष।
मोघाशिषो यन्त्य्‌ अनिवर्तमानाः। गो०ब्रा० १.५.२५³।
मो च नः किं चनाममत्‌। ऋ०वे० ९.११४.४⁴. देखें- नीचे मा च नः।
मोच्‌ छिषः पिशितं चन। अ०वे० ६.१२७.१⁴।
मोत वधी रश्मिभिः सूर्यस्य। अ०वे० ७.११०६।
मोत सूरो अह एवा चन। ऋ०वे० ६.४८.१७³।
मो ते रिषन्‌ ये अछोक्तिभिर्‌ वसो। ऋ०वे० ८.१०३.१३¹।
मोत्तराद्‌ अधराद्‌ उत। अ०वे० १२.१.३२². तुल०- नीचे- उत्तराद्‌ अधराद्‌ उत।
मोदः प्रमोद आनन्दः। तै०ब्रा० २.४.६.५¹. देखें- नीचे आनन्दा, तथा मुदः।
मोदमानौ स्वे गृहे (अ०वे० ०नौ स्वस्तकौ)। ऋ०वे० १०.८५.४२⁴; अ०वे० १४.१.२२⁴।
मोदाः प्रमोदा अङ्गुलीः। वा०सं० २०.६³; ३.११.८³; १५२.२; का०सं० ३८.४³; तै०ब्रा० २.६.५.४³।
मोदाम शरदः शतम्‌। तै०आ० ४.४२.५; हि०गृ०सू० १.७.१०; आ०मं०पा० २.५.१६ (आ०गृ०सू० ४.११.१८)।
मोदा मोद इव। आप० श्रौ० सू० १३.१३.८,१०; १५.१४।
मोदा मोदैव। मा०श्रौ०सू० २.५.१.४७।
मोदा मोदैवोम्‌। आप० श्रौ० सू० ५.२०.६।
मोदाय त्वा। वा०सं० १९.८; का०सं० ३७.१८; तै०ब्रा० २.६.१.५; आप० श्रौ० सू० १९.७.४।
मोदाय स्वाहा। । का०सं०अश्व० १.५।
मोदायानुक्रोशकम्‌। तै०ब्रा० ३.४.१.१५।
मोपहस्वान आ दभन्‌। ऋ०वे० ८.४५.२३²; अ०वे० २०.२२.२²; सा०वे० २.८.२²।
मोपाराम जिह्वयेयमानम्‌। अ०वे० ११.२.१७³।
मोषथा वृक्षं कपनेव वेधसः। ऋ०वे० ५.५४.६²; नि० ६.४।
मो षु णः परा-परा। ऋ०वे० १.३८.६¹।
मो षु णः सोम मृत्यवे परा दाः। ऋ०वे० १०.५९.४¹. तुल०- बृहदा० ७.९२।
मो षु ते किं चनाममत्‌। ऋ०वे० १०.५९.८¹, ९⁵, १०¹. देखें- नीचे मा च नः।
मो षु त्वाम्‌ अत्र बहवो हि विप्राः। ऋ०वे० २.१८.३³।
मो षु त्वा वाघतश्‌ चन। ऋ०वे० ७.३२.१¹; सा०वे० १.२८४¹; २.१०२५¹; ऐ०ब्रा० ५.७.८; ऐ०आ० ५.२.४.२; आप० श्रौ० सू० ७.३.१९; शा०श्रौ०सू०
१६.२१.२४; १८.८.९; सा०वि०ब्रा० २.३.४।
मो षु देवा अदः स्वः। ऋ०वे० १.१०५.३¹।
मो षु पणींर्‌ अभ्य्‌ एतावतो भूत्‌। अ०वे० ५.११.७³।
मो षु प्र सेधीर्‌ मुहुर्‌ इन्‌ ममन्धि। ऋ०वे० १०.२७. २०²।
मो षु ब्रह्मेव तन्द्रयुः। ऋ०वे० ८.९२.३०¹; अ०वे० २०.६०.३¹; सा०वे० २.१७६¹।
मो षु वरुण मृन्मयम्‌। ऋ०वे० ७.८९.१¹।
मो षु वो अस्मद्‌ अभि तानि पौंस्या। ऋ०वे० १.१३९.८¹; अ०वे० २०.६७.२¹; आप० श्रौ० सू० ८.१.२. प्रतीकः मो षु वो अस्मत्‌। शा०श्रौ०सू० १०.७.७।
मो षू ण इन्द्रात्र पृत्सु देवैः (का०सं० देवाः; तै०सं०। मै०सं० देव)। ऋ०वे० १.१७३.१२¹; वा०सं० ३.४६¹; तै०सं० १.८.३.१¹; मै०सं० १.१०.२¹; १४१.१२; का०सं० ९.४¹; शत०ब्रा० २.५.२.२८¹. प्रतीकः मोषू ण इन्द्र। आप० श्रौ० सू० ८.६.२४; मा०श्रौ०सू० १.७.४.१४; मो षू णाः। का०श्रौ०सू० ५.५.१२।
मो षू णो अत्र जुहुरन्त देवाः। ऋ०वे० ३.५५.२¹।
मो ष्वत्वम्‌ अस्मान्‌ तराधान्‌। मै०सं० ४.९.१२³; १३३.३ (भ्रष्ट). देखें- नीचे मा नो अन्धे।
मो ष्व्‌ अद्य दुर्हणावान्‌। ऋ०वे० ८.२.२०¹।
मो ष्व्‌ अन्यत्र गन्तन। ऋ०वे० ७.५९.५⁴।
मो ष्व्‌ अन्याँ उपारतम्‌। ऋ०वे० ८.५.१३³।
मो ष्‌व्‌ एषाम्‌ असवो यमं गुः। अ०वे० १८.३.६२⁴।
मोहयित्वा निपद्यते (ऋ० खि० प्रपद्यन्ते)। ऋ०वे० १०.१६५.६²; ऋ० खि० १०.१२७.१०³; अ०वे० २०.९६.१६²; मा०गृ०सू० २.१८.२²।
मोहयिष्यन्‌ यजमानस्य लोकान्‌। कौशि०सू० १२५.२²।
मोञ्ञा अदृष्टा वैरिणाः। ऋ०वे० १.१९१.३³।
मोस्तकृतेन सुरभिः। आप० श्रौ० सू० २०.१५.१३¹।
म्रोकं खनिं तनूदूषिम्‌। अ०वे० १६.१.७²।
म्रोकं निर्दाहं क्रव्यादम्‌। अ०वे० ५.३१.९³।
म्रोकानुम्रोक पुनर्‌ वो यन्तु इत्यादि। शेरभक इत्यादि का अह। अ०वे० २.२४.३।
म्रोको मनोहा खनो निर्दाह आत्मदूषिस्‌ तनूदूषिः। अ०वे० १६.१.३।
म्लापयामि भ्रजः शिभ्रम्‌। अ०वे० ७.९०.२³।

य आकरः सहस्रा यः शतामघः। ऋ०वे० ८.३३.५३।
य आक्ताक्षः स्वभ्यक्तः। अ०वे० २०.१२८.७१; शां०श्रौ०सू० १२.२१.२.२१।
य आक्षियन्ति पृथिवीम्‌ उत द्याम्‌। अ०वे० १८.२.४९३।
य आक्षियन्‌ पृथिवीं याद्‌ अजायत। अ०वे० १२.१.५७२।
य आगछात्‌ पथिभिर्‌ देवयानैः। मा०श्रौ०सू० २.५.५.२१३. देखें- यद्‌ आगछात्‌।
य आगरे मृगयन्ते। अ०वे० ४.३६.३१।
य आङ्गिरसो नमसोपसद्यः। ऋ०वे० १०.४७.६३।
य आजग्म (नि० चमुः) सवने मा (अ०वे० में प़ढें सवनेमा; तै०सं०। का०सं० सवनेदं; नि० सवनम्‌ इदं; वा०सं०। मै०सं०। शत०ब्रा० य
आजग्मेदं सवनं) जुषाणाः। अ०वे० ७.९७.४२; वा०सं० ८.१८२; तै०सं० १.४.४४.२२; मै०सं० १.३.३८२; ४४.१०; का०सं० ४.१२२; शत०ब्रा० ४.४.४.१०; नि० १२.४२२।
य आजिषु मघवा श्रृण्व एकः। ऋ०वे० ४.१७.९२।
य आण्डकोशे भुवनं बिभर्ति। तै०आ० ३.११.४१
य आतृणत्त्य्‌ (संहितोपनिषद्‌ ब्रा० आतृणोत्य्‌) अवितथेन (वा०ध०सू० अविदथेन) कणौ संहितोपनिषद्‌-ब्रा०.३१; वा०ध०सं० २.१०१; नि० २.४१.
देखें- य आवृणोत्य्‌।
य आत्मदा बलदा यस्व विश्वे। ऋ०वे० १०.१२१.२१; अ०वे० ४.२.११; १३.३.२४१; वा०सं० २५.१३१; तै०सं० ४.१८.४१; ७.५.१७.११; नृ०पू०उप०
२.४१. प्रतीकः य आत्मदा। तै०ब्रा० ३.८.१८.५; वैता०सू० ८.२२; २८.५; आप० श्रौ० सू० १६.७. ११;२०.१२.६; १३.२; कौशि०सू० ४४.१; ४५.१. देखें- य ओजोदा बलदा।
य आत्मानम्‌ अतिमात्रम्‌। अ०वे० ८.६.१३१।
य आददिः स्वर्‌ नृभिः। ऋ०वे० ८.४६.८३।
य आदित्य शवसा वां नमस्वान्‌। ऋ०वे० ७.८५.४२।
य आदित्यानां भवति प्रणीतौ। ऋ०वे० २.२७.१३४; तै०सं० २.१.११.४४; मै०सं० ४.१४.१४४: २३९.६।
य आदृत्या परिपन्थीव शूरः। ऋ०वे० १.१०३.६३।
य आदृत्या शशमानाय सुन्वते। ऋ०वे० ८.६६.२३; सा०वे० २.३८३।
य आध्राय चकमानाय पित्वः। ऋ०वे० १०.११७.२१।
य आनयत्‌ परावतः। ऋ०वे० ६.४५.११; सा०वे० १.१२७१; द०ब्रा०१.१५; ऐ०आ० ५.२.५.२; शां०श्रौ०सू० १८.७.१८. तुल०- बृहदा० ५.१०८।
य आन्तरिक्षाः (जांचें- सर्पास्‌ तेभ्य इमं बलिं हरामि)। हि०गृ०सू० २.१६.६ देखें- ये सर्पाः।
य आपिर्‌ नित्यो वरुण प्रियः सन्‌। ऋ०वे० ७.८८.६१
य आबभूव भुवनानि विश्वा। वा०सं० ३२.५२; जै०ब्रा० १.२०५२; शां०श्रौ०सू० ९.५.१२; वैता०सू० २५.१२१. देखें- य आवबभूव, तथा तुल०- य
आविवेश इत्यादि।
य आबेधे प्रथमो देवो अग्रे। अ०वे० ५.२८.११२
य आमं मांसम्‌ अदन्ति। अ०वे० ८.६.२३१
य आमस्य क्रविषो गन्धो अस्ति। ऋ०वे० १.१६२.१०२; वा०सं० २५.३३२; तै०सं० ४.६.८.४२; मै०सं० ३.१६.१२; १८.२.१२; का०सं०अश्व० ६.४२
य आयुक्त तुजा गिरा। ऋ०वे० ५.१७.३२
य आयुं कुत्सम्‌ अतिथिवम्‌ अर्दयः। ऋ०वे० ८.५३ (वा० ५).२१
य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः। तै०सं० ३.१.४.२१; का०सं० ३०.८१,९; तै०आ० ३.११.१२१ (द्वितीयांश); मा०श्रौ०सू० १.८.३.३१. प्रतीकः य
आरण्याः। मा०श्रौ०सू० १.८.३.२३
य आरण्या व्यध्वराः। अ०वे० ६.५०.३३
य आरितः कर्मणि-कर्मणि स्थिरः। ऋ०वे० १.१०१.४२; नि० ५.१५
य आर्जीकेषु कृत्वसु। ऋ०वे० ९.६५.२३१; सा०वे० २.५१४१
य आर्षेयेभ्यो याचद्‌भ्यः। अ०वे० १२.४.२३, १२.¹।
य आवभूव (!) भुवनानि विश्वाः (!)। पं०वि०ब्रा० १२.१३.३२२. देखें नीचे- य आबभूव
य आवहद्‌ उशीनराण्या अनः। ऋ०वे० १०.५९.१०२।
य आविविशुर्‌ उर्व्‌ अन्तरिक्षम्‌। अ०वे० १८.२.४९२; ३.५९२।
य आविवेश द्विपदो यश्‌ चतुष्पदः (का०सं० द्विपदश्‌ चतुषो)। अ०वे० ३.२१.२३; मै०सं० २.१३.१३३; मै०सं० २.१३.१३३; १६२.१३; का०सं० ४०.३३; आप०
श्रौ० सू० १६.३५.१३
य आविश भुवनानि विश्वा। वा०सं० ८.३६२; का०सं० ४०.३३; तै०ब्रा० ३.७. ९.५२; तै०आ० १०.१०.२२; आप० श्रौ० सू० १४.२.१३२; १६.३५२;
१६.३५.१३; महाना० उप० ९.४२; नृ०पू०उप० २.४२. तुल०- नीचे- य आबभूव
य आविवेशोषधीर्‌ (मै०सं० ०शोषधीर्‌) यो वनस्पतीन्‌। अ०वे० ३.२१.१३; मै०सं० २.१३.१३३: १६२.११
य आविष्टो वयस्सु यो मृगेषु। अ०वे० ३.२१.२२. देखें- वयांसि य
य आवृणोत्य्‌ अवितथेन कणौ। वि०स्मृ० ३०.४७१. देखें- य आतृणत्‌त्य्‌
य आशंसेत भूत्याम्‌। अ०वे० १२.४.४.४४४, ४६४
य आशानाम्‌ आशापालस्‌ तुरीयः। अ०वे० १३.३१.३३
य आशानाम्‌ आशापालाः। अ०वे० १.३१.२१
य आश्वश्वा अमवद्‌ वहन्ते। ऋ०वे० ५.५८.१३
य आसां कृष्णे लक्ष्मणि। तै०सं० ७.४.१९.२३; का०सं०अश्व० ४.८३
य आसां बिलधावनः। तै०सं० .७.४.१९.११; का०सं०अश्व० ४.८१।
य आसिचत्‌ संदुग्धं कुम्भ्या सह। तै०सं० ३.२.८.४३।
य आसिञ्चन्ति रसम्‌ ओषधीषु। अ०वे० ४.२७.२२।
य आसीदन्ति दंपती। ऋ०वे० १०.८५.३२२; अ०वे० १४.२.११२; सा०मं०ब्रा० १.३.१२२; आ०मं०पा० १.६.१०२।
य आसुरा मनुष्या आत्तधन्वः। कौशि०सू० १०४.२१।
य आस्ते यश्‌ च चरति (अ०वे० यश्‌ चरति)। ऋ०वे० ७.५५.६१; अ०वे० ४.५.५१।
य आस्यन्‌ ये अवासृजन्‌। अ०वे० ४.६.७२।
य आस्व्‌ अत्क आशये। ऋ०वे० ८.४१.७१।
य आहना दुहितुर्‌ वक्षणासु। ऋ०वे० ५.४२.१३३।
य आहुतिम्‌ (जै०उ०ब्रा० ०तीर्‌) अत्यमन्यन्त देवाः। अ०वे० १०.८.३५३; जै०उ०ब्रा० १.३४.६३।
य आहुतिं परि वेदा नमोभिः। ऋ०वे० ६.१.९३; मै०सं० ४.१३.६३; २०७.८; का०सं० १८.२०३; तै०ब्रा० ३.६.१०.४३।
य आहुतिं परि वेदा वषट्‌कृतिम्‌। ऋ०वे० १.३१.५३।
य आहुतीर्‌ अत्यमन्यन्त इत्यादि। देखें- य आहुतिम्‌ अत्य्‌³।
य इत स्त्री पुमाञ्‌ जभार। अ०वे० ७.९५.३४।
य इतोऽग्निर्‌ जनिष्यते स नः सह। शत०ब्रा० ४.६.८.१५; का०श्रौ०सू० १२.२.८।
य इत्‌ तद्‌ विदुस्‌ त इमे (अ०वे० ते अमी) सम्‌ आसते। ऋ०वे० १.१६.४. ३९४; अ०वे० ९.१०.१८४; तै०ब्रा० ३.१०.९.१४३; तै०आ० २.११.१४;
श्वेत०उप० ४.८३; नृ०पू०उप० ४.२३; ५.२३; नि० १३.१०४।
य इत्‌ तद्‌ विदुस्‌ ते अमृतत्वम्‌ आनशुः। ऋ०वे० १.१६४.२३४; अ०वे० ९.१०.१४; ऐ०ब्रा० ३.१२.६४; कौ०ब्रा० १४.३४।
य इदं विश्वं भुवनं जजान। अ०वे० १३.३.१५३।
य इदं स्त्री पुमान्‌ अकः। अ०वे० १.८.१३।
य इदं दीर्घं प्रयतं सधस्थम्‌। ऋ०वे० १.१५४.३३।
य इदं अकस्‌ तस्मै नमस्‌ तस्मै स्वाहा। तै०ब्रा० ३.७.८.३; आप० श्रौ० सू० ९.१८.७।
य इदं प्रतिप्रथे। सा०वे० २.१०५९१।
य इद्ध आविवासति। ऋ०वे० ६.६०.१११; सा०वे० २.६२७३।
य इन्दोः पवमानस्य। ऋ०वे० ९.११४.११।
य इन्द्र इन्द्रियं दधुः। वा०सं० २०.७०१; मै०सं० ३.११.४१; १४५.७; का०सं० ३८.९१; तै०ब्रा० २.६.१३.२१ प्रतीकः य इन्द्रे। का०श्रौ०सू० १९.६.१८।
य इन्द्र इव देवेषु। अ०वे० ९.४.१११।
य इन्द्र चमसेष्व्‌ आ। ऋ०वे० ८.८२.७१; सा०वे० १.१६२१. प्रतीकः य इन्द्र चमसेष्व्‌ आ सोमः। आप० श्रौ० सू० ६.४.१०।
य इन्द्र जठरेषु ते। ऋ०वे० ८.९२.२३३; सा०वे० २.१०११३।
य इन्द्र यतयस्‌ त्वा। ऋ०वे० ८.६.१८१।
य इन्द्र वृत्रहन्तमः। ऋ०वे० ८.४६.८२; ९२.१७२।
य इन्द्र शुष्मो मघवन्‌ ते अस्ति। ऋ०वे० ७.२७.२१; तै०ब्रा० २.८.५.७१।
य इन्द्र सस्त्य्‌ अव्रतः। ऋ०वे० ८.९७.३१।
य इन्द्र सोमपातमः। ऋ०वे० ८.१२.११; अ०वे० २०.६३.७; सा०वे० १.३९४१; ऐ०आ० २.५.२; आप० श्रौ० सू० ६.४.१०; ७.८.२; ८.१२.२२;
शां०श्रौ०सू० १८.१२.३; वैता०सू० २७.१५; ३१.२०. तुल०- बृहदा० ६.४८।
य इन्द्रस्य हृदंसनिः। ऋ०वे० ९.६१.१४३; सा०वे० २.६८६३।
य इन्द्राग्नी असनं सखायौ। का०सं० ४०.९⁴. देखें- यो अग्नीषोमाव्‌ अजुषे।
य इन्द्राग्नी चित्रतमो रथो वाम्‌। ऋ०वे० १.१०८.११. तुल०-बृहदा० ३.१३१।
य इन्द्राग्नी सुतेषु वाम्‌। ऋ०वे० ६.५९.४१; नि० ५.२२१।
य इन्द्राय वचोयुजा। ऋ०वे० १.२०.२१।
य इन्द्राय सुतसोमो ददाशत्‌। ऋ०वे० ५.३७.५४।
य इन्द्राय सुनवत्‌ सोमम्‌ अद्य। ऋ०वे० ४.२४.७१।
य इन्द्राय सुनवामेत्य्‌ आह। ऋ०वे० ४.२५.४३; ५.३७.१४।
य इन्द्राय सुनुथ सोमम्‌ अद्रयः। ऋ०वे० १०.७६.८२।
य इन्द्रे कर्मणा भुवत्‌। ऋ०वे० ७.३२.१३४; अ०वे० २०.५९.४४।
य इन्द्रेण सरथं याति देवः। अ०वे० ३.२१.३१. देखें- येनेन्द्रस्य।
य इन्द्रो हरिवान्‌ न दभन्ति तं रिपः। ऋ०वे० ७.३२.१२३; अ०वे० २०.५९.३३।
य इन्वति द्रविणानि प्रचेताः। ऋ०वे० ६.५.१३।
य इमं यज्ञं स्वधया ददन्ते (शां०श्रौ०सू० भजन्ते)। वा०सं० ८. ६१२; तै०सं० १.५.१०.४२; शां०श्रौ०सू० १३.१२.१३२. देखें- नीचे इमं यज्ञं स्वधया।
य इमं यज्ञम्‌ अयजन्त पूर्वे। ऋ०वे० १०.१३०.५४।
य इमं यज्ञम्‌ अवान्‌ ये यज्ञपतिं वर्धान्‌। तै०सं० २.६.७.४; मै०सं० ४.१३.५: २०५.१६; शत०ब्रा० .८.१२७; तै०ब्रा० ३.५.८.३; १३.३; आप० श्रौ० सू०
१.७.७; शां०श्रौ०सू० १.१२.१।
य इमं यज्ञं मनसा चिकेत। अ०वे० ७.२.१३; ५.५३।
य इमं दुर्गास्तवं जजान। मै०सं० २.७.१७३: १०२.९. देखें- येन प्रजा विश्व०।
य इमांल्‌ लोकान्‌ ईशत ईशनीभिः श्वेत उप०३.२२; शिर० उप० ५२।
य इमां देवो मेखलाम्‌ आबबन्ध। अ०वे० ६.१३३.११. प्रतीकः य इमाम्‌। कौशि०सू० ४७.१४।
य इमां प्रतीचीम्‌ आहुतिम्‌। अ०वे० ११.१०.२६३।
य मा विश्वा जातानि। ऋ०वे० ५.८२.९१; मै०सं० ४.१२.६१; १९८.१; का०सं० १०.१२१; २३.१२; ऐ०ब्रा० १.९.७; शत०ब्रा० १३.४.२.७; आप० श्रौ०
सू० ४.३.२; १०.६. ९; शां०श्रौ०सू० ५.५.२; १६.१.२१; मा०श्रौ०सू० ५.२.७.२७।
य इमा विश्वा भुवनानि चाक्ळृपे। अ०वे० ७.८७.१३; शिर०उप०६३. देखें-यो रुद्रो विश्वा।
य इमा विश्वा भुवनानि जुह्वत्‌। ऋ०वे० १०.८१.११; वा०सं० १७.१७१; तै०सं० ४.६.२.११; मै०सं० २.१०.२१: १३३.१; का०सं० १८.११; आप० श्रौ० सू० १७.१४.२; मा०श्रौ०सू० ६.२.६. प्रतीकः य इमा विश्वा भुवनानि। शां०श्रौ०सू० ६.११.९; य इमा व्‌श्वा। वा०सं० ३४.५८. तुल०- बृहदा० ७.११७.
वाक्यांश। वा०सं० १७.१७,१८ निर्देशितद हैं जैसे वैश्वकर्मणे (जांचें- ऋचो)। शत०ब्रा० ९.२.२.६।
य इमे उभे अहनी। ऋ०वे० ५.८२.८१।
य इमे द्यावापृथिवी जजान। ऋ०वे० ४.५६.३२; अ०वे० १३.३.११; मै०सं० ४.१४.७२: २२४.९; तै०ब्रा० २.८.४.७२. प्रतीकः य इमे द्यावापृथिवी। कौशि०सू०
४९.१९।
य इमे द्यावापृथिवी जनित्री। ऋ०वे० १०.११०.९१; अ०वे० ५.१२.९१; वा०सं० २९.३४१; मै०सं० ४.१३.३१: २०२.११; का०सं० १६.२०१; तै०ब्रा० ३.६.३. ४१; आप० श्रौ० सू०.३.८.१; नि० ८.१४१।
य इमे द्यावापृथिवी तस्तभाने। मै०सं० २.१३.२३१: १६८.१६; का०सं० ४०.११।
य इमे द्यावाप्र्‌थिवी महित्वा। मै०सं० ४.१४.१२१; २३६.२; तै०ब्रा० २.८.४.३१।
य इमे रोदसी उभे। ऋ०वे० ३.५३.१२१।
य इमे रोदसी मही। ऋ०वे० ८.६.१७१; ९.१८.५१।
य इषवो यातुधानानाम्‌। मै०सं० २.७.१५१: ९७.३. देखें- या इषवो, तथा येषु वा।
य इष वर्तते सह। ऋ०वे० ८.५.३४²
य इह नानेव पश्यति। शत०ब्रा० १४.७.२.२२२; बृह०उप० ४.४.२२२; कठ०उ० ४.१०४, ११४।
य इह पितर एधतुर्‌ अस्माकं सः। शां०श्रौ०सू० ४.५.१।
य इह पितरो जीवा इह वयं स्म अस्माँस्‌ (शंकरपंडित के संस्करण में गलत संधि को दूर रखते हुए पाठ दिया है- स्मस्‌, अस्मांस्‌) तेऽनुवयं तेषां
श्रेष्ठा भूयास्म। अ०वे० १८.४.८७. देखें- अगला।
य इह पितरो मनुष्या वयं तेषां श्रेष्ठा भूयास्म। शां०श्रौ०सू० ४.५.१. देखें- सार।
य ईं रजानाव्‌ ऋतुथा विदधत्‌। ऋ०वे० ६.६२.९१।
य ईं वहन्त आशुभिः। ऋ०वे० ५.६१.१११. तुल०- बृहदा० ५.७०. देखें- यदी वहन्त्य्‌।
य ईं वहाते य ईं वा वरेयात्‌। ऋ०वे० १०.२७.११४; वैता०सू० ३८.६४।
य ईङ्‌खयन्ति पर्वतान्‌। ऋ०वे० १.१९.७१।
य ईजानाः पितरो ये पितामहाः। का०श्रौ०सू० २५.९.६१।
य ईं चकार न सो अस्य वेद। ऋ०वे० १.१६४.३२१; अ०वे० ९.१०.१०१; नि० २.८१।
य ईं चिकेत गुहा भवन्तम्‌। ऋ०वे० १.६७.७१।
य ईं चिकेतद्‌ अमृतस्य गोपाः। ऋ०वे० ६.९.३३।
य ईं जगृभूर्‌ अव ते सृजन्तु। ऋ०वे० ५.२.५३।
य ईं ददर्श हिरुग्‌ इन्‌ नु तस्मात्‌। ऋ०वे० १.१६४.३२२; अ०वे० ९.१०.१०२; नि० २.८२।
य ईं अर्वाञ्चं करते यजत्रम्‌। ऋ०वे० ७.८८.१३।
य ईं आ देवयुं जनम्‌। ऋ०वे० ४.९.१२; का०सं० ४०.१४२. देखें- अय आ।
य ईं आहुः सुरभिर्‌ निर्‌ हरेति। ऋ०वे० १.१६२.१२२; वा०सं० २५.३५२; तै०सं० ४.६.९.१२; मै०सं० ३.१६.१२: १८३.२; का०सं०अश्व० ६.५२।
य ईं एनं देवा अन्वमदन्‌। शां०श्रौ०सू० ८.१६.१।
य ईं पुष्यन्त इन्धते। ऋ०वे० ४.८.५३; का०सं० १२.१५३।
य ईं भवन्त्य्‌ आजयः। ऋ०वे० ७.३२.१७२।
य ईवते ब्रह्मणे गातुम्‌ ऐरत्‌। ऋ०वे० ४.४.६२; तै०सं० १.२.१४.३२; मै०सं० ४.११.५२: १७३.४; का०सं० ६.११२।
य ईवतो वृषणो अस्ति गोपाः। ऋ०वे० ७.५६.१८३।
य ईशिरे भुवनस्य प्रचेतसः। ऋ०वे० १०.६३.८१।
य ईशे अस्य द्विपदश्‌ चतुष्पदः। ऋ०वे० १०.१२१.३३; वा०सं० २३.३३; २५.११३; तै०सं० ४.१.८.४३; ७.५.१६.१३; का०सं० ४.१६३. देखें- नीचे ईशे
यो अस्य।
य ईशे पशुपतिः पशूनाम्‌। अ०वे० २.३४.११; कौशि०सू० ४४.७. प्रतीकः य ईशे। वैता०सू० १०.१६; कौशि०सू० ५९.२१. देखें- येषाम्‌ ईशे।
य ईशे महतो महान्‌। वा०सं० २०.३२३।
य उक्था केवला दधे। ऋ०वे० ८.५२ (वा० ४).३१।
य उक्थेभिर्‌ न विन्धते। ऋ०वे० ८.५१ (वा० ३).३१।
य उग्र इव शर्यहा। ऋ०वे० ६.१६.३९१; सा०वे० २.१०५७१; तै०सं० २.६.११.४१; ऐ०ब्रा० १.२५.८; आप० श्रौ० सू० ४.८.८. प्रतीकः य उग्र इव।
शां०श्रौ०सू० ५.११.७।
य उग्रः सन्न्‌ अनिष्ट्रः। ऋ०वे० ८.३३.९१; अ०वे० २०.५३.३१; ५७.१३१; सा०वे० २.१०.४८१।
य उग्रा अर्कम्‌ आनृशुः। ऋ०वे० १.१९.४१।
य उग्रीणाम्‌ उग्रबाहुर्‌ ययुः। अ०वे० ४.२४.२१।
य उग्रेभ्यश्‌ चिद्‌ ओजीयान्‌। ऋ०वे० ९.६६.१७१।
य उ चानृतवादिनः। तै०आ० ६.५.३४।
य उ चोत्तरमत आ ययुः। सा०मं०ब्रा० २.६.३२।
य उतो मर्त्येभ्यः। अ०वे० १९.३५.५२।
य उत्तमा अधमा वारुणा ये। अ०वे० ६.१२१.१२; ७.८३.४२।
य उत्तरमतो जुह्वति जातवेदः। अ०वे० ४.४०.४१. तुल०- अस्यां म उदीच्यां।
य उ त्रिधातु पृथिवीम्‌ उत द्याम्‌। ऋ०वे० १.१५४.४३।
य उदगान्‌ महतोऽर्णवात्‌। तै०आ० ४.४२.५१. प्रतीकः य उदगात्‌। बौ०ध०सू० २.५.८.११।
य उदाजन्‌ पितरो गोमयं वसु। ऋ०वे० १०.६२.२१।
य उदानट्‌ परायणम्‌। ऋ०वे० १०.१९.५२; अ०वे० ६.७७.२१।
य उदानड्‌ व्ययनम्‌ (अ०वे० ०नण्‌ न्यायनम्‌)। ऋ०वे० १०.१९.५१; अ०वे० ६.७७.२२।
य उदारा अन्तर्हिताः। अ०वे० ११.९.१६३।
य उदीच्यां दिशि रोहितपिपीलिकानां राजा तस्मै स्वाहा। कौशि०सू० ११६.३।
य उदीच्यां दिशि सर्पराज एष ते बलिः। सा०मं०ब्रा० २.१.४।
य उदृचि यज्ञे अध्वरेष्ठाः। ऋ०वे० १०.७७.७१।
य उदृचीन्द्र देवगोपाः सखायः। ऋ०वे० १.५३.१११; अ०वे० २०.२१.१११. प्रतीकः य उदृचि। वैता०सू० २६.७।
य उद्धता उत ये निखाताः। आप० श्रौ० सू० १.८.७३।
य उद्‌नः फलिगं भ्‌जिनत्‌। ऋ०वे० ८.३२.२५१।
य उद्यन्तम्‌ आरोहति सूर्यम्‌ अह्ने। तै०ब्रा० ३.७.४.३२; आप० श्रौ० सू० ४.१.८२।
य उपरिष्टाज्‌ जुह्वति जातवेदः। अ०वे० ४.४०.७१. तुल०- अस्यां म ऊर्ध्वायां।
य उभाभ्यां प्रहरसि। अ०वे० ७.५६.८१।
य उराव्‌ अन्तरिक्ष आ। ऋ०वे० ५.५२.७२।
य उरो ग्रीवाश्‌ चिक्युः पूरुषस्य। अ०वे० १०.२.४२।
य उ वाते यस्‌ तो महिमा तेन संभव। जै०ब्रा० १.१२८३, ३२७३. यस्‌ तो अग्नो भाग।
य उ विद्यायां रताः। वा०सं० ४०.१२४; ईश०उप० ९४।
य उशत मनसा सोमम्‌ अस्मै। ऋ०वे० १०.१६०.३१; अ०वे० २०.९६.३१।
य उ श्रिया दमेष्व्‌ आ। ऋ०वे० २.८.३१।
य उ संभूत्यां रताः। वा०सं० ४०.९४; शत०ब्रा० १४.७.२.१३४; बृह०उप० ४.४.१३४; ईश०उप० १२.⁴।
य उस्राणाम्‌ अपीच्या। ऋ०वे० ८.४१.५२।
य उस्रिया अप्या (सा०वे० अपि या) अन्तर्‌ अश्मनः (सा०वे० अश्मनि)। ऋ०वे० ९.१०८.६१; सा०वे० १.५८५१।
य उ स्वयं वहते सो अरं करत्‌। ऋ०वे० ५.४४.८४।
य ऊरू अनुसर्प। अ०वे० ९.८.७१।
य ऊर्ध्वया स्वध्वरः। ऋ०वे० १.१२७.१४; अ०वे० २०.६७.३४; सा०वे० १.४६५४; २.११६३४; वा०सं० १५.४७४; तै०सं० ४.४.४.८४; मै०सं०
२.१३.८४; १५८.४; का०सं० २६.११४; ३९.१५४।
य ऊर्ध्वायां दिश्य्‌ अरुण पिपीलिकानां राजा तस्मै स्वाहा। कौशि०सू० ११६.३।
य ऊर्मिर्‌ हविष्य इन्द्रियावांस्‌ (का०सं० इन्द्रियावान्‌ मदिन्तमस्‌) तं व ऋध्यासम्‌। का०सं० ३५.३; आ०श्रौ०सू० १४.१८.१।
य ऋक्षाद्‌ अंहसो मुचत्‌। ऋ०वे० ८.२४.२७१।
य ऋज्रा मह्यं मामहे। ऋ०वे० ८.१.३२१।
य ऋज्रा वातरंहसः। ऋ०वे० ८.३४.१७१।
य ऋतव ऋतुभ्योऽध्य्‌ आसन्‌, पूरा (पुरा ?) सूर्याच्चन्द्रमसश्‌ च पूर्वे, येभिः प्रजानं प्रदिशो दिशश्च, तान्‌ अन्व्‌ आरोहामि तपसा ब्रह्मणा च।
जै०ब्रा० २.५१(५२)चारों पाद।
य ऋतवश्‌ चन्द्रमसोऽधि पूर्व ऋचं वाचं ब्राह्मणम्‌ आबभूव्यः (?)। जै०ब्रा० २.५१(५२)।
य ऋते चिद्‌ अभिश्रिषः। ऋ०वे० ८.१.१२१; अ०वे० १४.२.४७१; सा०वे० १.२.४४१; पं०वि०ब्रा० ९.१०.११; का०श्रौ०सू० २५.५.३०१; मा०श्रौ०सू० ३.८.२; कौशि०सू० ५७.७; ७७.७; गो०गृ०सू० २.४.३. प्रतीक य ऋते चित्‌। शां०श्रौ०सू० १३.१२.१३; वैता०सू० १२.७; शां०गृ०सू० ५.८.४. देखें, नीचे- जरि
चेती४।
य ऋते चिद्‌ गास्‌ पदेभ्यः। ऋ०वे० ८.२.३९१।
य ऋतेन सूर्यम्‌ आरोहयन्‌ दिवि। ऋ०वे० १०.६२.३१।
य ऋत्वियः प्र तो वन्वे। तै०ब्रा० २.४.३.१०१; ३.७.९.६१; आ०श्रौ०सू० १४.२.१३१।
य ऋस्वः श्रावयत्सखा। ऋ०वे० ८.४६.१२१।
य ऋष्वा ऋष्टिविद्युतः। ऋ०वे० ५.५२.१३१।
य एक इच्‌ च्यावयति प्र भूम, इत्यादि। ऋ०वे० ४.१७.५१।
य एक इच्‌ छतपतिर्‌ जनेषु। तै०ब्रा० २.८.४.२३। देखें- य एका इञ्‌।
य एक इत्‌ तम्‌ उ ष्टुहि। ऋ०वे० ६.४५.१६१।
य एक इद्‌ धव्यश्‌ चर्षणीनाम्‌। ऋ०वे० ६.२२.११; अ०वे० २०.३६.११; ऐ०ब्रा० ६.१८.३; १९.३; कौ०ब्रा० २५.५.६; गो०ब्रा० २.६.१(द्वितीयांश);
शां०श्रौ०सू० १४.५०.२; १८.४.७; ५.७; वै०सू० ३१.२५. प्रतीक; य एक इद्‌ धव्यः। शां०श्रौ०सू० ११. १४.६; १२.४.११; य एक इत्‌। आ०श्रौ०सू० ७.५.२०; ९.७.२९।
य एक इद्‌ भूर्‌ अतिथिर्‌ जनानाम्‌। सा०वे० १.३७२२. देखें- एको विभूर्‌।
य एक इद्‌ विदयते। ऋ०वे० १.८४.७१; अ०वे० २०.६३.४१; सा०वे० १.३८९१; २.६९११; ऐ०आ० ५.२.५.२; आ०श्रौ०सू० ७.८.२; शां०श्रौ०सू०
१८.१२.६; वैता०सू० २७.१५; ३१.२०; ३३.१८; ४०.१२; ४१.११, १८.२२; ४२.७. प्रतीकः य एक इद्‌ विदयते वसु। नि० ४.१७।
य एक इन्‌ नर्य्‌ अपांसि कर्ता। ऋ०वे० ८.९६.१९३।
य एकऽएक आयय। ऋ०वे० ५.६१.१२।
य एकम्‌ ओजस्‌ त्रेधा विचक्रमे। अ०वे० १.१२.१४।
य एकवीरः स जनास इन्द्रः। अ०वे० २०.३४.१७४।
य एकश्‌ चर्षणीनाम्‌। ऋ०वे० १.७.९१; १७६.२२; अ०वे० २०.७०.१५१।
य एक इञ्‌ शतपतिर्‌ जनेषु। मै०सं० ४.१४.१२३: २३५.१६. देखें- य एक इन्‌ छ³।
य एको अस्ति दंसना। ऋ०वे० ८.१.२७१।
य एको रुद्र उच्यते। तै०आ० १.१२.१४।
य एतद्‌ विदुर्‌ अमृतास्‌ ते भवन्ति। कठ०उ० ६.२४, ९४; श्वेता०उप० ३.१४, १०३, १३४; ४.१७४, २०४। देखें- य एनं विदुर्‌, तथा ये तद्‌ विदुर्‌।
य एतं देवम्‌ एकवृतं वेद। अ०वे० १३.४.१५।
य एतस्मिं लोके स्थ युष्मांस्तेऽनु। तै०सं० ३.२.५.६; तै०ब्रा० १.३.१०.८।
य एतस्मिंलोके स्थयूयं तेषां वसिष्ठा भूयास्त। तै०सं० ३.२.५.६; तै०ब्रा० १.३.१०.९. तुल०- येऽत्र पितरः पि०।
य एतस्य पथो गोप्तारस्‌ तेभ्यः स्वाहा। तै०आ० ६.२.१।
य एतस्य पथोऽभिरक्षितारस्‌ तेभ्यः स्वाहा। तै०आ० ६.२.१।
य एतस्य पथो रक्षितारस्‌ तेभ्यः स्वाहा। तै०आ० ६.२.१।
य एतस्यै दिशः पराभवन्न्‌ अघायवः। तै०आ० ६.९.१३।
य एतावन्तश्‌ च (मै०सं०। का०सं० ०तो वा) भूयांसश्च (मै०सं० कौ०सू०। ०सो वा)। वा०सं० १६.६३१; तै०सं० ४.५.११.२१; मै०सं० २.९.९१: १२९.७;
का०सं० १७.१६१. प्रतीकः य एतावन्तः। मा०श्रौ०सू० ११.७.१; बृ०पा०सं० ९.१२०।
य एति प्रदिशः सर्वाः। आ०मं०पा० १.३.६१ (आ०गृ०सू० २.४.१५). देखें- यद्‌ ऐषि।
य एनं विदुर्‌ अमृतास्‌ ते भवन्ति। तै०आ० १०.१.३४; महाना० उप० १.११४। देखें- नीचे- य एतद्‌ इत्यादि।
य एनं वेद सत्येन भर्तम्‌। तै०आ० ३.१४.१।
य एनं हन्ति मृदुं मन्यमानः। अ०वे० ५.१८.५१।
य एनद्‌ वेद स इद्‌ एनद्‌ (अ०वे० एनम्‌) अर्हति। ऋ० खि० १०.१२८.६३; अ०वे० १९.२६.१३।
य एनम्‌ आदिदेशति। ऋ०वे० ६.५६.११।
य एनं परिषीदन्ति। अ०वे० ६.७६.११; कौशि०सू० ५०.४।
य एनं पशुषु दिप्सन्ति। अ०वे० १०.३.१६३।
य एनं वनिम्‌ आयन्ति। अ०वे० १२.४.१११।
य एनं निप्रियायते। अ०वे० १२.४.११४।
य एनाम्‌ अवशाम्‌ आह। अ०वे० १२.४.१७१।
य एवं विदुषेऽदत्त्वा। अ०वे० १२.४.२३१।
य एवं विदुषे वशां ददुः। अ०वे० १०.१०.३२३।
य एवं विद्यात्‌। अ०वे० १०.१०.२७१।
य एवं विद्यांसं ब्राह्मणं जिनाति। अ०वे० १३.३.१⁶, २४ऽ४४, ५¹.६⁶,८४,९¹ऽ१२¹.१३⁶,१४⁶,१५¹.१६⁶,१७¹.१८⁶,१९⁶,२०४,२१⁶,२२४,२३⁶,२४¹.२५⁶।
य एव पापं करवत्‌ तस्यैव तत्‌। शत०ब्रा० ४.६.८.१५; का०श्रौ०सू० १२.२.८।
य एवास्मि स सन्‌ यजे। तै०ब्रा० ३.७.५.५; आ०श्रौ०सू० ४.९.६. तुल०- आगे, तथा इदम्‌ अहं य।
य एवास्मि सोऽस्मि। शां०श्रौ०सू० ४.१२.१०. तुल०- नीचे- पूर्व
य एवेदम्‌ इति ब्रवत्‌। ऋ०वे० ६.५४.१३; ऋ० खि० ७.३४.१,२४।
य एष आगन्‌ मम चेद्‌ अभूद्‌ इह। अ०वे० १८.२.३७२।
य एष निहितस्‌ त्वयि। अ०वे० १८.३.७०२।
य एष स्वप्ननंशनः (अ०वे० ०नाशनः)। ऋ०वे० १०.८६.२१¹; अ०वे० २०.१२६.२१३; नि० १२.२८३।
य एषां विषधानकः। सा०मं०ब्रा० २.७.३४। देखें- यस्ते विष०।
य एषां ज्योतिष्माँ उत यश्‌ चकर्श। अ०वे० १२.३.१६२।
य एषां एक एकजः। अ०वे० १०.८.५४।
य एषां भृत्याम्‌ ऋधत्‌ स जीवात्‌। ऋ०वे० १.८४.१६४; अ०वे० १८.१.६४; सा०वे० १.३४१४; तै०सं० ४.२.११.३४; मै०सं० ३.१६.४४: १९०.५;
का०सं०अश्व० ५.२१४; नि० १४.२५४।
य ओजिष्ट इन्द्र तं सु नो दाः। ऋ०वे० ६.३३.११., प्रतीकः य ओजिष्ठः। शां०श्रौ०सू० १२.५.७।
य ओजिष्ठस्‌ तम्‌ आ भर। ऋ०वे० ९.१०१.९१; सा०वे० २.१७०१।
य ओजोदातमो मदः। ऋ०वे० ८.९२.१७३।
य ओजोदा बलदा यस्य विश्वे। मै०सं० २.१३.२३१: १६८.९; का०सं० ४०.११. देखें- य आत्मदा।
य ओतवो ये च तन्तवः। अ०वे० १४.२.५१२।
य ओषधीनाम्‌ अधिपा बभूव। अ०वे० ४.१५.१०२।
य ओषधीर्‌ वीरुध आविवेश। अ०वे० ७.८७.१२; शिरस्‌ उप०६२।
य ओषधीषु पशुष्व्‌ अप्स्व्‌ अन्तः (का०सं० पशुष्व्‌ आविवेश)। अ०वे० १९.३.२२; का०सं० ७.१३२. देखें- ये अन्तरिक्ष ओषच्‌।
य ओषधीः सचते यश्‌ च सिन्धून्‌। अ०वे० १२.३.५०२।
य ओहते रक्षसो देववीतौ। ऋ०वे० ५.४२.१०१. तुल०-बृहदा० ५.३८।
यः ककुभो निधारयः। ऋ०वे० ८.४१.४१; ऐ०ब्रा० ६.२४.३; आ०श्रौ०सू० ७.२.१७।
यः कर्मभिर्‌ महद्भिः सुश्रुतो भूत्‌। ऋ०वे० ३.३६.१४।
यः कश्‌ च ककुदि श्रितः। अ०वे० ७.७६.३४।
यः कीकसाः प्रशृणाति। अ०वे० ७.७६.३¹. प्रतीकः यः कीकसाः। कौशि०सू० ३२.११।
यः कुक्षिः सोमपातमः। ऋ०वे० १.८.७१; अ०वे० २०.७१.३१।
यः कृणोति प्रमोतम्‌। अ०वे० ९.८.४१।
यः कृणोति मृतवत्साम्‌। अ०वे० ८.६.९१।
यः कृत्याकृन्‌ मूलकृद्‌ यातुधानः। अ०वे० ४.२८.६१।
यः कृन्तद्‌ इद्‌ वि योन्यम्‌। ऋ०वे० ८.४५.३०१. तुल०-बृहदा० ६.८२(ब)।
यः कृष्णः केश्य्‌ असुरः। अ०वे० ८.६.५१।
यः कृष्णगर्भा निरहन्न्‌ ऋजिश्वना। ऋ०वे० १.१०१.१२; सा०वे०१.३८०२।
यः क्रव्यात्‌ तम्‌ अशीशमम्‌। कौशि०सू० ७१.३. तुल०- तं क्रव्यादम्‌।
यः क्रव्याद्‌ अनिराहितः। अ०वे० १२.२.३५४।
यः क्रव्यादं निरादधत्‌। अ०वे० १२.२.३९४।
यः पञ्च चर्षणीर्‌ अभि। ऋ०वे० ७.१५.२१; ९.१०१.९३; सा०वे० २.१७०३।
यः पत्यते वृषभो वृष्ण्यावान्‌। ऋ०वे० ६.२२.१३; अ०वे० २०.३६.१३।
यः पथः समनुयाति। मै०सं० २.९.१०१: १३०.३. प्रतीकः यः पथः। मा०श्रौ०सू० ११.७.१; प्रतीक ११.७.२।
यः पन्था विततो देवयानः। का०सं० ३९.२१; आ०श्रौ०सू० १६.२९.११।
यः परमो बृहस्पतिश्‌ चिकित्वान्‌। मै०सं० १.३.१२२: ३५.३. देखें- स प्रथमो बृहस्पतिश्‌।
यः परमो वरुणो मित्रो अग्निः। का०सं० ४.४३।
यः परस्य प्राणं परमस्य तेज आददे। अ०वे० १३.³।
यः परस्याः परावतः। ऋ०वे० १०.१८७.२१; अ०वे० ६.३४.३१।
यः परः स महेश्वरः। तै०आ० १०.१०.३४; महाना० उप० १०.८४।
यः परुषः पौरूषेयः। अ०वे० ५.२२.३१।
यः पर्वतान्‌ प्रकुपिताङ्‌ अरम्णात्‌। ऋ०वे० २.१२.२२; अ०वे० २०.३४.२२।
यः पर्वतान्‌ व्यदधाः। अ०वे० २०.१२८.१४१।
यः पशूनां रक्षिता विष्ठितानाम्‌। मै०सं० ४.१४.१२: २१६.२; तै०ब्रा० २.८.१.४२।
यः पशूनाम्‌ अधिपतिः। गो०गृ०सू० १.८.२८१; खा०गृ०सू० २.१.२६१. देखें- यो देवानाम्‌ असि, तथा यो भूतानाम्‌ अधि०।
यः पश्याद्‌ उत्तरे युगे। ऋ०वे० १०.७२.१४।
यः पात्रं हारियोजनम्‌। ऋ०वे० १.८२.४३; सा०वे० १.४२४३।
यः पार्थिवस्य क्षम्यस्य राजा। ऋ०वे० २.१४.११२।
यः पार्थिवानि त्रैभिर्‌ इद्‌ विगामभिः। ऋ०वे० १.१५५.४३।
यः पार्थिवानि विममे रजांसि। ऋ०वे० १.१५४.१२; अ०वे० ७.२६.१२; वा०सं० ५.१८२; तै०सं० १.२.१३.३२; मै०सं० १.२.९२; १९.८; का०सं० २.१०२;
शत०ब्रा० ३.५.३.२१२।
यः पार्थिवानि विममे स एतशः। ऋ०वे० ५.८१.३३; वा०सं० ११.६३; तै०सं० ४.१.१.२३; मै०सं० २.७.१३: ७४.५; का०सं० १५.११३; शत०ब्रा० ६.३.१.१८।
यः पावकः पुरुतमः पुरूणि। ऋ०वे० ६.६.२३; तै०सं० १.३.१४.४३।
यः पावमानीर्‌ अध्येति। ऋ०वे० ९.६७.३११; सा०वे० २.६४८१; ऋ०वि० ३.२.३. तुल०-बृहदा० ६.१३३. देखें- नीचे- पावमानीर्‌ अध्य्‌³।
यः पिंशते सूनृताभिः सुवीर्यम्‌। ऋ०वे० ८.१९.२२३।
यः पिता स पुनः पुत्रः। योगतत्त्व० उप० ४३। तुल०-पिता सन्न्‌।
यः पितासीत्‌ प्रजापतेः। अ०वे० १९.५३.८४।
यः पिप्रुं नमुचिं यो रुधिक्राम्‌। ऋ०वे० २.१४.५३।
यः पुरुषे यो अश्मनि। मै०सं० २.१३.१३२: १६२.१०; का०सं० ४०.३२; आ०श्रौ०सू० १६.३५.१२. देखें- ये पुरुषे ये।
यः पुष्टानि संसृजति द्वयानि (तै०सं०। मै०सं०। का०सं० त्रयाणि)। अ०वे० ४.२४.७२; तै०सं० ४.७.१५.२२; मै०सं० ३.१६.५२; १९०.१२; का०सं० २२.१५२।