09 5.9

द्रविणोदाः सनरस्य प्र यंसत्‌। ऋ०वे० १.९६.८२।
द्रविणोदो यजामहे। ऋ०वे० १.१५.१०२।
द्रवित्‌न्वः पृथिव्यां सीरा अधि। ऋ०वे० १०.४९.९२।
द्रविर्‌ न द्रावयति दारु धक्षत्‌। ऋ०वे० ६.३.४४।
द्रष्टारो नवतिर्‌ नव। अ०वे० १९.४७.३२. देखें- युक्तासो।
द्रष्ट्रे नमः। का०सं० २६.१२; वै०सू० १८.१२; आप० श्रौ० सू० १२.२०.६; २०.१.१७; मा०श्रौ०सू० ९.२.१।
द्राघिष्ठाभिः शुचिव्रता। ऋ०वे० ३.६२.१७३; सा०वे० २.१४३।
द्राघीय आयुः प्रतरं (मा०गृ०सू० तिरं) दधानाः (अ०वे० ८.२.२४, प्रतरं ते दधामि)। ऋ०वे० १.५३.११४; १०.१८.२२,३२; ११५.८४; अ०वे०
८.२.२४; १२.२.३०२; २०.२१.११४; तै०आ० ६.१०.२२,२४; आ०गृ०सू० २.९.२२; मा०श्रौ०सू० २.१.१३२। तुलना- दीर्घम्‌ आयुः तथा आयुर्‌ दधानाः।
द्राघीय आयुर्‌ जीवसे। ऋ०वे० ८.१८.१८२; सा०वे० १.३९५२।
द्राघीयांसम्‌ अनु पश्येत पन्थाम्‌। ऋ०वे० १०.११७.५२।
द्रात्व्‌ एषाम्‌ अघहारो विविद्धः। अ०वे० ६.६६.१४।
द्रापिं वसानो यजतो दिविस्पृशम्‌। ऋ०वे० ९.८६.१४१।
द्रापे अन्धसस्‌ पते। वा०सं० १६.४७१; तै०सं० ४.५.१०.११; मै०सं० २.९.९१; १२७.६; का०सं० १७.१६१; शत०ब्रा० ९.१.१.२४।
द्रुणा न पारम्‌ ईरया नदीनाम्‌। ऋ०वे० ८.९६.११२।
द्रुणा सधस्थम्‌ अश्नुषे। ऋ०वे० ९.६५.६३ देखें- द्रोणे इत्यादि।
द्रुणा सधस्थम्‌ आसदत्‌। ऋ०वे० ९.१.२३ देखें- द्रोणे इत्यादि।
द्रुपदाद्‌ इव मुञ्चताम्‌ (तै०ब्रा० मुञ्चतुः)। अ०वे० ६.११५.२४; तै०ब्रा० २.४.४.९४।
द्रुपदाद्‌ इव (मै०सं०। का०सं०। तै०ब्रा०। आप० श्रौ० सू०। बौ०ध०सू० इवेन्‌) मुमुचानः। अ०वे० ६.११५.३१; वा०सं० २०.२०१; मै०सं०
३.११.१०१: १५७.११; का०सं० ३८.५१; शत०ब्रा० १२.९.२.७१; तै०ब्रा० २.४.४.९१; ६.६.३१; आप० श्रौ० सू० १९.१०.५; बौ०ध०सू० ४.४.४. प्रतीकः द्रुपदाद्‌ इव। वै०सू० ३०.२३; का०श्रौ०सू० १९.५.१६. द्रुपदा की तरह निर्देशित (जाँचें ऋक्‌)। वि०स्मृ० ६४.२१; पार०ध०सू० ११.२०; बृ०पा०सं० २.५५,१३५।
द्रुबासि। वा०सं०का०११.४.५. देखें- दृवासि।
द्रुषदं त्वां नृषदम्‌ आयुषदम्‌ इन्द्राय जुष्टं गृह्णामि। मै०सं० १.११.४: १६५.९; का०सं० १४.३. प्रतीकः द्रुषदं त्वा। मा०श्रौ०सू० ७.१.१. देखें- ध्रुवसदं
तथा नृषदं।
द्रुषदे वट्‌। मै०सं० २.१०.१: १३२.३; मा०श्रौ०सू० ६.२.४।
द्रुहः पाशं प्रति इत्यादि। देखें- द्रुहः पाशान्‌ प्रति
द्रुहः पाशाद्‌ ग्राह्याश्‌ चोदमुक्थाः। अ०वे० २.१०.६२. देखें- अगला।
द्रुहः पाशान्‌ निरृत्यै चोदमोचि। तै०ब्रा० २.५.६.३२; आ०मं०पा० २.१२.९२. देखें- पूर्व।
द्रुहः पाशान्‌ (का०सं०। तै०सं० पाशं) प्रति स (का०सं० षू) मुचीष्ट (अ०वे० प्रति मुञ्चतां सः)। ऋ०वे० ७.५९.८३; अ०वे० ७.७७.२३; तै०सं०
४.३.१३.४३; मै०सं० ४.१०.५३: १५४.१०; का०सं० २१.१३३।
द्रुहं जिघांसन्‌ ध्वरसम्‌ अनिन्द्राम्‌। ऋ०वे० ४.२३.७१।
द्रुहस्‌ तस्थौ बहुले बद्धो अन्तः। ऋ०वे० १०.४८.१०४।
द्रुहः सचन्ते अनृत जनानाम्‌। ऋ०वे० ७.६१.५३।
द्रुहे रिषन्तं परि धेहि राजन्‌। ऋ०वे० २.३०.९४।
द्रुहो दहामि सं महीर्‌ अनिन्द्राः। ऋ०वे० १.१३३.१२।
द्रुहो नः पाह्य्‌ अंहसो विवक्षसे। ऋ०वे० १०.२५.८४।
द्रुहो निदो मित्रमहो अवद्यात्‌। ऋ०वे० ४.४.१५४; तै०सं० १.२.१४.६४; मै०सं० ४.११.५४; १७४.८; का०सं० ६.११४।
द्रुहो निषत्ता पृशनी चिद्‌ एवैः। ऋ०वे० १०.७३.२१।
द्रुहो मुञ्चामि वरुणस्य पाशात्‌। अ०वे० २.१०.१२,२१. ८१; तै०ब्रा० २.५.६.१२,३४; आ०मं०पा० २.१२.६२,१०२; हि०गृ०सू० २.३.१०२,१०४।
द्रुहो रिषः संपृचः पाहि सूरीन्‌। ऋ०वे० २.३५.६२।
द्रुहो वि याहि बहुला अदेवीः। ऋ०वे० ३.३१.१९३।
द्रुहो हन्ता मह ऋतस्य धर्तरि। ऋ०वे० २.२३.१७४।
द्रोघवाचस्‌ ते निरृथं सचन्ताम्‌। ऋ०वे० ७.१०४.१४४; अ०वे० ८.४.१४४।
द्रोघाय चिद्‌ वचस आनवाय। ऋ०वे० ६.६२.९४।
द्रोणकलशश्‌ च मे वायव्यानि च मे। तै०सं० ४.७.८.१. देखें- वायव्यानि।
द्रोणं ननक्षे अत्यो न वाजी। ऋ०वे० ९.९३.१४; सा०वे० १.५३८४; २.७६८४।
द्रोणाहावम्‌ अवतम्‌ अश्मचक्रम्‌। ऋ०वे० १०.१०१.७३; नि० ५.२६३।
द्रोणे सधस्थम्‌ अश्नुषे। सा०वे० २.१३५३ देखें- द्रुणा इत्यादि।
द्रोणे सधस्थम्‌ आसदत्‌। सा०वे० २.४०३; वा०सं० २६.२६३ देखें- द्रुणा इत्यादि।
द्रोण्यश्वास इरते घृतं वाः। ऋ०वे० १०.९९.४४।
र्द्वन्नः इद्‌ वनवत्‌ सर्पिरन्नः। ऋ०वे० १०.२७.१८४।
र्द्वन्नः सर्पिरासुतिः। ऋ०वे० २.७.६१; वा०सं० ११.७०१; तै०सं० ४.१.९.२१; मै०सं० २.७.७१: ८३.१; ३.१.९: १२.४; का०सं० १६.७१; शत०ब्रा०
६.६.२.१४; आप० श्रौ० सू० १६.९.६; मा०श्रौ०सू० ६.१.३. प्रतीकः द्रवन्नः। का०श्रौ०सू० १६.४.३५।
द्र्‌वन्नो वन्वन्‌ क्रत्वा नार्वा। ऋ०वे० ६.१२.४३।
द्वयाम्‌ अग्ने रथिनो विंशतिं गाः। ऋ०वे० ६.२७.८१। तुल०- बृहदा० ५.१४०.१४१।
द्वा जनां असमा बाहुभिः स्वैः। ऋ०वे० ६.६७.१४।
द्वा जना यातयन्न्‌ अन्तर्‌ ईयते। ऋ०वे० ९.८६.४२३।
द्वत्रिंशच्च मे षट्‌त्रिंशच्च मे। वा०सं० १८.२५।
द्वात्रिंशतं गृहस्थस्य। आ०ध०सू० २.४.९.१३४।
द्वात्रिंशते स्वाहा। । का०सं०अश्व० २.५।
द्वात्रिंशास्‌ त्रयस्त्रिंशेषु श्रयध्वम्‌। तै०ब्रा० ३.११.२.४।
द्वादशकृत्वस्‌ तूष्णींशंसे प्रत्यागृणीतत्‌। शा०श्रौ०सू० १७.१४.३।
द्वादश च मे षोडश च मे। वा०सं० १८.२५; तै०सं० ४.७.११.२।
द्वादश द्यून्‌ यद्‌ अगोह्यस्य। ऋ०वे० ४.३३.७१।
द्वादशधा निहितं तृतस्य। अ०वे० ६.११३.३१।
द्वाद्‌श परिसर्पन्ति मासाः। जै०ब्रा० ३.६८(२.४३३)४. अयुजेयुक्ताः का भाग।
द्वादश प्रजावतः। ऋ०वे० १.२५.८२।
द्वादश प्रधयश्‌ चक्रम्‌ एकम्‌। ऋ०वे० १.१६४.४८१; अ०वे० १०.८.४१; नि० ४.२७।
द्वादशभ्यः स्वाहा। तै०सं० ७.२.११.१; १३.१; १५.१; का०सं०अश्व० २.५।
द्वादशर्चेभ्यः स्वाहा। अ०वे० १९.२३.९।
द्वादशवर्षं ब्रह्मचर्यम्‌। गो०ब्रा० १.५.२५१।
द्वादश वा एता रात्रिः। अ०वे० ४.११.१११।
द्वादश षोडशिनः षष्टिः। गो०ब्रा० १.५.२३३; वै०सू० ३१.१५३।
द्वादशस्य मास उत्तमेऽहन्‌, षट्‌त्रिंश ह दध्रीरे व्यावृद्‌, एकं तते युग्मभिर्‌ व्ययुञ्ञताऽ ध्य्‌ अन्य आयन्‌ सुवर्‌ अन्ये परायन्‌। जै०ब्रा० ३.६८(२.४३३)१२३४। द्वादशारं नहि तज्‌ जराय। ऋ०वे० १.१६४.१११; अ०वे० ९.९.१३१; नि० ४.२७।
द्वादशारे प्रति तिष्ठतीद्‌ वृषा। तै०ब्रा० २.५.८.१२३।
द्वादशास्‌ त्रयोदशेषु श्रयध्वम्‌। तै०ब्रा० ३.११.२.२।
द्वादशाहोऽपि तन्‌ मयि। अ०वे० ११.७.१२४।
द्वादशेन त्रयोदशोपमासः। जै०ब्रा० १.१८२।
द्वा धनुं बृहतीम्‌ अप्स्व्‌ अन्तः। ऋ०वे० १०.२७.१७३।
द्वानवत्यै स्वाहा। । का०सं०अश्व० २.५।
द्वापञ्चाशते स्वाहा। । का०सं०अश्व० २.५।
द्वापराय बहिःसदम्‌। तै०ब्रा० ३.४.१.१६. देखें- अगला।
द्वापरायाधिकल्पिनम्‌। वा०सं० ३०.१८. देखें- पूर्व।
द्वापरोऽयानाम्‌। तै०सं० ४.३.३.२; मै०सं० २.७.२०: १०५.१०; का०सं० ३९.७।
द्वा बृबूकं वहतः पुरीषम्‌। ऋ०वे० १०.२७.२३४; नि० २.२२४।
द्वाभ्यां शताभ्यां स्वाहा। तै०सं० ७.२.११.१; १९.१; का०सं०अश्व० २.१,९।
द्वाभ्यां स्वाहा। वा०सं० २२.३४; तै०सं० ७.२.११.१; १३.१; मै०सं० ३.१२.१५; १६४.१३; का०सं०अश्व० २.१.३; तै०ब्रा० ३.८.१५.३; १६.१;
मा०श्रौ०सू० ९.२.२।
द्वाभ्याम्‌ इष्टये विंशत्या (वा०सं०। शत०ब्रा०। शा०श्रौ०सू० विंशती) च। अ०वे० ७.४.१२; वा०सं० २७.३३२; मै०सं० ४.६.२२: ७९.६; शत०ब्रा०
४.४.१.१५२; तै०आ० १.११.८२; आप० श्रौ० सू० ५.१८.५२; शा०श्रौ०सू० ८.३.१०२।
द्वा यन्तारा भवतस्‌ तथ ऋतुः (तै०सं०। । का०सं०अश्व० तथर्तः। मा०श्रौ०सू० तथा ऋतुः)। ऋ०वे० १.१६२.१९२; वा०सं० २५.४२२; तै०सं०
४.६.९.३२:। । का०सं०अश्व० ६.५२; मा०श्रौ०सू० ९.२.४२।
द्वार इन्द्रम्‌ अवर्धयन्‌। वा०सं० २८.५२; तै०ब्रा० २.६.७.३२।
द्वार इन्द्राय मीढुषे। वा०सं० २८.५१; तै०ब्रा० २.६.७.३४।
द्वार इषः परीवृताः। ऋ०वे० १.१३०.३७।
द्वा रथा वधुमन्ता सुदासः। ऋ०वे० ७.१८.२२२।
द्वारपाय (आ०मं०पा० द्वारापाय) स्वाहा। आ०मं०पा० २.१८.४२; हि०गृ०सू० २.९.२।
द्वारपोप (आ०मं०पा० द्वारापोप) स्पृश। आ०मं०पा० २.१८.४२ (आ०गृ०सू० ७.२०.६); हि०गृ०सू० २.९.२।
द्वारप्य्‌ (आ०मं०पा० द्वाराप्य्‌) उप स्पृश। आ०मं०पा० २.१८.४३(आ०गृ०सू० ७.२०.६); हि०गृ०सू० २.९.२।
द्वाराप्यै (आ०मं०पा० द्वाराप्यै) स्वाहा। आ०मं०पा० २.१८.४३; हि०गृ०सू० २.९.२।
द्वाराव्‌ (मै०सं० द्वारा) ऋतस्य सुभगे व्य्‌ आवः। ऋ०वे० ७.९५.६२; मै०सं० ४.१४.७२: २२६.७; कौ०ब्रा० २५.२।
द्वारो दधुर्‌ इन्द्रियम्‌। वा०सं० २१.४९४:। मै०सं० ३.११.५२: १४७.३; तै०ब्रा० २.६.१४.१४।
द्वारो देवीर्‌ अन्व्‌ अस्य विश्वे (मै०सं०। का०सं० विश्वाः)। अ०वे० ५.२७.७१; वा०सं० २७.१६१; तै०सं० ४.१.८.२१; मै०सं० २.१२.६१: १५०.८;
का०सं० १८.१७१।
द्वारो देवीर्‌ अभितो वि श्रयन्ताम्‌। वा०सं० २०.४०३; मै०सं० ३.११.१३: १४०.५; का०सं० ३८.६३; तै०ब्रा० २.६.८.२३।
द्वारो देवीर्‌ असश्चतः। ऋ०वे० १.१३.६२; १४२.६४।
द्वारो देवीर्‌ हिरण्ययीः। ऋ०वे० ९.५.५२; वा०सं० २८.२८३; तै०ब्रा० २.६.१७.४३।
द्वारो देवीः सुप्रायणा भवन्तु (ऋ०वे० नमोभिः)। ऋ०वे० २.३.५२; वा०सं० २९.५४; तै०सं० ५.१.११.२४; मै०सं० ३.१६.२४: १८४.७; का०सं०अश्व०
६.२४।
द्वार्‌भ्यः स्रामम्‌ वा०सं०३०.१०; तै०ब्रा० ३.४.१६
द्वाव अतिरात्रौ षटशतम्‌ अग्निष्टोमाः गो०ब्रा० १.५.२३१ बै०लू० ३१.१५१
द्वाविंशास्‌ त्रयोविंशेषु श्रयध्वम्‌। तै०ब्रा० ३.११.२.३।
द्वाव्‌ इति प्लुषि इति। ऋ०वे० १.१९१.१३।
द्वाव्‌ इमो वातौ वतः। ऋ०वे० १०.१३७.२१; अ०वे० ४.१३.२१; तै०ब्रा० २.४.१.७१; तै०आ० ४.४२.११।
द्वासप्तत्यै स्वाहा। । का०सं०अश्व० २.५।
द्वा सुपर्णा सयुजा सखाया। ऋ०वे० १.१६४.२०१; अ०वे० ९.९.२०१; मु०उप० ३.१.११; नि० १४.३०१।
द्विजन्मानं रयिम्‌ इव प्रशस्तम्‌। ऋ०वे० १.६०.१३।
द्विजन्मानो य ऋतसापः सत्याः। ऋ०वे० ६.५०.२३।
द्विजा अह प्रथमजा ऋतस्य। ऋ०वे० १०.६१.१९३।
द्विता कुत्साय शिश्नथो नि चोदय। ऋ०वे० ८.२४.२५३।
द्विता च सत्ता स्वधया च शंभूः। ऋ०वे० ३.१७.५२; नि० ५.३।
द्विता तरति नृतमं हरिष्ठाम्‌। ऋ०वे० ३.४९.२२।
द्वितादधुर्‌ भृगवो विक्ष्व्‌ आयोः। ऋ०वे० २.४.२२।
द्विता नक्षत्रं पप्रथ३ च भूम। ऋ०वे० ७.८६.१४; का०सं० ४.१६४।
द्वितानमद्‌ भियसा स्वस्य मन्योः। ऋ०वे० ६.१७.९२।
द्विता भूवद्‌ रयिपती रयीणाम्‌। ऋ०वे० ९.९७.२४३
द्विताय त्वा। वा०सं० १.२३; शत०ब्रा० १.२.३.५. देखें- द्विताय स्वाहा।
द्विता यद्‌ ईं कीस्तासो अभिद्यवः। ऋ०वे० १.१२७.७१।
द्विताय मृक्तवाहसे। ऋ०वे० ५.१८.२१।
द्विताय स्वाहा। तै०सं० १.१.८.१; का०सं० १.८; मा०श्रौ०सू० १.२.३.४. देखें- द्विताय त्वा।
द्विता यो भूद्‌ अमृतो मर्त्येष्व्‌ आ। ऋ०वे० ८.७१.११३; सा०वे० २.९०५३।
द्विता यो वृत्रहन्तमः। ऋ०वे० ८.९३.३२१; सा०वे० २.११४११; तै०ब्रा० २.७.१३.२१।
द्विता वि वव्रे सनजा सनीडे। ऋ०वे० १.६२.७१।
द्विता व्यूर्ण्वन्न्‌ अमृतस्य धाम। ऋ०वे० ९.९४.२१।
द्विता होतारं मनुषश्‌ च वाघतः। ऋ०वे० ३.२.१३।
द्वितीयम्‌ आ सप्तशिवासु मातृषु। ऋ०वे० १.१४१.२२।
द्वितीयास्‌ तृतीयेषु श्रयन्ताम्‌ (तै०ब्रा० श्रयध्वम्‌)। का०सं० ३५.६; तै०ब्रा० ३.११.२.१।
द्वितीयास्‌ (मै०सं० द्वितीयास्‌ त्वा) तृतीयैः। वा०सं० २०.१२; मै०सं० ३.११.८: १५१.७; का०सं० ३८.४; शत०ब्रा० १२.८.३.३०; तै०ब्रा० २.६.५.७।
द्वितीयेभ्यः शङ्खेभ्यः स्वाहा। अ०वे० १९.२२.९।
द्विदेवत्यान्‌ ऋतुयाजान्‌। वैता०सू० २०.४१. देखें- ऋतुयाजान्‌।
द्विहा सूनवोऽसुरं स्वर्विदम्‌। ऋ०वे० १०.५६.६१।
द्विनाम्नि दीक्षा वशिनी ह्य्‌ उग्रा। तै०ब्रा० २.७.१७.१२।
द्विपच्‌ चतुष्पद्‌ (सा०वे० द्विपाच्‌ चतुष्पाद्‌) अर्जनि। ऋ०वे० १.४९.३२; सा०वे० १.३६७२।
द्विपच्‌ चतुष्पद्‌ (अ०वे०। वा०सं०। कौशि०सू० द्विपाच्‌ चतुष्पाद्‌) अस्माकम्‌। ऋ०वे० १०.९७.२०३; अ०वे० १९.३४.१३; वा०सं० १२.९५३;
वा०सं०का०१३.६.२२३; तै०सं० ४.२.६.५३; कौशि०सू० ३३.९३।
द्विपच्‌ च यद्‌ उत चतुष्पद्‌ अक्तुभिः। ऋ०वे० १.९४.५२।
द्विपदं छन्द इन्द्रियम्‌ (तै०ब्रा० इहेन्द्रियम्‌)। वा०सं० २८.३२१; तै०ब्रा० २.६.१७.७१।
द्विपदा छन्द इन्द्रियम्‌। वा०सं० २१.२०३; मै०सं० ३.११.११३: १५८.१५; का०सं० ३८.१०३ देखें- द्विपाच्‌ छन्द।
द्विपदा छन्दसेन्द्रियम्‌। वा०सं० २८.४३४; तै०ब्रा० २.६.२०.५४।
द्विपदा या चतुष्पदा (वा०सं० याश्‌ चतुष्पदाः)। वा०सं० २३.३४१; तै०सं० ५.२.११.११; मै०सं० ३.१२.२११; १६७.५; का०सं०अश्व० १०.५१।
द्विपदो नश्‌ चतुष्पदः। तै०ब्रा० ३.३.११.२३; आप० श्रौ० सू० ३.१३.६३।
द्विपाच्‌ चतुष्पाच्‌ चरथाय जीवम्‌। ऋ०वे० ४.५१.५४।
द्विपाच्‌ चतुष्पाद्‌ अर्जुनि, तथा द्विपाच्‌ चतुष्पाद्‌ अस्माकम्‌ देखें- द्विपच्‌ इत्यादि।
द्विपाच्‌ चतुष्पाद्‌ इष्णामि। अ०वे० ८.८.१४३।
द्विपाच्‌ च यश्‌ चतुष्पात्‌ संसृजानि। ऋ०वे० १०.२७.१०२।
द्विपाच्‌ छन्द इहेन्द्रियम्‌। तै०ब्रा० २.६.१८.४३ देखें- द्विपदा छन्द।
द्विपात्‌ त्रिपादम्‌ अभ्य्‌ एति पश्चात्‌। ऋ०वे० १०.११७.८२; ऐ०ब्रा० १३.२.२७२; ३.२५२।
द्विपात्‌ पाहि। तै०सं० ४.३.४.३; तै०ब्रा० ३.७.५.९; आप० श्रौ० सू० ४.११.१. देखें- अगला।
द्विपाद्‌ अव। वा०सं० १४.८; मै०सं० २.८.२: १०७.१६; का०सं० १७.१; शत०ब्रा० ८.२.३.६. देखें- पूर्व।
द्विपादो ये चतुष्पदः। तै०ब्रा० १.२.१.२५२।
द्विपाद्‌ ध षट्‌पदो भूयो वि चक्रमे। अ०वे० १३.२.२७३।
द्विबर्हज्मा प्राघर्मसत्‌ पिता नः। ऋ०वे० ६.७३.१३; अ०वे० २०.९०.१३।
द्विबर्हसो य उप गोपम्‌ आगुः। ऋ०वे० १०.६१.१०३।
द्विभागधनम्‌ आदाय। अ०वे० १२.२.३५१।
द्विमाता तूर्ष तरणिर्‌ विभूषति। ऋ०वे० १.११२.४२।
द्विमाता शयुः कतिधा चिद्‌ आयवे। ऋ०वे० १.३१.२४।
द्विमाता होता विदथेषु सम्राट्‌। ऋ०वे० ३.५५.७१।
द्विरूपा अग्नीषोमीयाः। वा०सं० २४.८; मै०सं० ३.१३.९: १७०.६।
द्विर्‌ यत्‌ त्रिर्‌ मरुतो वावृधन्त। ऋ०वे० ६.६६.२२; मै०सं० ४.१४.११२: २३३.५।
द्विर्‌ यत्‌ पञ्च बिभ्रतो यन्त्य्‌ अन्ना। ऋ०वे० १.१२२.१३२।
द्विर्‌ यद्‌ एते त्रिर्‌ भवन्त्य्‌ ऊमाः। ऋ०वे० १०.१२०.३२; अ०वे० ५.२.३२; २०.१०७.६२; सा०वे० २.८३५२; तै०सं० ३.५.१०.१२; ऐ०आ० १.३.४.१०;
मा०श्रौ०सू० ७.२.७२।
द्विर्‌ यं पञ्च जीजनन्‌ संवसानाः। ऋ०वे० ४.६.८१।
द्विर्‌ यं पञ्च स्वयशसम्‌। ऋ०वे० ९.९८.६१; सा०वे० २.६८०१।
द्विशीर्षं ह चतुर्हनुम्‌। सा०मं०ब्रा० २.७.२६। तुलना- नीचे त्रिशीर्षाणं त्रिं।
द्विषंश्‌ च मह्यं रध्यतु। अ०वे० १७.१.६३।
द्विषतस्‌ तपनं हृदः। अ०वे० १९.२८.१४,२१; ३०.४२।
द्विषताम्‌ वर्च आ ददे। अ०वे० ७.१३.२४।
द्विषतां पात्व्‌ अंहसः। ऋ०वे० १०.१६४.४४. देखें- दुरितात्‌ पात्व्‌।
द्विषते तत्‌ परा वह। अ०वे० १६.६.३१।
द्विषते त्वा सजामसि। अ०वे० ७.११५.१४।
द्विषते सं. नयामसि। अ०वे० ६.४६.३४. देखें- नीचे अप्रिये सं।
द्विषतो नः परा वद। तै०आ० ४.३४.१३; हि०गृ०सू० १.१६.१९३।
द्विषतो नितपन्‌ मणे। अ०वे० १९.२८.३२।
द्विषतो बधो (मा०श्रौ०सू० वधो) ऽसि। वा०सं० १.२८.; मा०श्रौ०सू० १.२.४.२६. प्रतीकः द्विषतो बधः। का०श्रौ०सू० २.६.४२।
द्विषतो मेऽधरां अकः। अ०वे० १०.६.१९४।
द्विषद्‌भ्यः प्रति मुञ्चामि पाशम्‌ (हि०गृ०सू० पापम्‌)। सा०मं०ब्रा० १.१.१४४; हि०गृ०सू० १.१९.७४; आ०मं०पा० १.४.११४। तुलना- नीचे अप्रिये
प्रति।
द्विषन्तं शोचयामसि (मा०श्रौ०सू० तापयामसि)। तै०ब्रा० ३.७.६.१९४; आप० श्रौ० सू० ४.१२.८४; मा०श्रौ०सू० १.२.५.८४। तुल०- सपत्नं
नाशयामसि।
द्विषन्तं तैजनित्वक्‌। ला०श्रौ०सू० ४.२.८४।
द्विषन्तं नाशयन्तु मे। आप०मं०पा० २.९.१०२. देखें- अगला।
द्विषन्तं निर्‌ दहन्तु मे। ऐ०ब्रा० ८.२७.९२; कौशि०सू० ९०.११४. देखें- पूर्व।
द्विषन्तम्‌ अप बाधस्व। सा०मं०ब्रा० १.२.१३। शा०श्रौ०सू० द्विशन्तं मेऽवं।
द्विषन्तम्‌ एता अनु यन्तु वृष्टयः। कौशि०सू० ९४.१४३।
द्विषन्तम्‌ एताव्‌ अभि नानदैताम्‌ कौ० सू० ९४.१४३; ९५.३४।
द्विषन्तं मह्यं (तै०ब्रा०। आप० श्रौ० सू० मम) रन्धयन्‌। ऋ०वे० १.५०.१३३; तै०ब्रा० ३.७.६.२३३; आप० श्रौ० सू० ४.१५.१३ प्रतीकः द्विषन्तम्‌।
ऋ०वि० १.१९.२,४।
द्विषन्तम्‌ मेऽभिधेहि। सा०मं०ब्रा० २.८.१३; गो०गृ०सू० ४.१०.१९।
द्विषन्तं मे ऽभिराय। तै०आ० ४.३०.१३।
द्विषन्तं मेऽवबाधस्व। तै०आ० ४.३२.१४। तुलना- द्विषन्तम्‌ अप।
द्विषन्तस्‌ तप्यन्तां बहु। मा०श्रौ०सू० १.२.५.८१ देखें- अगला एक।
द्विषन्तो रध्यन्तां मह्यम्‌। मा०श्रौ०सू० १.६.२.१७३।
द्विषन्‌ मे बहु शोचतु। तै०ब्रा० ३.७.६.१९१; आप० श्रौ० सू० ४.१२.८१ देखें- पूर्व एक
द्विषन्‌ मे भ्रातृव्योऽस्माल्‌ लोकाद्‌ अस्माच्‌ च जनपदाच्‌ चेष्टताम्‌ (च्यवताम्‌, तथा ०पदाद्‌ व्यथताम्‌ भी)। हि०गृ०सू० १.२३.१।
द्विषन्‌ मे म्रियतां सोऽन्तर्धीयतां तं मा निर्ज्ञासिषुः। ऐ०ब्रा० ८.२८.५,७,८,९,१०।
द्विषस्‌ तद्‌ अध्य्‌ अर्णवेनेयसे। अ०वे० ५.६.४३ देखें- अगला।
द्विषस्‌ तरध्या (आप० श्रौ० सू० अशुद्ध तरध्यै) ऋणया न ईयसे (सा०वे० ईरसे)। ऋ०वे० ९.११०.१३; सा०वे० १.४२८३; २.७१४३; का०सं० ३८.१४३; ऐ०ब्रा० ८.११.१३; आप० श्रौ० सू० १६.१८.७३ देखें- पूर्व।
द्विषा सुनीते मा परादाः। तै०आ० ४.२०.२२. देखें- अस्मद्‌द्विषः।
द्विषो अंहांसि दुरिता तरेम। ऋ०वे० ६.२.११४।
द्विषो अंहो न तरति। ऋ०वे० ६.२.४४; सा०वे० १.३६५४।
द्विषो नः पाह्य्‌ अंहसो विवक्षसे। ऋ०वे० १०.२४.३४।
द्विषो नो विश्वतोमुख। ऋ०वे० १.९७.७१; अ०वे० ४.३३.७१; तै०आ० ६.११.२१।
द्विषो युयोतु यूयुविः। ऋ०वे० ५.५०.३४।
द्विस्‌ ते नमः। तै०आ० ४.२८.१।
द्विः सं गृभायास्मयुः। ऋ०वे० ८.७०.१२४।
द्वीपे राज्ञो वरुणस्य। का०सं० ३.८१; आप० श्रौ० सू० ३.६.२४१. देखें- अप्सु ते राजन्‌।
द्वे इद्‌ अस्य क्रमणे स्वर्दृशः। ऋ०वे० १.१५५.५१।
द्वे ऊर्जे। तै०ब्रा० ३.७.७.११; आप० श्रौ० सू० १०.२२.१२; सा०मं०ब्रा० १.२.७:। आ०मं०पा० १.३.८(आ०गृ०सू० २.४.१६); पा०गृ०सू० १.८.१;
हि०गृ०सू० १.२१.१; मा०श्रौ०सू० १.११.१८. देखें- नीचे ऊर्जे त्वा (जाँचें- सुमङ्ग लि इत्यादि)।
द्वे च मे विंशतिश्‌ च मे। अ०वे० ५.१५.२१।
द्वे ते चक्रे सूर्ये। ऋ०वे० १०.८५.१६१; अ०वे० १४.१.१६१; प्रतीकः द्वे ते चक्रे। शा०गृ०सू० १.१५.४; द्वे ते। शा०श्रौ०सू० ९.२८.११।
द्वे देवान्‌ अभाजयत्‌। शत०ब्रा० १४.४.३.१४,३४; बृह०उप० १.५.२४,३४।
द्वे द्रधसी सतती वस्त एकः। तै०सं० ३.२.२.२१. प्रतीकः द्वे द्रधसी। आप० श्रौ० सू० १२.१८.१८।
द्वे-द्वे सहस्रे बद्वानाम्‌। ऐ०ब्रा० ८.२२.४३।
द्वे धेनू भौमी। तै०सं० ५.६.२१.१(तृतीयांश); का०सं०अश्व० १०.१(तृतीयांश)।
द्वे नप्तुर्‌ देववतः शते गोः। ऋ०वे० ७.१८.२२१. प्रतीकः द्वे नप्तुः। शा०श्रौ०सू० १६.११.१५। तुल०- बृहदा० ५.१६२।
द्वे नियुते तथा ह्य्‌ अनुसृष्टाः। गो०ब्रा० १.५.२३२।
द्वे नियुते नवतिश्‌ चाति षट्‌ च। गो०ब्रा० १.५.२३४. देखें- नियुते द्वे।
द्वे पवस्ते परि तं न भूतः। ऋ०वे० १०.२७.७३।
द्वे यद्‌ ईं बिभृतो मातुर्‌ अन्ये। ऋ०वे० ५.४७.५३।
द्वे युगे त्रीणि चत्वारि कृण्मः। अ०वे० ८.२.२१२।
द्वे रूपे कृणुते रोचमानः। अ०वे० १३.२.२८२,४२२,
द्वे वा यशः शवः। अ०वे० २०.१३२.१५।
द्वे विंशतिशते उक्थ्यानाम्‌। गो०ब्रा० १.५.२३२; वैता०सू० ३१.१५२।
द्वे विरूपे चरतः स्वर्थे। ऋ०वे० १.९५.११; वा०सं० ३३.५१; तै०ब्रा० २.७.१२.२१. प्रतीकः द्वे विरूपे। आ० श्रौ० सू० ४.१३.७। तुलना- बृहदा० ३.१२९। द्वे शीर्षे सप्त हस्तासो अस्य। ऋ०वे० ४.५८.३२; वा०सं० १७.९१२; मै०सं० १.६.२२: ८७.१७; का०सं० ४०.७२; गो०ब्रा० १.२.१६२; तै०आ० १०.१०.२२;
महाना० उप० १०.१२; आप० श्रौ० सू० ५.१७.४२; नि० १३.७२।
द्वेषेभ्यो इत्यादि। देखें- द्वेषोभ्यो।
द्वेषो धत्तम्‌ अनवायं किमीदिने। ऋ०वे० ७.१०४.२४; अ०वे० ८.४.२४; का०सं० २३.११४; नि० ६.११४।
द्वेषोभ्यो (का०सं० ०षेभ्यो) न्यकृतेभ्यः। ऋ०वे० ८.७९.३२; वा०सं० ५.३५२। तै०सं० १.३.४.१२; ६.३.२.२; मै०सं० १.२.१३२: २२.३; का०सं०
३.१२; शत०ब्रा० ३.६.३.७।
द्वेषोयुतम्‌ आ विवासन्ति धीभिः। ऋ०वे० ४.११.५३।
द्वेषोयुतो न दुरिता। ऋ०वे० ५.९.६३।
द्वेष्टि श्वश्रूर्‌ अप जाया रुणद्धि। ऋ०वे० १०.३४.३१।
द्वेष्यो मित्राणां परिवर्ग्यः स्वानाम्‌। अ०वे० ९.२.१४२।
द्वे समीची बिभृतश्‌ चरन्तम्‌। ऋ०वे० १०.८८.१६१।
द्वे स्रुती (वा०सं० ,। का०सं०। शत०ब्रा०। बृह०उप०। का०श्रौ०सू०। तै०ब्रा० २.६.३.५, सृति, किन्तु भाष्य। तै०ब्रा० स्रुति को) अशृणवं। ऋ०वे०
१०.८८.१५१; वा०सं० १९.४७१; मै०सं० २.३.८१: ३६.१४; का०सं० १७.१९१; ३८.२१; शत०ब्रा० १२.८.१.२१; १४.९.१.४१; तै०ब्रा० १.४.२.३१; २.६.३.५१; बृह०उप० ६.१.४१; शा०श्रौ०सू० १६.१३.१८; आप० श्रौ० सू० १९.३.५१. प्रतीकः द्वे स्रुती (का०श्रौ०सू० सृती)। मै०सं० ३.११.१०: १५६.१५; का०श्रौ०सू० १९.३.२५; मा०श्रौ०सू० ५.२.४.३०; ५.२.११.३१।
द्वे स्वसारौ वयतस्‌ तन्त्रम्‌ एतत्‌। तै०ब्रा० २.५.५.३१।
द्वौ च ते विंशतिश्‌ च ते। अ०वे० १९.४७.५१।
द्वौ च हस्तिनौ दृती। अ०वे० २०.१३१.२३।
द्वौ त्रैष्टुभ जगती द्वौ वसाते। जै०ब्रा० ४.३३५२. द्वौ स्तोमौ का भाग।
द्वौ प्रत्यञ्चाव्‌ अनुलोमौ विसर्गौ। ऋ० खि० ६.४५.१३।
द्वौ मम द्वे तस्य योऽस्मान्‌ द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मः। शत०ब्रा० १.५.४.१३. प्रतीकः द्वौ मम द्वे तस्य। आप० श्रौ० सू० ४.९.८।
द्वौ श्यामशबलो शुनौ। आ०गृ०सू० १.२.७२ (समालोचक टिप्पणी)।
द्वौ संनिषद्य यन्‌ मन्त्रयेते। अ०वे० ४.१६.२३।
द्वौ समुद्रो वितताव्‌ अजूयौ। तै०सं० ३.२.२.११. प्रतीकः द्वौ समुद्रौ। आप० श्रौ० सू० १२.१८.१७।
द्वौ स्तोमो गायत्रीं वसाते, द्वौ त्रैष्टुभ जगती द्वौ वसाते, तेभ्यो महत्‌ परिरिचेति षड्‌भ्यस्‌, तस्मिन्‌ सर्वे प्रतितिष्ठन्ति गत्वा। जै०ब्रा० ४.३३.५१२३४। द्व्यनुचरो मधुपर्को भोः। कौशि०सू० ९०.२३।
द्व्यास्याच्‌ चतुरक्षात्‌। अ०वे० ८.६.२२१।
द्व्यास्या द्विजिह्वा भूत्वा। अ०वे० ५.१९.७३।
द्व्युषं जाग्रियाद्‌ अहम्‌। ऋ०वे०खि० ७.५५.१४. देखें- आव्युषं।

धक्षोर्‌ न वाताः परि सन्त्य्‌ अच्युताः। ऋ०वे० १०.११५.४२।
धत्त इन्द्रो नर्य्‌ अपांसि कर्तवे। ऋ०वे० १.८५.९३।
धत्त ऋभवः क्षेमयन्तो न मित्रम्‌। ऋ०वे० ४.३३.१०४।
धत्तं रत्नानि जरतं च सूरीन्‌। ऋ०वे० ७.६७.१०३।
धत्तं रत्नानि दाशुषे। ऋ०वे० १.४७.१४; ८.३५.२२३; २४३; सा०वे० १.३०६४।
धत्तं रयिं सहवीरं (आ०मं०पा० दशवीरं) वचस्यवे। ऋ०वे० १०.४०.१३२; आ०मं०पा० १.६.१२२. देखें- रयिं धेहि।
धत्तं रयिं स्तुवते कीरये चित्‌। ऋ०वे० ७.९७.१०३; अ०वे० २०.१७.१२३; ८७.७३; तै०ब्रा० २.५.६.३३; आप० श्रौ० सू० २२.७.११३।
धत्तं रयिं दशविरं इत्यादि। देखें- पूर्व का एक छो़डकर।
धत्तं राधांस्य्‌ अह्रया। ऋ०वे० ८.८.१३२।
धत्तं सूरिभ्य उत वा स्वश्व्यम्‌। ऋ०वे० १.१८०.९३।
धत्त विश्वं तनयं तोकम्‌ अस्मे। ऋ०वे० ७.५६.२०४।
धत्ताद्‌ अस्मभ्यं द्रविणेह भद्रम्‌ (तै०सं०। आप० श्रौ० सू० अस्मासु द्रविणं यच्‌ च भद्रम्‌)। तै०सं० १.६.४.३३; मै०सं० १.४.१३: ४८.३; २.१२.३३:
१४७.२; आप० श्रौ० सू० १.१०.६३।
धत्ते धान्यं पत्यते वसव्यैः। ऋ०वे० ६.१३.४४।
धनं सं स्रावयामसि। अ०वे० १.१५.३४,४४।
धनं सनिष्यन्तीनाम्‌। ऋ०वे० १०.९७.८३; वा०सं० १२.८२३; तै०सं० ४.२.६.३३; मै०सं० २.७.१३३: ९४.२; का०सं० १६.१३३।
धेनं सूर्यो धनं वसुः। ऋ० खि० ५.८७.१८३।
धनं गावो हस्तिहिरण्यम्‌ अश्वान्‌। तै०आ० १.३१.१२।
धनजितं स्वर्जितम्‌ (मै०सं०। का०सं० स्वर्विदम्‌)। वा०सं० ११.८४; तै०सं० ४.१.१.३४; मै०सं० २.७.१४: ७४.९; का०सं० १५.११४; शत०ब्रा०
६.३.१.२०४।
धनजिद्‌ असि। का०सं० ३९.५; आप० श्रौ० सू० १६.३०.१।
धनंजयः पवते कृत्व्यो रसः। ऋ०वे० ९.८४.५३। तुलना- धर्ता दिवः पवते।
धनंजयं रणेऽरणे। ऋ०वे० ६.१६.१५३; वा०सं० ११.३४३; तै०सं० ३.५.११.४३; ४.१.३.३३; मै०सं० २.७.३३: ७७.९; का०सं० १६.३३; शत०ब्रा० ६.४.२.४; वै० सू०५.१४३; मा०श्रौ०सू० ५.१.३.२। तुल०- अगले दो।
धनंजयं धरुणं धारयिष्णु। ऋ० खि० १०.१२८.१०२। तुलना- भूमिदृंहम्‌, तथा भूमिदृंहो।
धनं जपः सहमानः पृतन्युः। का०सं० ३८.१२१; का०सं० ८.१६३ तुल०- पूर्व के दो छो़डकर
धनंजयः हिरण्यजित्‌। अ०वे० ७.५०.८४।
धनदा असि नस्‌ त्वम्‌। ऋ०वे० १०.१०१.७४; अ०वे० ३.२०४; तै०सं० १.७.१०.२४; मै०सं०१.११.४४: १६४.७; का०सं० १४.२४. देखें- त्वं हि धन।
धनं जय रणे। ऋ०वे० १.७४.३३; सा०वे० २.७३२३; तै०सं० ३.५.११.४३; मै०सं० ४.१०.३३: १४८.६;
धनदां वसुम्‌ इशानाम्‌। मा०श्रौ०सू० २.१३.६१।
धनदायि महाधने। ऋ० खि० ५.८७.१६२।
धनधान्यै स्वाहा। तै०आ० (आ०) १०.६७.२।
धनं न स्यन्द्रं बहुलं यो अस्मै। ऋ०वे० १०.४२.५१; अ०वे० २०.८९.५१।
धनपतये (जाँचें नमः)। शा०गृ०सू० २.१४.१७।
धनपालो धनेव। अ०वे० १९.३५.२२।
धनभक्षेषु नोऽव। ऋ०वे० १०.१०२.१४।
धनम्‌ अग्निर्‌ धनं वायुं। ऋ० खि० ५.८७.१८१।
धनम्‌ इन्द्रो बृहस्पतिः। ऋ०वे० खि० ५.८७.१८२
धनं मे जुष्यं देवी। ऋ० खि० ५.८७.१६३।
धनं मे शंस्य पाहि। का०सं० ७.३.११. देखें- पशून्‌ नः शंस्य, पशून्‌ मे शंस्य, तथा शंस्य।
धनं मे शंस्याजुगुपल्ल। का०सं० ७.३.११. देखें- पशून्‌ नः शंस्या पशून्‌ मे शंस्या, तथा शंस्य।
धनसाताव्‌ (वा०सं०का०। मै०सं०। का०सं० धनसाता) इहावतु। वा०सं० १८.३२४; वा०सं०का०२०.१.३४; तै०सं० ४.७.१२.१४; मै०सं० २.१२.१४:
१४४.७; का०सं० १८.१३४।
धनसा धनसातये। अ०वे० १९.३१.८२।
धनस्पृतं शूशुवांसं सुदक्षम्‌। ऋ०वे० ६.१९.८२; १०.४७.४२. देखें- धनुस्पृतं।
धनस्पृतम्‌ उक्थ्यं विश्वचर्षणिम्‌। ऋ०वे० १.६४.१४३।
धनस्पृद्‌ उग्र सहमानो अन्यान्‌। ऋ०वे० ३.४६.२२।
धनस्य साताव्‌ अस्माँ अविड्‌ढि। ऋ०वे० ६.४४.९४।
धनाढ्‌यो वेदपारगः। ऋ० खि० ९.६७.१९४।
धनानां धनपते। का०सं० ४०.५२; आप० श्रौ० सू० १६.३४.४२।
धनानां धर्तर्‌ अवसं विपन्यवः। ऋ०वे० १.१०२.५२।
धनानाम्‌ इन्द्र सातये। ऋ०वे० १.४.९३; २०.६८.९३।
धनानि शक्रो धन्यः (आप० श्रौ० सू० धनीः) सुराधाः। तै०ब्रा० २.५.३.१२; आप० श्रौ० सू० २.१०.१६२।
धनानि सुषणा कृधि। ऋ०वे० १.४२.६३।
धनाय त्वा। मा०गृ०सू० १.८.७।
धना वा येभिर्‌ अर्वतो जुनीमसि। ऋ०वे० ९.७९.२२।
धनुर्‌ इव तानया पसः। अ०वे० ४. ४.६४; ६.१०१.२४।
धनुर्‌ ज्याम्‌ अछिनत्‌ स्वयम्‌। तै०आ० १.५.२४।
धनुर्‌ बिभर्षि हरितं हिरण्ययम्‌। अ०वे० ११.२.१२१।
धनुर्‌ हस्ताद्‌ आददानो (तै०आ० ०ना) मृतस्य। ऋ०वे० १०.१८.९१; अ०वे० १८.२.६०१; तै०आ० ६.१.३१; आ०गृ०सू० ४.२.२०. प्रतीकः धनुर्‌
हस्तात्‌। कौशि०सू० ८०.४९। तुलना- बृहदा० ७.१५. तुल०-दण्डं।
धनुः शत्रोर्‌ अपकामं कृणोति (मै०सं० कृणोतु)। ऋ०वे० ६.७५.२३; वा०सं० २९.३९३; तै०सं० ४.६.६.१३; मै०सं० ३.१६.३३; १८५.१३;
का०सं०अश्व० ६.१३; नि० ९.१७३।
धनुष्‌ टन्वन्ति इत्यादि। देखें- धनुस्‌ इत्यादि।
धनुष्‌ टे अरसारसम्‌। ऋ०वे० ४.६.६४।
धनुस्‌ तन्वन्ति (सा०वे० धनुष्‌ ट) पौंस्यम्‌। ऋ०वे० ९.९९.१२; सा०वे० १.५५१२।
धनुस्पृतं (पादप्‌ धनस्पृतं) शूशुवांसं सुदक्षम्‌। मै०सं० ४.१४.८२: २२७.१५. देखें- धनस्पृतं इत्यादि।
धनुः स्नाव्‌नेव नह्यत। अ०वे० ७.५०.९४।
धनूर्‌ बृहत्य्‌ अक्रमीत्‌। अ०वे० १.१७.४२।
धनेन देवा धनम्‌ इच्छमानः। अ०वे० ३.१५.५२,६२; आ०मं०पा० २.२२.४२. देखें- देवा धनेन।
धनेषु विप्रा अमृता ऋतज्ञाः। ऋ०वे० ७.३८.८२; वा०सं० ९.१८२; २१.११२; तै०सं० १.७.८.२२; ४.७.१२.१२; मै०सं० १.११.२२: १६२.१२; का०सं०
१३.१४२; शत०ब्रा० ५.१.५.२४२।
धने हिते तरुषन्त श्रवस्यवः। ऋ०वे० १.१३२.५२।
धने हिते सर्तवे प्रत्य्‌ अधत्तम्‌। ऋ०वे० १.११६.१५४।
धनैर्‌ अभि श्रुत्वा यन्ति। अ०वे० ५.४.२३।
धनोर्‌ अधि प्रवत आ स ऋण्वति। ऋ०वे० १.१४४.५३।
धनोर्‌ अधिर्‌ प्रवता यासि हर्यन्‌। ऋ०वे० १०.४.३३।
धनोर्‌ अधि विषुणक्‌ ते व्य्‌ आयन्‌। ऋ०वे० १.३३.४३।
धन्या च धिषणा च। शा०श्रौ०सू० ८.१९.१।
धन्या चिद्‌ धि त्वे धिषणा वष्टि। ऋ०वे० ६.११.३१।
धन्या धनिष्ठाः। शा०श्रौ०सू० ८.२०.१।
धन्या सजोषा धिषणा नमोभिः। ऋ०वे० ५.४१.८३।
धन्व च यत्‌ कृन्तत्रं च। ऋ०वे० १०.८६.२०१; अ०वे० २०.१२६.२०१। तुल०- बृहदा० २.६९।
धन्वचरो न वंसगस्‌ तृषाणः। ऋ०वे० ५.३६.१३।
धन्वच्युत इषां न यामनि। ऋ०वे० १.१६८.५३।
धन्वञ्‌ चिद्‌ आ रुद्रियासः। ऋ०वे० १.३८.७२।
धन्वं चिद्‌ ये अनाशवः। ऋ०वे० १.१३५.९४।
धन्वनां वीर्याणि च। अ०वे० ११.९.१२।
धन्वना गा धन्वनाजिं जयेम। ऋ०वे० ६.७५.२१; वा०सं० २९.३९१; तै०सं० ४.६.६.११; मै०सं० ३.१६.३१: १८५.१२; का०सं०अश्व० ६.११; नि०
९.१७१. प्रतीकः धन्वना गाः। आप० श्रौ० सू० २०.१६.५। तुल०- मा०श्रौ०सू० ९.२.३।
धन्वना तीव्राः समदो जयेम। ऋ०वे० ६.७५.२२; वा०सं० २९.३९२; तै०सं० ४.६.६.१२; मै०सं० ३.१६.३२: १८५.१२; का०सं०अश्व० ६.१२; नि०
९.१७२।
धन्वना यन्ति (मै०सं०। का०सं० यन्तु) वृष्टयः। ऋ०वे० ५.५३.६४; तै०सं० २.४.८.१४; मै०सं० २.४.७४: ४४.१९; का०सं० ११.९४।
धन्वना सर्वाः प्रदिशो (मै०सं० पृतना) जयेम। ऋ०वे० ६.७५.२४; वा०सं० २९.३९४; तै०सं० ४.६.६.१४; मै०सं० ३.१६.३४: १८५.१३; का०सं०अश्व०
६.१४; नि० ९.१७४।
धन्वन्तरये (जाँचें नमः)। मा०गृ०सू० २.१२.३,१९; सा०वि०ब्रा० १.३.७।
धन्वन्तरये समुद्रायोषधिवनस्पतिभ्यो द्यावापृथिवीभ्याम्‌ (जाँचें नमः) कौ० सू० ७४.६।
(ओं) धन्वन्तरिं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.१२।
(ओं) धन्वन्तरिपार्षर्दांश्‌ च तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.१२।
(ओं) धन्वन्तरिपार्षदीश्‌ च तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.१२।
धन्वन्‌ न तृष्णा सम्‌ अरीत तां अभि। ऋ०वे० ९.७९.३३।
धन्वन्न्‌ इव प्रपा असि त्वम्‌ अग्ने। ऋ०वे० १०.४.१३; तै०सं० २.५.१२.४३।
धन्वन्‌ स्रोतः कृणुते गातुम्‌ ऊर्मिम्‌। ऋ०वे० १.९५.१०१।
धन्वर्णसो नद्यः खादोअर्णाः। ऋ०वे० ५.४५.२३।
धन्वातिष्ठन्न्‌ ओषधीर्‌ निम्नम्‌ आपः। ऋ०वे० ४.३३.७४।
धन्वान्य्‌ अज्राँ अपृणक्‌ तृषाणान्‌। ऋ०वे० ४.१९.७३।
धन्वान्व्‌ आ मृगयसो वि तस्थुः। ऋ०वे० २.३८.७२।
धन्वासहा नायते। ऋ०वे० १.१२७.३७; सा०वे० २.११६५७।
धमन्ति बाकुरं (जै०ब्रा० वाकुरं) दृतिम्‌। ऋ०वे० ९.१.८२; जै०ब्रा० २.३९१(३.२६२)।
धमन्तो वाणं मरुतः सुदानवः। ऋ०वे० १.८५.१०३।
धमन्त्य्‌ अनु वृष्टिभिः। ऋ०वे० ८.७.१६२।
धरणी लोकधारिणी। महाना० उप० ४.५४। तुल०- तै०आ० १०.१.८।
धरुण एकविंशः। वा०सं० १४.२३; तै०सं० ४.३.८.१; ५.३.३.२; मै०सं० २.८.४: १०९.४; का०सं० १७.४; शत०ब्रा० ८.४.१.१२; का०श्रौ०सू० १७.१०.७; मा०श्रौ०सू० ६.२.१।
धरुणम्‌ असि। वा०सं० १.१८; तै०सं० १.१.७.१; मै०सं० १.१.८: ४.१०; ४.१.८; का०सं० १.७; ३१.६; शत०ब्रा० १.२.१.१०; तै०ब्रा० ३.२.७.२.; शा०श्रौ०सू० ८.२४.३; आप० श्रौ० सू० १.२२.३; २३.३; मा०श्रौ०सू० १.२.३.४. प्रतीकः धरुणम्‌। का०श्रौ०सू० २.४.३१।
धरुणेनापानायापानं जिन्व। मै०सं० २.८.८: ११२.१२. देखें- अगला।
धरुणोऽसि। अ०वे० १८.३.३६; का०सं० १७.७; ३७.१७; गो०ब्रा० २.२.१४; पं०वि०ब्रा० १.१०.६; वैता०सू० २६.१. देखें- पूर्व।
धरुण्य्‌ असि शाले। अ०वे० ३.१२.३१।
धर्णसाय त्वा। का०सं० ४०.४; आप० श्रौ० सू० १७.२.६।
धर्णसाय स्वाहा। मै०सं० ३.१२.१२: १६४.१।
धर्णसिं भूरिधायसम्‌। ऋ०वे० ९.२६.३३।
धर्ता कृष्टिनाम्‌ उत मध्य इद्धः। ऋ०वे० ५.१.६४; तै०सं० १.३.१४.२४; मै०सं० ४.११.१४: १६२.५; का०सं० २.१५४।
धर्ता क्षत्रस्य। मै०सं० ४.९.६: १२६.५।
धर्ता च मा धरुणश्‌ च मा हसिष्टाम्‌। अ०वे० १६.३.३।
धर्ता च विधर्ता च विधारयः। वा०सं० १७.८२; तै०सं० ४.६.५.६; मै०सं० २.६.६: ६७.१६; २.११.१: १४०.३; का०सं० १८.६।
धर्ता दिवः पवते कृत्व्यो रसः। ऋ०वे० ९.७६.११; सा०वे० १.५५८१; २.५७८१; पं०वि०ब्रा० १४.९.४. पदस्तोभाः की तरह निर्देशित। वि०स्मृ०
५६.११; वा०ध०सू० २८.१२। तुलना- धनंजयः पति।
धर्ता दिवः सविता विश्ववारः। ऋ०वे० १०.१४९.४४।
धर्ता दिवो भुवनस्य विश्वतिः। सा०वे० २.११९५४।
धर्ता दिवो रजसस्‌ पृष्ट ऊर्ध्वः। ऋ०वे० ३.४९.४१।
धर्ता दिवो रजसो विभाति धर्ता (तै०आ० दिवो विभासि रजसः)। मै०सं० ४.९.६: १२६.८; तै०आ० ४.७.२; ५.६.६. देखें- अगला।
धर्ता दिवो विभाति तपसस्‌ पृथिव्याम्‌। वा०सं० ३७.१६; शत०ब्रा० १४.१.४.८. देखें- पूर्व।
धर्ता देवो देवानाम्‌ अमर्त्यस्‌ तपोजाः। वा०सं० ३७.१६; शत०ब्रा० १४.१.४.८। तै०आ० ४.७.२. देखें- देवो देवानाम्‌ अमर्त्यस्‌।
धर्ता (का०सं० धर्ता विधर्ता) धरुणो धरीयान्‌। का०सं० ३१.१४३; तै०ब्रा० ३.७.६.७३; आप० श्रौ० सू० ४.६.३३।
धर्ता ध्रियस्व धरुणे पृथिव्याः। अ०वे० १२.३.३५१. प्रतीकः धर्ता ध्रियस्व वै०सू० १०.९; कौशि०सू० ६१.४१।
धर्ता प्रयाजानाम्‌ उतानूयाजनाम्‌। तै०ब्रा० ३.७.६.८२; आप० श्रौ० सू० ४.७.१२।
धर्तारं विव्रतानाम्‌। सा०वे० १.२८८४।
धर्तारं मानुषीणाम्‌। ऋ०वे० ५.९.३३।
धर्तारस्‌ ते (मा०गृ०सू० ते सुभगे) मेखले मा रिषाम। सा०मं०ब्रा० १.६.२८४; मा०गृ०सू० १.२२.७४. देखें- भर्तारस्‌ ते।
धर्तारा चर्षणीनाम्‌। ऋ०वे० १.१७.२३; ५.६७.२३।
धर्तारो दिव ऋभवः सुहस्ताः। ऋ०वे० १०.६६.१०१।
धर्ता वज्री पुरुष्टुतः। ऋ०वे० १.११.४४; सा०वे० १.३५९४; २.६००४।
धर्ता विधर्ता धरुणो इत्यादि। देखें- धर्ता धरुणो।
धर्ता विधर्ता परमोत संदृक्‌। मै०सं० २.१०.३२: १३४.३. देखें- धाता विं।
धर्तासि। अ०वे० १८.३.३६; तै०सं० ७.१.११.१; का०सं०अश्व० १.२; तै०ब्रा० ३.८.३.५।
धर्तासि धरुणः। तै०सं० ७.१.११.१; का०सं०अश्व० १.२; तै०ब्रा० ३.८.३.६।
धर्ता ह त्वा धरुणो धारयातै। अ०वे० १८.३.२९१।
धर्त्रं चतुष्टोमः। वा०सं० १४.२३; मै०सं० २.८.४: १०९.८; का०सं० १७.४; २१.१; शत०ब्रा० ८.४.१.२६. देखें- धर्त्रश्‌।
धर्त्रम्‌ असि। वा०सं० १.१८; तै०सं० १.१.७.१; मै०सं० १.१.८; ४.१०; ४.१.८: १०.२; का०सं० १.७; ३१.६; शत०ब्रा० १.२.१.११; तै०ब्रा० ३.२.७.२;
शा०श्रौ०सू० ८.२४.३; आप० श्रौ० सू० १.२२.३; २३.३; मा०श्रौ०सू० १.२.३.४; प्रतीकः धर्त्रम्‌। का०श्रौ०सू० २.४.३२।
धर्त्रश्‌ चतुष्टोमः। तै०सं० ४.३.८.१; ५.३.४.४. देखें- धर्त्रं च०।
धत्रिं धरित्रि जनित्रि यमित्रि। आप० श्रौ० सू० १४.३३.२।
धर्त्री च धरित्री च मित्रावरुणयोर्‌ मित्रस्य धातुः। तै०सं० ४.४.११.२।
धर्त्री दिशा क्षत्रम्‌ इदं दाधार। तै०सं० ४.४.१२.३१; मै०सं० ३.१६.४१; १८८.१०; आ० श्रौ० सू० ४.१२.२१।
धर्त्र्य्‌ असि धरणी। वा०सं० १४.२१; मै०सं० २.८.३: १०८.१९; का०सं० १७.३; शत०ब्रा० ८.३.४.६,८।
धर्त्र्य्‌ असि धरित्री (मा०श्रौ०सू० धरुणा)। तै०सं० ४.३.७.२; मै०सं० २.८.३: १०९.१; मा०श्रौ०सू० ७.१.३।
धर्म इन्द्रो राजा (आ० श्रौ० सू०। शा०श्रौ०सू० धर्म इन्द्रस्‌) तस्य देवा विशस्‌ त इम आसते सामानि (आ० श्रौ० सू०। शा०श्रौ०सू० सामवेदो)
वेदः सोऽयम्‌। शत०ब्रा० १३.४.३.१४; आप० श्रौ० सू० १०.७.१०; शा०श्रौ०सू० १६.२.२८, ३०।
धर्मः। तै०आ० १०.६२.१; महाना० उप० २१.२।
धर्मकृते विपश्चिते पनस्यवे। ऋ०वे० ८.९८.१३; अ०वे० २०.६२.५३ देखें- ब्रह्मकृते इत्यादि।
धर्मगुप्तो मा गोपाय। गो०ब्रा० १.२.४।
धर्मगोपायम्‌ आजूगुपम्‌ अहम्‌। आ०ध०सू० १.२.४.२४।
धर्मं जिन्व। तै०सं० ३.५.२.२; ४.४.१.१; का०सं० १७.७; ३७.१७; पं०वि०ब्रा० १.९.२; वै०सू० २०.१३।
धर्मणा मित्रावरुणा विपश्चिता। ऋ०वे० ५.६३.७१।
धर्मणा यातयञ्ञना। ऋ०वे० ५.७२.२२।
धर्मणा वायुम्‌ आ विश (सा०वे० आरुहः)। ऋ०वे० ९.२५.२३; सा०वे० २.२७१३।
धर्मणे कं स्वधया पप्रथन्त। ऋ०वे० १०.८८.१४; नि० ७.२५४।
धर्मणे त्वा। का०सं० १७.७; गो०ब्रा० २.२.१३; पं०वि०ब्रा० १.९.२; वै०सू० २०.१३. (ओं) धर्मं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.११।
धर्मन्‌ दिवो धरुणे सत्यम्‌ अर्पितम्‌। ऋ०वे० १०.१७०.२२; सा०वे० २.८०४२।
धर्णं धर्धविदो जनाः। वा०ध०सू० १.१६२।
धर्मन्न्‌ ऋतस्य सुश्रियः। ऋ०वे० ९.७.१२; सा०वे० २.४७८२।
धर्मपत्नी पतिव्रता। ऋ० खि० १०.८५.१४।
धर्मं पुराणम्‌ अनु पालयन्ती। अ०वे० १८.३.१३ देखें- विश्वं पु०।
(ओं) धर्मराजं तर्पयामि। बौ०ध०सू० २.५.९.११।
धर्मराजाय स्वाहा। ऋ०वि० ३.७.४।
धर्म (आ०मं०पा० धर्मस्‌ ते) स्थूणाराजः। शा०गृ०सू० ३.३.८; आ०मं०पा० २.१५.१० (आ०गृ०सू० ७.१७.६) देखें- अगला।
धर्मस्थूणाराजं श्रीस्तूपम्‌ अहोरात्रे द्वारफलके। पा०गृ०सू० ३.४.१८. देखें- पूर्व।
धर्मस्य गोप्ताजनि। ऐ०ब्रा० ८.१२.५; १७.५।
धर्माणं तविषीम्‌। ऋ०वे० १.१८७.१२; वा०सं० ३४.७२; का०सं० ४०.८२; नि० ९.२५२।
धर्माणम्‌ अग्निं विदथस्य साधनम्‌। ऋ०वे० १०.९२.२२।
धर्मा भुवद्‌ वृजन्यस्य राजा। ऋ०वे० ९.९७.२३३।
धर्माय (जाँचें नमः)। मा०गृ०सू० २.१२.७। तुलना- कौ० सू० ७४.५।
धर्माय त्वा। तै०सं० ३.५.२.२; ४.४.१.१; का०सं० ३७.१७।
धर्माय सभाचरम्‌। वा०सं० ३०.६; तै०ब्रा० ३.४.१.२।
धर्माय स्वाहा। तै०आ० (आ०) १०.६७.१; महाना० उप० १९.२।
धर्मासि। तै०सं० १.१.७.२; मै०सं० १.१.८: ४.१०; ४.१.८: १०.३; का०सं० १.७; ३१.६; तै०ब्रा० ३.२.७.३; आप० श्रौ० सू० १.२३.१; मा०श्रौ०सू० १.२.३.४।
धर्मासि सुधर्म। वा०सं० ३८.१४; शत०ब्रा० १४.२.२.२९; तै०आ० ४.१०.२; ५.८.६; आप० श्रौ० सू० १५.११.२. प्रतीकः धर्मासि। का०श्रौ०सू० २६.६.१०।
धर्मेण पापम्‌ अप नुदन्ति। तै०आ० १०.६३.१३; महाना० उप० २२.१३।
धर्मे सर्वं प्रतिष्ठितम्‌। तै०आ० १०.६३.१४; महाना० उप० २२.१४।
धर्मो मा धर्मणः पातु। मै०सं० १.५.४: ७१.१५; १.५.११: ८०.११; आप० श्रौ० सू० ६.१९.१; मा०श्रौ०सू० १.६.२.१४।
धर्मो मे जनपदे चर्यताम्‌। कौशि०सू० १७.१९।
धर्मो विश्वस्य जगतः प्रतिष्ठा। तै०आ० १०.६३.११; महाना० उप० २२.११।
धर्योऽसि। शा०श्रौ०सू० ८.२४.३।
धर्षा (वा०सं०का०धर्षान्‌) मानुषः (का०सं० मानुषम्‌; तै०सं०। आप० श्रौ० सू० मानुषान्‌)। वा०सं० ६.८; वा०सं०का०६.२.२; तै०सं० १.३.८.१;
६.३.६.३; मै०सं० १.२.१५: २४.११; ३.९.६: १२४.७; का०सं० ३.५; ३६.८; शत०ब्रा० ३.७.४.२; आप० श्रौ० सू० ७.१३.८; मा०श्रौ०सू० १.८.३.६।
धा असि। तै०सं० १.१.९.३; २.६.४.४; का०सं० १.९; जै०ब्रा० १.८४; तै०ब्रा० ३.२.९.१३; आप० श्रौ० सू० २.३.९।
धात तोकाय तनयाय शं योः। ऋ०वे० ६.५०.७२।
धातर्‌ आयन्तु सर्वदा (तै०आ०। तै०उप० सर्वतः स्वाहा)। तै०आ० ७.४.३४; तै०उप० १.४.३४; कौशि०सू० ५६.१७४. देखें- समवयन्तु सर्वतः।
धातर्‌ विधातः कलशान्‌ अभक्षयम्‌। ऋ०वे० १०.१६७.३४; नि० ११.१२४।
धातः श्रेष्ठेन रूपेण। अ०वे० ५.२५.१०१।
धाता कृष्टीर्‌ अनिमिषाभिचष्टे। आ० श्रौ० सू० ६.१४.१६३।
धाता गर्भं (का०सं० क्षत्रं) दधातु ते। ऋ०वे० १०.१८४.१४; अ०वे० ५.२५.५४; का०सं० ४०.९४; शत०ब्रा० १४.९.४.२०४; बृह०उप० ६.४.२०४; सा०मं०ब्रा० १.४.६४; हि०गृ०सू० १.२५.१४; आ०मं०पा० १.१२.१४; मा०श्रौ०सू० २.१८.२४; पा०गृ०सू० १.१३४ (समालोचक टिप्पणी देखें- स्पेइजेर्‌, जातकर्म, पृ०१८)
धाता च म (मै०सं० मा) इन्द्रश्‌ च मे। वा०सं० १८.१७; तै०सं० ४.७.६.२; मै०सं० २.११.५: १४२.१३; का०सं० १८.१०।
धाता चार्यमा च। तै०आ० १.१३.३२। तुल०- अ०वे० ९.७.७।
धाता तद्‌ भद्रया पुनः। अ०वे० ४.१२.२३।
धाता ते हस्तम्‌ अग्रभीत्‌। हि०गृ०सू० १.५.९।
धाता ददातु (अ०वे० दधातु) दाशुषे। अ०वे० ७.१७.२१; आ० श्रौ० सू० ६.१४.१६१; शा०श्रौ०सू० ९.२८.३१; आ०गृ०सू० १.१४.३; शा०गृ०सू० १.२२.७१; नि० ११.१११;
धाता ददातु दाशुषे वसूनि। तै०सं० ३.३.११.३१; मै०सं० ४.१२.६१: १९५.१४; आ०मं०पा० २.११.४१ (आ०गृ०सू० ६.१४.२) देखें- धाता विश्वा।
धाता ददातु (अ०वे०। का०सं०। कौशि०सू० दधातु) नो रयिम्‌। अ०वे० ७.१७.११; तै०सं० २.४.५.११; ३.३.११.२१,३१; मै०सं० ४.१२.६१: १९५.१२;
का०सं० १३.१६१; आप० श्रौ० सू० १५.१८.६ (भाष्य); आ०मं०पा० २.११,११,३१, (आ०गृ०सू० ६.१४.२); हि०गृ०सू० २.१.२; २.२; ४.९. प्रतीकः धाता दधातु। कौशि०सू० ५९.१९। शा०श्रौ०सू० बृहदा० ४.८८(ँ). धातर्व्याः की तरह निर्देशित, अथवा धातृव्याः (जाँचें ऋचः)। कौशि०सू० ३५.१६।
धाता ददातु सुः देखें- धाता दधातु इत्यादि।
धाता दधातु दाशुषेः देखें-पूर्व के तीन छो़डकर
धाता दधातु नो इत्यादि। देखें- पूर्व के दो छो़डकर
धाता दधातु सविता त्रायमाणः। अ०वे० ८.१.१५२।
धाता दधातु (आप० श्रौ० सू० ददातु) सुमनस्यमानः। अ०वे० ७.१९.१२; मै०सं० २.१३.२२२: १६८.२; २.१३.२३२: १६९.४; का०सं० १३.१५२,१६२,;
४०.१२,१२२; आप० श्रौ० सू० १४.२८.४२; १७.१३.२२।
धाता दाधार पृथिवीम्‌। अ०वे० ६.६०.३१।
धाता दीक्षायाम्‌ (का०सं० दीक्षायां ब्रह्मवते)। तै०सं० ४.४.९.१; का०सं० ३४.१४; मा०श्रौ०सू० ३.६.२। तुल०- विश्वकर्मा दी।
धाता द्याम्‌ उत सूर्यम्‌। अ०वे० ६.६०.३२।
धाता धातुः पितुः पितानष्टो घर्मः। मा०श्रौ०सू० ३.१.२५। तुलना- अगला तथा अभिन्नो घर्मो।
धाता धातुः पितुः पिताभिन्नो घर्मो विश्वायुर्‌ यतो जातं तद्‌ अप्यगात्‌ स्वाहा। मा०श्रौ०सू० ३.१.२४। तुलना- पूर्व तथा अभिन्नो घर्मो।
धाता धार्तणां भुवनस्य यस्‌ पतिः। ऋ०वे० १०.१२८.७१; तै०सं० ४.७.१४.३१; का०सं० ४०.१०१. देखें- धाता विधाता भुवनस्य।
धाताधिपतिर्‌ आसीत्‌। वा०सं० १४.२८; तै०सं० ४.३.१०.१; मै०सं० २.८.६: ११०.९; का०सं० १७.५; शत०ब्रा० ८.४.३.६।
धाता पुत्रं यजमानाय दाता। तै०सं० ३.३.११.२३; शा०श्रौ०सू० .९.२८.३३; शा०गृ०सू० १.२२.७३; आ०मं०पा० २.११.२३।
धाता पुनातु। तै०आ० ६.३.२; ४.२; ९.२। तुल०- वायुः पुनातु।
धाता पुरस्ताद्‌ यम्‌ उद्‌ आ जहार। तै०आ० ३.१२.७१।
धाता पुष्टिं दधातु मे। अ०वे० १९.३१.३४।
धाता प्रजाया (आप० श्रौ० सू० प्रजानाम्‌) उत राय ईशे। तै०सं० ३.३.११.२१; आप० श्रौ० सू० ६.१४.१६१; शा०श्रौ०सू० ९.२८.३१; शा०गृ०सू० १.२२.७१; आ०मं०पा० २.११.२१ (आप०गृ०सू० ६.१४.२)।
धाता मा निरृत्या दक्षिणाया दिशः पातु। अ०वे० १८.३.२६१।
धाता मित्रः प्रजापतिः। अ०वे० ११.९.२५४।
धाता मे धाम्ना सुधां दधातु। का०सं० ५.५; ३२.५।
धातारम्‌ च विधातारम्‌। पा०गृ०सू० ३.४.८१।
धातारम्‌ उत पूषणम्‌। अ०वे० ११.६.३२; मै०सं० २.७.१३२: ९४.१७।
धाता रयिं सहवीरं तुरासः। ऋ०वे० ३.५४.१३४।
धाता रयिम्‌ अविदस्यं सदासाम्‌। ऋ०वे० ७.३९.६३।
धातार स्तुवते वयः। ऋ०वे० ८.७.३५३।
धाता रातिः सवितेदं जुषन्ताम्‌। अ०वे० ३.८.२१; ७.१७.४१; वा०सं० ८.१७१; तै०सं० १.४.४४.११; मै०सं० १.३.३८१: ४४.४; का०सं० ४.१२१;
१३.९१,१०; शत०ब्रा० ४.४.४.९१. प्रतीकः धाता रातिः। आप० श्रौ० सू० ९.१८.१६; १३.१८.४; मा०श्रौ०सू० २.५.४.१६। तुलना- अग्निर्‌ भागः सवितेदं। धाता वसूनां सुरभिः सृजानाम्‌। व०पू०ता०उप० १.१३।
धाता विधाता परमोत संदृक्‌ (का०सं० परमो न संवृक्‌)। ऋ०वे० १०.८२.२२; वा०सं० १७२६२; तै०सं० ४.६.२.१२; ५.७.४.३१; का०सं० १८.१२; नि० १०.२६२. देखें- धर्ता वि।
धाता विधाता भुवनस्य यस्‌ पतिः। अ०वे० ५.३.९१.देखें- धाता धातॄणां।