09 3.9

ऋचः सामानि भेषजा। अ०वे० ११.६.१४२
ऋचः सामानि यजूंषि.तै०ब्रा० १.२.१.२६३
ऋचा कपोतं नुदत प्रणोदम्‌। ऋ०वे० १०.१६५.५१; अ०वे० ६.२८.११; मा०श्रौ०सू० २.१७.११. प्रतीकः ऋचा कपोतम्‌। कौ० सू० ४६.७ ऋचा कुम्भीम्‌ अध्य्‌ अग्नौ श्रयामि। अ०वे० ९.५.५१. प्रतीकः ऋचा कुम्भीम्‌। कौ० सू० ६४.११
ऋचा गिरा मरुतो देव्य्‌ अदिते। ऋ०वे० ८.२७.५३
ऋचा त्वा छन्दसा सादयामि। मै०सं० २.१३.४, १५३.१३; आप०श्रौ० १७.१०.१; मा०श्रौ० ६.२.२
ऋचा दीक्षे यजुषा दीक्षे साम्ना दीक्षे पृथिव्या दीक्षेऽन्तरिक्षेण दीक्षे दिवा दीक्षे. । जै०ब्रा० २.६५(६४)
ऋचां त्वः पोषम्‌ आस्ते पुपुष्वान्‌। ऋ०वे० १०.७२.१११; नि० १.८१
ऋचा प्राणिहि। शा०गृ० १.२४.२
ऋचा मित्रं हवामहे। ऋ०वे० ५.६४.१२
ऋचां प्राची महती दिग्‌ उच्यते। तै० ब्रा० ३.१२.९.११; आप०श्रौ० १९.१५.६
ऋचा यामि मरुतो ब्रह्मणस्पतिम्‌। (सा०वे० ०पते)। ऋ०वे० ८.२७.१३; सा०वे० १.४८३; मै०सं० ४.१२.१३,. १७८.१४; का०सं० १०.१३३
ऋचा वनेमानृचः। ऋ०वे० १०.१०५.८२
ऋचा शोचन्तः संदहन्तो अव्रतान्‌। ऋ०वे० ९.७३.५२
ऋचा साम्ना यजुषा देवताभिः। तै० ब्रा० ३.७.६.१३२; आप०श्रौ० ४.८.४२
ऋचा स्तोमं समर्धय। वा०सं० ११.८१; तै०सं० ३.१.१०.११, ४.१.१.३१, ५.१.१.३; मै०सं० २.७.११, ७४.१०, ३.१.१, २.५; का०सं० १५.१११, १८.१९;
श०ब्रा० ६.३.१.२०१; आप०श्रौ० ११.२०.१, १६.१.७; मा०श्रौ० २.३.६.१८, ६.१.१; कौ० सू० ५.७१. प्रतीकः ऋचा स्तोमम्‌। वै० सू० १८.६, २८.७; मा०श्रौ०सू० १.१०.११
ऋचीषमायाध्रिगव ओहम्‌। ऋ०वे० १.६१.१३; अ०वे० २०.३५.१३ (खण्डः अध्रिगव ओहम्‌ इन्द्राय। नि० ५.११)
ऋचे त्वा। वा०सं० १३.३९; तै०सं० ४.२.९.६, ४.६.२, १०.१; मै०सं० २.७.१७, १०१.१४, २.१३.२० (द्वितीयांश), १६५.१३, १६६.१०; का०सं०
१६.१६, २२.५; श०ब्रा० ७.५.२.१३; तै० ऐ आ० १०.४०; का०श्रौ० १७.५.९; आप० श्रौ० १.१६.२७.२, १७.५.७, ६.११; मा०श्रौ० ६.१.७ (द्वितीयांश), ८.१९ ऋचेमं यज्ञं नो नय। (तै०सं० वह)। वा०सं० १८.६३३। तै०सं० ५.७.७.२३; का०सं० ४०.१३३; श०ब्रा० ९.५.१.४८३
ऋचे सम्‌ अनमत्‌। तै०सं० ७.५.२३.२; का०सं० अश्व० ५.२०
ऋचो अक्षरे (नृ०पू०ता०उप० ऽक्षरे) परमे व्योमन्‌। ऋ०वे० १.१६४.३९१; अ०वे० ९.१०.१८१; गो०ब्रा० १.१.२२; तै०ब्रा० ३.१०.९.४१; तै०आ०
२.११.११; श्वेत०उप०४.८१; नृ०पू०ता०उप० ४.२१, ५.२१; नि० १३.१०१
ऋचो गिरः सुष्टुतयः सम्‌ अग्मत। ऋ०वे० १०.९१.१२२
ऋचो नामास्मि यजूंषि नामास्मि सामानि नामास्मि। वा०सं० १८.६७
ऋचोऽनु वि क्रमेऽहम्‌। अ.वे. १०.५.३०
ऋचो यजूंषि सामानि। तै० ब्रा० ३.१२.८.११
ऋचो यस्यानूक्यम्‌। अ.वे. ९.६.१३
ऋचो याज्याभिः। का०सं० ३८.४; तै०ब्रा० २.६.५.८ (नीचे देखें- ऋचः पुरो०)
ऋचोर्‌ गर्भेऽध्याहित. । जै०ब्रा० २.१३३ (पृछ्येन का भाग)
ऋचो विद्वान्‌ पृथिवीं वेद संप्रति। गो०ब्रा० १.५.२५१
ऋचोऽस्य भागांश्‌ चतुरो वहन्ति। गो०ब्रा० १.५.२४१
ऋछन्ति ष्म निष्पदो मुद्गलानीम्‌। ऋ०वे० १०.१०२.६४
ऋछरा ये च ते शफाः। अ०वे० १०.९.२३२
ऋजवे त्वा। वा०सं० ३७.१०; मै०सं० ४.९.१, १२२.३; का०सं० अ० १.८; श०ब्रा० १४.१.२.२२; तै०आ० ४.३.३, ५.३.७; का०श्रौ० २६.१.२५;
मा०श्रौ० ४.१.२७
ऋजवे स्वाहा। तै०सं० ७.१.१७.१
ऋजिप्य ईम्‌ इन्द्रावतो न भुज्युम्‌। ऋ०वे० ४.२७.४१
ऋजिप्यं श्येनं प्रुषितप्‌सुम्‌ आ शुम्‌। ऋ०वे० ४.३८.२३
ऋजिप्यासो न वयुनेषु धूर्षदः। ऋ०वे० २.३४.४४
ऋजिश्वने दात्रं दाशुषे दाः। ऋ०वे० ६.२०.७४
ऋजिश्वने वैदथिनाय रन्धीः। ऋ०वे० ४.१६.१३२
ऋजीतिभी रशनाभिर्‌ गृभीतान्‌। ऋ०वे० १०.७९.७२
ऋजीतिर्‌ अग्न आ हुतिर्‌ विवक्षसे। ऋ०वे० १०.२१.२४
ऋजीते परि वृङ्‌धि नः। ऋ०वे० ६.७५.१२१; वा०सं० २९.४९१; तै०सं० ४.६.६.४१; मै०सं० ३.१६.३१, १८६.१७; आप०श्रौ० २०.१६.१२ (देखें-ज्याके
तथा वृजीते)
ऋजीत्य्‌ एनी रुशती महित्वा। ऋ०वे० १०.७५.७१
ऋजीपी श्येनो ददमानोअंशुम्‌। ऋ०वे० ४.२६.६१
ऋजीषिणं वृषणं सश्चत श्रिये। ऋ०वे० १.६४.१२४
ऋजीषी वज्री वृषभस्‌ तुराषाट्‌। ऋ०वे० ५.४०.४१; अ०वे० २.१२.७१; गो०ब्रा० २.४.२. प्रतीकः ऋजीषी वज्री। शा०श्रौ० ७.२३.९; नि० ५.१२ (देखें-
प्रदाता वज्री)
ऋजीषी शवसस्‌ पते। (सा०वे० पतिः)। ऋ०वे० ८.९०.५२; सा०वे० १.२४८२, २.७६१२
ऋजीषेणाजहान्‌ मृत्युम्‌। वा०सं० १९.७२२; का०सं० ३८.१२; तै०ब्रा० २.६.२.१२
ऋजुः पवस्व वृजिनस्य हन्ता। ऋ०वे० ९.९७.४३१
ऋजुं च गातुं वृजिनं च सोम। ऋ०वे० ९.९७.१८२
ऋज्जुनीती नो वरुणः। ऋ०वे० १.९०.११; सा०वे० १.२१८१; आ०ब्रा०६.६.२; का०ब्रा० २६.१०; गो०ब्रा० २.५.१२; आ०श्रौ० ७.२.१०; नि० ६.२१.
प्रतीकः ऋजुनीती नः शा०श्रौ० १२.२.१४; ऋजुनीती। शा०श्रौ० १०.९.१६
ऋजु मर्तेषु वृजिना च पश्यन्‌। ऋ०वे० ४.१.१७४, ६.५१.२३, ७.६०.२४
ऋजुमुष्कान्‌ वृषणः शुक्राङ्‌श्‌ च। ऋ०वे० ४.२.२४
ऋजुं पन्थाम्‌ अनुपश्यमानाः। आप०श्रौ० १७.१३.२२ (नीचे देखें- ’ऊर्ध्वं‘ इत्यादि)
ऋजु यक्षतः सम्‌ ऋचा वपुष्टरा। ऋ०वे० २.३.७२
ऋजुर्‌ इच्‌ छङ्‌सो वनवद्‌ वनुष्यतः। ऋ०वे० २.२६.११
ऋजूयते नासत्या शचीभिः। ऋ०वे० १.११६.२३२
ऋजूयते यजमानाय सुन्वते। ऋ०वे० १०.१००.३२
ऋजूयते वृजिनानि ब्रुवन्त्‌ः। ऋ०वे० ५.१२.५४
ऋजूयन्तम्‌ अनु व्रतम्‌। ऋ०वे० १.१३६.५५
ऋजूयमानास तपन्‌ महित्वा। ऋ०वे० १०.८८.९४
ऋज्यद्‌ भूतं (वर्‌. लेच्‌त्‌. ऋग्य ऋग्‌ भूतं) यद्‌ असृज्यतेदम्‌। गो०ब्रा० १.१.९३
ऋज्रम्‌ उक्षण्यायने। ऋ०वे० ८.२५.२२१ (तुल०- बृ०दा० ६.६६)
ऋज्रा त्मना वहध्यइ। ऋ०वे० १०.२२.५२
ऋज्रा वाजं न गध्यं युयूषन्‌। ऋ०वे० ४.१६.१३; नि० ५.१५
ऋज्राय्‌ इन्द्रोत आददे। ऋ०वे० ८.६८.१५१
ऋज्राश्वः प्रष्टिभिर्‌ अम्बरीषः। ऋ०वे० १.१००.१७३
ऋज्राश्वं तं पितान्धं चकार। ऋ०वे० १.११६.१६२; नि० ५.२१
ऋज्राश्वः शतम्‌ एकं च मेषान्‌। ऋ०वे० १.११७.१८४
ऋज्रासो मा पृथिविष्ठाः सुदासः। ऋ०वे० ७.१८.२३३
ऋञ्ञसानः पुरुवार उक्थैः। ऋ०वे० ४.२१.५३
ऋण्‌कातिम्‌ अदाभ्यम्‌। ऋ०वे० ८.६१.१२२
ऋणक्‌ सपत्नान्‌ अधरांश्‌ च कृण्वत्‌। ऋ०वे०खि० १०.१२८.१०३ (देखें-भिन्दत्‌ सपत्नान्‌ तथा नुदन्‌ सपत्नान्‌)
ऋणंचयस्य प्रयता मघानि। ऋ०वे० ५.३०.१२३
ऋणंचये राजनि रुशमानाम्‌। ऋ०वे० ५.३०.१४२
ऋणम्‌ अस्मिन्‌ संनयति। आ०ब्रा० ७.१३.४१; शा०श्रौ० १५.१७१
ऋणरोगादि दारिद्रयम्‌। ऋ०वे०खि० ५.८७.२९१
ऋणा च धृष्णुश्‌ चयते। ऋ०वे० ९.४७.२३
ऋणा चिद्‌ यत्र ऋणया न उग्रः। ऋ०वे० ४.२३.७३
ऋणाति पश्वः सुधितेव बर्हणा। ऋ०वे० १.१६६.६४
ऋणाद्‌ ऋणम्‌ इव सं नय। अ०वे० १९.४५.११
ऋणान्‌ नो नर्णम्‌ एर्त्समानः। अ०वे० ६.११८.२३ (देखें-नेन्‌ न ऋणान्‌ तथा नें न ऋणान्‌)
ऋणावानं न पतयन्त सर्गैः। ऋ०वे० १.१६७.७४
ऋणावा बिभ्यद्‌ धनम्‌ इछमानः। ऋ०वे० १०.३४.१०३
ऋणोः पुरो वि दुरो अस्य विश्वाः। ऋ०वे० ६.१८.५४
ऋणो न तायुर्‌ अति धन्वा राट्‌। ऋ०वे० ६.१२.५४
ऋणोर्‌ अक्षं न चक्र्योः। ऋ०वे० १.३०.१४३; अ०वे० २०.१२२.२३; सा०वे० २.४३५३
ऋणोर्‌ अक्षं न शचीभिः। ऋ०वे० १.३०.१५३; अ०वे० २०.१२२.३३; सा०वे० २.४३६३
ऋणोर्‌ अप व्रजं द्विहः। ऋ०वे० ९.१०२.८२
ऋणोर्‌ अपः सीरा न स्रवन्तीः। ऋ०वे० १.१७४.९२, ६.२०.१२२
ऋणोर्‌ अपो अनवद्यार्णाः। ऋ०वे० १.१७४.२३
ऋत इयं पृथिवी श्रिता। गो०गृ० २.१.७३ (देखें-ऋते भूमिर्‌ तथा तुलना ऋते समुद्र)
ऋतं यती सरमा गा अविन्दत्‌। ऋ०वे० ५.४५.७३
ऋतं येमान ऋतम्‌ इद्‌ वनोति। ऋ०वे० ४.२३.१०१
ऋतं येमुः सुध्य आशुषाणाः। ऋ०वे० ४.२.१४४
ऋतं यो अग्ने अनृतेन हन्ति। ऋ०वे० १०.८७.११२; अ०वे० ८.३.११२
ऋतं योनिः। मै०सं० २.१३.२, १५३.६
ऋतं वदन्त ऋतयुक्तिम्‌ अग्मन्‌। ऋ०वे० १०.६१.१०२
ऋतं वदन्ताव्‌ ऋतोद्येषु। अ०वे० १४.१.३१२
ऋतं वदन्तो अनृतं रपेम। अ०वे० १८.१.४२ (देखें-’ऋता‘ इत्यादि)
ऋतं वदन्न्‌ ऋतद्युम्न। ऋ०वे० ९.११३.४१
ऋतं वदिष्यामि। तै०आ० ७.१.१; तै०उप० १.१.१.; शा०गृ० ६.४.७; मा०श्रौ०सू० १.४.४
ऋतं वर्षिष्ठम्‌ उप गाव आगुः। ऋ०वे० ३.५६.२२
ऋतं वोचे नमसा पृच्‌ह्यमानः। ऋ०वे० ४.५.१११
ऋतं शंसन्त ऋजु दीध्यानाः। ऋ०वे० १०.६७.२१; अ०वे० २०.९१.२१
ऋतं शंसन्त ऋतम्‌ इत्‌ त आहुः। ऋ०वे० ३.४.७३, ७.८३
ऋतं सत्यं विजिग्यानं विवाचनम्‌ अन्तो वाचो विभुः सर्वस्माद्‌ उत्तरं ज्योतिर्‌ ऊधर्‌ अप्रतिवादः पूर्वं सर्वं वाक्‌ पराग्‌ अर्वाक्‌ सप्रु सलिलं धस्नु
पिन्वति। ऐ०आ० ५.३.२.१
ऋतं सत्यं तपो राष्ट्रम्‌। अ.वे. ११.७.१७१
ऋतं सत्यम्‌। तै०सं० ४.१.४.४, ५.१.५.८; शा०श्रौ० १४.१६.६ (देखें-अगला)
ऋतं सत्यम्‌ ऋतं सत्यम्‌। वा०सं० ११.४७; मै०सं० २.७.४, ७९.९, ३.१.६, ८.३; का०सं० १६.४, १९.५; श०ब्रा० ६.४.४.१०; मा०श्रौ० ६.१.१.
प्रतीकः ऋतं सत्यम्‌। का०श्रौ० १६.३.११ (देखें-पूर्व का)
ऋतं सत्यं परं ब्रह्म। तै०आ० १०.१२.११; महाना०उप०१२.११
ऋतं सत्येऽधाम्‌। (तै०ब्रा० आप०श्रौ० धायि) तै०सं० ७.१.१८.२; का०सं० अश्व० १.९.; तै०ब्रा० ३.७.७.४; आप०श्रौ० १०.९.४
ऋतं सत्ये प्रतिष्ठितम्‌। सा०मं०ब्रा० २.४.१०१ (तुल०- गो०गृ० ४.५.३.१; ख०गृ०सू० ४.१.१५ तथा ऋते सत्यं)
ऋतं सपन्तो अमृतम्‌ एवैः। ऋ०वे० १.६८.४२
ऋतं स पात्य्‌ अरुषस्य वृष्णः। ऋ०वे० ५.१२.६२
ऋतं सपाम्य्‌ अरुषस्य वृष्णः। ऋ०वे० ५.१२.२४
ऋतं सासाह महि चित्‌ पृतन्यतः। ऋ०वे० ८.८६.५३
ऋतं सिन्धवो वरुणस्य यन्ति। ऋ०वे० २.२८.४२
ऋतं होता न इषितो यजाति। ऋ०वे० ७.३९.१४
ऋतं ह्य्‌ अस्याम्‌ आर्पितम्‌। अ.वे. १०.१०.३३३
ऋतजात ऋतावरि। अ०वे० ५.१५.१३-११३
ऋतजाता अरेपसः। ऋ०वे० ५.६१.१४३
ऋतजाता ऋतावृधः। अ०वे० १८.२.१५२ (देखें-ऋतावान ऋतजाता तथा ऋतावान ऋतावृधः)
ऋतजिच्‌ च सत्यजिच्‌ च। वा०सं० १७.८३; तै०सं० ४.६.५.६; मै०सं० २.६.६, ६७.१५, २.११.१, १४०.२; का०सं० १८.६; मा०श्रौ० ६.२.५
ऋतज्येन क्षिप्रेण ब्रह्मणस्‌ पतिः। ऋ०वे० २.२४.८१
ऋतं च मेऽमृतं च मे। वा०सं० १८.६; तै०सं० ४.७.३.२; मै०सं० २.११.३, १४१.१०; का०सं० १८.९
ऋतं च मे सत्यं चाभूताम्‌। तै० ब्रा० ३.७.७.४; आप०श्रौ० १०.९.४
ऋतं च यत्र श्रद्धा च। अ०वे० १०.७.११३
ऋतं च सत्यं च वदत। तै०सं० ३.२.७.१; आ०श्रौ० ५.२.१४; वै० सू० १७.४ (तुल०- इस तथा अगले, ऋतश्‌ च के लिए)
ऋतं च सत्यं चाभीधात्‌। ऋ०वे० १०.१९०.११; तै०आ० १०.१.१३१; महाना०उप०५.५१. प्रतीकः ऋतं च सत्यं च। शा०गृ० १.४.२; बौ०ध०सू०
४.४.२; महा०भा० १२.१५२.३० (देखें-अघमर्षण) (तुल०- नीचे पूर्व)
ऋतं च स्थ सत्यं च स्थ। आप०श्रौ० १६.३३.१
ऋतं चिकित्व ऋतम्‌ इच्‌ चिकिद्धि। ऋ०वे० ५.१२.२१
ऋतधामासि स्वर्ज्योतिः। (तै०सं० आप०श्रौ० सुवरो)। वा०सं० ५.३२; तै०सं० १.३.३.१; मै०सं० १.२.१२, २१.१५; का०सं० २.१३; पं०वि०ब्रा०
१.४.९; शा०श्रौ० ६.१२.२३; आप०श्रौ० ११.१४.१०. प्रतीकः ऋतधाम। ला०श्रौ० २.२.२०
ऋतधीतय आ गत। ऋ०वे० ५.५१.२१
ऋतधीतयो रुरुचन्त दस्माः। ऋ०वे० ४.५५.२४
ऋतधीतयो वक्मराजसत्याः। ऋ०वे० ६.५१.१०४
ऋतधीतिभिर्‌ ऋतयुग्‌ युजानः। ऋ०वे० ६.३९.२२
ऋतं तपः। तै०आ० १०.८.१; महाना०उप०८.१
ऋतं त्वा सत्येन परिषिञ्चामि। (कौ०सू० जातवेदः जो़डता है) तै०ब्रा २.१.११.१; शा०श्रौ० २.६.१०; आप०श्रौ० ६.५.४; कौ० सू० ३.४. प्रतीकः ऋतं त्वा। वै० सू० ७.४ (देखें-ऋतसत्याभ्यां)
ऋतं दिवे तद्‌ अवोचं पृथिव्यै। ऋ०वे० १.१८५.१०१; आ०श्रौ० ३.८.१
ऋतं देवाय कृण्वते सवित्रे। ऋ०वे० २.३०.११ (तुल०- बृ. दा. ४.८४)
ऋतं नात्येति किं (गो०गृ० कश्‌) चन। तै० ब्रा० १.५.५.१२; आप०श्रौ० ८.४.२२; मा०श्रौ० १.७.२.२३२; गो०गृ० २.१.७२ (तुल०- ऋते सत्यं)
ऋतपर्णक योऽवधीः। आप०श्रौ० २१.२०.३२. पढें- ऋतुपर्णकयोवधी (? देखें-ण् त् र् ह्‌, अश्उ ;न्ग्ग् ७४३)
ऋतपात्रम्‌ असि। पं०वि०ब्रा० १.२.३; ला०श्रौ० १.९.२०
ऋतप्रजाता भग इद्‌ वः स्याम। तै०सं० ३.१.८.२२ (देखें-उत प्रजाता)
ऋतप्रजातां बृहतीम्‌ अविन्दत्‌। ऋ०वे० १०.६७.१२; अ०वे० २०.९१.१२
ऋतम्‌ अग्रे प्रथमं जज्ञे। आ०गृ०सू० १.५.४१ (तुल०- ऋतम्‌ एव)
ऋतम्‌ अत्र नकिर्‌ अस्मा अपीपेत्‌। ऋ०वे० १०.३१.११४
ऋतम्‌ अर्षन्ति सिन्धवः। ऋ०वे० १.१०५.१२३
ऋतम्‌ अवस्रन्न्‌ उषसो विभातीः। ऋ०वे० ४.२.१९२; अ०वे० १८.३.२४२
ऋतम्‌ अवादिषम्‌। तै०आ० ७.१२.१; तै०उप० १.१२.१; मा०श्रौ०सू० १.४.८
ऋतम्‌ असि। तै०सं० १.१.९.३, ७.१.२०.१; का०सं० ३९.६; का०सं० अश्व० १.११; तै०ब्रा० ३.२.९.१२, ७.७.२; आप०श्रौ० २.३.७, १०.६.५,
१६.३१.१
ऋतम्‌ असि सत्यं नाम। तै०सं० ३.३.५.१.३
ऋतम्‌ ऋतपाः सुवर्वाट्‌ स्वाहा। तै०सं० ३.२.८.१
ऋतम्‌ ऋतवादिभ्यः। वा०सं० ५.७; तै०सं० १.२.११.१; का०सं० २.८; मै०सं० १.२.७, १७.२; आ०ब्रा०१.२६.५; गो०ब्रा० २.२.४; श०ब्रा० ३.४.३.२१;
आ०श्रौ० ४.५.७; शा०श्रौ० ५.८.५; वै०सू० १३.२४; ला०श्रौ० ५.६.९
ऋतम्‌ ऋताय पवते सुमेधाः। ऋ०वे० ९.९७.२३२
ऋतम्‌ ऋतेन सपन्ता। ऋ०वे० ५.६८.४१; सा०वे० २.८१६१
ऋतम्‌ एव परमेष्ठि। (गो०गृ० प्रथमम्‌) तै०ब्रा० १.५.५.११; आप०श्रौ० ८.४.२१; मा०श्रौ० १.७.२.२३१; गो०गृ० २.७.११ (तुल०- ऋतम्‌ अग्रे) ऋतम्‌ एषां प्रशास्तासीत्‌। तै० ब्रा० ३.१२.९.४३
ऋतं पिपर्‌त्य्‌ अनृतं नि तारीत्‌। (अ०वे० पाति)। ऋ०वे० १.१५२.३४; अ०वे० ९.१०.२३४
ऋतं प्रपद्ये। तै० ब्रा० ३.५.१.१; पा०गृ०सू० ३.४.६
ऋतं भरत्‌ सुभृतं चार्व इन्दुः। ऋ०वे० ९.९७.२४४
ऋतं मन्वाना व्य्‌ अदर्दिरुर्‌ वलम्‌। ऋ०वे० १०.१३८.१२
ऋतये स्तेनहृदयम्‌। वा०सं० ३०.१३ (देखें-ऋत्यै‘ इत्यादि)
ऋतव एव प्र-वो-वाजाः। गो०ब्रा० १.५.२३१ (तुल०- प्र वो वाजा)
ऋतवः परिवत्सराः। तै० ब्रा० १.५.५.६४; आप०श्रौ० ८.२१.१४; मा०श्रौ० १.७.८.८२
ऋतवश्‌ च मे कल्पन्ताम्‌। तै०आ० ३.७.३ (तुल०- ऋतवस्‌ ते क० तथा ऋतवो मे क०)
ऋतवस्‌ त ऋतुथा पर्व। (तै०सं० । का०सं० अश्व० परुः)। वा०सं० २३.४०१; तै०सं० ५.२.१२.११; का०सं० अश्व० १०.६१
ऋतवस्‌ तम्‌ अबध्नत। अ०वे० १०.६.१८१
ऋतवस्‌ ते कल्पन्ताम्‌। वा०सं० २७.४५; का०सं० ४०.६; श०ब्रा० ८.१.४.८; तै०आ० ४.१९.१ (देखें-ऋतवो मे कल्पन्ताम्‌ तथा तुलना ऋतवश्‌ च) ऋतवस्‌ ते यज्ञं वितन्वन्तु। वा०सं० २६.१४१
ऋतवस्‌ ते विहिता हायनीः। अ०वे० १२.१.३६३
ऋतवस्‌ त्वा पचन्तु। तै०आ० ४.२६.११
ऋतवस्‌ त्वा संवत्सराय परिददतु। सा०मं०ब्रा० १.५.१५
ऋतव (का०सं० ०वस्‌) स्थ ऋतावृधः। वा०सं० १७.३१; का०सं० १७.१०; श०ब्रा० ९.१.२.१८ (देखें-ऋतस्था स्थर्तावृधः)
ऋतवः स्थ संवत्सरे श्रिताः, मासानां प्रतिष्ठा, युष्मास्व इदम्‌ अन्तः, विश्वं यक्षं विश्वं भूतं विश्वं सुभूतम्‌, विश्वस्य भर्तारो विश्वस्य जनयितारः। तै०
ब्रा० ३.११.१.१५
ऋतवाकेन सत्येन। ऋ०वे० ९.११३.२३
ऋतवोऽङ्गानि। तै०सं० ५.७.२५.१; का०सं० अश्व० ५.५
ऋतवोऽधिपतय आसन। मै०सं० २.८.६, ११०.१०; का०सं० १७.५ (नीचे देखें- आ र्तवा अधिपतय)
ऋतवोऽभीशवः। अ०वे० ८.८.२२
ऋतवो मे कल्पन्ताम्‌। तै० ब्रा० ३.७.५.८; आप०श्रौ० ४.१०.९ (नीचे देखें- ऋतवस्‌ ते कल्पन्ताम्‌)
ऋतवोऽसृज्यन्त। वा०सं० १४.२९; तै०सं० ४.३.१०.१; श०ब्रा० ८.४.३.८ (देखें-आ र्तवा असृज्यन्त)
ऋतश्‌ च सत्यश्‌ च। वा०सं० १७.८२; तै०सं० ४.६.५.६; मै०सं० २.६.६, ६७.१६, २.११.१, १४०.३; का०सं० १८.६; मा०श्रौ० ६.२.५ (तुल०- नीचे
ऋतं च सत्यं)
ऋतश्रीर्‌ असि। तै०सं० १.१.९.३; तै०ब्रा० ३.२.९.१२; आप०श्रौ० २.३.७
ऋतसत्याभ्यां त्वा पर्यक्षामि। आ०श्रौ० २.२.११; मा०श्रौ० १.६.१.१०. प्रतीकः ऋतसत्याभ्याम्‌. वृ०हा०सं० ५.२५३ (देखें-ऋतं त्वा)
ऋत सत्याय त्वा दक्षिणां नयानि। शा०श्रौ० २.७.१४
ऋतसदनम्‌ असि। तै०सं० १.१.९.३; तै०ब्रा० ३.२.९.१२; आप०श्रौ० २.३.७ (तुल०- घर्मसद्‌ असि)
ऋतसद्‌ असि। तै०सं० ३.२.१०.१; मै०सं० १.१.१०, ६.७; का०सं० ३९.५; आप०श्रौ० १६.२९.२; मा०श्रौ० १.२.४.२१
ऋतसधस्थ। आप०श्रौ० २.३.१३
ऋतस्था स्थर्तावृधः। तै०सं० ४.४.११.४ (देखें-ऋतव स्थ ऋतावृधः)
ऋतस्य गर्भः (मै०सं० धामन्‌; का०सं० धाम) प्रथमा व्यूषुषी। तै०सं० ४.३.११.५१; मै०सं० २.१३.१०१, १६०.१२; का०सं० ३९.१०१; पा०गृ०सू०
३.३.५१
ऋतस्य गर्भं जनुषा (तै०ब्रा हविषा) पिपर्तन। ऋ०वे० १.१५६.३२; तै०ब्रा० २.४.३.९२
ऋतस्य गर्भो निहितो यमा परः। ऋ०वे० ९.६८.५२
ऋतस्य गोपा अधि इत्यादि। (देखें- ऋतस्य गोपाव्‌)
ऋतस्य गोपा न दभाय सुक्रतुः। ऋ०वे० ९.७३.८१
ऋतस्य गोपाव्‌ (मै०सं० गोपा) अधि तिष्ठतो रथम्‌। ऋ०वे० ५.६३.११; मै०सं० ४.१४.१२१, २३४.५
ऋतस्य गोप्त्री तपसः परस्वी। आ०मं०पा० परस्पी; मा०श्रौ०सू० तरुत्री)। सा०मं०ब्रा० १.६.२८१; आ०मं०पा० २.२.१०१ (आप०गृ० ४.१०.११);
मा०श्रौ०सू० १.२२.७१. प्रतीकः ऋतस्य गोप्त्री। गो०गृ० २.१०.३७
ऋतस्य जिह्वा पवते मधु प्रियम्‌। ऋ०वे० ९.७५.२१; सा०वे० २.५११
ऋतस्य ज्योतिषस्‌ पतिम्‌। अ.वे. ६.३६.१२; सा०वे० २.१०५८२; वा०सं० २६.६२; तै०सं० १.५.११.१२; मै०सं० ४.११.१२, १६०.११; का०सं० ४.१६२; आ०श्रौ० ८.१०.३२; शा०श्रौ० ३.३.५२
ऋतस्य ज्योतिषस्‌ पती। ऋ०वे० १.२३.५२; सा०वे० २.१४४२
ऋतस्य तन्तुं विततं विवृत्य। (वा०सं० विचृत्य; अ०वे० दृशे कम्‌)। अ०वे० २.१.५२; वा०सं० ३२.१२३; तै०आ० १०.१.४३; महाना०उप०२.६३ ऋतस्य तन्तुं मनसा मिम्मानः। अ०वे० १३.३.१९३
ऋतस्य तन्तुर्‌ विततः पवित्र आ। ऋ०वे० ९.७३.९१. प्रतीकः ऋतस्य तन्तुर्‌ विततः. वृ०हा०सं० ८.३५
ऋतस्य ते सदसीडे अन्तः। ऋ०वे० ३.५५.१२३
ऋतस्य त्वा ज्योतिषे। (मा०श्रौ० ०षे गृह्णामि) तै०सं० ३.३.५.२, ५; मा०श्रौ० ७.२.६
ऋतस्य त्वा देव स्तोम पदे विष्णोर्‌ धामनि विमुञ्चामि। पं०वि०ब्रा० १.६.५. प्रतीकः ऋतस्य त्वा। ला०श्रौ० २.११.१
ऋतस्य त्वा देवहविः पाशेन प्रतिमुञ्चामि। (का०सं० प्रतिमुञ्चाम्य्‌ अमुष्मै जुष्टम्‌; तै०सं० आप०श्रौ० पाशेनारभे)। वा०सं० ६.८; तै०सं० १.३.८.१;
मै०सं० १.२.१५, २४.११; का०सं० ३.५, २६.८; श०ब्रा० ३.७.४.१; आप०श्रौ० ७.१३.८. प्रतीकः ऋतस्य त्वा देवहविः पाशेन. मा०श्रौ० १.८.३.५; ऋतस्य त्वा। का०श्रौ० ६.३.२७ (देखें-देवस्य त्वा सवितुः हस्ताभ्याम्‌ ऋतस्य)
ऋतस्य त्वा मात्रायै गृह्णामि। मा०श्रौ० ७.२.६
ऋतस्य त्वा विधर्मणे। (मा०श्रौ० ०णे गृह्णामि) तै०सं० ३.३.५.२, ४; मा०श्रौ० ७.२.६
ऋतस्य त्वा विभूमने। तै०सं० ३.३.५.१, ४
ऋतस्य त्वा व्योमने (मा०श्रौ० ०व्योम्ने गृह्णामि) तै०सं० ३.३.५.१, ४; मा०श्रौ० ७.२.६
ऋतस्य त्वा सत्याय। (मा०श्रौ० ०य गृह्णामि) तै०सं० ३.३.५.२, ४; मा०श्रौ० ७.२.६
ऋतस्य त्वा सदसि क्षेमयन्तम्‌। ऋ०वे० ३.७.२३
ऋतस्य त्वा एनम्‌ आमुतः। मै०सं० ४.१४.१७४, २४४.५ (देखें-ऋतस्यर्तेन माम्‌)
ऋतस्य दृढा धरुणानि सन्ति। ऋ०वे० ४.२३.९१
ऋतस्य देवा अनु व्रता गुः। ऋ०वे० १.६५.३१
ऋतस्य देवीः सदसो बुधानाः। ऋ०वे० ४.५१.८३
ऋतस्य द्वारौ (पं०वि०ब्रा० ला०श्रौ० सू० द्वारौ स्थः) मा मा संताप्तम्‌। वा०सं० ५.३३; पं०वि०ब्रा० १.५.१; शा०श्रौ० ६.१२.१३; ला०श्रौ० २.३.९.
प्रतीकः ऋतस्य द्वारौ स्थः। ला०श्रौ० २.४.१; ऋतस्य द्वारौ। का०श्रौ० ९.८.२०
ऋतस्य धर्मनु अमृतस्य सारुणः। ऋ०वे० ९.११०.४२; सा०वे० २.८५८२
ऋतस्य धामन्‌ (तथा धाम) प्रथामा इत्यादि। (देखें- ऋतस्य गर्भः इत्यादि)
ऋतस्य धामन्‌ रणयन्त देवाः। ऋ०वे० ४.७.७२
ऋतस्य धाम वि मिमे पुरूणि। ऋ०वे० १०.१२४.३२
ऋतस्य धाम्नो अमृतस्य योनेह्‌। तै०सं० ४.२.७.२२ (देखें-ऋतस्य योनिं महिषस्य तथा घृतस्य धारां महिषस्य)
ऋतस्य धारा अनु तृन्धि पूर्वीः। ऋ०वे० ५.१२.२२
ऋतस्य धाराः सुदुघा दुहानाह्‌। ऋ०वे० ७.४३.४२
ऋतस्य धीतिभिर्‌ दमे। ऋ०वे० ९.१११.२३; सा०वे० २.९४२३
ऋतस्य धीतिम्‌ ऋषिषाड्‌ अवीवशत्‌। ऋ०वे० ९.७६.४२
ऋतस्य धीतिं ब्रह्मणो मनीषाम्‌। ऋ०वे० ९.९७.३४२; सा०वे० १.५२५२, २.२०९२; नि० १४.१४२
ऋतस्य धीतिर्‌ वृजिनानि हन्ति। ऋ०वे० ४.२३.८२; नि० १०.४१२
ऋतस्य धेना अनयन्त सस्रुतः। ऋ०वे० १.१४१.१४
ऋतस्य नः पतयो मृडयन्तु। ऋ०वे० ४.५७.२४; तै०सं० १.१.१४.३४; का०सं० ४.१५४, ३०.४४; मा०श्रौ० ७.२.६४; आ०मं०पा० २.१८.४८४; नि०
१०.१६४
ऋतस्य नः पथा नय। ऋ०वे० १०.१३३.६३
ऋतस्य नाभाव्‌ अधि। (अ०वे० अभि) सं पुनामि। (अ०वे० पुनाति)। ऋ०वे० १०.१३.३४; अ०वे० १८.३.४०४
ऋतस्य नाभिर्‌ अमृतं वि जायते। ऋ०वे० ९.७४.४२
ऋतस्य नावम्‌ आ रुहद्‌ रजिष्ठाम्‌। ऋ०वे० ९.८९.२२
ऋतस्य पत्नीम्‌ अवसे हुवेम। (अ०वे० हवामहे)। अ०वे० ७.६.२२; वा०सं० २१.५२; तै०सं० १.५.११.५२; का०सं० ३०.४२, ५२; मै०सं० ४.१०.१२,
१४४.१०; आ०श्रौ० २.१.२९२; शा०श्रौ० २.२.१४२
ऋतस्य पथा नमसा मियेधः। ऋ०वे० १०.७०.२३
ऋतस्य पथा नमसा विवासेत्‌। ऋ०वे० १०.३१.२२
ऋतस्य पथा नमसा हविष्मता। ऋ०वे० १.१२८.२२
ऋतस्य पथा पर्येहि। आप०श्रौ० ३.१९.६; मा०श्रौ० ५.२.१५.१५
ऋतस्य पथा प्रेत चन्द्रदक्षिणाः। वा०सं० ७.४५; वा०सं०काण्व० ९.२.६; तै०सं० १.४.४३.२, ६.६.१.३; मै०सं० १.३.३७, ४३.१६; का०सं० ४.९, २८.४; श०ब्रा० ४.३.४.१६. प्रतीकः ऋतस्य पथा प्रेत। मै०सं० ४.८.२, १०८.१६; मा०श्रौ० २.४.५.१३
ऋतस्य पथा सरमा विदद्‌ गाः। ऋ०वे० ५.४५.८४
ऋतस्य पथि वेधा अपायि। ऋ०वे० ६.४४.८१
ऋतस्य पथ्या अनु। (वा०सं०काण्व० उप)। ऋ०वे० ३.१२.७३; सा०वे० २.९२७३, १०४४३; वा०सं० ६.१२; वा०सं०काण्व० ६.३.१
ऋतस्य पदं कवयो नि पान्ति। ऋ०वे० १०.५.२३ (तुल०- अगला एक)
ऋतस्य पदे अधि दीद्यानम्‌। ऋ०वे० ४.५.९३
ऋतस्य पदे कवयो नि पान्ति। ऋ०वे० १०.१७७.२४; तै०आ० ३.११.४४, ५४, ११४; जै० उ० ब्रा० ३.३६.१४। (तुल०- अगला एक)
ऋतस्य पन्था असि देवानां छायामृतस्य नाम। तै०सं० ७.१.२०.१; का०सं० अश्व० १.११
ऋतस्य पन्थां न तरन्ति दुष्कृतः। ऋ०वे० ९.७३.६४
ऋतस्य पन्थाम्‌ अनु तिस्र आ गुः। अ०वे० ८.९.१३१; तै०सं० ४.३.११.११; मै०सं० २.१३.१०१, १६०.५; का०सं० ३९.१०१; आ०मं०पा० २.२०.३२१
(आप०गृ० ८.२२.५)
ऋतस्य पन्थाम्‌ अनु पश्य साधु। अ०वे० १८.४.३१
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्वेतवा उ। ऋ०वे० ७.४४.५२
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्व्‌ एति साधु। ऋ०वे० १.१२४.३३, ५.८०.४३
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्व्‌ एति होता। (देखें- अगला एक)
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्व्‌ एमि साधुया। ऋ०वे० १०.६६.१३२
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्व्‌ एमि। (आप०श्रौ० एति) होता। आ०श्रौ० १.३.२५; आप०श्रौ० २४.१२.७४
ऋतस्य पन्थाम्‌ अन्व्‌ एषि विद्वान्‌। अ०वे० १७.१.१६६४
ऋतस्य पस्त्यसदो अदब्धान्‌। ऋ०वे० ६.५१.९२
ऋतस्य प्रथमा द्वाः। अ०वे० ९.३.२२४
ऋतस्य प्रेषा ऋतस्य धीतिः। ऋ०वे० १.६८.५१
ऋतस्य बुध्न उषसाम्‌ इषङ्‌यन्‌। ऋ०वे० ३.६१.७१
ऋतस्य बोध्य्‌ ऋतचित्‌ स्वाधीः। ऋ०वे० ४.३.४२
ऋतस्य ब्रह्म प्रथमोत जज्ञे। तै० ब्रा० २.४.७.१०३ (देखें-भूतानां ब्रह्मा)
ऋतस्य भागे यजमानम्‌ आ भजत्‌। ऋ०वे० १.१५६.५४
ऋतस्य मन्ये मनसा जविष्ठा। ऋ०वे० ४.२.३२
ऋतस्य मा प्रदिशो वर्धयन्ति। ऋ०वे० ८.१००.४३
ऋतस्य मित्रावरुणा पथा वाम्‌। ऋ०वे० ७.६५.३३
ऋतस्य या अभ्रिक्षन्ति गोपाः। ऋ०वे० १.१६३.५४; वा०सं० २९.१६४; तै०सं० ४.६.७.२४; का०सं० ४०.६४
ऋतस्य याति पथिभिः कनिक्रदत्‌। ऋ०वे० ९.८६.३३२
ऋतस्य याः सदने कोशे अङ्‌ग्‌ध्वे। ऋ०वे० १०.१००.१०२
ऋतस्य योगे वनुषः। ऋ०वे० ३.२७.११२
ऋतस्य योगे वि ष्यध्वम्‌ ऊधः। ऋ०वे० १०.३०.११३; नि० ६.२२३
ऋतस्य योनयोऽमृतस्य धाम। ऋ०वे०खि० ९.६७.१५१
ऋतस्य योना इह इत्यादि। (देखें- ’ऋतस्य योनाव्‌‘ इत्यादि)
ऋतस्य योना क्षयतः समोकसा। ऋ०वे० १०.६५.८२
ऋतस्य योना गर्भे सुजातम्‌। ऋ०वे० १.६५.४२
ऋतस्य योना महिषा अहेषत। ऋ०वे० ९.८६.२५४ (तुल०- ऋतस्य योनौ महिषा)
ऋतस्य योनाव्‌ अशयद्‌ दमूनाः। ऋ०वे० ३.१.११३
ऋतस्य योना विघृत्‌ मदन्ती। ऋ०वे० ३.५४.६२
ऋतस्य योनाव्‌ (वा०सं०काण्व० मै०सं०। का०सं० अश्व० योना) इह सादयामि। वा०सं० २९.६४; वा०सं०काण्व० ३१.६४; तै०सं० ५.१.११.३४; मै०सं० ३.१६.२४, १८४.९; का०सं० अश्व० ६.२४
ऋतस्य योना वृषभस्य नीडे। ऋ०वे० ४.१.१२२
ऋतस्य योना सदने पुनर्भवः। ऋ०वे० ९.७२.६४
ऋतस्य योन्वा सम्‌ अरन्त नाभयः। ऋ०वे० ९.७३.१२
ऋतस्य योनिं विमृशन्त आसते। ऋ०वे० १०.६५.७२
ऋतस्य योनिम्‌ आसदः। ऋ०वे० ५.२१.४४
ऋतस्य योनिम्‌ आसदम्‌। ऋ०वे० ३.६२.१३३, ९.८.३३, ६४.२२३; तै०सं० १.३.४.२४ (देखें-’अर्कस्य‘ इत्यादि) तथा ’देवाना‘ इत्यादि)
ऋतस्य योनिं महिषस्य धाराम्‌। वा०सं० १२.१०५२; का०सं० १६.१४२; श०ब्रा० ७.३.१.२३ (नीचे देखें- ऋतस्य धाम्नो)
ऋतस्य योनिर्‌ अमृतं विजायते। का०सं० ३५.६२
ऋतस्य योनौ तन्वो जुषन्त। ऋ०वे० १०.८.३४
ऋतस्य योनौ महिषा अगृभ्णन्‌। (तै०सं० का०सं० । आ०मं०पा० अहिन्वन्‌) तै०सं० ४.२.२.२४; मै०सं० २.७.९४, ८६.१०; का०सं० १६.९४;
आ०मं०पा० २.११.२३४ (देखें-अपाम्‌ उपस्थे महिषा अवर्धन्‌ तथा तुलना अपाम्‌ उपस्थे महिषा अगृभ्णत तथा ऋतस्य योना महिषा)
ऋतस्य योनौ सुकृतस्य लोके। ऋ०वे० १०.८५.२४३; अ०वे० १४.१.१९३; का०श्रौ० ३.८.२३ (तुल०- उरुं लोकं सुगम्‌ तथा धातुश्‌ च योनौ)
ऋतस्य योषा न मिनाति धाम। ऋ०वे० १.१२३.९३
ऋतस्य रश्मिम्‌ अनुयछमाना। ऋ०वे० १.१२३.१३१
ऋतस्य रश्मिम्‌ आददे। ऋ०वे० ५.७.३४; तै०सं० २.१.११.३४; मै०सं० ४.१२.४४, १८७.१२
ऋतस्यर्तम्‌ असि। तै०सं० ७.१.२०.१; का०सं० अश्व० १.११
ऋतस्यर्तेन माम्‌ उत। (तै०आ० इत) तै०ब्रा० ३.७.१२.१४; तै०आ० २.३.१४ (देखें-ऋतस्य त्व्‌ एनम्‌)
ऋतस्यतेन मुञ्चत। अ०वे० ६.११४.१४; तै०ब्रा० २.४.४.८४
ऋतस्यर्तेनदित्याः। अ०वे० ६.११४.२१; तै०ब्रा० २.४.४.८१
ऋतस्य वक्षि पथिभी रजिष्ठैः। मै०सं० ४.१३.७४, २०८.११; का०सं० १८.२१४; तै०ब्रा० ३.६.११.३४; नि० ८.१९४
ऋतस्य वा केशिना योग्याभिः। ऋ०वे० ३.६.६१
ऋतस्य वार असि क्षयम्‌। ऋ०वे० १.१३२.३३
ऋतस्य वा वनुषे पूर्व्याय। ऋ०वे० ४.४४.३३; अ०वे० २०.१४३.३३
ऋतस्य वा सदसि त्रासीथां नः। ऋ०वे० ५.४१.१३; मै०सं० ४.१४.१०३, २३१.१०
ऋतस्य वृष्णे असुराय मन्म। ऋ०वे० ५.१२.१२
ऋतस्य वो रथ्यः पूतदक्षान्‌। ऋ०वे० ६.५१.९१
ऋतस्य शुचि दर्शतम्‌ अनीकम्‌। ऋ०वे० ६.५१.१३
ऋतस्य शुष्मस्‌ तुरया उ गव्युः। ऋ०वे० ४.२३.१०२
ऋतस्य शृङ्गम्‌ उर्विया वि पप्रथे। ऋ०वे० ८.८६.५२
ऋतस्य श्लोको बद्धिरा ततर्द। ऋ०वे० ४.२३.८३; नि० १०.४१३ (तुल०- बृ. दा. २.४३)
ऋतस्य सदने सीदामि। पं०वि०ब्रा० १.२.२; कौ० सू० ३.७, १३७.३९. प्रतीक ऋतस्य सदने। ला०श्रौ० १.९.१७
ऋतस्य सद्म वि चरामि विद्वान्‌। ऋ०वे० ३.५५.१४३
ऋतस्य सानाव्‌ अधि चक्रमाणाः। ऋ०वे० १०.१२३.३३
ऋतस्य सानाव्‌ अधि विष्टपि भ्राट्‌। ऋ०वे० १०.१२३.२३
ऋतस्य सा पयसापिन्वतेडा। ऋ०वे० ३.५५.१३३
ऋतस्य सामन्‌ रणयन्त देवाः। ऋ०वे० १.१४७.१४
ऋतस्य सामन्‌ सरम्‌ आ रपन्ती। वा०सं० २२.२४; तै०सं० ४.१.२.१४, ७.१.११.१४; मै०सं० ३.१२.१४, १५९.१४; का०सं० अश्व० १.२४; तै०ब्रा०
३.८.३.४
ऋतस्य हि धेनवो वावशानाः। ऋ०वे० १.७३.६१
ऋतस्य हि प्रसितिर्‌ द्यौर्‌ उरु व्यचः। ऋ०वे० १०.९२.४१
ऋतस्य हि वर्तनयः सुजातम्‌। ऋ०वे० १०.५.४१
ऋतस्य हि शुरुधः सन्ति पूर्वीः। ऋ०वे० ४.२३.८१; आ०श्रौ० ९.७.३६; नि० ६.१६, १०.४११. प्रतीकः ऋतस्य हि शुरुधः। शा०श्रौ० १४.१६.१०
ऋतस्य हि सदसो धीतिर्‌ अद्यौत्‌। ऋ०वे० १०.१११.२१
ऋतस्याक्षिभुवो यथा। ला०श्रौ० ९.१०.६४ (देखें-सत्यस्याक्षि०)
ऋतात्‌ सत्यम्‌ उपागाम्‌। आप०श्रौ० ४.१६.१६, ६.११.४, १४.६
ऋतात्‌ सत्यम्‌ उपैमि। आप०श्रौ० ४.१.६, ६.५.३, ९.३
ऋताद्‌ इयर्मि ते धियं मनोयुजम्‌। ऋ०वे० ८.१३.२६३
ऋतान्‌ मा मुञ्चतांहसः। तै० ब्रा० ३.७.१२.२३ (देखें-कृतान्‌ नः)
ऋताय चित्रं घृतवन्तम्‌ इष्यति। ऋ०वे० १.३४.१०४
ऋता यजासि महिना वि यद्‌ भूः। ऋ०वे० ६.१५.१४३; तै०सं० ४.३.१३.५३; मै०सं० ४.१०.१३, १४१.५; तै०ब्रा० ३.५.७.६३, ६.१२.२३
ऋताय त्वा। का०सं० ३९.६; आप०श्रौ० १६.३१.१
ऋता यद्‌ गर्भम्‌ अदितिर्‌ भरध्यै। ऋ०वे० ६.६७.४२
ऋताय धेनत्‌ परमे दुहाते। ऋ०वे० ४.२३.१०४
ऋतायन्तीर्‌ अभि वावश्र इन्दुम्‌। ऋ०वे० ९.९४.२४
ऋताय पृथ्वी बहुले गभीरे। ऋ०वे० ४.२३.१०३
ऋताय सप्त दधिषे पदानि। ऋ०वे० १०.८.४३
ऋतायिनी मायिनी सं दधाते। ऋ०वे० १०.५.३१
ऋतायुभ्यां त्वा। वा०सं० ७.१०; तै०सं० १.४.५.१; मै०सं० १.३.७, ३३.१; का०सं० ४.२; श०ब्रा० ४.१.४.१०; आप०श्रौ० १२.१४.१२; मा०श्रौ०
२.३.५.६
ऋता वदन्तश्‌ चमसान्‌ अपिंशत। ऋ०वे० १.१६१.९४
ऋता वदन्तो अमृतं रपेम। ऋ०वे० १०.१०.४२ (देखें-’ऋतं‘ इत्यादि)
ऋताव्‌ अध्यायश्‌ छान्दसः। कौ० सू० १४१.३४१
ऋता वनथो अक्तुभिः। ऋ०वे० १.४६.१४३
ऋतावरी अद्रुहा देवपुत्रे। ऋ०वे० ४.५६.२३
ऋतावरी दिवो अर्कैर्‌ अबोधि। ऋ०वे० ३.६१.६१
ऋतावरीम्‌ अरुणप्सुं विभातीम्‌। ऋ०वे० ५.८०.१२
ऋतावरी यज्ञिये मा। (अ०वे० नः) पुनीताम्‌। अ.वे. ६.६२.१४; मै०सं० ३.११.१०४, १५६.८; तै०ब्रा० १.४.८.३४
ऋतावरी रक्षताम्‌ अंहसो रिषः। ऋ०वे० १०.३६.२२
ऋतावरी रजसो धारयत्कवी। ऋ०वे० १.१६०.१२
ऋतावरीर्‌ इव संक्रोशमानाः। ऋ०वे० ४.१८.६२
ऋतावरीर्‌ उप मुहूर्तम्‌ एवैः। ऋ०वे० ३.३३.५२; नि० २.२५२
ऋतावरी रोदसी सत्यवाचः। ऋ०वे० ३.५४.४२
ऋतावरीर्‌ योषणास्‌ तिस्रो अप्याः। ऋ०वे० ३.५६.५३
ऋतावस्‌ तुभ्यं चेतते सहस्वः। ऋ०वे० ३.१४.२२
ऋतावाजस्र उर्विया विभाति। ऋ०वे० २.३५.८२
ऋतावान इषिरा दूडभासः। ऋ०वे० ३.५६.८३
ऋतावान ऋतजाता ऋतावृधः। ऋ०वे० ७.६६.१३१ (तुल०- नीचे ऋतजाता ऋतावृधः)
ऋतावान ऋतावृधः। ऋ०वे० १०.१५४.४२ (देखें- ऋतजाता ऋतावृधः)
ऋतावानः कवयः पूर्व्यासः। ऋ०वे० ७.७६.४२
ऋतावानः कवयो यज्ञधीराः। ऋ०वे० ७.८७.३३
ऋतावानः प्रतिच्‌सक्ष्यानृता पुनः। ऋ०वे० २.२४.७१
ऋतावानं यज्ञियं विप्रम्‌ उक्थ्यम्‌। ऋ०वे० ३.२.१३१
ऋतावानं विचेतसम्‌। ऋ०वे० ४.७.३१
ऋतावानं वैश्वानरम्‌। अ.वे. ६.३६.११; सा०वे० २.१०५८१; वा०सं० २६.६१; तै०सं० १.५.११.११; मै०सं० ४.११.११, १६०.११; का०सं० ४.१६१,
६.१०, ७.१६; आ०ब्रा०५.१९.१५; आ०श्रौ० ८.१०.३१; शा०श्रौ० ३.३.५१, १०.१०.८. प्रतीकः ऋतावानम्‌। मा०श्रौ० ५.१.५.३२ (देखें-वैश्वानरं हवामहे) ऋतावानम्‌ आदित्यं चर्षणीधृतम्‌। ऋ०वे० ४.१.२४
ऋतावानम्‌ ऋतायवः। ऋ०वे० ८.२३.९१
ऋतावानं महिषं विश्वदर्शतम्‌। ऋ०वे० १०.१४०.६१; सा०वे० २.११७११; वा०सं० १२.११११; तै०सं० ४.२.७.३१; मै०सं० २.७.१४१, ९६.१; का०सं०
१६.१४; श०ब्रा० ७.३.१.३४
ऋतावानश्‌ चयमाना ऋणानि। ऋ०वे० २.२७.४४; तै०सं० २.१.११.५४; मै०सं० ४.१२.१४, १७७.१०; का०सं० ११.१२४
ऋतावाना जने-जने। ऋ०वे० ५.६५.२४ (तुल०- ऋतावनो जने०)
ऋतावाना नि षेदतुः। ऋ०वे० ८.२५.८१
ऋतावाना मनसो न प्रयुक्तिषु। ऋ०वे० १.१५१.८२
ऋतावाना यजसे पूतदक्षसा। ऋ०वे० ८.२५.१३ (तुल०- ऋतावाना सम्राजा पूता०)
ऋतावाना यद्‌ ईमहे। ऋ०वे० १.१३६.४७
ऋतावानाव्‌ ऋतम्‌ आ घोषथो बृहत्‌। ऋ०वे० १.१५१.४२, ८.२५.४३
ऋतावाना सम्राजा नमसे हिता। ऋ०वे० ८.२५.७३
ऋतावाना सम्राजा पूतदक्षसा। ऋ०वे० ८.२३.३०३ (तुल०- ऋतावाना यजसे)
ऋतावानो जने-जने। ऋ०वे० ५.६७.४२ (तुल०- ऋतावाना जने०)
ऋतावानो वरुणो मित्रो अग्निः। ऋ०वे० ७.३९.७२, ४०.७२, ६२.३२
ऋतावा पर्षति द्विषः। ऋ०वे० ५.२५.१४
ऋतावा यज्ञियो भुवः। ऋ०वे० ८.७५.३३; तै०सं० २.६.११.१३; मै०सं० ४.११.६३, १७४.१६; का०सं० ७.१७३
ऋतावा यस्य रोदसी। ऋ०वे० ३.१३.२१; आ०ब्रा०२.४०.६, ४१.८
ऋतावा स रोहिदश्वः पुरुक्षुः। ऋ०वे० १०.७.४३
ऋताव्‌ ऊर्ध्वं प्रातराशात्‌। कौ० सू० १४१.३४३
ऋताव्‌-ऋतौ प्रयुञ्ञानः। आ०श्रौ० २.१२.६३
ऋतावृधाव्‌ ऋतस्पृशा। ऋ०वे० १.२.८२; सा०वे० २.१९८२
ऋताषाद्‌ (वा०सं०काण्व० ऋताषाल्‌) ऋतधामाग्निर्‌ गन्धर्वः। वा०सं० १८.३८; वा०सं०काण्व० २०.२.१; तै०सं० ३.४.७.१; मै०सं० २.१२.२, १४५.१; का०सं० १८.१४; श०ब्रा० ९.४.१.७. प्रतीकः ऋताषाड्‌ ऋतधामा। आप०श्रौ० १७.२०.१; मा०श्रौ० ६.२.५; हि०गृ०सू० १.३.१३; मा०श्रौ०सू० १.११.१५; ऋताषाट्‌। का०श्रौ० १८.५.१६ (राष्ट्रभृद्‌-मन्त्रस्‌ की तरह उद्धरित। पा०गृ०सू० १.५.७)
ऋतीषाहं रयिं अस्मासु धत्त। ऋ०वे० १.६४.१५२
ऋतुग्रहाश्‌ च मेऽतिग्राह्याश्‌ च मे। तै०सं० ४.७.७.१
ऋतुथाद्य देवो देवेभ्यो हव्यवाट्‌। मै०सं० ४.१३.२, २०१.७; का०सं० १५.१३; तै०ब्रा० ३.६.२.२
ऋतुथेन्द्रो वनस्पतिः। वा०सं० २०.६५१; मै०सं० ३.११.३१, १४४.११; तै०ब्रा० २.६.१२.४१
ऋतुना प्रेष्य। तै०सं० ६.५.३.२ (द्वितीयांश), ३; आप०श्रौ० १२.२६.१७, १९; मा०श्रौ० २.४.२.१० (द्वितीयांश). प्रतीकः ऋतुना। तै०सं० ६.५.३.२, ३
(द्वितीयांश); श०ब्रा० ४.३.१.१०-१३; का०श्रौ० ९.१३.१३
ऋतुना यज्ञनीर्‌ असि। ऋ०वे० १.१५.१२२
ऋतुना यज्ञम्‌ आशाथे। ऋ०वे० १.१५.६३
ऋतुना यज्ञवाहसा। ऋ०वे० १.१५.११३; तै०ब्रा० २.७.१२.१३; आप०श्रौ० २१.७.१६३; मा०श्रौ० २.४.२.११३, ७.२.२३
ऋतुना सोमं पिबतम्‌। आप०श्रौ० २१.७.१६, १७; मा०श्रौ० २.४.२.११, ७.२.२। (तुल०- अगला)
ऋतुना सोमं पिबतु। का०सं० २८.२ (तुल०- पूर्व का)
ऋतुं नरो न प्र मिनन्त्य्‌ एते। ऋ०वे० ७.१०३.९२
ऋतुं नो ब्रूत यतमोऽतिरिक्तः। अ०वे० ८.९.१७२
ऋतुभिः प्रभुः। (का०सं० प्राभवत्‌) तै०सं० ४.४.८.१; का०सं० ३९.११
ऋतुभिः प्रेष्य। आप०श्रौ० १२.२६.१८; मा०श्रौ० २.४.२.१०. प्रतीकः ऋतुभिः। तै०सं० ६.५.३.२ (द्वितीयांश), ३; श०ब्रा० ४.३.१.१०, १२, १३;
का०श्रौ० ९.१३.१४
ऋतुभिर्‌ हवनश्रुतः। ऋ०वे० ६.५२.१०२; तै०सं० २.४.१४.५२; मै०सं० ४.१०.३२, १५०.१०; का०सं० १३.१५२
ऋतुभिष्‌ ट्‌वार्तवैः। अ०वे० ५.२८.१३१, १९.३७.४१; हि०गृ०सू० १.११.२१. प्रतीक????1 ऋतुभिष्‌ ट्‌वा। कौ० सू० ५८.११ (तुल०- ऋतुभ्यस्‌ त्वा०) ऋतुभिः सोमभूतमम्‌। तै० ब्रा० २.४.८.३२
ऋतुभ्यः षट्‌पदी। आ०गृ०सू० १.७.१९; शा०गृ० १.१४.६
ऋतुभ्यस्‌ त्वार्तवेभ्यः। अ०वे० ३.१०.१०१. प्रतीकः ऋतुभ्यस्‌ त्वा। कौ० सू० १३८.६ (तुल०- ऋतुभिष्‌ ट्‌वा०)
ऋतुभ्यः स्वाहा। वा०सं० २२.३८; तै०सं० ७.१.१५.१; मै०सं० ३.१२.७, १६२.१५; का०सं० अश्व० १.६; तै०ब्रा० ३.१.६.१; आ०श्रौ० २.४.१३
ऋतुयाजान्‌ द्विदेवत्यान्‌। आ०श्रौ० ५.५.२११ (देखें-द्विदेवत्यान्‌)
ऋतुर्‌ ऋतुना नुद्यमानः। तै०आ० १.३.२१
ऋतुर्‌ जनित्री तस्या अपस्‌ (गो०ब्रा० अपसस्‌) परि। ऋ०वे० २.१३.११; गो०ब्रा० २.४.१७. प्रतीकः ऋतुर्‌ जनित्री। आ०श्रौ० ६.१.२; शा०श्रौ० ९.४.३, १२.२६.१२ (ऋतुर्‌-जनित्रीय की तरह उद्धरित (जाँचें- सूक्त) शा०श्रौ० ११.१४.१०, २२)
ऋतुर्‌ हेमन्तो विष्ठया नः पिपर्त। (का०सं० विष्ठया पिपर्त नः) तै०सं० ४.४.१२.३२; मै०सं० ३.१६.४२, १८८.१४; का०सं० २२.१४२; आ०श्रौ०
४.१२.२२
ऋतुश्‌ च मे व्रतं च मे। तै०सं० ४.७.९.१ (देखें-अगला, व्रतं च म तथा व्रतं चर्तश्‌)
ऋतुश्‌ च व्रतं च। मै०सं० २.११.६, १४३.१२, ३.४.२, ४६.४ (नीचे देखें- पूर्व का)
ऋतुष्ठा (का०सं० ०ष्ठाः; का०सं० ०ष्ठास्‌) स्थ ऋतावृधः। (का०सं० स्थर्तस्पृशः)। वा०सं० १७.३२; मै०सं० २.८.१४, ११८.१७, ३.३.४, ३६.५;
का०सं० १७.१०; श०ब्रा० ९.१.२.१८
ऋतुः षष्ठे। वा०सं० ३९.६
ऋतूं्‌र्‌ (तै०ब्रा० ऋतून्‌) अन्यो विदधज्‌ जायते पुनः। (अ०वे० जायसे नवः)। ऋ०वे० १०.८५.१८४; अ०वे० ७.८१.१४, १४.१.२३४; मै०सं० ४.१२.२४, १८१.४; तै०ब्रा० २.७.१२.२४, ८.९.३४
ऋतूंर्‌ उत्सृजते इत्यादि। (देखें- ऋतून्‌ उत्सृजते इत्यादि)
ऋतूंस्‌ तन्वते (का०सं० ०वतीः) कवयः प्रजानतीः। तै०सं० ४.३.११.३३; मै०सं० २.३.१०३,१६१.९; का०सं० ३९.१०३; पा०गृ०सू० ३.३.५३
ऋतून्‌ अन्यो इत्यादि। (देखें- ऋतूंर्‌ अन्यो इत्यादि)
ऋतूनां जहका। तै०सं० ५.५.१८.; का०सं० अश्व० ७.८ (तुल०- वर्षाहूर्‌)
ऋतूनां तन्‌ निबोधत। तै०आ० १.३.३४
ऋतूनां त्वा वाजिनां वाजिनं भक्षयामि। ला०श्रौ० ४.१२.१७; का०श्रौ० ४.४.२३
ऋतूनाम्‌ उग्रम्‌ भ्रमयन्न्‌ उदेति। कौ० सू० ९९.२२
ऋतूनां पञ्चमः। तै०सं० ५.७.१८.१; का०सं० अश्व० १३.८
ऋतूनां पत्नी प्रथमेयम्‌ आगात्‌। तै०सं० ४.३.११.५१; मै०सं० २.१३.१०१, १५९.१४; का०सं० ३९.१०१; पा०गृ०सू० ३.३.५१. प्रतीकः ऋतूनां पत्नी।
मा०श्रौ० ६.२.१
ऋतून्‌। (अ०वे० ऋतूंर्‌) उत्सृजते वशी। अ०वे० ६.३६.२२; सा०वे० २.१०५९३; तै०ब्रा० २.४.१.१०४; आ०श्रौ० ८.९.७२; शा०श्रौ० १०.११.९२
ऋतून्‌ ऋतुभिः श्रपयति ब्रह्मणैकवीरः। वै०सू० १४.११
ऋतून्‌ को अस्याः क उ वेद रूपम्‌। मै०सं० २.१३.१०२, १५९.१६ (देखें-क ऋतून्‌)
ऋतून्‌ पृष्टीभिः। (का०सं० अश्व० पृष्टिभिः) तै०सं० ५.७.१७.१; का०सं० अश्व० १३.७
ऋतून्‌ प्रशासद्‌ वि दधाव्‌ अनुष्ठु। ऋ०वे० १.९५.३४
ऋतून्‌ बिभ्रती बहुधा विरूपान्‌। कौ० सू० १०१.२३
ऋतून्‌ ब्रूम ऋतुपतीन्‌। अ०वे० ११.६.१७१ (देखें-अगला)
ऋतून्‌ यज ऋतुपतीन्‌। अ०वे० ३.१०.९१ (देखें-पूर्व)
ऋतेकर्मम्‌ उदजायन्त देवाः। ऋ०वे० १०.५५.७४; सा०वे० २.११३४४
ऋते चैभ्योऽपि सिध्यति। वै० सू० ४.२३४
ऋतेन ऋतं धरुणं धारयन्त। ऋ०वे० ५.१५.२१
ऋतेन ऋतं नियतम्‌ ईड आ गोः। ऋ०वे० ४.३.९१
ऋतेन ऋतम्‌ अपिहितं ध्रुवं वाम्‌। ऋ०वे० ५.६२.११ (तुल०- बृ०दा० ५.८१)
ऋतेन गाव ऋतम्‌ आ विवेशुः। ऋ०वे० ४.२३.९४
ऋतेन गुप्त ऋतुभिश्‌ च सर्वैः। अ०वे० १७.१.२९१
ऋतेन तपः। का०सं० ३५.१५
ऋतेन तष्टा मनसा हितैषा। अ०वे० ११.१.२३१
ऋतेन त्वं सरस्वति। मै०सं० ४.१४.१७२, २४४.८; तै०ब्रा० ३.७.१२.२२; तै०आ० २.३.१२
ऋतेन त्वा। कौ० सू० ९०.५
ऋतेन त्वा गृह्णामि। मै०सं० १.२.६, १५.१; आप०श्रौ० १०.२६.१५
ऋतेन दीर्घम्‌ इषणन्त पृक्षे। ऋ०वे० ४.२३.९३
ऋतेन देवः सविता शमायते। ऋ०वे० ८.८६.५१
ऋतेन देवान्‌ हवते दिवस्‌ परि। ऋ०वे० ९.८०.१२
ऋतेन देवीर्‌ अमृता अमृक्ताः। ऋ०वे० ४.३.१२१
ऋतेन द्यावापृथिवी। मै०सं० ४.१४.१७१, २४४.८; तै०ब्रा० ३.७.१२.२१; तै०आ० २.३.११
ऋतेन नः पाहि। मै०सं० १.२.६, १५.१ (देखें-ऋतेन मा पाहि)
ऋतेन पुत्रो अदितेर्‌ ऋतावा। ऋ०वे० ४.४२.४३
ऋतेन भ्राजन्न्‌ अमृतं विचष्टे। वै० सू० १४.१२
ऋतेन मा पाहि। आप०श्रौ० १०.२६.१५ (देखें-ऋतेन नः पाहि)
ऋतेन मित्रावरुणा सचेथे। ऋ०वे० १.१५२.१४; मै०सं० ४.१४.१०४, २३१.८; तै०ब्रा० २.८.६.६४
ऋतेन मित्रावरुणौ। ऋ०वे० १.२.८१; सा०वे० २.१९८१
ऋतेन य ऋतजातो विवावृधे। ऋ०वे० ९.१०८.८३; सा०वे० २.७४५३
ऋतेन यन्तो अधि सिन्धुम्‌ अस्थुः। ऋ०वे० १०.१२३.४३
ऋतेन याव्‌ ऋतावृधौ। ऋ०वे० १.२३.५१; सा०वे० २.१४४१????1 प्रतीक ऋतेन यौ। शा०श्रौ० ३.८.१९, ९.२७.२
ऋतेन ये चमसम्‌ आ इरयन्त। अ०वे० ६.४७.३२; तै०सं० ३.१.९.२२; का०सं० ३०.६२; का०श्रौ० १०.३.२१२; मा०श्रौ० २.५.४.१७२
ऋतेन राजन्न्‌ अनृतं विविञ्चन्‌। ऋ०वे० १०.१२४.५३
ऋतेन विश्चं भुवनं वि राजथः। ऋ०वे० ५.६३.७३
ऋतेन वृत्रतुरा सर्वसेना। ऋ०वे० ६.६८.२४
ऋतेन शुष्मी हवमानोअर्कैः। तै० ब्रा० २.७.१३.२३; शा०श्रौ० १८.५.१३
ऋतेन सत्यम्‌ इन्द्रियम्‌। वा०सं० १९.७२-७९; मै०सं० ३.११.६, (अष्टमांश) १४८.१०, १३, १६, १४९.२, ६, १०, १३, १६; तै०ब्रा० २.६.२.१
(द्वितीयांश), २ (तृतीयांश), ३ (चतुर्थांश); का०सं० ३८.१ (अष्टमांश)
ऋतेन सत्यम्‌ ऋतसाप आयन्‌। ऋ०वे० ७.५६.१२३; मै०सं० ४.१४.१८३, २४७.७; तै०ब्रा० २.८.५.५३; बौ०ध०सू० १.६.१३.३३
ऋतेन सत्यवाकेन। कौ० सू० ९९.२३
ऋतेन (मा०श्रौ०सू० ऋतेऽव) स्थूणाम्‌ (आ०मं०पा०। हि०गृ०सू० स्थूणाव्‌; मा०श्रौ०सू० स्थूणा) अधि रोह वंश। (मा०श्रौ०सू० वंशः)। अ०वे०
३.१२.६१; आ०गृ०सू० २.९.२१; हि०गृ०सू० १.२७.७१; आ०मं०पा० २.१५.५१ (आप०गृ० ७.१७.५); मा०श्रौ०सू० २.११.१४३. प्रतीक????1 ऋतेन। कौ० सू०
४३.९
ऋतेन हि ष्मा वृषभश्‌ चिद्‌ अक्तः। ऋ०वे० ४.३.१०१
ऋतेनाग्न आयुषा वर्चसा सह। तै० ब्रा० १.२.१.१४२; आप०श्रौ० ५.८.८२
ऋतेनादित्या महि वो महित्वं। ऋ०वे० २.२७.८३; तै०सं० २.१.११.५३; मै०सं० ४.१४.१४३, २३९.३; का०सं० ११.१२३
ऋतेनादित्यास्‌ तिष्ठन्ति। ऋ०वे० १०.८५.१३; अ०वे० १४.१.१३; आ०मं०पा० १.६.१३
ऋतेनाद्रिं व्य्‌ असन्‌ भिदन्तः। ऋ०वे० ४.३.१११
ऋतेनाभिन्दन्‌ परिवत्सरे वलम्‌। ऋ०वे० १०.६२.२२
ऋतेनास्ते परीवृता। अ०वे० १०.८.३१२
ऋतेनास्य निवर्तये। (मा०श्रौ० ०य) तै०ब्रा० १.५.५.११, ३१, ५१, ७१; आप०श्रौ० ८.४.२१; मा०श्रौ० १.७.२.२३१
ऋते भूमिर्‌ इयं श्रिता। तै० ब्रा० १.५.५.१४; आप०श्रौ० ८.४.२४ (देखें-ऋते इयं तथा तुलना समुद्रेण पृथिवी)
ऋतेभ्यस्‌ त्वा। का०सं० ३९.६; आप०श्रौ० १६.३१.१
ऋतेऽव स्थूणा इत्यादि। (देखें- ऋते स्थूणाम्‌ इत्यादि)
ऋते सत्यं प्रतिष्ठितम्‌। आ०गृ०सू० १.५.४२ (तुल०- ऋतं नात्येति तथा ऋतं सत्ये प्र०)
ऋते समुद्र आहितः। तै० ब्रा० १.५.५.१३; आप०श्रौ० ८.४.२३; मा०श्रौ० १.७.२.२३३ (तुल०- ऋत इयं)
ऋते स विन्दते युधः। ऋ०वे० ८.२७.१७१
ऋते सीद। का०सं० ३९.६; आप०श्रौ० १६.३१.१
ऋत्यै जनवादिनम्‌। तै० ब्रा० ३.४.१.१४ (देखें-आत्यै‘ इत्यादि)
ऋत्यै स्तेनहृदयम्‌। तै० ब्रा० ३.४.१.७ (देखें-ऋतये इत्यादि)
ऋत्विग्भिर्‌ वेदपारगैः। गो०ब्रा० २.२.५४
ऋत्विग्विधानाय स्वाहा। तै० आ० आ० १०.६६
ऋत्विजां च विनाशाय। गो०ब्रा० २.२.५१
ऋत्विजो ये हविष्कृतः। अ०वे० १९.४२.२४; तै०ब्रा० २.४.७.११४
ऋत्वियवती स्थो अग्निरेतसौ। तै० ब्रा० १.२.१.१४; आप०श्रौ० ५.८.८; मा०श्रौ० १.५.२.४
ऋदूदरः सुहवो मा नो अस्यै। ऋ०वे० २.३३.५३
ऋदूदराः शृणवन्न्‌ अग्निजिह्वाः। ऋ०वे० ३.५४.१०२
ऋदूदरेण सख्या सचेय। ऋ०वे० ८.४८.१०१; तै०सं० २.२.१२.३१; मै०सं० ४.११.२१, १६४.९; का०सं० ९.१९१; नि० ६.४
ऋदूपे चिद्‌ ऋदूवृधा। ऋ०वे० ८.७७.११४,। नि० ६.३३४
ऋद्धं च म (मै०सं० मा) ऋद्धिश्‌ च मे। वा०सं० १८.११; तै०सं० ४.७.२.२; मै०सं० २.११.३, १४१.७; का०सं० १८.८
ऋद्धाः कर्मण्या अनपायिनो यथासन्‌। वा०सं०काण्व० २.५.८
ऋद्ध्‌यै स्वाहा। आप०श्रौ० ३.११.२ (देखें-ऋद्धयै स्वाहा)
ऋधक्‌ कृषे दासं कृत्‌व्यं हथैः। ऋ०वे० १०.४९.७४
ऋधक्‌ सा मरुतो दिद्युद्‌ अस्तु। ऋ०वे० ७.५७.४१
ऋधक्‌ सोम स्वस्तये। ऋ०वे० ९.६४.३०१; सा०वे० २.६१
ऋधग्‌ अया (तै०सं० मै०सं० का०सं० अयाड्‌) ऋधग्‌ उताशमिष्ठाः। (मै०सं० का०सं० ०शमिष्ट)। वा०सं० ८.२०३; तै०सं० १.४.४४.२३; मै०सं०
१.३.३८३, ४४.१५; का०सं० ४.१२३; श०ब्रा० ४.४.४.१२३; नि० ४.२५ (नीचे देखें- ध्रुवम्‌ अया)
ऋधग्‌ इत्था स मर्त्यः। ऋ०वे० ८.१०१.११; वा०सं० ३३.८७१. प्रतीक????1 ऋधग्‌ इत्था। शा०श्रौ० १०.६.६ (तुल०- बृ. दा. ६.१२४)
ऋधग्‌ घुवेम कविनेषितासः। ऋ०वे० ६.४९.१०४
ऋधग्‌ देवाङ्‌ इह यजा चिकित्वः। ऋ०वे० ३.२५.१३
ऋधग्‌ द्वेषः कृणुत विश्ववदसः। ऋ०वे० ८.१८.११३
ऋधग्‌ यज्ञो न मानुषः। ऋ०वे० १०.९३.८४
ऋधग्‌ यतो अनिमिषं रक्षमाणा। ऋ०वे० ७.६१.३४
ऋधङ्‌मन्त्रो योनिं य आ बभूव। अ०वे० ५.१.११. प्रतीकः ऋधङ्‌मन्त्रः। कौ० सू० १५.१, २२.१, ३५.१२
ऋधद्‌ यस्‌ ते सुदानवे। ऋ०वे० ६.२.४१ (देखें-स घा यस्‌ ते दिवो)
ऋधद्वारायाग्नये ददाश। ऋ०वे० ६.३.२२
ऋधीमहि सधमादस्‌ ते अद्य। ऋ०वे० ६.३७.१४
ऋध्याम कर्मापसा नवेन। ऋ०वे० १.३१.८३ (देखें-शकेम इत्यादि)
ऋध्याम ते वरुण खाम्‌ ऋतस्य। ऋ०वे० २.२८.५२; मै०सं० ४.१४.९२, २२८.१३
ऋध्याम स्तोमं सनुयाम वाजम्‌। ऋ०वे० १०.१०६.१११
ऋध्यामा त (मै०सं० ता) ओहैः। ऋ०वे० ४.१०.१४; सा०वे० १.४३४४, २.११२७४; वा०सं० १५.४४४, १७.७७४; मै०सं० १.१०.३४, १४४.३, २.१३.८४, १५७.१६; श०ब्रा० ९.२.३.४१४
ऋध्यासम्‌ अद्य पृषतीनां ग्रहम्‌। तै०सं० ३.२.६.१
ऋध्यासम्‌ अद्य मखस्य शिरः। मै०सं० ४.९.१ (चतुर्थयांश), १२१.१, ३, ४, ५; तै०आ० ४.२.२, ३(द्वितीयाश), ४( द्वितीयांश), ५.२.७; आप०श्रौ०
१५.१.१० (देखें-मखस्य तेऽद्य)
ऋध्यासुः। शा०श्रौ० ६.१.५
ऋध्यास्म पुत्रैः पशुभिः। कौ० सू० १३६.२३ (नीचे देखें- भूयाम पुत्रैः)
ऋध्यास्म सूक्तोच्यम्‌। मै०सं० ४.१३.९, २११.१३; तै०ब्रा० ३.५.१०.१; आ०श्रौ० १.९.१; शा०श्रौ० १.१४.२
ऋध्यास्म हव्यैर्‌ नमसोपसद्य। तै० ब्रा० ३.१.२.११
ऋध्यास्मेदं सरस्वति। अ०वे० ६.९४.३४
ऋद्धयै स्वाहा। तै० ब्रा० ३.७.११.४ (देखें-ऋद्ध्‌्यै स्वाहा)
ऋबीसाद्‌ अत्रिं मुञ्चथो गणेन। ऋ०वे० १.११७.३२
ऋबीसे अत्रिं अश्विनावनीतम्‌। ऋ०वे० १.११६.८३; नि० ६.३६३
ऋभवो देवा इह श्रवन्न्‌ इह सोमस्य मत्सन्‌। शा०श्रौ० ८.२०.१
ऋभवो देवाः सोमस्य मत्सन्‌। शा०श्रौ० ८.२०.१
ऋभवो वाजम्‌ अरुहन्‌ दिवो रजः। ऋ०वे० १.११०.६४
ऋभवो विष्ट्‌य्‌ अक्रत। ऋ०वे० १.२०.४३
ऋभुक्षणं न वर्तवे। ऋ०वे० ८.४५.२९१
ऋभुक्षणम्‌ इन्द्रम्‌ आ हुव ऊतये। ऋ०वे० १.१११.४१
ऋभुक्षणम्‌ ऋभुं रयिम्‌। ऋ०वे० ८.९३.३४२; सा०वे० १.१९९२ (तुल०- ऋभुम्‌ ऋभुक्षणो)
ऋभुक्षणं मघवानं सुवृक्तिम्‌। ऋ०वे० १०.७४.५३
ऋभुक्षणो वाजा मादयध्वम्‌। ऋ०वे० ७.४८.११प्रतीकः ऋभुक्षणः। आ०श्रौ० ८.१२.२४
ऋभुक्षा वाज उत वा पुरंधिः। ऋ०वे० ५.४२.५३
ऋभुक्षा वाजो दैव्यो विधाता। ऋ०वे० ६.५०.१२३
ऋभुक्षा वाजो रथस्पतिर्‌ भगः। ऋ०वे० १०.६४.१०३
ऋभुतो रयिः प्रथमश्रवस्तमः। ऋ०वे० ४.३६.५१
ऋभुभ्योऽजिनसंधम्‌। (तै०ब्रा ०संधायम्‌)। वा०सं० ३०.१५; तै०ब्रा० ३.४.१.१३
ऋभुमन्तं वाजवन्तं त्वा कवे। ऋ०वे० ३.५२.६३
ऋभुमन्ता वृषणा वाजवन्ता। ऋ०वे० ८.३५.१५१
ऋभुमाञ्‌ इन्द्र चित्रम्‌ आ दर्शि राधः। ऋ०वे० १.११०.९२
ऋभुम्‌ ऋभुक्षणो रयिम्‌। ऋ०वे० ४.३७.५१ (तुल०- ऋभुक्षणम्‌ ऋभुं)
ऋभुर्‌ अनिभृष्टतविषिः। ऋ०वे० ५.७.७४
ऋभुर्‌ असि जगच्छन्दाः। अ०वे० ६.४८.२; श०ब्रा० १२.३.४.५; का०ब्रा० १३.१.११. प्रतीकः ऋभुर्‌ असि। वै० सू० १७.१० (देखें-सखासि जगचो,
सघासि तथा स्वरोऽसि)
ऋभुर्‌ ऋभुक्षा ऋभुर्‌ विधतो मदः। ऋ०वे० १०.९३.८१
ऋभुर्‌ ऋभुभिर्‌ अभि वः स्याम। ऋ०वे० ७.४८.२१; का०सं० २३.१११
ऋभुर्‌ धीर उशना काव्येन। ऋ०वे० ९.८७.३२; सा०वे० २.२९२; । जै०ब्रा० १.१२७२ (तुल०- बृ. दा. ६.१३५ (ब)
ऋभुर्‌ न इन्द्रः शवसा नवीयान्‌। ऋ०वे० १.११०.७१
ऋभुर्‌ न कृत्‌व्यं मदम्‌। ऋ०वे० १०.१४४.२४
ऋभुर्‌ न क्रतुभिर्‌ मातरिश्वा। ऋ०वे० १०.१०५.६३
ऋभुर्‌ न त्वेषो रभसानो अद्यौत्‌। ऋ०वे० ६.३.८४
ऋभुर्‌ न रथ्यं नवम्‌। ऋ०वे० ९.२१.६१
ऋभुर्‌ भराय सं शिशातु सातिम्‌। ऋ०वे० १.१११.५१
ऋभुर्‌ येभिर्‌ वृषपर्वा विहायाः। ऋ०वे० ३.३६.२२; तै०ब्रा० २.४.३.१२२
ऋभुर्‌ वज्रो दास्वते। ऋ०वे० १०.१४४.२२
ऋभुर्‌ वाज ऋभुक्षणः। ऋ०वे० १०.९३.७३
ऋभुर्‌ वाज ऋभुक्षाः पत्यते शवः। ऋ०वे० १०.२३.२३
ऋभुर्‌ वाजाय द्रविणं नरो गोः। ऋ०वे० १.१२१.२२
ऋभुर्‌ वाजेभिर्‌ वसुभिर्‌ वसुर्‌ दधिः। ऋ०वे० १.११०.७२
ऋभुर्‌ विभ्वा वाज इन्द्रो नो अछ। ऋ०वे० ४.३४.११; आ०ब्रा०५.८.९; का०ब्रा० २३.३; श०ब्रा० १३.५.१.११. प्रतीकः ऋभुर्‌ विभ्वा। आ०श्रौ०
८.८.६; शा०श्रौ० १०.६.१८
ऋभुर्‌ विभ्वा वाजो देवाङ्‌ अगच्छत। ऋ०वे० १.१६१.६३
ऋभुश्‌ चक्र ईड्‌यं चारु नाम। ऋ०वे० ३.५.६१
ऋभूणां तन्‌ निबोधत। तै०आ० १.४.१४
ऋभूणां त्वा देवानां व्रतपते व्रतेनादधामि। तै० ब्रा० १.१.४.८; आप०श्रौ० ५.११.७. प्रतीक????1 ऋभूणां त्वा। का०श्रौ० ४.९.५
ऋभूणाम्‌ आदित्यानां स्थाने स्वतेजसा भानि। तै०आ० १.१५.१
ऋभूणां भवति प्रियः। अ०वे० ९.१.१३२
ऋभूणां भागोऽसि। वा०सं० १४.२६; तै०सं० ४.३.९.२, ५.३.४.५; मै०सं० २.८.५, १०.३; का०सं० १७.४, २१.१; श०ब्रा० ८.४.२.१२
ऋभत्‌ नापत्‌ खरमज्रा खरज्रुः। ऋ०वे० १०.१०६.७३
ऋभून्‌ वाजान्‌ मरुतः सोमपीतये। ऋ०वे० १.१११.४२