धाता विपश्चित् पतिम् अस्यै विवेद। अ०वे० १४.१.५९३।
धाता विश्वा वार्या दधातु। अ०वे० ७.१७.३१. देखें- धाता ददातु दाशुषे वसूनि।
धाता षडक्षरेण षड् ऋतून् उद् अजयत्। तै०सं० १.७.११.१।
धाता समुद्रो अप (आ०गृ०सू० व) हन्तु पापम्। आ०गृ०सू० २.४.१४२। पा०गृ०सू० ३.३.६२. देखें- अगला।
धाता समुद्रो अभयं कृणोतु। मा०गृ०सू० २.८.६२. देखें- पूर्व।
धाता सोमेन सह वातेन वायुः। तै०ब्रा० ३.७.४.१५; आप० श्रौ० सू० १.१२.१७; मा०श्रौ०सू० १.१.३.२५।
धातास्या अग्रुवै पतिम्। अ०वे० ६.६०.३३।
धातुः कत्कटः (का०सं०अश्व० कक्कटः)। तै०सं० ५.५.१५.१; का०सं०अश्व० ७.५।
धातुः प्रसादान् महिमानम् ईशम्। तै०आ० १०.१०.१४; महाना० उप० ८.३४।
धातुर् आधिपत्यम्। वा०सं० १४.२४; तै०सं० ४.३.९.१; मै०सं० २.८.५: १०९.११; का०सं० १७.४; २१.१; शत०ब्रा० ८.४.२.५।
धातुर् दशमी। वा०सं० २५.४; तै०सं० ५.७.२२.१; मै०सं० ३.१५.५: १७९.५.देखें- धातुर् नवमी।
धातुर् देवस्य सत्येन। अ०वे० २.३६.२३।
धातुर् द्युतानात् सवितुश् च विष्णोः। ऋ०वे० १०.१८१.१३, ३३; आ०सं० २.५३।
धातुर् धाताजायत। अ०वे० ११.८.९४।
धातुर् नवमी। । का०सं०अश्व० १३. १२. देखें- धातुर् दशमी।
धातुश् च योनो सुकृतस्य लोके। तै०सं० १.१.१०.२३; ३.५.६.२३; तै०ब्रा० ३.३.१०.२; मा०श्रौ०सू० १.३.५.१७; आप०मं०पा० १.५.१६; १७३ मा०
गृ०सू० १.१.१९३ तुल०- ऋतस्य योनौ सु०
धातुस् ताः सर्वाः पवनेन पूताः। तै०आ० ६.३.२३।
धातेदं विश्वं भुवनं जजान। तै०सं० ३.३.११.२२; आप० श्रौ० सू० ६.१४.१६२; शा०श्रौ०सू० ९.२८.३२; शा०गृ०सू० १.२२.७२; आ०मं०पा० २.११.२२।
धात्र इद् धव्यं घृतवज् जुहोत। आप० श्रौ० सू० ६.१४.१६४. देखें- तस्मा उ हव्यं।
धात्रा सोम परिष्कृतः। ऋ०वे० ९.११३.४४।
धात्रा हि तथा कृतम्। आ०मं०पा० २.११.१७६।
धात्रे पृषोदरः। तै०सं० ५.५.२३.१; का०सं०अश्व० ८.२।
धात्रे विधात्रे समृधे। अ०वे० ३.१०.१०३।
धानाः करम्भः सक्तवः। वा०सं० १९.२११।
धाना धेनुर् अभवत्। अ०वे० १८.४.३२१।
धानानां रूपं कुवलम्। वा०सं० १९.२२१।
धानानां न सं गृभायास्मयुः। ऋ०वे० ८.७०.१२३।
धानारुह उ वै वृक्षः। शत०ब्रा० १४.६.९.३४१; बृह०उप० ३.९.३४१।
धानावद् इन्द्रः सवनं जुषाणः। ऋ०वे० ३.४३.४३।
धानावन्तं करम्भिणम्। ऋ०वे० ३.५२.११; ८.९१;२४; सा०वे० १.२१०१; वा०सं० २०.२९१; जै०ब्रा० १.२२०४; आ० श्रौ० सू० ५.४.२; गो०गृ०सू०
३.३.६; सा०वि०ब्रा० ३.३.५. प्रतीकः धानावन्तम्। शा०श्रौ०सू० ७.१.२; पा०गृ०सू० २.१४.७।
धानासोमः परीवापः करम्भः। वैता०सू० १६.१७२। शा०श्रौ०सू० धानासोमान् मन्थिन।
धानासोमानाम् इन्द्राद्धि च पिब च। आ० श्रौ० सू० ६.११.९।
धानासोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य। शत०ब्रा० ४.४.३.९; आप० श्रौ० सू० १३.१७.२।
धानासोमान् मन्थिन इन्द्र (मा०श्रौ०सू० ०द्रः) शुक्रात्। तै०सं० ३.१.१०.२३; का०सं० ३५.८३; मा०श्रौ०सू० २.४.६.२६३ देखें- धानासोमः। धानासोमेभ्योऽनु ब्रूहि। शत०ब्रा० ४.४.३.९; आप० श्रौ० सू० १३.१७.२।
धानाः सोमानाम् अग्ने वीहि। शा०श्रौ०सू० ८.८.४।
धानाः सोमानाम् इन्द्र। शा०श्रौ०सू० ८.८.२।
धान्यं कृष्याः पयः। अ०वे० ८.२.१९२।
धान्यं धनं पशुं पुत्रलाभम्। ऋ० खि० ५.८७.२३३।
धान्यम् असि। वा०सं० १.२०; तै०सं० १.१.६.१; मै०सं० १.१.७: ४.५; ४.१.७: ९.९; का०सं० ३१.५; शत०ब्रा० १.२.१.१८; तै०ब्रा० ३.२.६.३;
का०श्रौ०सू० २.५.६; मा०श्रौ०सू० १.२.२.२८; बौ०ध०सू० ३.२.७।
धापयेते शिशुम् एकं समीची। ऋ०वे० १.९६.५२; वा०सं० १२.२२; १७.७०२; तै०सं० ४.१.१०.४२; ६.५.२२; ७.१२.३२; मै०सं० २.७.८२: ८४.१२;
३.२.१: १४.१२; का०सं० १६.८२; १८.४२; शत०ब्रा० ६.७.२.३।
धामछद् अग्निर् इन्द्रः। वा०सं० १८.७६१; शत०ब्रा० १०.१.३.८१।
धामछद् असि। का०सं० ४०.६।
धाम नामासि प्रियं देवानाम्। वा०सं० १.३१; शत०ब्रा० १.३.२.१७. प्रतीकः धाम नाम। का०श्रौ०सू० २.७.१२. देखें- धामासि प्रियं।
धामन् (आ०गृ०सू० धामं) ते विश्वं भुवनम् अधिश्रितम्। ऋ०वे० ४.५८.१११; वा०सं० १७.९९१; का०सं० ४०.७१; आप० श्रौ० सू० २.१३.७; आप०
श्रौ० सू० १७.१८.११; आ०गृ०सू० ३.५.७; शा०गृ०सू० ४.५.८।
धामन्ऽधामन् वि राजति। अ०वे० २०.४९.३२।
धामभिर् अस्य मर्त्यः। ऋ०वे० ८.१९.१४२।
धामभिर् मित्रावरुणा उरुष्यताम्। ऋ०वे० १०.९३.६२।
धामभ्यस् त्वा। का०सं० ३९.५; आप० श्रौ० सू० १६.२९.२।
धामसाचम् अभिषाचं स्वर्विदम्। ऋ०वे० ३.५१.२४।
धामसु सीद। का०सं० ३९.५; आप० श्रौ० सू० १६.२९.२।
धामानि मित्रावरुणा युवाकुः। ऋ०वे० ७.६०.३३।
धामानि वेद भुवनानि विश्वा। ऋ०वे० १०.८२.३२; अ०वे० २.१.३२; वा०सं० १७.२७२; ३२.१०२; तै०आ० १०.१.४२; महाना० उप० २.५२।
धामासि। का०सं० ३९.५; आप० श्रौ० सू० १६.२९.२।
धामासि प्रियं देवानाम्। मै०सं० १.१.१११: ७.३१; १.४.४१: ५२.५; १.४.९१: ५७.१४; का०सं० १.१०१; ५.६;३२.६,। आप० श्रौ० सू० २.७.९. प्रतीकः
धामासि। मा०श्रौ०सू० १.२.५.१९. देखें- धाम नामासि।
धामा ह यत् ते अजर। ऋ०वे० ६.२.९३; तै०सं० ३.१.११.६३।
धाम्ने त्वा। का०सं० ३९.५. देखें- धाम्यै त्वा।
धाम्ने-धाम्ने देवेभ्यो यजुषे-यजुषे भव (तै०सं० एक बार, गृह्णामि)। तै०सं० १.१.१०.३(द्वितीयांश); तै०ब्रा० ३.३.४.३. देखें- अगला।
धाम्ने-धाम्ने मे भव (वा०सं०का०धाम्ने भव; का०सं० धाम्ने त्वा) यजुषे-यजुषे। वा०सं० १.३०; वा०सं०का०१.१०.३; का०सं० १.१०; शत०ब्रा०
१.३.१.१९; शा०श्रौ०सू० ४.८.१. देखें- पूर्व।
धाम्नो-धाम्न इह मुञ्चतु। का०सं० ३.८४; आप० श्रौ० सू० ३.६.२४४।
धाम्नो-धाम्नो राजन्। वा०सं० ६.२२१; तै०सं० १.३.११.११; मै०सं० १.२.१८१: २८.५; का०सं० ३.८१; शत०ब्रा० ३.८.५.१०१; आप० श्रौ० सू० ३.६.२४१; शा०श्रौ०सू० ८.१२.१११; ला०श्रौ०सू० ५.४.६१; आप० श्रौ० सू० ७.२७.१६. प्रतीकः धाम्नो-धाम्नः। मै०सं० ३.११.१०: १५७.७; का०श्रौ०सू०
६.१०.५; मा०श्रौ०सू० १.७.४.४३; ७.११; ८.६.२१;ऽ५.२.११.३६; मा०गृ०सू० २.१.११; १७.५. देखें- दाम्ना-दाम्नो।
धाम्यै त्वा। आप० श्रौ० सू० १६.२९.२. देखें- धाम्ने त्वा।
धायोभिर् वा यो युज्येभिर् अर्कैः। ऋ०वे० ६.३.८१।
धारणं मे अस्त्व् अनिराकरणम्। तै०आ० १०.७.१; महाना० उप० ७.६।
धा रत्नं महि स्थूरं बृहन्तम्। ऋ०वे० ६.१९.१०४।
धा रत्नवन्तम् अमृतेषु जागृविम्। ऋ०वे० ३.२८.५४।
धारयतु प्रजापतीः। मा०गृ०सू० १.२१.३३ देखें- चिकित्सतु।
धारयत् पक्वम् ओदनम्। ऋ०वे० ८.७७.६२; नि० ६.३४२।
धारयन्त आदित्यासो जगत् स्थाः। ऋ०वे० २.२७.४१; तै०सं० २.१.११.४१; मै०सं० ४.१२.११: १७७.९; का०सं० ११.१२१; आ० श्रौ० सू० ४.२.५.
प्रतीकः धारयन्त आदित्यासः। तै०ब्रा० २.८.१.६; मा०श्रौ०सू० ५.२.८.१९; धारयन्तः। मै०सं० ४.१४.१४: २३९.१; शा०श्रौ०सू० ९.२४.३।
धारयं दिवं सदन ऋतस्य। ऋ०वे० ४.४२.४२।
धारया चोमसाँ इव विवक्षसे। ऋ०वे० १०.२५.४४।
धारया पवते सुतः। ऋ०वे० ९.३.१०३; ४२.२३; सा०वे० २.६१५३।
धारया मयि प्रजां रायस् पोषं गोपत्यं सुवीर्यं सजातान् (मै०सं० सजातान् अस्मै) यजमानाय। वा०सं० ११.५८ (चतुर्थांश); तै०सं० ४.१.५.४;
मै०सं० २.७.६(चतुर्थांश): ८०.१४,१६,१८; ८१.२; का०सं० १६.५ (चतुर्थांश); शत०ब्रा० ६.५.२.३ऽ६. प्रतीकः धारया मयि प्रजाम्। का०सं० १९.६।
धारया सोम विश्वतः। ऋ०वे० ९.४१.६२; सा०वे० २.२४७२।
धारयिता भूयासम्। तै०आ० १०.७.१; महाना०उप० ७.६।
धारवाकेष्व् ऋजुगाथ शोभसे। ऋ०वे० ५.४४.५३।
धारा उदन्या इव। ऋ०वे० २.७.३२; का०सं० ३५.१२२; आ०मं०पा० १.५.५२; हि०गृ०सू० १.२०.५२; २९.२२; २.१.३२।
धारा ऋतस्य सादने। ऋ०वे० १.८४.४४; सा०वे० १.३४४४; २.२९९४; आप० श्रौ० सू० १२.१९.५४।
धारा पृष्ठस्य रोचते। सा०वे० १.४६३४; २.९४०४. देखें- धारा सुतस्य रोचते।
धाराम् अग्नेर् अशायत। ऋ०वे० ८.७३.९२।
धारा य ऊर्ध्वो अध्वरे। ऋ०वे० ९.९८.३३; सा०वे० २.५९०३।
धारा यन्त्य् असश्चतः। ऋ०वे० ९.६२.२८२।
धारावरा मरुतो धृष्ण्वोजसः (तै०ब्रा० धृष्णुवोजसः)। ऋ०वे० २.३४.११; ऐ०ब्रा० ५.२.१५; कौ०ब्रा० २१.४; २२.५; तै०ब्रा० २.५.५.४१. प्रतीकः
धारावरा मरुतः। आप० श्रौ० सू० ७.७.२; धारावराः। शा०श्रौ०सू० १०.१०.४.१५; ११.९.८। तुलना बृहदा० ४.८९।
धारा सुतस्य धावति। ऋ०वे० ९.१००.४२।
धारा सुतस्य रोचते। ऋ०वे० ९.११.१४. देखें- धारा पृष्ठस्य।
धारा सुतस्य वेधसः। ऋ०वे० ९.२.३२; १६.७२; सा०वे० २.३८९२।
धारा सुतस्यान्धसः। ऋ०वे० ९.५८.१२; सा०वे० १.५००२; २.४०७२; नि० १३.६२।
धारितम् एनेन महद् अन्तरिक्षम्। तै०आ० ४.४२.५२।
धारितेयं पृथिवी ब्रह्मणा मही। तै०आ० ४.४२.५१।
धार्याभ्यः स्वाहा। वा०सं० २२.२५।
धावते स्वाहा। वा०सं० २२.८; तै०सं० ७.४.२२.१; मै०सं० ३.१२.३: १६१.१; का०सं०अश्व० ५.१।
धावन्तम् अनु धावति। अ०वे० २०.१३६.११२; शा०श्रौ०सू० १२.२४.२.४२।
धावन्ति बहु बिभ्यतीः। अ०वे० ५.२१.५२।
धावन्तु बिभ्यतोऽमित्राः। अ०वे० ५.२१.२३।
धासिं हिन्वन्त्य् अत्तवे। ऋ०वे० ८.४३.२९३।
धासिं कृण्वान ओषधीः। ऋ०वे० ८.४३.७१।
धासिं इव प्र भरा योनिम् अग्नये। ऋ०वे० १.१४०.१२।
धास्युर् एष नन्व् एषो अग्निः। अ०वे० २.१.४४।
धास्युर् योनिं प्रथम आ विवेश। अ०वे० ५.१.२३।
धिक् त्वा जारं परस्य जनस्य निर्मार्जनि (विपरीत पाठन ०नी) पुरुषस्यपुरुषस्य शिश्नप्रणेजनि। मा०श्रौ०सू० ७.२.७. देखें- अगला।
धिक् त्वा जाल्मि पुंश्चली (प़ढें- ०लि) ग्रामस्य मार्जनि पुरुषस्य पुरुषस्य शिश्नप्रणेजनि। ला०श्रौ०सू० ४.३.११. देखें- पूर्व।
धिनुहि देवान्। वा०सं० १.२०; तै०सं० १.१.६.१; मै०सं० १.१.७: ४.५; ४.१.७: ९.९; का०सं० १.६; ३१.५; शत०ब्रा० १.२.१.१८; तै०ब्रा० ३.२.६.३;
मा०श्रौ०सू० १.२.२.२८।
धिनुहि मां यज्ञन्यम्। वा०सं०का०१.७.३; का०सं० १.६।
धिनुहि यज्ञपतिम्। वा०सं०(का०) १.७.३; का०सं० १.६।
धिनुहि यज्ञम्। वा०सं०का०१.७.३; का०सं० १.६।
धिप्स्यं वा संचकर जनेभ्यः। मै०सं० ४.१४.१७२: २४५.७.देखें- नीचे अदास्यन्न्।
धिय इन्द्र सिषासतः। ऋ०वे० ८.३.१२२।
धिय इन्वानो धिय इन् नो अव्यात्। मै०सं० ४.९.११: १३२.३. देखें- धियो हिन्वानो।
धियः पिन्वानाः स्वसरे न गावः। ऋ०वे० ९.९४.२३।
धियः प्रेतारा वृषभेव धेनोः। ऋ०वे० ४.४१.५२।
धियं वनेम ऋतया सपन्तः। ऋ०वे० २.११.१२२।
धियं वो अप्सु दधिषे स्वर्षाम्। ऋ०वे० ५.४५.१११।
धियं सचेत मर्त्यः। ऋ०वे० ८.१०२.२२२; सा०वे० १.१९२।
धियं घृताचीम् साधन्ता। ऋ०वे० १.२.७३; सा०वे० २.१९७३; वा०सं० ३३.५७३; ऐ०आ० १.१.४.५।
धियं च यज्ञं च साधन्तः। ऋ०वे० १०.७४.३३।
धियंजिन्वम् अवसे हूमहे वयम्। ऋ०वे० १.८९.५२; वा०सं० २५.१८२।
धियंजिन्वा धिष्ण्या विश्पलावसू। ऋ०वे० १.१८२.१३।
धियंजिन्वा मधुवर्णा शुभस् पती। ऋ०वे० ८.२६.६३।
धियंजिन्वासो अभि हि प्रमन्दुः। ऋ०वे० ७.३३.१२।
धियंजिन्वो भुवने विश्वे (तै०ब्रा० जिन्वो विश्वे भुवने) अर्पितः। ऋ०वे० ६.५८.२२; मै०सं० ४.१४.१६२: २४४.२; तै०ब्रा० २.८.५.४२।
धियं जुजोष धीतिभिः। ऋ०वे० ६.१४.१२; मै०सं० ४.१०.२२: १४५.१४; का०सं० २०.१४२।
धियं तोकं च वाजिनोऽवन्तु। ऋ०वे० ७.३६.७२।
धियं-धियं वो देवया उ दधिध्वे। ऋ०वे० १.१६८.१२।
धियं-धियं सीषधाति प्र पूषा। ऋ०वे० ६.४९.८४; वा०सं० ३४.४२४; तै०सं० १.१.१४.२४; नि० १२.१८४।
धियं पूषा जिन्वतु विश्वमिन्वः। ऋ०वे० २.४०.६१; मै०सं० ४.१४.११: २१५.५; तै०ब्रा० २.८.१.६१।
धिया चक्रे वरेण्यः। ऋ०वे० ३.२७.९१; सा०वे० २.८२९१।
धियाजुरो मिथुनासः सचन्त। ऋ०वे० ५.४३.१५२।
धिया जूता असृक्षत। ऋ०वे० ९.६४.१६३।
धिया देवा वसुविदा। ऋ०वे० १.४६.२३; सा०वे० २.१०७९३।
धिया धीरो रक्षतु धर्मम् एतम्। गो०ब्रा० १.५.२४२।
धिया धीवन्तो असपन्त तृत्सवः। ऋ०वे० ७.८५.८४।
धिया धेना अवस्यवः। ऋ०वे० ७.९४.४३; सा०वे० २.१५०३।
धिया न (सा०वे० नो) वाजां उप मासि (सा०वे० माहि) शश्वतः। ऋ०वे० ९.७६.३४; सा०वे० २.५८०४।
धियानो अश्वो न सोतृभिः। ऋ०वे० ८.४९ (वा० १) .५२।
धिया नो वाजाम् इत्यादि। देखें-पूर्व का एक छो़डकर।
धिया नो वृत्रहन्तम। ऋ०वे० ८.२४.७२।
धिया भगं मनामहे। वा०सं० २२.१४३।
धिया मनोता प्रथमो मनीषी (सा०वे० मनीषा। ऋ०वे० ९.९१.१२; सा०वे० १.५.४३२
धियाः मर्त शशमते (सा०वे० मर्तस्य शमतः)। ऋ०वे० ६.२.४२; सा०वे० १.३६५२।
धिया यद् विश्वे अमृता अकृण्वन्। ऋ०वे० ४.१.१०३।
धिया युयुज्र इन्दवः। ऋ०वे० १.४६.८३।
धिया रथं न कुलिशः सम् ऋण्वति। ऋ०वे० ३.२.१४; कौ०ब्रा० १९.९।
धिया वाजं सिषासतः। ऋ०वे० ८.१०३.११४।
धिया वा यज्ञैर् वा रोदस्योः। ऋ०वे० १०.७४.१२।
धियाविड्ढि पुरंध्या। ऋ०वे० ८.९२.१५३।
धिया विप्रो अजायत। ऋ०वे० ८.६.२८३; सा०वे० १.१४३३; वा०सं० २६.१५३।
धिया वो मेधसातये। ऋ०वे० ८.६९.१३; सा०वे० १.३६०३।
धिया शमीनहुषी अस्य बोधतम्। ऋ०वे० १०.९२.१२४।
धिया शमी सचते सेम् अभि प्रवत्। ऋ०वे० ९.७४.७३।
धिया शविष्ठ आ गमत्। ऋ०वे० ८.६१.१४; अ०वे० २०.११३.१४; सा०वे० १.२९०४; २.५८३४।
धिया स्याम रथ्यः सदासाः। ऋ०वे० ४.१६.२१४; ५६.४४।
धिये पूषन्न् अयुज्महि। ऋ०वे० ६.५३.१३; तै०सं० १.१.१४.२३।
धिये वाजाय हिन्वतु। ऋ०वे० १.२७.११३; सा०वे० २.१०१४३।
धियेषितो मघवन् दाशुषो गृहे। ऋ०वे० ३.६०.५३।
धिये सम् अश्विना प्रावतं नः। अ०वे० ६.४.३१।
धियो जिन्वसि दंपते (सा०वे० सत्पते)। ऋ०वे० ८.८४.७२; सा०वे० १.३४२।
धियो जोष्टारम् इन्द्रियम्। वा०सं० २८.१०३; तै०ब्रा० २.६.७.५३।
धियो यो नः प्रचोदयात्। ऋ०वे० ३.६२.१०३; सा०वे० २.८१२३; वा०सं० ३.३५३; २२.९३; ३०.२३; ३६.३३; तै०सं० १.५.६.४३; ४.१.११.१३; मै०सं० ४.१०.३३; १४९.१५; कौ०ब्रा० २६.१०; गो०ब्रा० १.१.३६; द०ब्रा० ३.२५३; शत०ब्रा० २.३.४.३९३; १४.९.३.१३; तै०आ० १.११.३३; १०.२७.१३; तै०आ० (आ०) १०.३५३; बृह०उप० ६.३.१३; महाना०उप० १५.२३; मा०उप० ६.७३; जै०उ०ब्रा० ४.२८.३; शा०श्रौ०सू० २.१०.२; कौशि०सू० ९१.८; सा०मं०ब्रा० १.६.२९३; हि०गृ०सू० १.६.११; बौ०ध०सू० २.१०.१७.१४३।
धियो रथेष्ठाम् अजरं नवीयः। ऋ०वे० ६.२१.१३ प्रतीकः धियो रथेष्ठाम्। ऐ०ब्रा० ५.२०.१४।
धियोऽवयन्। मै०सं० १.९.४: १३४.९; मा०श्रौ०सू० ५.२.१४.१०;ऽ११.१.१.देखें- वयित्र्यो, वरुत्रीर्, तथा वरूत्रयस्।
धियोऽवयन्न् अव ग्ना अवृञ्ञन्। आ०मं०पा० २.२.३३। तुलना ग्नास् त्वाकृन्तन्।
धियो वाजेभिर् आविथ। ऋ०वे० ८.४६.११४।
धियो विचक्ष्व यदि ताः प्रवेप्त्य (?)। गो०ब्रा० १.१.३२३।
धियो विश्वा वि राजति। ऋ०वे० १.३.१२३; वा०सं० २०.८६३; नि० ११.२७३।
धियो हिन्वान उशतीर् अजीगः। ऋ०वे० ७.१०.१४।
धियो हिन्वाना उशिजो मनीषिणः। ऋ०वे० २.२१.५२।
धियो हिन्वानो धिय इन् नो अव्याः (तै०आ० अव्यात्)। ऋ०वे० १०.१३९.५४; तै०आ० ४.११.८४; ५.९.१०. देखें- धिय इन्वानो।
धिषणा त्वा इत्यादि देखें- धिषणास् त्वा इत्यादि।
धिषणानां रेतोधा वि द्युमन्तः। ऋ०वे० ५.६९.२४।
धिषणासि पर्वती (मै०सं०। का०सं०। मा०श्रौ०सू० पार्वती)। वा०सं० १.१९; मै०सं० १.१.७(द्वितीयांश): ४.३.४; का०सं० १.६; ३१.५; शत०ब्रा०
१.२.१.१५; मा०श्रौ०सू० १.२.२.२६. प्रतीकः धिषणासि। का०श्रौ०सू० २.५.३. देखें- अगला।
धिषणासि पर्वत्या। तै०सं० १.१.६.१; तै०ब्रा० ३.२.६.२; आप० श्रौ० सू० १.२१.३.देखें- पूर्व।
धिषणासि पार्वतेयी। वा०सं० १.१९; तै०सं० १.१.६.१; का०सं० १.६; ३१.५; शत०ब्रा० १.२.१.१७; तै०ब्रा० ३.२.६.३; आप० श्रौ० सू० १.२१.३. प्रतीकः धिषणासि। का०श्रौ०सू० २.५.५।
धिषणास् त्वा देवीर् विश्वदेव्यावतीः (मै०सं०। मा०श्रौ०सू० धिषणा त्वा देवी विश्वदेव्यवती) पृथिव्याः सधस्थे अङ्गिरस्वद् (तै०सं० ङ्गि) अभीन्द्धा (मै०सं० २.७.६, अभीन्द्धाम्; मै०सं० ३.१.८, अभीन्द्धाम्) उखे। वा०सं० ११.६१; तै०सं० ४.१.६.२; मै०सं० २.७.६: ८१.११; ३.१.८: १०.४; का०सं०
१६.६; शत०ब्रा० ६.५.४.५. प्रतीकः धिषणास् त्वा देवीः। आप० श्रौ० सू० १६.५.९; धिषणा त्वा देवी। मा०श्रौ०सू० ६.१.२; धिषणास् त्वा। तै०सं०
५.१.७.२; का०सं० १९.७; का०श्रौ०सू० १६.४.१२।
धिषणे ईडिते ईडेथाम्। मै०सं० १.३.३; ३१.५; ४.५.४: ६९.९; मा०श्रौ०सू० २.३.३.९. देखें- अगला एक।
धिषणे निष्टतक्षतुः। ऋ०वे० ८.६१.२२; अ०वे० २०.११३.२२; सा०वे० २.५४८२।
धिषणे वीडू (वा०सं० वा०सं०का०। शत०ब्रा० वीड्वी; का०सं० वीते) सती (का०सं० में छूटा हुआ) वीडयेथाम् (वा०सं०का०वील्०)। वा०सं०
६.३५; वा०सं०का० ६.८.६; तै०सं० १.४.१.२; का०सं० ३.१०; शत०ब्रा० ३.९.४.१८. प्रतीकः धिषणे वीडू। आप० श्रौ० सू० १२.१०.१. देखें- पूर्व का एक छो़डकर।
धिषा यदि धिषण्यन्तः सरण्यान्। ऋ०वे० ४.२१.६१।
धिष्ण्यं पन्थाम् अनु ते दिशाम। कौशि०सू० १३७.२५४।
धिष्ण्या वनतं गिरः। ऋ०वे० १.३.२३।
धिष्ण्या वरिवोविदम्। ऋ०वे० २.४१.९३; वा०सं० २०.८३३।
धिष्ण्याः शफाः। वा०सं० १२.४; तै०सं० ४.१.१०.५; मै०सं० २.७.८: ८५.२; का०सं० १६.८; शत०ब्रा० ६.७.२.६।
धिष्ण्येभ्यो नमो-नमः। वैता०सू० १८.११। तुल०- गो०ब्रा० २.२.१८।
धिष्व वज्रं हस्त आ दक्षिणत्रा। ऋ०वे० ६.१८.९३।
धिष्व वज्रं गभस्त्योः। ऋ०वे० ६.४५.१८१।
धिष्व वज्रं दक्षिण इन्द्र हस्ते। ऋ०वे० ६.२२.९३; अ०वे० २०.३६.९३।
धिष्वा शवः शूर येन वृत्रम्। ऋ०वे० २.११.१८१।
धीजवना नासत्या। ऋ०वे० ८.५.३५३।
धीतिर् एति नवीयसी। ऋ०वे० ८.१२.१०२।
धीतिश् च मे क्रतुश् च मे। वा०सं० १८.१; तै०सं० ४.७.१.१; मै०सं० २.११.२: १४०.१०; का०सं० १८.७।
धीती वा ये अनयन् वाचो अग्रम्। अ०वे० ७.१.११; शा०श्रौ०सू० १५.३.७१. प्रतीकः धीती वा। कौ०सू० ४१.८; ५९.१७।
धीत्य् अग्रे मनसा सं हि जग्मे। ऋ०वे० १.१६४.८२; अ०वे० ९.९.८२।
धीनाम् अन्तः सबर्दघः। ऋ०वे० ९.१२.७२. देखें- धेनाम्।
धीना अवित्र्य् अवतु। ऋ०वे० ६.६१.४३; तै०सं० १.८.२२.१३।
धीनां भूत प्रावितारः। ऋ०वे० ८.२७.२४।
धीभिः कृतः प्र वदाति वाचम्। अ०वे० ५.२०.८१।
धीभिर् अर्वद्भिर् अर्वतः। ऋ०वे० ६.४५.१२१।
धीभिर् मृजन्ति वाजिनम्। सा०वे० २.२९११. देखें- धीभिर् हिन्वन्ति।
धीभिर् वत्सप्रचेतसा। ऋ०वे० ८.८.७३।
धीभिर् विप्रा अचुच्यवुः। ऋ०वे० ८.४२.४२।
धीभिर् विप्रा अवस्यवः। ऋ०वे० ९.१७.७२; ६३.२०२।
धीभिर् विप्राः प्रमतिम् इच्छमानाः। ऋ०वे० ७.९३.३२; मै०सं० ४.११.१२; १५९.९. देखें- गीर्भिर् विप्रः।
धीभिर् विश्वाभिः शच्या गृणानाः। ऋ०वे० १०.१०४.३४; अ०वे० २०.२५.७४; ३३.२४।
धीभिर् हिन्वन्ति वाजिनम्। ऋ०वे० ९.१०६.१११. देखें- धीभिर् मृजन्ति।
धीभिश् चन मनसा स्वेभिर् अक्षभिः। ऋ०वे० १.१३९.२६।
धीभिः सातानि काण्वस्य वाजिनः। ऋ०वे० ८.४.२०१।
धीरतरो वरुण स्वधावन्। अ०वे० ५.११.४२।
धीरम् अधीरा धयति श्वसन्तम्। ऋ०वे० १.१७९.४४।
धीरश् चेत्ता वसुवित्। तै०सं० १.६.२.१; २.३.९.१; का०सं० १२.२(तुलना)। उग्रश् चेत्ता।
धीर् असि। वा०सं० ४.१९; तै०सं० १.२.४.१; ६.१.७.४; मै०सं० १.२.४: १३.३; ३.७.५: ८१.१६; ४.२.५: २६.१४; का०सं० २.५; २४.३; शत०ब्रा०
३.२.४.१६; आप० श्रौ० सू० ४.१०.४; मा०श्रौ०सू० १.४.२.१०;ऽ२.१.३.३५;ऽ९.५.१।
धीरा इच् छेकुर् धरुणेष्व् आरभम्। ऋ०वे० ९.७३.३४; तै०आ० १.११.१४; नि० १२.३२४।
धीरा इन्द्राय सुम्नया। का०सं० २१.१४३; तुलना धीरा देवेषु।
धीराणां शश्वताम् अह। अ०वे० २०.१२८.४३; शा०श्रौ०सू० १२.२०.२.४३।
धीरा त्व् अस्य महिना जनूंषि। ऋ०वे० ७.८६.११; का०सं० ४.१६१. प्रतीकः धीरा त्व् अस्य। शा०श्रौ०सू० १२.१०.८ तुल०- बृ०ध०सं० ६.१५
धीरा देवेषु सुम्नया (अ०वे० सुम्नयौ; वा० स०सुम्नया) ऋ०वे० १०.१०१.४३; अ०वे० ३.१७.१३; वा०स० १२.६७३; वा०सं० (का०) १३.५.६३;
तै०सं० ४.२.५.५३; मै०सं० २.७.१२३: ९१.१४; का०सं० १६.१२३; श०ब्रा० ७.२.२.४. तुला० धारी इन्द्राय
धीरा व्यजहुस् तमः। शत०ब्रा० ११.५.५.१२२।
धीराश् चित् तत् समिनक्षन्त आशत। ऋ०वे० ९.७३.९३।
धीरासः पदं कवयो नयन्ति। ऋ०वे० १.१४६.४१।
धीरासः पुष्टिम् अवहन् मनायै। ऋ०वे० ४.३३.२४।
धीरासस् त्वा कवयः सं सृजन्तु। वैता०सू० १०.१७३।
धीरासो हि ष्ठा कवयो विपश्चितः। ऋ०वे० ४.३६.७३।
धीराः सन्तो अधीरवत्। शत०ब्रा० ११.५.५.९२।
धीरैः कर्मण्यां मृदम्। वा०सं० ११.५५२; तै०सं० ४.१.५.२२; मै०सं० २.७.५२: ८०.७; का०सं० १६.५२; शत०ब्रा० ६.५.१.९।
धीरो यः शक्रः परिभूर् अदाभ्यः। मै०सं० २.१३.१३३: १६३.१; का०सं० ४०.३३; आप० श्रौ० सू० १६.३५.१३ देखें- यो धीरः।
धीरो ह्य् अस्य् अद्मसत्। ऋ०वे० ८.४४.२९१।
धीवतो-धीवतः सखा। ऋ०वे० ६.५५.३३।
धीष् पीपाय बृहद्दिवेषु मानुषा। ऋ०वे० २.२.९२।
धुक्षन्त पिन्युसीम् इषम्। ऋ०वे० ८.७.३३
धुक्षन्त पिप्युषीम् इषम्। ऋ०वे० ८.५४ (वा० ६) ७४; ९.६१.१५२; सा०वे० २.६८७२।
धुक्षस्व पिप्युषीम् इषम अवा च नः। ऋ०वे० ८.१३.२५३।
धुक्षीमहि प्रजाम् इषम्। तै०सं० १.६.४.३३; ३.१.११.२३; २.७.२२; मै०सं० १.४.१३: ४७.११; का०सं० ५.३३; १९.१४३; वैता०सू० १७.८२. देखें- भक्षीमहि इत्यादि।
धुंक्षाग्नेयी (वा०सं०का० विपरीत धुंक्ष्वा, तथा धंक्ष््या०)। वा०सं० २४.३१; वा०सं०का०२६.३५; मै०सं० ३.१४.१२: १७५.१।
धुनिर् मुनिर् इव शर्धस्य धृष्णोः। ऋ०वे० ७.५६.८२।
धुनिव्रतं मायिनं दातिवारम्। ऋ०वे० ५.५८.२२।
धुनिव्रताय शवसे। ऋ०वे० ५.८७.११; सा०वे० १.४६२१।
धुनिश् च ध्वान्तश् च। तै०आ० ४.२४.१. देखें- नीचे उग्रश् च।
धुनिः शिमीवाञ् छरुमां ऋजिषी। ऋ०वे० १०.८९.५२; तै०सं० २.२.१२.३२; तै०आ० १०.१.९२; नि० ५.१२२।
धुनेतयः सुप्रकेतं मदन्तः। ऋ०वे० ४.५०.२१; अ०वे० २०.८८.२१. प्रतीकः धुनेतयः। आ० श्रौ० सू० ९.५.५।
धुरं वहन्ति वह्नयः। ऋ०वे० ८.३.२३२।
धुरा न युक्ता रजसो वहन्ति। ऋ०वे० १.१६४.१९४; अ०वे० ९.९.१९४; जै०ब्रा० १.२७९४।
धुरि धुर्यौ पातम्। तै०सं० १.१.१३.३; तै०ब्रा० ३.३.९.९; आप० श्रौ० सू० ३.८.४. देखें- नीचे घृताची स्थः।
धुरि युक्तो महीयते। अ०वे० ५.१७.१५२।
धुरीवात्यो न वाजयन्न् अधायि। ऋ०वे० ७.२४.५२; ऐ०आ० १.५.२.१४।
धूनुथ द्यां पर्वतान् दाशुषे वसु। ऋ०वे० ५.५७.३१; तै०ब्रा० २.४.४.३१।
धूमकेतुः पुरुश्चन्द्रः। ऋ०वे० १.२७.११२; सा०वे० २.१०१४२।
धूमकेतुं विभावसुम्। ऋ०वे० ८.४४.१०२।
धूमकेतुं भाऋजीकं व्युष्टिषु। ऋ०वे० १.४४.३३।
धूमकेतुः समिधा भाऋजीकः। ऋ०वे० १०.१२.२३; अ०वे० १८.१.३०३; नि० ६.४।
धूमम् अग्निं परादृश्यामित्राः। अ०वे० ८.८.२३ प्रतीकः धूमम् अग्निम्। कौशि०सू० १६.१२,१३।
धूमम् उद्यन्तम् आस्यतः। अ०वे० ६.७६.२४।
धूमस् ते केतुर् अभवद् दिवि श्रितः। ऋ०वे० ५.११.३४; तै०ब्रा० २.४.३.३४।
धूमाक्षी सं पततु। अ०वे० ११.१०.७१।
धूमाय स्वाहा। वा०सं० २२.२६; महाना० उप० १९.२।
धूमेन धावते दिवि। ऋ०वे० ६.४८.६२।
धूम्रा आन्तरिक्षाः। वा०सं० २४.१०; मै०सं० ३.१३.११: १७०.१०; आप० श्रौ० सू० २०.१४.६।
धूम्रान् वसन्तायालभते। वा०सं० २४.११. देखें- अगले से एक आगे।
धूम्रा बभ्रुनीकाशाः पितॄणां सोमवताम्। वा०सं० २४.१८.देखें- पितृभ्यो बर्हिषद्भ्यो धूम्रान्।
धूम्रा वसन्ताय। मै०सं० ३.१३.१९: १७२.५. देखें- पूर्व से प्रथम।
धूर् असि। वा०सं० १.८; तै०सं० १.१.४.१; मै०सं० १.१.४: २.१६; १.२.६: १५.११; ३.७.८: ८६.१३; ४.१.४: ६.९; का०सं० १.४; २.७; ३१.३;
शत०ब्रा० १.१.२.१०; तै०ब्रा० ३.२.४.३; का०श्रौ०सू० २.३.१३; आप० श्रौ० सू० १.१७.६; मा०श्रौ०सू० १.२.१.२४; २.१.४.२४; वि०स्मृ० ६५.१०।
धूर् असि श्रेष्ठो रश्मीनाम् अपानपाः। तै०सं० ३.२.१०.२।
धूर्त (का०सं० ते) नमस् ते अस्तु (का०सं० स्तु)। का०सं० ६.७; आप० श्रौ० सू० ६.११.३. देखें- धूर्ते।
धूर्तिः प्रणन् मर्त्यस्य। ऋ०वे० १.१८.३२; ७.९४.८२; वा०सं० ३.३०२; का०सं० ७.२२; शत०ब्रा० २.३.४.३५२; आप० श्रौ० सू० ६.१७.१२२।
धूर्ते नमन्ते (?) अस्तु। मै०सं० १.८.५: १२१.१०. देखें- धूर्त।
धूर्व तं योऽस्मान् धूर्वति। वा०सं० १.८; तै०सं० १.१.४.१; शत०ब्रा० १.१.२.१०; तै०ब्रा० ३.२.४.४. देखें- ध्वर।
धूर्व धूर्वन्तम्। वा०सं० १.८; का०सं० १.४; २.७; ३१.३; शत०ब्रा० १.१.२.१०. प्रतीकः धूर्व। वि०स्मृ० ६५.१०. देखें- ध्वर।
धूर्ष युज्यध्वं सुनुत। ऋ०वे० १०.१७५.१३।
धृतराष्ट्रैर् आवत तक्षकस् ते वैशोलेयो जीवास् त्वयि नस् सतस् त्वयि सद्भ्यो वृषाभ्यो नः परि देहि। आ०मं०पा० २.१७.१० (आ०गृ०सू०
७.१८.१२)।
धृतव्रता आदित्या इषिराः। ऋ०वे० २.२९.११. तुल०- बृहदा० ४.८४।
धृतव्रताः क्षत्रिया यज्ञनिष्कृतः। ऋ०वे० १०.६६.८१।
धृतव्रता क्षत्रिया क्षत्रम् आशतुः। ऋ०वे० ८.२५.८३।
धृतव्रताय दाशुषे। ऋ०वे० १.२५.६३।
धृतव्रतो धनदाः सोमवृद्धः। ऋ०वे० ६.१९.५१।
धृतव्रतो महो अज्मस्य राजति। ऋ०वे० ४.५३.४४।
धृतव्रतो ह्य् ओजसा सम् ऊतिभिः। ऋ०वे० ८.९७.११४; अ०वे० २०.५४.२४; सा०वे० २.२८२४।
धृताम् अछावदामसि। अ०वे० १२.१.२७४।
धृतिं तर्पयामि। शा०गृ०सू० ४.९.३।
धृतिर् असि। वै०सू० ३३.२९।
धृती स्थो विधृती स्वधृती। तै०ब्रा० ३.७.६.८४; आप० श्रौ० सू० ४.६.५४।
धृत्यै श्रैष्ठ्याय गाथिनाः। ऐ०ब्रा० ७.१८.८४. देखें- ज्यैष्ठ्ये इत्यादि।
धृषतश् चिद् धृषन् मनः। ऋ०वे० ८.६२.५१।
धृषता धृष्णो जनानाम्। ऋ०वे० ८.८१.७२।
धृषता धृष्णो स्तवमान आ भर। ऋ०वे० ८.२४.४३।
धृषत् तं-तम् इद् एषते। ऋ०वे० ६.४२.३४; सा०वे० २.७९२४।
धृषत् पिब कलशे सोमम् इन्द्र। ऋ०वे० ६.४७.६१; अ०वे० ७.७६.६१. प्रतीकः धृषत् पिब। वैता०सू० १६.१४।
धृषद्वर्णं दिवे-दिवे। ऋ०वे० १०.८७.२२३; अ०वे० ७.७१.१३; ८.३.२२३; वा०सं० ११.२६३; तै०सं० १.५.६.४३; ४.१.२.५३; मै०सं० २.७.२३: ७६.९;
का०सं० १६.२३; ३८.१२३।
धृषाणो (शा०श्रौ०सू० णं) धृषितः शवः। अ०वे० ६.३३.२२; शा०श्रौ०सू० १८.३.२३ देखें- दाधृषाणं।
धृष्टिर् असि। वा०सं० १.१७; तै०सं० १.१.७.१; शत०ब्रा० १.२.१.३; तै०ब्रा० ३.२.७.१; शा०श्रौ०सू० ८.२४.३; का०श्रौ०सू० २.४.२६; आप० श्रौ० सू० १.१२.१; २२.२; ६.१.२; ५.६; मा०श्रौ०सू० १.२.२.३४।
धृष्णवे धीयते धना (सा०वे० धनम्)। ऋ०वे० १.८१.३२; अ०वे० २०.५६.३२; सा०वे० १.४१४२।
धृष्णुं यद् रणे वृषणं युनजन्। ऋ०वे० ६.६७.११४।
धृष्णुर् वज्री शवसा दक्षिणावान्। ऋ०वे० ६.२९.३२।
धेनवोऽतिछन्दसे (मै०सं० जगत्यै)। वा०सं० २४.१३; मै०सं० ३.१३.१८: १७२.३।
धेना इन्द्रावचाकशत्। ऋ०वे० ८.३२.२२३।
धेना जिगाति दाशुषे। ऋ०वे० १.१.३२।
धेना बृहस्पतेः (गो०ब्रा० वै०सू० बृहस्पतेः पत्नी)। मै०सं० १.९.२: १३२.४; का०सं० ९.१०; गो०ब्रा० २.२.९; तै०आ० ३.९.१; वै०सू० १५.३.
प्रतीकः धेना। आप० श्रौ० सू० ११.३.१४।
धेनाभिः कल्पमानः। मै०सं० ४.१३.४: २०३.६; का०सं० १६.२१; तै०ब्रा० ३.६.५.१।
धेनाम् अन्तः सबर्दघाम्। सा०वे० २.५५२२. देखें- धीनाम् इत्यादि।
धेनुः कर्त्वा युवशा कर्त्वा द्वा। ऋ०वे० १.१६१.३३।
धेनुः प्रत्नस्य काम्यं दुहाना। ऋ०वे० ३.५८.११; ऐ०ब्रा० ५.१८.८; आप० श्रौ० सू० ८.१०.१. प्रतीकः धेनुः प्रत्नस्य। आप० श्रौ० सू० ४.१५.२;
शा०श्रौ०सू० ६.६.६। शा०श्रौ०सू० बृहदा० ४.१२२।
धेनुं सुदुघाम् अनपस्फुरन्तीम्। तै०ब्रा० ३.७.७.१३२; आप० श्रौ० सू० ११.४.१४२।
धेनु गाय। का०श्रौ०सू० २६.५.२। तुल०- ला०श्रौ०सू० १.६.२६।
धेनुं गां न वयो दधत्। वा०सं० २८.३१; तै०ब्रा० २.६.१७.६६। तुलन धेनुर् गोर्।
धेनुं च पृश्निं वृषभं सुरेतसम्। ऋ०वे० १.१६०.३३।
धेनुं चरन्तीं प्रयुताम् अगोपाम्। ऋ०वे० ३.५७.१२।
धेनुं च विश्वदोहसम्। ऋ०वे० ६.४८.१३२।
धेनुं ततक्षुर् ऋभवो ये अश्वा। ऋ०वे० ४.३४.९२।
धेनुं देवा अदत्तन। ऋ०वे० १.१३९.७१।
धेनुं धेनुम् (इति ब्रूयात्)। मा०श्रौ०सू० ९.५.३।
धेनुं न इषं पिन्वतम् असक्राम्। ऋ०वे० ६.६३.८२; नि० ६.२९।
धेनुं न त्वा सूयवसे दुदुक्षन्। ऋ०वे० ७.१८.४१।
धेनुभ्यस् त्वम् अरुन्धति। अ०वे० ६.५९.१२।
धेनुम् अजध्वम् उप नव्यसा वचः। ऋ०वे० ६.४८.११२।
धेनुर् अनड्वान् वयो-वय आयद् एव। अ०वे० १२.३.४९३।
धेनुर् अभवद् यमे। का०सं० ३९.१०२; सा०मं०ब्रा० २.८.१२. देखें- सा धेनुर् इत्यादि।
धेनुर् इव पयो अस्मासु धुक्ष्व। ऋ०वे० ४.५७.२२; तै०सं० १.१.१४.३२; का०सं० ४.१५२; ३०.४२; मा०श्रौ०सू० ७.२.६२; आ०मं०पा० २.१८.४८२;
नि० १०.१६२।
धेनुर् इव भूय आप्यायमाना। तै०ब्रा० ३.७.५.१३२; आप० श्रौ० सू० २.२०.५२; मा०श्रौ०सू० १.३.२.२१२।
धेनुर् गोर् न वयो दधुः। वा०सं० २१.१९४; मै०सं० ३.११.११४: १५८.१३; का०सं० ३८.१०४; तै०ब्रा० २.६.१८.४४। शा०श्रौ०सू० धेनुं गां।
धेनुर् न वत्सं यवसस्य पिप्युषी। ऋ०वे० २.१६.८२।
धेनुर् न वत्सं पयसाभि वज्रिनम्। ऋ०वे० ९.८६.२३।
धेनुर् न शिश्वे स्वसरेषु पिन्वते। ऋ०वे० २.३४.८३।
धेनुर् (पाठभेद- ’धेनुं‘) भव्या (इति ब्रूयात्)। मा०श्रौ०सू० ९.५.३।
धेनुर् वयः। वा०सं० १४.१०; तै०सं० ४.३.५.१; मै०सं० २.८.२: १०८.३; का०सं० १७.२; शत०ब्रा० ८.२.४.१०।
धेनुर् वाग् अस्मान् उप सुष्टुतैतु। ऋ०वे० ८.१००.११४; तै०ब्रा० २.४.६.१०४; पा०गृ०सू० १.१९.२४; नि० ११.२९४;
धेनुश् च ऋषभश् च। शा०श्रौ०सू० ८.१९.१।
धेनुश् चानड्वांश् च। मै०सं० २.११.६: १४३.१७; मा०श्रौ०सू० ६.२.५. देखें- अनड्वांश्।
धेनुष् ट इन्द्र सूनृता। ऋ०वे० ८.१४.३१; अ०वे० २०.२७.३१; सा०वे० २.११८६१।
धेनुः सरस्वती भिषक्। वा०सं० २१.३३४; मै०सं० ३.११.२४: १४१.१४; तै०ब्रा० २.६.११.४४।
धेनूनां न वज्रिवः। ऋ०वे० १०.२२.१३४।
धेनूनाम् इषुध्यसि। ऋ०वे० ८.६९.२४; सा०वे० २.८६२४; ऐ०आ० १.३.५.५; ५.१.६.५।
धेनूर् इव मनवे विश्वदोहसः। ऋ०वे० १.१३०.५६।
धेनूर् जिन्वतम् उत जिन्वतं विशः। ऋ०वे० ८.३५.१८१।
धेनूर् वाश्रो अवीवशत्। ऋ०वे० ९.३४.६३।
धेहि तन्वे कुविद् अङ्ग वेदत्। ऋ०वे० ८.९६.१०४।
धेयु अस्मभ्यं (आप० श्रौ० सू० अस्मासु) द्रविणं जातवेदः (आप० श्रौ० सू० जातवेदो यश् च भद्रम्)। शा०श्रौ०सू० १.१५.१७२; का०श्रौ०सू०
२.२.२३४; आप० श्रौ० सू० ३.१३.१४।
धैर्याय तक्षाणम्। वा०सं० ३०.६; तै०ब्रा० ३.४.१.२।
ध्यानं नारायणः परः। तै०आ० १०.११.१२; महाना० उप० ११.५२।
ध्यायेद् यश् च सरस्वतीम्। ऋ० खि० ९.६७.१७२।
ध्राजाः सेधन्तो अमतिं दुरेवाम्। तै०ब्रा० २.८.२.३२।
ध्राजिर् असि। मै०सं० ४.९.५: १२५.१२।
ध्राजिर् एकस्य ददृशे न रूपम्। ऋ०वे० १.१६४.४४४; अ०वे० ९.१०.२६४; नि० १२.२७४।
ध्राजोऽसि। मै०सं० ४.९.५: १२५.१३।
ध्रुव आ रोह पृथवीं विश्वभोजसम्। अ०वे० १८.४.६१. प्रतीकः ध्रुव आ रोह। कौशि०सू० ८१.७।
ध्रुव एहि घृताची पृथिवी जन्मना। का०सं० १.११. देखें- नीचे घृताच्य् असि ध्रुवा।
ध्रुवं योनिम् आ सीद साधुया (का०सं०। मै०सं० साध्या)। वा०सं० १४.१२; मै०सं० २.८.१२: १०६.७; का०सं० १७.१२; शत०ब्रा० ८.२.१.४. देखें-
द्रुवां इत्यादि।
ध्रुवं विश्वं इदं जगत्। ऋ०वे० १०.१७३.४३; अ०वे० ६.८८.१२; का०सं० ३५.७२; तै०ब्रा० २.४.२.८२; आप० श्रौ० सू० १४.२७.७२; सा०मं०ब्रा०
१.३.७२।
ध्रुवक्षितये स्वाहा। तै०आ० (आ०) १०.६७.१; महाना० उप० १९.२।
ध्रुवक्षितिर् असि। मै०सं० १.२.८: १८.७; मा०श्रौ०सू० १.७.३.३४। तुल०- ध्रुवक्षि४।
ध्रुवक्षितिर् ध्रुवयोनिः। आ०मं०पा० १.९.६१ (आप०गृ०सू० २.६.१२); हि०गृ०सू० १.२२.१४१।
ध्रुवक्षितिर् ध्रुवयोनिः ध्रुवासि। वा०सं० १४.११; तै०सं० ४.३.४.११; मै०सं० २.८.११; १०६.७; का०सं० १७.११; शत०ब्रा० ८.२.१.४,१४ प्रतीकः
ध्रुवक्षितिर् ध्रुवयोनिः। मा०श्रौ०सू० ६.२.१; ध्रुवक्षितिः। का०श्रौ०सू० १७.८.१५; आप० श्रौ० सू० १७.१.२।
ध्रुवक्षिद् असि। वा०सं० ५.१३; तै०सं० १.२.१२.३; मै०सं० ३.८.५: १०१.९; का०सं० २.९; शत०ब्रा० ३.५.२.१४; आप० श्रौ० सू० ७.५.६। तुल०
ध्रुवक्षितिर् असि।
ध्रुवक्षेमा अनवस्यन्तो अर्थम्। ऋ०वे० ४.१३.३२।
ध्रुवक्षेमास इलया मदन्तः। ऋ०वे० ३.५४.२०२।
ध्रुवगोपतिः सहोऽभवत्। तै०ब्रा० ३.१२.९.५२।
ध्रुवं ज्योतिर् निहितं दृशये कम्। ऋ०वे० ६.९.५१।
ध्रुवं त इन्द्रश् चाग्निश् च। ऋ०वे० १०.१७३.५३; अ०वे० ६.८८.२३।
ध्रुवं ते राजा वरुणः। ऋ०वे० १०.१७३.५१; अ०वे० ६.८८.२१।
ध्रुवं त्वा ध्रुवक्षितिम् अध्रुवाणाम् अध्रुवतमम् अच्युतानाम् अच्युततमम् अमुष्या विश उदूहामि। का०सं० २८.१. देखें- अगला।
ध्रुवं त्वा ध्रुवक्षितिम् अमुम् आस्थानाच् च्यावयामि। मै०सं० ४.६.६: ८७.२०; आप० श्रौ० सू० १२.१६.८. देखें- पूर्व।
ध्रुवं त्वा ब्रह्म वेद। हि०गृ०सू० १.२३.१।
ध्रुवं देवो बृहस्पतिः। ऋ०वे० १०.१७३.५२; अ०वे० ६.८८.२२।
ध्रुवं ध्रुवेण हविषा (वा०सं०। शत०ब्रा० मनसा)। ऋ०वे० १०.१७३.३२,६१; अ०वे० ६.८७.३२; ७.९४.११; वा०सं० ७.२५१; तै०सं० ३.२.८.६१;
मै०सं० १.३.१५१; ३६.६; का०सं० ३५.७१,७२; शत०ब्रा० ४.२.४.२३; तै०ब्रा० २.४.२.९२; आप० श्रौ० सू० १४.२७.७२. प्रतीकः ध्रुवं ध्रुवेण वै०सू० १३.१२; २३.७; का०श्रौ०सू० १०.७.७,८ (भाष्य); आप० श्रौ० सू० १३.१६.१; मा०श्रौ०सू० २.५.२.२६।
ध्रुवम् अङ्गं प्रियं यत् तनूस् ते। मा०श्रौ०सू० २.५.४.२४२. देखें- नीचे अङ्गां परूंषि।
ध्रुवम् अया ध्रुवम् उताशमिष्ठाः। ऋ०वे० ३.२९.१६३ देखें- आगे, तथा ऋधग् अया।
ध्रुवम् अयो ध्रुवम् उता शविष्ठ। अ०वे० ७.९७.१३ देखें- नीचे सार।
ध्रुवम् असि। वा०सं० १.१७; तै०सं० १.१.७.१; मै०सं० १.१.८; ४.८; ४.१.८: १०.१; का०सं० १.७; ३१.६; शत०ब्रा० १.२.१.७; तै०ब्रा० ३.२.७.२; का०श्रौ०सू० २.४.२७; आप० श्रौ० सू० १.२२.२; मा०श्रौ०सू० १.२.३.२।
ध्रुवम् असि ध्रुवतः (हि०गृ०सू० ध्रुवत) स्थितम्। आ०मं०पा० १.९.६२; हि०गृ०सू० १.२२.१४२।
ध्रुवम् असि ध्रुवं त्वा पश्यामि। पा०गृ०सू० १.८.१९।
ध्रुवम् असि ध्रुवाहं पतिकुले भूयासम् अमुष्यासौ। गो०गृ०सू० २.३.९।
ध्रुव मां ते परिददामि। आ०गृ०सू० २.१.१२।
ध्रुवं पश्यामि प्रजां विन्देय। शा०गृ०सू० १.१७.४।
ध्रुवं पश्येम सर्वतः। मा०श्रौ०सू० १.१४.१०२।
ध्रुवश् च धरुणश् च। वा०सं० १७.८२; तै०सं० ४.६.५.६; मै०सं० २.६.६: ६७.१६; २.११.१: १४०.३; का०सं० १८.६
ध्रुवश् च मे वैश्वानरश् च मे। वा०सं० १८.२०; तै०सं० ४.७.७.१; मै०सं० २.११.५: १४३.६; का०सं० १८.११।
ध्रुवसदं त्वा नृषदं मनःसदम्। वा०सं० ९.२; शत०ब्रा० ५.१.२.४. प्रतीकः ध्रुवसदम्। का०श्रौ०सू० १४.२.१. देखें- नीचे द्रुषदं।
ध्रुवस् त आयुः पात्व् असौ। आप० श्रौ० सू० ६.९.३. देखें- आयुष् ते ध्रुवः।
ध्रुवस् तिष्ठाविचाचलिः (अ०वे०। मै०सं०। का०सं० ओ विचाचलत्)। ऋ०वे० १०.१७३.१२; अ०वे० ६.८७.१२; वा०सं० १२.११२; तै०सं०
४.२.१.४२; ५.२.१.४; मै०सं० २.७.८२: ८५.११; का०सं० १६.८२; ३५.७२; शत०ब्रा० ६.७.३.७; तै०ब्रा० २.४.३.८२।
ध्रुवस् तिष्ठासि सवितेव वार्यः। अ०वे० १९.४५.४३।
ध्रुवस् त्वं देवेष्व् एधि। मै०सं० २.३.२: २९.९।
ध्रुवस् त्वं असि। तै०आ० २.१९.१।
ध्रुवस्य क्षितम् असि। तै०आ० २.१९.१।
ध्रुवस्य पात्रम् असि। तै०सं० ३.१.६.३।
ध्रुवस्य सतः परि यन्ति केतवः। ऋ०वे० ९.८६.६२; सा०वे० २.२३७२।
ध्रुवा असदन्न् ऋतस्य योनौ (मै०सं०। का०सं०। शा०श्रौ०सू० योनौ सुकृतस्य लोके)। वा०सं० २.६; मै०सं० १.१.१२: ८.३; का०सं० १.११;
३१.१०; शत०ब्रा० १.३.४.१६; शा०श्रौ०सू० ४.८.३. प्रतीकः ध्रुवा असदन्। का०श्रौ०सू० २.८.१९; मा०श्रौ०सू० १.२.६.३०. देखें- एता असदन्।
ध्रुवा अस्मिन् गोपतौ स्यात बह्वीः। वा०सं० १.१; तै०सं० १.१.१.१; मै०सं० १.१.१: १.४; ४.१.१: २.१; का०सं० १.१; ३०.१०; शत०ब्रा० १.७.१.७;
तै०ब्रा० ३.२.१.५; आप० श्रौ० सू० १.२.९; मा०श्रौ०सू० १.१.१.२१।
ध्रुवा एव वः पितरो युगे युगे। ऋ०वे० १०.९४.१२१।
ध्रुवां योनिम् आसिद साध्या। तै०सं० ४.३.४.१२. देखें- ध्रुवं इत्यादि।
ध्रुवा गावो मयि गोपतौ। अ०वे० २.२६.४४।
ध्रुवा च पृथिवी च देवस्य सवितुर् मरुतां वरुणस्य। तै०सं० ४.४.११.२; का०सं० २२.५।
ध्रुवा दाधार पृथवीं प्रतिष्ठाम्। अ०वे० १८.४.५२।
ध्रुवा दिग् विष्णुर् अधिपतिः कल्माषग्रीवो रक्षिता वीरुध इषवः। अ०वे० ३.२७.५। शा०श्रौ०सू० ध्रुवायै।
ध्रुवा दिशा विष्णुपल्यघोरा। तै०सं० ४.४.१२.५१; मै०सं० ३.१६.४१: १८९.१५; आप० श्रौ० सू० ४.१२.२१; देखें- विराड् दिशा।
ध्रुवा दृढाच्युता मे अस्तु भूमिः। कौशि०सू० ९८.२२।
ध्रुवा द्यौर् ध्रुवा पृथिवी। ऋ०वे० १०.१७३.४१; अ०वे० ६.८८.११; का०सं० ३५.७१(द्वितीयांश); तै०ब्रा० २.४.२.८१; आप० श्रौ० सू० १४.२७.७१; सा०मं०ब्रा० १.३.७१. प्रतीकः ध्रुवा द्यौः कौ०सू० ५९.१३; ९८.३; १४०.८; गो०गृ०सू० २.३.१२; खा०गृ०सू० १.४.४. निर्देशित जैसे ध्रुवऽसूक्त। वृ०हा०सं०
५.२९६; ६.५९;४२०।
ध्रुवान् अनपगान् कुरु। तै०ब्रा० ३.३.११.२४; आप० श्रौ० सू० ३.१३.६४।
ध्रुवामुं ते परि ददामि। आ०गृ०सू० २.१.१०; मा०श्रौ०सू० २.१६.४. प्रतीकः ध्रुवामुं ते। आ०गृ०सू० २.१.११(द्वितीयांश)।
ध्रुवां भूमिं पृथिवीम् इन्द्रगुप्ताम्। अ०वे० १२.१.११४।
ध्रुवाय ते समितिः कल्पताम् इह। अ०वे० ६.८८.३४।
ध्रुवाय भूमाय (पा०गृ०सू० भामाय) स्वाहा। तै०आ० (आ०) १०.६७.१; महाना० उप० १९.२; पा०गृ०सू० २.१४.१०।
ध्रुवाया दिशः शालाया नमो महिम्ने स्वाहा देवेभ्यः स्वाह्येभ्यः। अ०वे० ९.३.२९।
ध्रुवाया दिशोऽभि दासन्त्य् अस्मान्। अ०वे० ४.४०.५२।
ध्रुवायां त्वा दिशि पुरा संवृतः स्वधायाम् आ दधामि। अ०वे० १८.३.३४।
ध्रुवायैत्वा दिशे विष्णवेऽधिपतये कल्माषग्रीवाय रक्षित्र ओषधीभ्य इषुमतीभ्यः। अ०वे० १२.३.५९। तुलना ध्रुवा दिग्।
ध्रुवासः (तै०ब्रा०। आप० श्रौ० सू० ध्रुवा ह) पतिव्रता इमे। ऋ०वे० १०.१७३.४२; अ०वे० ६.८८.१३; का०सं० ३५.७३; तै०ब्रा० २.४.२.८३; आप०
श्रौ० सू० १४.२७.७३; सा०मं०ब्रा० १.३.७३; मा०श्रौ०सू० १.१४.१०३।
ध्रुवा सहस्रनाम्नीः। अ०वे० ८.७.८३।
ध्रुवासि। वा०सं० ५.२८; ११.५८ (चतुर्थांश); तै०सं० १.१.१३.२; २.१२.२; २.६.५.६; ४.१.५.४; ६.२.७.३; मै०सं० २.७.६(उ१र्तेर्):८०.१४,१६,१८;८१.२; ३.१.७: ८.१९; का०सं० १६.५(उ१र्तेर्); शत०ब्रा० ३.६.१.२०; ६.५.२.३ऽ६‘। तै०ब्रा० ३.३.९.५; का०श्रौ०सू० ८.५.३६;
१७.४.१५; आप० श्रौ० सू० ३.७.७; ७.४.५।
ध्रुवासि धरणि। तै०सं० ४.३.७.२।
ध्रुवासि धरणि धनस्य पूर्णा। आप० श्रौ० सू० ४.७.२१।
ध्रुवासि धरित्री। वा०सं० १३.१६,३४; १४.२१; तै०सं० ४.२.९.१; ३.७.१; मै०सं० २.७.१५: ९८.४; २.८.३: १०८.१९; का०सं० १६.१६(द्वितीयांश);
१७.३; शत०ब्रा० ७.४.२.५; ५.१.३०; ८.३.४.६,८; आप० श्रौ० सू० १६.२३.१; मा०श्रौ०सू० ६.१.७. प्रतीकः ध्रुवासि। का०श्रौ०सू० १७.५.४।
ध्रुवासि पृथिवी। तै०सं० ४.२.९.४१; आप० श्रौ० सू० १६.२६.११।
ध्रुवासु त्वासु क्षितिषु क्षियन्तः। ऋ०वे० ७.८८.७१. प्रतीकः ध्रुवासु त्वासु क्षितिषु। ऋ०वि० २.२८.३। तुल० बृ० दे० ६.१५(अ)।
ध्रुवासो अस्य कीरयो जनासः। ऋ०वे० ७.१००.४३; मै०सं० ४.१४.५३: २२१.८; तै०ब्रा० २.४.३.५३।
ध्रुवास् तिष्ठन्ति विश्वहा। अ०वे० १२.१.२७२।
ध्रुवा स्त्री पतिकुले इयम् (मा०श्रौ०सू० पतिकुलेयम्)। सा०मं०ब्रा० १.३.७४; मा०श्रौ०सू० १.१४.१०४।
ध्रुवास्य् अनाधृष्टा सपत्नसाही। मा०श्रौ०सू० १.२.५.६।
ध्रुवा ह इत्यादि। देखें- ध्रुवासः।
ध्रुवे पदे तस्थतुर् जागरूके। ऋ०वे० ३.५४.७२।
ध्रुवेयं विराण् नमो अस्त्व् अस्यै। अ०वे० १२.३.१११. प्रतीकः ध्रुवेयं विराट्। कौशि०सू० ६१.३।
ध्रुवेव धेनुर् अनपस्फुरन्ति। अ०वे० १२.१.४५४।
ध्रुवे सदसि सीद। मै०सं० १.१.१२(तृतीयांश): ७.१८,१९; ८.१; ४.१.१३: १८.९; जै०ब्रा० १.८०।
ध्रुवे सदसि सीदति (सा०वे० सीदतु)। ऋ०वे० ९.४०.२३; सा०वे० २.२७५३।
ध्रुवे सदस्य् उत्तमे। ऋ०वे० २.४१.५२; सा०वे० २.२६१२।
ध्रुवैधि पोष्या मयि। ऋ० खि० १०.८५.६१; शा०गृ०सू० १.१७.३; पा०गृ०सू० १.८.१९१; आ०मं०पा० १.८.९१(आ०गृ०सू० २.६.१०). देखें- ममेयम्
अस्तु।
ध्रुवोऽच्युतः प्र मृणीहि शत्रून्। अ०वे० ६.८८.३१।
ध्रुवोऽयं यजमानोऽस्मिन्न् आयतने प्रजया पशुभिर् भूयात् (वा०सं०का०ध्रुवोऽस्मिन् यजमान अयतन भूया)। वा०सं० ५.२८; वा०सं०का०५.७.४;
शत०ब्रा० ३.६.१.२०।
ध्रुवो राजा विशाम् अयम् (का०सं० असि)। ऋ०वे० १०.१७३.४४; अ०वे० ६.८८.१४; का०सं० ३५.७४; तै०ब्रा० २.४.२.८४; आप० श्रौ० सू०
१४.२७.७४।
ध्रुवो राष्ट्रे प्रति तिष्ठाति जिष्णुह। कौ०सू० ९८.२४।
ध्रुवोऽसि। वा०सं० ५.१३; तै०सं० १.६.२.१; १०.१; २.३.१(तृतीयांश).३; मै०सं० २.३.२; २९.९; का०सं० १२.२; शत०ब्रा० ३.५.२.१४; का०श्रौ०सू० ५.४.१६; आप० श्रौ० सू० ४.६.३; ८.१०.२; १९.२३.८; २४.३.२५; मा०श्रौ०सू० ५.२.१.१३।
ध्रुवोऽ सि धरुणः। वा०सं० ९.२२; शत०ब्रा० ५.२.१.२५।
ध्रुवो ऽसि ध्रुवक्षितिर् ध्रुवाणां ध्रुवतमोऽच्युतनम् अच्युतक्षित्तमः। वा०सं० ७.२५; तै०सं० १.४.१३.१; मै०सं० १.३.१५; ३६.४; का०सं० ४.५;
शत०ब्रा० ४.२.४.२४. प्रतीकः ध्रुवोऽसि ध्रुवक्षितिः। मा०श्रौ०सू० २.३.५.११।
ध्रुवोऽसि ध्रुवोऽहं सजातेषु भूयासम् (का०सं० भूयासं ध्रुवा मयि सजाताः; मै०सं० भूयासं प्रियः सजातानाम्)। तै०सं० १.६.२.१; १०.१; २.३.९.१;
(तृतीयांश),३; मै०सं० २.३.२: २९.९; का०सं० १२.२।
ध्रुवोऽस्मिन् इत्यादि। देखें- ध्रुवोऽयं।
ध्रुवोऽहम् अस्मिंल् लोकेऽस्मिंश् च जनपदे भूयासम्। हि०गृ०सू० १.२३.१
ध्वंससो (प़ढें- भंससो?) वि वृहामि ते। आ०मं०पा० १.१७.४४; देखें- भंससो वि।
ध्वनश् च ध्वनयंश् च। तै०आ० ४.२४.१। शा०श्रौ०सू० नीचे ध्वान्तश्।
ध्वर ध्वरन्तं यो अस्मान् ध्वरात्। मै०सं० १.१.४: २.१६; १.२.६: १५.११. प्रतीकः ध्वर ध्वरन्तम्। मै०सं० ३.७.८: ८६.१३; ४.१.४: ६.९.देखें- धूर्व।
ध्वस्रयोः पुरुषन्त्योः। ऋ०वे० ९.५८.३१; सा०वे० २.४०९१।
ध्वस्रा अपिन्वद् युवतीर् ऋतज्ञाः। ऋ०वे० ४.१९.७२।
ध्वाङ्क्षाः शकुनयस् तृप्यन्तु। अ०वे० ११.९.९३।
ध्वान्तं वाताग्रम् अनुसंचरन्तो (पं०वि०ब्रा० अभिसं)। तै०सं० १.७.७.२२; पं०वि०ब्रा० १.७.५२; तै०ब्रा० २.७.१६.१२; पा०गृ०सू० ३.१४.६२;
आ०मं०पा० २.२१.१७२. देखें- ध्वान्ता वाता।
ध्वान्तं तमोऽव दध्वसे हते। ऋ०वे० १०.११३.७३।
ध्वातश् च धनवांश् च। मै०सं० ४.९.१७: १३५.५. देखें- अगले दो तथा उग्रश् च के नीचे।
ध्वान्तश् च धुनिश् च। वा०सं० १७.८६; ३९.७. देखें- नीचे पूर्व।
ध्वान्तश् च ध्वनश् च ध्वनयंश् च। तै०आ० ४.२५.१. देखें- पूर्व के नीचे किन्तु तथा ध्वानश् से तुलना करें
ध्वान्तात् प्रपित्वाद् उद् अरन्त गर्भाह्। ऋ०वे० १०.७३.२४; शा०श्रौ०सू० १४.४९.३।
ध्वान्ता वाता अग्निम् अभि ये सं चरन्ति। मा०श्रौ०सू० ७.१.२२; मा०श्रौ०सू० १.१३.४२. देखें- ध्वान्तं वाताग्रम्।
न
_न ऋते त्वत् किं चनारे। ऋ०वे० १०.११२.९३।
न ऋते त्वद् मादयन्ते। ऋ०वे० ७.११.१२।
न ऋते श्रान्तस्य सख्याय् देवाः। ऋ०वे० ४ .३३.११२
न कदर्यो न मद्यपः छा०उप० ५.११.५२
न कर्मणा न प्रजया धनेन। तै०आ० १०.१०.३१; महाना० उप० १०.५१।
न कर्मणा लिप्यते पापकेन। शत०ब्रा० १४.७.२.२८४; तै०ब्रा० ३.१२.९.८४, बृ०उप० ४.४.२८४; बौ०ध०सू० २.६.११.३०४. तुल०- अगला एक
छो़डकर।
न कर्मणा वर्धते नो कनीयान्। शत०ब्रा० १४.७.२.२८२; तै०ब्रा० ३.१२.९.८४; बृह०उप० ४.४.२८४; बौ०ध०सू० २.६.११.३०२।
न कर्म लिप्यते नरे। वा०सं० प० २४; ईशो० उप० २४. तुल०- पूर्व से प्रथम।
न कवारिभ्यो नहिते पृणन्ति। ऋ०वे० १०.१०७.३२।
न कच् च सहत आहवेषु। ऋ०वे० ६.४७.१४; अ०वे० १८.१.४८४।
न कस्मिंश् चायतम्। पा०गृ०सू० १.१६.२४।
न कामेन पुनर्मघो भवामि। अ०वे० ५.११.२१।